انواع طرح های و نقوش قالی

۱-طرح آثار باستانی و اسلامی:

همانطور که از نام این گونه طرح ها بر می آید این طرح ها از آثار تاریخی ، اشکال تزئینی بناها و

کاشیکیری های بنا های تاریخی الهام گرفته شده است.

معروف ترین انواع این طرح ها عبارتند از : مسجد شیخ لطف الله ، گنبد کاووس، مسجد امام اصفهان،

تخت جمشید، طاق بستان،طاق کسری،طرح زیر خاکی.

2-طرح اسلیمی:

از نظر لغوی اسلیم به معنای جوانه و مصدر کلمه ی اسلام است و شکل اسای این طرح از گردش شاخه

های درختان گرفته شده است.

سابقه ی این طرح به زمان قبل از اسلام می رسد که در طی سالیان دراز این طرح با ذوق و ابتکار

هنرمندان ایرانی به اوج خود کمال رسیده است.

اسلیمی انواع زیادی دارد که در بسیار ی از قالی ها به کار رفته است و انواع مهم آن اسلیمی ماری و

اسلیمی دهن اژدری می باشد.

علّت نامگذاری اسلیمی دهان اژدری این است که انتهای هر شاخه به دو شاخه باز همانند دهان باز

اژدها تقسیم می شود..اسلیمی ماری نوعی دیگر از اسلیمی است که در آن اسلیمی ها آن چنان

گردشی دارند که شبهت زیادی به حرکات مارپیچ تاب های بدن مار دارد.

منشا اسلیمی دهن اژدری را ایران و اسلیمی ماری را در چین می دانند.

انواع دیگر اسلیمی عبارتند از: اسلیمی ساده، اسلیمی خرطومی، اسلیمی شکسته، اسلیمی لچک و

ترنج، اسلیمی ترنجدار اسلیمی گلدار و اسلیمی برگی.

3-طرح افشان:

در این گونه طرح ها گل ها ، برگ ها ، پرندگان و حیوانات با هماهنگی خاصی با هم و در فواصل مساوی

از هم بر متن افشانده شده اند و به گونه ای خاصّ با هم مرتبط شده اند.

قالی ها ی بافته شده با طرح افشان در اکثر موارد فاقد لچک و ترنج هستند و در صورت لچک و ترنج

داشتن ابعاد آن ها از حد معمول کوچکتر می باشد.

انواع طرح های افشان عبارتند از : افشان عباسی ، افشان دسته گل، افشان حیواندار،افشان شاخه

پیچ، افشان ترنج دار، افشان بندی، افشان اسلیمی، افشان دسته گل.

افشان دسته گل: در این طرح گلهای شاه عباسی و نقش دسته های گل به ص.رت پراکنده بر متن

مشاهده می شود.

افشان شاخه پیچ: در این نوع طرح افشان بیشتر از شاخه پیچ های افشان شده بر زمینه فرش استفاده

شده است.

4-ایلاتی:

این طرح یکی از قدیمی ترین طرح ها می باشد که همان گونه که از نام آن بر می آید ، در میان ایلات و

عشایر رایج است که مخلوق ذهن بافندگان ایل می باشد.

نقش و نگار های آن هندسی است که از محیط ، ابزار کار ، گل و گیاه ، پرندگان و حیوانات گرفته شده

است و این گونه نقش ها علاوه بر فرش در گلیم و جاجیم هم به کار رفته است و نام گذاری این گونه

طرح ها یا به نام محلی است که طرح برای اولین بار در آن جا استفاده شده است، یا به نام افرادی

است که برای اولین با سفارش بافت آن را داده اند.

طرح های معروف آن عبارتند از : ایلاتی هیبت لو، قشقائی، بختیاری، افشاری، خمسه، هریس،

سالارخانی و یعقوب خانی.

-ایلاتی هیبت لو:

نقش های این گونه فرش ها از نقش های جاجیم و گلیم گرفته شده است و به وسیله یقشقایی ها ی

جنوب کشور ما تهیّه شده است.

یکی از مشخصّات اصلی طرح ترنج هندسی و کوچک وسط فرش و لچک های بزرگ 4 طرف فرش با

جزئیات بی شمار نقوش و خطوط می باشد.

5-اقتباسی:

همان گونه که از نام این طرح ها استنباط می شود این طرح ها از کشور های دیگر گرفته شده اند لکن

بیشتر این طرح ها دارای ریشه ای ایرانی هستند که بعضی از این طرح ها به نقشه های محلی مرزی

ایران شباهت دارند.

معروفترین آن عبارتند از : آناتولی، افغانی، قفقاز، کوبلن فرانسه.

6-بندی:

در صورتی که نقش و نگار های طرح تکرار شوند و در ضمن تکرار با کمک نگار های دیگر به هم پیوند

بخورند آنرا بندی می گویند و به طرح حاصله ، طرح بندی گفته می شود.

طرح بندی انواع زیادی دارد که هر یک از آن ها یا به علّت نقش ویژه ای که در آن تکرار می شود و یا به

علّت روش تزئینی خاصی که در تزیین آن بکار رفته است اسم خاصّ خود را دارد.

انواع آن عبارتند از :بندی خوشه انگئری، بندی اسلیمی، بندی بازوبندی ، بندی شیر و شکری ، بندی

پیچی ،بندی ترنجدار، بندی دسته گل، بندی کتیبه ای ، بندی آدمکی، بندی ورامین.

7-بته ای:

از طرح های رایج کشور ما است که علاوه بر ایران در کشور هند دیز از زمانه های دور رواج داشته است.

طرح بته شکل تجرید یافته درخت سرو می باشد که در اندازه و اشکال گوناگون با تزئینات مختلف بکار

می رود.

طرح بته یکی از طرح های رایج در کشور ما است که در تمام نقاط بویژه قم ، بیرجند، ساروق، کرمان

و تبریز بافته می شود ولی زیبا ترین نقش بوته ای در کرمان بافته می شود که یادگاری از صنایع شال و

ترمه و پته دوزی کرمان است.

طرح بوته بادامی ، بوته شاخ گوزن، بوته افشاری، بوته بازوبندی ،بوته ترمه(متوسط)،بوته خرفه (بزرگ)،

بته جقه (کوچک و بزرگ با هم و در هم) و بته میری ( کوچک) ، بته کشمیری، بته کاجی.

8- طرح تلفیقی:

در این نوع طرح از ترکیب نمودن چندین طرح، طرحی به دست می آید که به آن طرح تلفیقی گفته می

شود در این طرح امکان خلاقیت فراوان است و به خاطر همین طره های تلفیقی زیادی مشاهده

می شود.

انواع طرح تلفیقی عبارتند از: تلفیقی ترنجدار، تلفیقی ترنج کف ساده، تلفیقی لچک و ترنج، سبزیکار،

تلفیقبندی دسته گل، تلفیقی قابقابی، تلفیقی دور نما

9- ترکمن :

این طرح ویژه فرش های ترکمن می باشد که در شمال شرقی ایران زندگی می کنند.

طرح های ترکمن از نقش های هندسی که چند ضلعی و عموما هشت ضلعی تشکیل شده اند که

ترکمن ها این طره ها را بطور ذهنی می بافند.

انواع طرح های ترکمنی عبارتند از: طرح آخال( بخارائی)، یموتی ( قاشقی)، غزال گز( چشم آهو) ،

خورجینی ، چهار قاب.

10-طرح تصویری:

فرش های تصویری عموما ریزبافت هستند که نقش های ان ها اغلب موارد از مینیاتور ها و آثار نقاشی

استید بزرگ و برجسته الهام گرفته است.

بافت این گونه فرش ها از زمان صفویه آغاز شده است و هم اکنون بافت این گونه فرش ها در شهر های

کاشان، اصفهان، قم و تبریز رایج است که تبریز به خاطر استفاده از گره های هنری جایگاه ویژه ای دارد.

در بسیاری از موارد برای بافت فرش های تصویری از ابریشم استفاده می شود و ظرافت طرح،بافت و

استفاده از ابریشم موجب شده است که اینگونه فرش ها بیشتر جنبه تزئینی داشته باشد.

11-طرح درختی:

در این گونه طرح نقش اصلی درخت می باشد که معمولا از درختانی چون سرو، بیدمجنون و گردو

استفاده می شود که هر کدام از آن ها معنایی خاصّ دارند.

به طور مثال سرو مظهر شادابی و زندگی و ایستادگی است و بید مجنون نشان غم و اندوه و گردو دلالت

بر طول عمر دارد.

در طرح های درختی علاوه بردرخت از حیوانات و پرندگان نیز استفاده می شود و هر کدام نیز معنایی

خاصّ دارند.

به طور مثال شیر مظهر قدرت و طاووس مظهر زیبایی و شتر مظهر صبر می باشد.

انواع نقش های درختی عبارتند از : درختی حیوان دار ، درختی گلدار ، درختی سراسری، درختی لچک

و ترنج، درختی گل و بلبل و درختی سبزیکاری.

12-طرح شاه عباسی:

طرح شاه عباسی یکی از طرح های اصلی فرش ایران می باشد که چون در زمان شاه عباس صفوی به

اوج کمال رسیده شاه عباس نامیده می شود.

لکن سابقه آن به دوران ما قبل از اسلام می رسد که به نام گل اناری و پنجه پلنگی نیز مشهور می

باشد

چون که گل انار و پنجه پلنگ در نزد ایرانیان قدیم از تقدس خاصی برخوردار بوده است.

13-طرح شکارگاه یا شکاری:

همانگونه که از نام این طرح ها بر می آید، در این گونه نقشه ها از صحنه شکار با نقش پرندگان و

حیواناتی که در حال فرار هستند به اضافه شکارچی سواره یا پیاده ، که سعی در شکار آن ها دارد

همراه با گل و گیاه و درخت استفاده می شود سابقه استفاده از این نقش به دوران پیش از اسلام می

رسد لکن استفاده از این گونه طرح ها در زمان شاه عباس صفویه بیشتر شد و تکامل بیشتری یافت

که از جمله طرح ها می توان به فرش های معروف شکار گاه موزه ی وین و فرش شکارگاه موزه ی

پولدی پتزولی اشاره کرد که از نفیس ترین فرش ها می باشند.

از انواع شکار گاه می توان به طرح شکار گاه ترنج دار ، درختی ، سراسری ، شکارگاه قابی، شکار گاه

لچک و ترنج اشاره کرد.

14- طرح قابقابی:

اساس این طرح را قابهای چند ضلعی تشکیل می دهد که متن را پوشانده است.

این قابها شکل های گوناگونی دارد و برای تزئین قاب ها از نقش و نگارهای گوناگونی همچون گل و برگ

و حیوانات و پرندگان ، اسلیمی ها استفاده می شود که نقش قاب ها می تواند همگون یا متفاوت

باشد در مناطقی چون اصفهان و مرکزی به طرح های قابقابی که قابهای آن به شکل مربع یا مستطیل

باشد خشتی می گویند.

از انواع طرح قابی می توان به قاب اسلیمی ، قاب قرآنی و ...اشاره کرد.

15-طرح گلدانی:

در این طرح ها نقش اصلی را گلدان تشکیل می دهد که در فرش عهای گوناگون اندازه های مختلفی

دارد و از نظر تعداد گاهی یک گلدان بزرگ و پر از گل تمام متن فرش را می پوشاند و در بعضی مواقع

چند گلدان کوچک دیده می شود که به طور قرینه پشت سر هم ردیف شده اند.

ابتکار گلدانی به زمان صفویه می رسد که از آن بیش از 5 تخت فرش نفیس باقی مانده است .

از انواع طرح ها گلدانی می توان به گلدانی حاج خانمی ، گلدانی ختائی ، گلدانی تکراری(سراسری)

گلدانی لچک و ترنج،گلدانی ظلّ السلطان (گل و بلبل)، گلدانی دو طرفه ، گلدانی یک طرفه اشاره کرد.

16-طرح گل فرنگ:

طرح گل فرنگ از طرح های اصیل ایرانی با نقش گل های طبیعی و بخصوص گل سرخ که به آن گل فرنگ

می گویند می باشد.

در فرشهائی با طرح گل فرنگ از رنگ های تند بخصوص رنگ سرخ بیشتر استفاده می شود.

انواع آن عبارتند از : گل فرنگ بیجار ، گل فرنگ مستوفی ، گل فرنگ، ترنجدار ، گل فرنگ لچک و ترنج،

گل فرنگ دسته گل و گل فرنگ گل و بلبل اشاره کرد.

17- طرح محرابی:

طرح محرابی از طرح محراب یعنی جایگاه امام جماعت در مساجد الهام گرفته است .

که در این محراب از نگاره هایی چون قندیل ، گلبرگ، سرو ، و سر ستون استفاده شده است.

در این طرح در بعضی موارد از نوشته ها و حتی از جملات مذهبی با خطوط کوفی ، نسخ، نستعلیق،

وثلث استفاده می شود.

از انواع طرح ها محرابی می توان به محرابی درخت، محرابی درونما، محرابی سرتاسری ، محرابی

قندیلی و محرابی گلدانی اشاره کرد.

18- ماهی در هم:

جز ریز بافتترین و زیباترین نقش های تکراری می باشد که شهرت و رواج زیادی دارد که به دو صورت بافته

می شود .

در مناطق غربی کشور طرح ماهی در هم شامل گل های لوزی مانندی است که چهار ماهی یا برگ

اطراف آن قرار گرفته است(مثل طرح های مهی در هم فراهان)و نوع دیگر که در مناطقی چون خراسان

بافته می شود از لوزی استفاده نمی شود بلکه از گلهای الماس مانندی که برگهایی اطراف آن قرار

گرفته اند استفاده می شود.

ماهی در هم از نظر خطوط نیز به دو گروه ماهی در هم شکسته و ماهی در هم گردان تقسیم

می شود.

به ماهی در هم، طرح هراتی نیز گفته می شود زیرا زادگاه این طرح هرات می باشد که تا دهه هفتم

قرن

19 میلادی متعلق به ایران بوده است.

این طرح هم اکنون در مناطق آذربایجان ، خراسان ، مرکزی ، همدان و کردستان بافته می شود.

انواع آن عبارتست از:

هراتی شکسته، ماهی خراسان، ماهی کردستان، ماهی در هم لچک و ترنج، ریز ماهی ، بوته ماهی،

خرده ماهی اشاره کرد.

19- محرمات:

طرحی است راه راه به این صورت که زمینه فرش در عرض به چند قسمت موازی هم اندازه تقسیم

می شود.

خطوطی که برای جدا نمودن این قسمت ها استفاده می شود به صورت نوار های کم و بیش پهن و

باریک می باشند که این خطوط در بعضی از طرح ها ساده و در بعضی از طرح ها دارای نقش و نگار

ویژهای هستند.

در بعضی از طرح های محرمات قطعاتی از نقشه در طول فرش تکرار می شود.

به علّت راه راه بودن این طرح ها به آن طرح قلمدانی نیز می گویند.

انواع آن عبارتند از : محرمات بته ای، قلمدانی سراسری ، گل ریز با زمینه یکرنگ، بته با زمینه الوان

اشاره کرد.

20-هندسی :

در این طرح ها از خطوط عمودی، افقی و مورب استفاده شده است که همگی زاویه دار بوده و شکسته

ترسیم می شوند و این خطوط در ترکیب کلی خود اشکال هندسی چون لوزی ، مربع ، مثلث ، مستطیل

را نشان می دهد.

در صورتی که در سایر طرح ها که اکثریت را تشکیل می دهند از خطوط منحنی استفاده می شود.

از انواع طرح هندسی می توان به هندسی ترنجدار، هندسی محرمات، هندسی شاخه شکسته ،

هندسی لچک و ترنج، هندسی کف ساده، هندسی ختائی ، هندسی ستاره ای ( موزائیک) ، هندسی

جوشقانی و هندسی خاتم شیراز اشاره کرد.

مطالب مشابه :

انواع طرح های و نقوش قالی

افق جوشقان قالی - انواع طرح های و نقوش قالی - بررسی ظرفیت ها ویژگی ها و مشکلات مهمترین صنعت

10 براش اسلیمی

وکتورهای, مذهبی ,کارت ویزیت ,برای طراحی, در فتوشاپ, طرح های قالب, اسلیمی مذهبی, با کیفیت

تذهیب 1

از تمامی و یا نیمی از طرح تاج در در حواشی قرآن نیز گاهی نقش تزئینی از طرح‌های اسلیمی دیده

براش/قلمو تذهیب اسلیمی برای فتوشاپ طرح2

این طرح ها برای استفاده عموم ازاد است و تنها هزینه هر طرح براش/قلمو تذهیب اسلیمی برای

نگاران : طرح های اسلیمی

مجموعه طرحهای اسلیمی و تذهیبی که شامل ۳۷ عنوان بصورت دسته بندی شده از طرحهای اسلیمی و

برچسب :
طرح اسلیمی