تشبیه

ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است، و غرض از تشبیه، توصیف، اغراق، مادی کردن حالات و ... است.

نمونه 1

بلم آرام چون قویی سبکبار

به نرمی بر سر کارون همی رفت

توللی

در اینجا بلم (قایق) به یک قو تشبیه شده است که دارد آرام روی آب حرکت می کند. شاعر برای اینکه آرام حرکت کردن قایق را توصیف کند از حرکت قو استفاده کرده. چرا که یکی از آشکارترین صفات این پرنده ی زیبا آرام شنا کردن و آرامش او بر سطح آب است.

نمونه 2

علی مثل بید می لرزید

در اینجا ما علی را مثل یک درخت بید در لرزیدن فرض کرده ایم و اصطلاحاً علی را در لرزیدن شبیه به بید دانسته ایم.

تشبیه دارای چهار پایه است که به آنها پایه های تشبیه گویند.

1 ـ مشبه :

چیز یا کسی که قصد مانند کردن آن را داریم.

2 ـ مشبه بِه۫ (کسر ب و ساکن هـ) :

چیز یا کسی که مشبه به آن مانند می شود

3 ـ وجه شبه :

ویژگی یا ویژگی هایی مشترک میان مشبه و مشبه به

4 ـ ادات :

واژه هایی که نشان دهنده ی پیوند شباهت هستند. کلماتی معمولا شبیه :

چون ، چو ، همچو ، مثل ، مانند و غیره

در مثال بال :

علی	مثل	بید	می لرزید
مشبه	ادات	مشبه به	وجه شباهت

در این قسمت مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه می گویی.

برای فهمیدن و درک بهتر تشبیه باید یه سراغ مشبه به (بید) رفت که مهمترین پایه ی تشبیه است، زیرا وجه شباهت (لرزیدن) از آن گرفته می شود.

وجه شباهت (لرزیدن) معمولا باید در مشبه به بارزتر و مشخص تر باشد.

نمونه 3

شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک

چو بیژن در میان چاه ، او من

منوچهری

شبی	چون	چاه بیژن	تنگ و تاریک
مشبه	ادات	مشبه به	وجه شباهت

نکته 1

حتما نباید پایه های تشبیه مرتب و به ترتیب بالا در شعر به کار رود و می تواند پراکنده هم باشد. که البته در بعضی موارد تشبیه را زیباتر هم می کند.

نمونه 4

بلم آرام چون قویی سبکبار

به نرمی بر سر کارون همی رفت

توللی

بلم	آرام	چون	قویی
مشبه	وجه شباهت	ادات	مشبه به

و یا :

گفتا برو چو خاک تحمل کن ای فقیه

یا هرچه خوانده ای همه در زیر خاک کن

سعدی

چو	خاک	تحمل کن	فقیه
ادات	مشبه به	وجه شباهت	مشبه

نکته 2

ممکن است چهار پایه ی تشبیه در یک بیت پراکنده باشد.

نمونه 5

آن چشم دل فریب تو اندر سپیده روز

چون ماه روشن است در اعماق شام من

آن چشم	دل فریب	چون	ماه روشن
مشبه	وجه شباهت	ادات	مشبه به

نکته 3

ممکن است در یک بیت، در هر مصراع دو تشبیه جدا وجود داشته باشد.

نمونه 6

لبت تا در لطافت لاله سیراب را ماند

دلم در بی قراری چشمه ی سیماب را ماند

مصراع اول

لبت (لب تو)	لطافت	لاله ی سیراب	ماند
مشبه	وجه شباهت	مشبه به	ادات

مصراع دوم :

دلم	در بی قراری	چشمه سیماب (جیوه)	ماند
مشبه	وجه شباهت	مشبه به	ادات

ما دارای انواع مختلفی تشبیه هستیم که مواردی از آن عبارتند از :

1 ـ تشبیه وهمی و خیالی

2 ـ تشبیه مطلق

3 ـ تشبیه مشروط یا مقید

4 ـ تشبیه تفضیل

5 ـ تشبیه مقلوب یا عکس

6 ـ تشبیه تسویه

7 ـ تشبیه ملفوف

8 ـ تشبیه مفروق

9 ـ تشبیه جمع و مفرد

10 ـ تشبیه بلیغ و غیره که در این مجال فرصتی برای توضیح این موارد نیست.

تشبیه

مطالب مشابه :

تشبیه در ادبیات فارسی - فارسی ششم

آرایه های ادبی

تشبیه

ارایه های ادبی

تشبیه

آرایه ادبی در شعر قیصر امین پور

تشبیه

جزوه / انواع آرایه های ادبی مورد سوال کنکور