آنچه مدیران مدارس در تدوین برنامه سالانه باید بدانند :

به نام خدا

در کشور ما نیز با توجه به شرایط خاص جامعه ما در ابعاد مذکور ، هدف نهایی تربیت و کمال نهایی انسان همانا (( تقرب به خداوند تبارک و تعالی )) می باشد و تمامی کوشش های آموزشی و پرورشی نيز در این جهت قرار دارد .

دوم :

بر اساس هدف فوق اهداف تعلیم و تربیت در کشور( اهداف غایی ) ، اهداف دوره های تحصیلی(اهداف کلی)، و اهداف دروس مختلف هر دوره تحصیلی ( اهداف آموزشی ) طراحی گردیده است .

سوم :

اگر چه اهداف آموزش و پرورش از بالا طراحی گردیده است اما اجرای فعالیت های آموزشی پرورشی جهت تحقق اهداف از پایین به بالا انجام می گیرد که در این میان نقش فعالیت های آموزشی و پرورشی مدارس از جمله مهمترین و کلیدی ترین آن ها می باشد که اگر به خوبی انجام گردد مسلماً تحقق مطلوب اهداف آموزش و پرورش میسر خواهد گردید .

((مدرسه کانون فعالیتهای آموزشی و پرورشی می باشد و این اهمیت مدیریت و برنامه ریزی در مدرسه را برای ما مشخص می سازد .))

تفاوتی که بین مدارس مختلف در زمینه فعالیتهای آموزشی و پرورشی مشاهده می گردد نیز ناشی از وجود یا عدم وجود برنامه ریزی بوده و یا حاصل تفاوتهایی است که بین برنامه ریزی مطلوب یا نامطلوب مدارس وجود دارد و این لزوم توجه به یک برنامه ریزی علمی و منطقی را مشخص می سازد .

چهارم :

با توجه به مشخص شدن ضرورت برنامه ریزی در مدرسه لازم است بدانیم که در جهت برنامه ریزی هر سیستمی من جمله سیستم های آموزشی مثل مدرسه باید توجه داشت که هر مدرسه دارای دروندادها ( آنچه که به سیستم مدرسه وارد می شود ) ، فرآیند ( انجام فعالیتهای آموزشی و پرورشی ) ، و برونداد ( کمیت و کیفیت فراگیران پس از یک سال یا یک دوره تحصیلی ) می باشد و در عین حال در یک زمینه یا محیط ( محیط اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، تکنولوژیکی و ...) قرار دارد .

این محیط هم بر مدرسه تأثیر می گذارد و هم از آن متأثر می گردد . علاوه بر آن که مدرسه باید تأثیرات محیط را
مد نظر قرار دهد (یعنی از یک طرف از نقاط قوت و فرصت هایی که محیط ایجاد میکند استفاده نماید و از طرف دیگر مراقب ضعفها ، موانع و تهدیدهای محیطی باشد) در عین حال باید بتواند بر محیط تأثیر گذاشته و آن را به نفع اهداف آموزشی و پرورشی که نهایتاً به تحقق اهداف غایی می انجامد تغییر دهد .

مدارس بايد در زمينه دروندادها ، فرآيند و برونداد به شاخص هاي منطقه اي و كشوري توجه نمايند تا جايگاه خود را در اين زمينه ها درك نمايند .

پنجم :

با توجه به شدت تغییرات محیطی مدرسه ( یا هر سیستمی ) چنانکه ذکر شد نوع برنامه ریزی ها نیز تفاوت می کند .

- زمانی که محیط از پویایی زیادی برخوردار نباشد ما می توانیم اهداف برنامه را به راحتی از قبل تعیین نماییم و جهت رسیدن به آن ها شیوه ها و روشهای مناسب را انتخاب نموده و به اجرا در آوریم و در پایان برنامه خود را مورد ارزشیا بی قرار دهیم و بفهمیم که تا چه حد به تحقق اهداف از قبل تعیین شده انجامیده و اگر چنین نشده است اشکال در کجا بوده است . این نوع برنامه ریزی ها با عنوان برنامه ریزی های عقلانی ( یا عقلایی ) معروف می باشد .

- زمانی که محیط از پویایی زیادی برخوردار باشد مدرسه ( یا هر سیستمی ) مجبور است به طور دائم برنامه های خود را تغییر دهد که منجر به تغییر دائمی اهداف ، روشها ، نحوه اجرا و ارزشیابی خواهد شد . این نوع برنامه ریزی ها با عنوان برنامه ریزی های تعاملی ( به دلیل تعامل و تأثیر و تأثر دائمی با محیط ) معروف هستند .

- اگر چه مدارس خصوصاً در دنیای کنونی در محیطی قرار دارند که تغییر و تحولات سرعت گرفته است اما با توجه به این که معمولاً در طول سال تحصیلی شاهد دگرگونی های شدید و پر سرعت مؤثر بر مدرسه نیستیم لذا نوع برنامه ریزی که در مدرسه باید انجام گردد از نوع برنامه ریزی های استراتژیک می باشد . این نوع برنامه ریزی اگر چه عقلانیت را مورد توجه قرار می دهد اما در عین حال به تغییرات مهم محیطی نیز توجه لازم را مبذول می کند .

برنامه ریزی در مدرسه به همین دلیل با عنوان برنامه ریزی استراتژیک در مدرسه عنوان می شود .

ششم :

مسئله مهم دیگر درک تفاوت میان تقویم اجرایی مدرسه و برنامه سالانه مدرسه است .

- تقویم اجرایی مدرسه شامل فعالیت هایی است که همه مدارس قبل و در طول سال تحصیلی انجام می دهند و خاص یک مدرسه نمی باشد . در این زمینه می توان به عنوان مثال به ثبت نام ، برگزاری امتحانات تجدیدی و آماده سازی مدرسه درطول تابستان و ابتدای سال تحصیلی ، سازماندهی دبیران و نوشتن برنامه هفتگی ، انتخابات و تشکیل شوراهای مدرسه ( شورای دانش آموزی ، شورای دبیران ، شورای مدرسه ، شورای مالی و ... ) و انجمن اولیاء و مربیان ، بررسی مستمر وضعیت درسی و اخلاقی دانش آموزان در طول هر نوبت و اطلاع رسانی به اولیاء و برگزاری امتحانات و اعلام نتایج اشاره نمود . همه این فعالیتها را کم و بیش همه مدارس انجام می دهند اما تفاوت اساسی میان عملکرد مدارس به برنامه ریزی مناسب مدرسه پیرامون این فعالیتها و سایر اقدامات مهم بر می گردد و به عبارتی کیفیت کار مدارس در زمینه فعالیتهایشان است که مدارس را از هم متمایز میکند .

- با توجه به مورد فوق هر مدرسه با توجه به مسائل و مشکلاتش و محدودیت ها و امکاناتی که دارد تلاش می کند تا به بهترین نحو فعالیتهای آموزشی و پرورشی خود را پیش ببرد و این طراحی یک برنامه سالانه را در طول سال تحصیلی ضروری می کند . لذا این نکته بسیار مهم است که برنامه سالانه هر مدرسه خاص همان مدرسه است زیرا هم مشکلات و مسائل موجود در هر مدرسه خاص همان مدرسه است و هم امکانات و محدودیت هایش آن را از سایر مدارس متفاوت می کند.

برنامه سالانه باعث می شود فعالیتهای مدرسه هدفمند گردد و در عین حالی که به عملکرد بهتر مدرسه می انجامد در عین حال از به هدر رفتن سرمایه و انرژی نیز جلوگیری می کند .

هفتم :

با توجه به مسائل و مشکلات خاصی که در هر مدرسه وجود دارد هر مدرسه برای این که بتواند جهت یک سال تحصیلی برنامه ریزی نماید لازم است ابتدا به بررسی و تشریح وضعیت موجود مدرسه بپردازد .بررسی و تشریح این وضعیت موجود علاوه بر این که در زمینه های آموزشی و پرورشی ( که فعالیتهای اصلی مدرسه است ) انجام می شود بلکه لازم است در ابعادی که تسهیلات لازم را برای فعالیتهای اصلی ایجاد می کند و مکمل آن است نیز انجام شود . لذا لازم است به عنوان نمونه در ابعاد اداری ، مالی ، فیزیکی ، خدماتی ، بهداشت ( جسمی و روانی ) و تندرستی نیز وضعیت موجود بررسی و نقاط قوت و ضعف مدرسه در این زمینه ها نیز مشخص گردد . در مشخص نمودن وضعیت موجود مدرسه در هر یک از ابعاد مذکور می توانید از شاخص هایی مثل درصد قبولی یا میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان( در بعد آموزشی ) ، درصد شرکت کنندگان در نماز جماعت و فعالیتهای فرهنگی و هنری ( در بعد پرورشی ) ، میزان جذب کمکهای مردمی ( در بعد مالی ) ، سرعت مکاتبات اداری مدرسه ( در بعد اداری ) ، میزان زیبایی مدرسه به لحاظ زیبایی شناختی ( در بعد فیزیکی ) ، میزان نظافت مدرسه ( در بعد خدماتی ) ، میزان تناسب اندام و نشاط و شادمانی دانش آموزان ( در بعد بهداشت و تندرستی ) و ... استفاده نمایید.

در هر یک از ابعاد اصلی فعالیتهای مدرسه و سایر ابعاد مورد نظر به دو حالت بر خواهیم خورد :

1- وضعیت مدرسه در آن زمینه نامطلوب می باشد و لازم است به وضعیت مطلوب برسد .

2- وضعیت مدرسه در آن زمینه مطلوب می باشد و لازم می دانیم با توجه به قابلیتهای مدرسه خود آن را به وضعیت مطلوب تر برسانیم .

* در هر دو حالت فاصله بین وضعیت فعلی و وضعیتی که خواهان رسیدن به آن هستیم نیازهای ما را مشخص می کند که لازم است جهت رفع این نیازها برای آینده به برنامه ریزی بپردازیم . جهت اين كار باید مراحل زیر را طی کنیم :

1- فهرست نیازهای مدرسه رادرابعاد مختلف بنویسیم و آنها را اولویت بندی نماییم . یعنی نیازهای مهم تر را در بالا و نیازهای کم اهمیت تر را در سطوح پایین تر فهرست خود قرار دهیم .

2- تعدادی از نیازهای مهم تر را که توان مرتفع نمودن آن ها را با توجه به قابلیتهای مدرسه داریم انتخاب می نماییم . در این زمینه سعی کنید نیازهایی نه کمتر و نه بیشتر از حد توان و قابلیت مدرسه انتخاب نمایید ، زیرا با انتخاب تعداد کمتر فرصت رفع برخی از نیازهای مهم را از دست می دهید و با انتخاب نیازهای بیشتر چون نمی توانید به رفع همگی آنها بپردازید باعث شکست برنامه خود و همچنین به هدر رفتن انرژی و هزینه های مصرفی خواهید شد . پس لازم است در انتخاب تعداد نیازهایی که می خواهید در طول آن سال تحصیلی به رفع آن ها اقدام کنید نهایت دقت و منطق را به خرج دهید .

3- هر نیاز را به صورت یک هدف تعریف و مشخص نمایید . هدفی که علاوه بر روشنی و صراحت دست یافتنی نیز باشد .

4- برای تحقق هر هدف یک طرح شامل یک یا چند پروژه عملیلتی ( یا اجرایی ) طراحی نمایید به صورتی که توان و قابلیت اجرای آن ها را داشه باشید .

5- پروژه ها را در طول سال تحصیلی اجرا نمایید .

6- نتایج را ارزشیابی نمایید تا هم میزان موفقیت خود در رفع نیازها و تحقق اهداف را مشخص نمایید و هم نقاط قوت و ضعف را شناسایی نموده و در آینده از نقاط قوت استفاده نموده و همچنین به رفع نقاط ضعف بپردازید . ( بازخورد )

گروه آموزش پیش دبستانی و ابتدایی

آنچه مدیران مدارس در تدوین برنامه سالانه باید بدانند :

مطالب مشابه :

آنچه مدیران مدارس در تدوین برنامه سالانه باید بدانند :

آنچه مديران بايد بدانند

تفکر دلفینی

آنچه مدیران مدارس می دانند

آنچه والدين بايد بدانند

آنچه باید پدر و مادرها و آموزگاران درباره ی کلاس اولی ها بدانند

خصوصیات اخلاقی مدیران

آنچه یک معلم باید بداند(معلم روز)

نوروز 94 مبارک