نوروز كهن آيين ايرانيان- بخش واپسين

خسرو صادقي بروجني koukh.blogfa.com

۲- ریشه های نوروز

ژرژدومزيل عقيده دارد كه چون هند و اروپاييان داراي زبان مشترك بوده اند بنابراين مي بايد داراي فرهنگ واساطير مشتركي هم بوده باشند با توجه به اينكه آيين نوروز به گونه اي كه مادرسرزمين خود داريم در ديگر اساطير هند و اروپايي وهند وايراني باقي نمانده است بنابراين نظر زنده ياد مهرداد بهار درمورد اينكه نوروز را آييني پيش آريايي درنجد ايران مي داند درست به نظر مي رسد زيرا دراوستا كتا ب ديني ايرانيان پيش از اسلام كه قدمت آن به 600 تا800 سال پيش از ميلاد مي رسد نيز اشاره اي به نوروز نشده است وتنها در متون پهلوي دوران ميانه به نوروز وآيين هاي آن اشاره شده است . بنابر اين آريايي ها به هنگام مهاجرت ازدشت هاي اوراسي از جنوب روسيه فعلي به سوي نجد ايران با بخشي از باورها وآيين هاي بوميان اين سرزمين روبرو شدند وآنها رادرخود جذب كردند وبا باورهاي خود آميختند كه يكي از آنها نوروز بود.

آيين هاي نوروزي درميان اقوام وملل ديگر ازجمله بابليان ، هيتيان ، مصريان،يهوديان،مسيحيان و...ازدير زمان وجودداشته است اين آيين ها بيش از هرچيز با مراسم قرباني كردن ونو كردن هاي رمزي ارتباط داشته است در آسياي غربي جشن سال نو جشن ازدواج مقدس الهه آب وخداي باروري بوده كه دراصل پيروزي ايزد آبهاي شيرين دركشتن غول آبهاي شيرين بوده است .آيين هاي نوروزي رابا مراسم ‹‹تموز›› ،‹‹آدونيس››،‹‹آتيس›› نيز همراه كرده اند .جشن بهاري آدونيس در ابتداي عزا بوده كه ضمن آن مرگ آدونيس ،خداي گياهان رايادآوري مي كردند امادرعين حال جشن شادي نيز بود زيرا خدا دوباره زنده مي شد ... پيكره خدا كه مانند جسدي آن را كفن پوشانده بود برسرگور مي بردند وسپس آن را به دريا مي انداختند دربرخي جاها آيين دوباره زنده شدن خدارافرداي روزآيين عزا برگزار مي كردند.

بنابراين آنچه اكنون درايران به عنوان نوروز ومراسم آن وجوددارد، بازمانده آيين هايي است كه از دوران ورود آرياييان به ايران تاكنون باقي مانده است دردوران هخامنشيان نشانه هايي از آيين نوروز دركاخ آپادانا درتخت جمشيد كه شاه دراين مراسم نمايندگان ملت ها واقوام گوناگون رابه حضورش مي پذيرفته وهدايايي ازآنها دريافت مي كرده وجود دارد .دردوران ساسانيان –به روايت آرتور كريستين سن- نوروز ازاهميت بيشتري برخوردار بوده وبه همين دليل نام نوروز در ميان آهنگهاي زمان ساساني كه شاعران ايراني مانند نظامي – ومنوچهري آنها را ضبط كرده اند مثل نوروز، سازنوروز،نوروز بزرگ ونوروز قبادآمده است.

آنچه از نوروز امروز درايران وجود دارد بخشي ازآيينهاي بازمانده ازدوران پيش آريايي هاست كه پس از امتزاج با باورهاي آنان وپس از ايراني شدن دردوران پيش از اسلام با آميخته شدن با باورهاي اسلامي ممزوج گشته وبه گونه اي كه اكنون وجود دارد دراين سرزمين وجود دارد .بديهي است اساطير وآيين ها درچرخشهاي تاريخي- جغرافيايي هميشه تغيير مي يابند- ديگر اينكه ماه فروردين ماه فروهرها است .فروهرها گونه اي از روان آدمي يا نوعي همزاد آدميان هستند .هينلز مي گويد :همانگونه كه هر يك ازآفريدگان مادي يك اصل مينوي دارند انسان نيز خود آسماني دارد كه ‹‹فروشي›› يا فروهر اوست .

در ماه فروردين فروهرها به زمين مي آيند ودراطراف خانه خانواده شان مي گردند آنها دوست دارند افراد خانواده وخانه هايشان تميز ومرتب باشند تا براي آنان دعا وآرزوي بركت كنند اگر فروهرها خانه وكاشانه شان را پاكيزه نبينند ناراحت مي شوند ودعا وبركت ازآن مردم وخانه ها رخت مي بندد از اين روست كه از هنگام آمدن بهار در فروردين چراغ خانه ها را روشن مي گذارند ويا در قديم مراسم آتش افروزي برروي بامها انجام مي دادند تا راه فروهرها را روشن وتابناك كند . حاجي فيروز ،راه انداختن دسته هاي نقابدار با صورتك هاي سياه راكه نماينده فروهر مردگان است تداعي مي كند . دكتر مهرداد بهار اعتقاد دارد:‹‹حاجي فيروز بازمانده آيين بازگشت ايزد ششهيد شونده يا سياوش است وچهره سياهش نماد بازگشت اودر جهان ولباس سرخش نماد خون سياوش است وشادي حاجي فيروز شادي زايش دوباره كه رويش وبركت را با خودشان مي آورند است››. روز سيزده نوروز را هم باز دريك چرخش اساطيري پايان دوازده روز نماينده دوازده هزار سال آفرينش آيين زرتشتي مي دانند كه روز بعدش يك آشفتگي به وجود مي آيد كه به رستاخيز ونوشدگي ديگر مي انجامدسيزده نوروز با نوعي آشفتگي درديدگاههاي مسيحي (دروغ هاي اول آوريل)مطابقت دارد .

آنچه سفره هفت سين را تزئين مي كند :سبزه نودميده است وسنبل خوش بروبو . ‹‹سيب›› كه ميوه اي بهشتي نام گرفته است ونمادي از زايش است؛‹‹سمنو›› اين مائده تهيه شده از جوانه گندم .‹‹سنجد››‌ كه بوي برگ وشكوفه درخت آن محرك عشق ودلباختگي است .‹‹سير›› كه ازديرزمان به عنوان دارويي براي تندرستي شناخته شده است –دانه هاي اسپند كه نامش به معني ‹‹‹مقدس››‌ است ونيز شمع كه روشنايي ونامش آتش رابه ياد مي اورد ؛تخم مرغ كه تمثيلي ازنطفه وباروري است .كاسه آب زلال به نشانه همه آبهاي خوب جهان وماهي زنده درآب به نشانه تازگي وشادابي .تاجيكيان در روزگاران گذشته درمراسم نوروز سفره هفت شين مي چيدند :1-شراب2-شير3-شيريني4-شكر5-شربت6-شمع7-شانه .

بن مایه این نوشتار:

1- داريوش شايگان ،اديان ومكاتب فلسفي هند ،جلد لول

2- مهرداد بهار ،جستاري چند درفرهنگ ايران

3- آرتور كريستين سن ،نمونه هاي نخستين انسان ،ترجمه:ژاله آموزگار-احمد تفضلي

4- جان هينلز ،شناخت اساطير ايران ،ترجمه ژاله آموزگار –احمد تفضلي

نوروز كهن آيين ايرانيان- بخش واپسين

مطالب مشابه :

واحدکار

نوروز آريايي

نوروز كهن آيين ايرانيان- بخش واپسين

نوروز، زمان مقدس

پول بهتر است یا روحیه؟؟؟

آئين هاي چهارشنبه سوري يا شب چهار شنبه آخر سال در 2 قسم است :

نوروز باستانی ایران زمین