یخچال ها

● چگونگی تشکیل یخچال
حد ارتفاع برف های دائم خط تعادل نام دارد که با عرض جغرافیایی، جهت قرارگیری دامنه، فراوانی بارندگی و دیگر شرایط محلی نظیر بادهای گرم و زمان نزولات تغییر می کند. بطور مثال متوسط این حد در نواحی قطبی و نزدیک قطب تا ارتفاع ۶۰۰ متر از سطح دریا، در منطقه آلپ ۲۸۰۰ تا ۳۱۰۰ متر و در مناطق استوایی به ۵۴۰۰ تا ۵۸۰۰ متر می رسد. این حد تعادل در دماوند در ارتفاع ۳۵۰۰ متری واقع است.
در شرایط اقلیمی مناسب بخشی از برف ممکن است تابستان را بدون ذوب شدن پشت سر گذاشته و به تدریج با گذشت سال ها این انباشتگی رشد عمیق تری یافته و درنهایت می تواند منجر به تشکیل یخچال طبیعی شود.
بلورهای یخ سازنده یخچال های طبیعی نوعی کانی به شمار آمده و توده های یخ یخچال های طبیعی که از تعداد زیادی بلورهای بهم قفل شده بوجود می آید نوعی سنگ دگرگونی محسوب می گردد، که همچون دیگر سنگ های دگرگونی با افزایش دما ذوب میشوند.
● طبقه بندی یخچال های طبیعی
یخچال های طبیعی جهان به چهار دسته اصلی طبقه بندی می شوند:
۱) یخچال های دره ای
۲) (Valley glaciers)- یخچال های کوهپایه ای
۳) (pediment glaciers)- یخچال های پهنه ای
۴) (Ice sheets)- یخچال های قاره ای (Continental glaciers).
یخچال های دره ای در واقع رودهایی از یخ هستند که در دره های مناطق کوهستانی جریان دارند و همانند رودها از پهنا و عمق و طول های متفاوتی برخورداند. یخچال های کوهپایه ای یا کوهستانی، را که گاه یخچال های آلپی نیز می نامند، یخچال هایی هستند که در دامنه کوه های مرتفع تغذیه شده و از پهلوی کوه ها به طرف پایین جریان می یابند. یخچال های کوهستانی بسیار کوچک را یخچال های دیواره ای (Cliff glaciers) و یخچال های آویزان یا معلق (Hanging glaciers) و یخچالک (glacieret) می نامند.
از آنجا که سرعت حرکت پهلوها و کف هر یخچال بر اثر اصطکاک ناشی از تماس با دیواره و بستر دره کاهش می یابد، بیشترین سرعت یخچال معمولاً در محلی بالاتر از کف دره و در میانه یخچال می باشد حرکت یخچال های طبیعی از چند سانتیمترتا چند متر در روز متفاوت است. اگرچه حرکت اکثر یخچال ها کند است اما گاهی برخی از آنها حرکتی بسیار سریع از خود نشان می دهند که موج (surge) نامیده می شود. سریعترین پیشروی که بوسیله مشاهدات واقعی مورد تأیید و تصدیق قرار گرفته برابر با ۱۱۰ متر در روز و متعلق به یخچال کویت واقع در کوه های شمال هندوستان بوده است علت حرکت سریع یخچال ها را نبود ثبات یخچال می دانند، که به نیروی جاذبه اجازه می دهد یخچال ها را از روی سطحی که بر آن قرار گرفته اند حرکت دهد. انباشت مقادیر ی آب اضافی در کف یخچال یکی از راه هایی است که احتمالا موجب افزایش فشار در داخل یخچال شده و در نتیجه ذوب شدن یخ در کف یخچال، موجب حرکت آن شود.

● یخچال های سرد و گرم
تمام یخچال ها سرد هستند اما برخی از آنها سردتر از حد معمول می باشند. یخچال سرد، یخچالی است که در طول ماه های تابستان نیز هیچگونه ذوبی در آن صورت نمی گیرد و دمای آن همیشه زیر نقطه انجماد است ولی یخچال گرم یخچالی است که در فصل تابستان به نقطه ذوب می رسد.
▪ کوه یخی یا (iceberg)
کوه یخی (Iceberg)، قطعات درشت یخ است که از انتهای رو به دریای یخچال شکسته و جدا شده است.بخش زیادی از حجم کوه های یخی درداخل آب قراردارد.حرکت این قطعات یخی در سطح دریا وذوب شدن آنها باعث میگردد که رسوبات حمل شده توسط آنها در دریا رسوب کند و قطعات درشت را درون رسوبات دانه ریز دریایی آزاد نماید.
▪ سیرک یخچالی (Cirques)
هر سیرک یخچالی حوضچه ای است که یخچال کوهستانی از آن جریان می یابد به عبارت دیگر، نقطه کانونی تغذیه یخچال، سیرک نامیده می شود. پس از ناپدید شدن یخچال و ذوب تمام آن سیرک یخچالی به صورت آمفی تئاتری بزرگ و یا کاسه ای عظیم ظاهر می شود که بخشی از یک سوی آن بریده شده است دریاچه ای را که در سنگ بستر حوضچه کف سیرک تشکیل می شود دریاچه سیرکی (Tarn) می نامند.
▪ دره یخچالی (Glacier valley)
یخچال طبیعی معمولاً به جای ساختن دره، مسیر دره های ساخته شده را دنبال می کند. دره های یخچالی معمولاً دارای نیمرخ عرضی پهن U شکل هستند در صورتیکه دره های کوهستانی معمولاً V شکل می باشند.
▪ یخرفت (Drift)
واژه کلی یخرفت به تمام رسوباتی به اطلاق می شود که یا بطور مستقیم بوسیله یخچال و یا اینکه بوسیله فعالیت های یخچالی در درون دریاچه ها، اقیانوس ها و یا رودها رسوب کرده اند. یخرفت ها به دو دسته لایه دار و فاقد لایه بندی تقسیم می شود. به یخرفت های بی لایه ای که بطور مستقیم بوسیله یخ یخچال به جا گذاشته می شوند، تیل (Till) می گویند. تیل ها از مخلوط اتفاقی قطعه های سنگ در اندازه های مختلف تشکیل شده و می تواند قطعات بزرگ چند تنی تا دانه های کوچک رس را دربر گیرد قطعات بزرگ معمولاً مخطط و صیقلی هستند (به علت ساییدگی ناشی از حمل به وسیله یخچال).
▪ مورن(Moraine)
مورن واژه کلی برای توضیح بسیاری از اشکال حاصل از رسوبات یخچالی(تیل) می باشد مورنهایی انتهایی آخرین حد پیشروی یک یخچال را نشان می دهند. مورن های انتهایی هر یخچال کوهستانی به هلالی شباهت دارد که قسمت مقعر آن در جهت پایین دره گسترش یافته است