تاریخچه پل سازی

پل سازی ، تاریخچه ای بیش و کم به اندازه راه سازی دارد. کاوش های باستان شناسان گواه از آن دارد که نخستین پل ها ساده و کم دوام اما کارآمد برای برقراری روابط بین جوامع نخستین بشری بوده است . هم چنان که پل سازی رو به تکامل نهاد ، برقراری روابط نیز آسان تر شد. بر این اساس ایرانیان نیز که از پیشگامان عرصه ساخت و ساز بناهای ابتدایی تا شکوهمند بودند، در پل سازی توانمندی های قابلی را پیش روی جهانیان گذاشتند.

1– 1 - پل و نخستین نمونه های آن

طاق و گذرگاهی برای عبور از رودخانه ، دره ، خندق و سایر عوارض طبیعی را پل می گویند.

از این مختصر تعریف پیداست ؛ طاق های به هم پیوسته که بر رودخانه برای وصل کردن راه در محل بریده شدن آن توسط موانع طبیعی مانند رودخانه ودره ، استوار می کرده اند را پل می گویند. معبر ، جسر و قنطره معانی عربی پل هستند که در منابع تاریخی و ادبی بسیار دیده می شوند. از آن میان در تاریخ بیهقی آمده است:

کاروانی همی از ری به سوی دسکره شد

آب پیش آمد و مردم همه بر قنطره شد

واژه پل در زبان فارسی بر گرفته از پوهل پهلوی (پول) و بارزترین نشانه آن در نام دزفول (دژپول= قلعه نگهدارنده پل) قابل بررسی است.

در اشعار شاعران ، نوشته های تاریخی ، جغرافیایی ومتون کهن واژه پل و پول بسیار به کار رفته است که با واژه های جسر و قنطره عربی و کوپری (کرپی) ترکی ، مترادف است .

نام پل فراتر از یک سازه معماری بر همان معنای ارتباطی در فرهنگ روابط اجتماعی نیز به کار می رود چنان که نام پل در امور فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی ، به منزله پیوند دهنده و برقرار کننده ارتباط به کار می رود. بی گمان سختی و مشکلاتی که پیش روی سازندگان پل وجود دارد باعث شده تا این واژه در فرهنگنامه های ادبی – فرهنگی ، سیاسی و... نیز جایگاه ویژه ای پیدا کند. بر همین معنا شواهد بسیاری در گنجینه های ادبی و تاریخی زبان فارسی می توان یافت که نام پل را در موارد مختلف به کار برده اند.

ساخت پل از آن همان زمان که برای گذشتن از نهری ، تنه درختی را بر آن می انداختند ، آغاز شده و به تدریج این گونه تکامل یافت که دو رشته طناب از روی نهرهای کوچک عبور می دادند ، رشته فوقانی برای دست گرفتن و رشته زیرین برای پا گذاشتن بر آن .

با استفاده از الوارهای معلق متصل به هم پل سازی رو به تکامل گذاشت و از آن زمان ، به معنی واقعی در شکوفایی تمدن های بشری نقش مهمی ایفا کرد.

اگر چه آثاری از برخی پل های سنگی در نقاط مختلف جهان مربوط به هزاره های چهارم تا دوم پیش از میلاد به دست آمده است، اما تا زمانی که کاوش های باستان شناسی چگونگی بنای پل های سنگی و آجری در نخستین مراحل ساخت را نمایان نسازند نمی توان درباره شیوه بنا ، نوع و آمیختگی مصالح و روند شکل گیری پل های قوسی و جناقی به عنوان مهم ترین انواع پل های نخستین پژوهش کرد.

در حمل ونقل های آغازین که با اسب ، الاغ ، قاطر و شتر صورت می گرفت، برای عبور از دره ها و رودخانه ها احتیاج به چاره اندیشی های خاصی نبود و عبور از این موانع با این که دشوار بود اما به هر حال مدت ها ادامه یافت . اساس نیاز به سرعت بشر در ارتباطات و هم چنین سنگین تر شدن محمولات و استفاده از وسایل حمل و نقل پیشرفته تر نظیر گاری و امثال آن ، سرانجام بشر را واداشت تا برای عبور از عوارض طبیعی پل ها را با پایه های ستبر بر موقیعت های سخت طبیعی ایجاد کند ، که به مرور زمان اساس پل های چند دهانه شدند و نام پل وارد فرهنگ معماری بشر شد.

به لحاظ تاریخی ، نخستین پل ها ، تیرهای ساده از جنس تخته سنگ یا چند تیر چوبی بود که روی پایه های سنگی احداث شده در کنار رودخانه می انداختند.

در دهانه های بزرگ برآوردن تیرها با استفاده از الیاف ، سبب می شد تا پل ها به صورت معلق در آیند . اما ردپای واقعی تاریخی پل سازی را باید در پل های قوسی یک دهانه وپس از تکامل تدریجی آن در پل های قوسی چند دهانه روی رودهای عریض جست و جو کرد. در پژوهش های باستان شناسی ، طاق به مثابه یک سازه در 4000 ق.م در خاورمیانه کاربرد داشته است و ایرانیان از پیشگامان این سازه معماری بوده اند.

در میان اقوام اروپایی ، نخستین بار رومیان از طاق سنگی به مثابه سازه باربر در ساختمان ها و پل استفاده کردند. اولین پل طاقی (قوسی) سنگی در اروپا ، پل سولارس بر رودخانه تورون در سال 700 ق. م زده شد. در میان اقوام شرقی ، نخستین معماران ، ایرانیان ، هندی ها و چینی ها بودند و هنر طاق زنی از هنرهای برجسته ایرانیان چه قبل و چه بعد از میلاد مسیح است.

ایران سرزمینی کویری و یا جلگه ای کم آب محسوب می شود ، اما در دامنه رشته کوه های زاگرس و البرز ، به سبب بارش باران و برف ، رودهای پر آبی جاری است که به خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دریای مازندران در شمال ، می ریزند. در فصل بهار ، آب این رودخانه ها بالا می آید به گونه ای که اگر بر آنها پل احداث نشده باشد ، گذر نا ممکن خواهد بود. از این رو بدیهی است که مطابق با تکوین تمدن در ایران در پل سازی پیشگام تر از اروپاییان باشند.

شکوفایی مجدد هنر پل سازی در اروپا به قرن دوازدهم میلادی ، می رسد. از پل های معروف این دوره می توان از پل طاقی سنگی سه دهانه اویگنان در فرانسه نام برد که طول هر دهانه آن حدود 33 متر است ، این پل هنوز پابرجاست . ساخت پل های طاقی (قوسی) سنگی تا قرن نوزدهم میلادی ادامه داشت.

پس از ساختن مقاومت کشش چدن ، ساخت طاق ها و خرپاهای چدنی ویا ترکیبی از چوب و چدن رواج پیدا کرد که این تکامل در پل سازی همزمان بود با ساخت لوکوموتیوهای بخاری و در نتیجه شروع ساخت پل های راه آهن .

از مشهوری ترین پل ساز های این دوره می توان جان رنه ، توماس تلفورد و جرج استنفنس را نام برد که فرد اخیر مخترع لوکوموتیو بخاری نیز بود و پل سازی را نیز با ساخت پل های راه آهن ادامه می داد. اگر اروپاییان بنیان گذار پل های طاقی جدید و براساس پل های طاقی رومی دانسته شوند ، باید اذعان کرد که افتخار ساخت پل های خرپایی از جنس چدن و یا از جنس چوب از آن آمریکا ییان است .

تاریخچه پل سازی

تاریخچه پل سازی

1– 1 - پل و نخستین نمونه های آن

مطالب مشابه :

فیلم های حرفه و فن دوم راهنمایی

بادبادك ها /گاری

فیلم های حرفه و فن دوم راهنمایی

سیستم تعلیق خودرو چگونه کار میکند؟

تاریخچه پل سازی

ترانه: "ماچی خدایی" از گروه کامکار

جاشمعی دیواری