بررسی مشکلات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلیمری و کیسه های پلاستیکی

مقدمه

پلاستیک که یکی از عمده ترین آلاینده های محیط زیست و بهترین مصنوعات بشری محسوب می گردد هم اکنون به معضل بزرگی برای محیط زیست تبدیل شده است.بر اساس برآورد های صورت گرفته همه ساله بیش از یک میلیون تن پلاستیک در دنیا تولید می شود؛علت آن نیز توسعه صنایع پتروشیمی و نفت و تغییر در الگو های مصرف بشر است؛کشور ما ایران هم نیز سالیانه مقادیر زیادی لوازم پلاستیکی تولید می کند و این به دلیل داشتن منابع نفتی و تولیدات پتروشیمی فراوان است و به علت همین امر کشور ما یکی از عمده تولید کنندگان مواد پلاستیکی به شمار می رود و از طرف دیگر مهمترین دلیلی که سبب استفاده ی هر چه بیشتر از کیسه های پلاستیکی شده است،قیمت ناچیز آنها در مقایسه با کیسه های پارچه ای و کاغذی می باشد.

پلاستیک ها،ظروف و انواع دیگر مواد پلیمری دور ریخته شده،جدا از مشکلات زیست محیطی،مشکلات بهداشتی و اجتماعی ایجاد کرده و عوارض اقتصادی فراوانی نیز به همراه دارد.

طبق آمار جهانی روزانه 5/3 میلیون تن زباله در سراسر دنیا تولید می شود که سهم ایران در این تولید به 40 هزار تن در روز می رسد که 15/1 درصد تولید زباله جهان است.

میزان پلاستیک های تولیدی در ایران بیش از 177 هزار تن در سال تخمین زده می شود و این رقم معادل 500 تن در هر روز است.بر اساس آمار های ارائه شده هر فرد تهرانی به طور متوسط روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می کند که امروزه به عنوان یکی از مشکلات زیست محیطی شهر های کشور ما به شمار می روند.بالا بودن سرانه مصرف ظروف پلاستیکی در ایران باعث شده تا نام کشورمان نیز در بین 10 کشور نخست پر مصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مشاهده شود.در ایران 28/10 درصد از مواد زائد شهری را پلاستیک ها تشکیل می دهند.

شناسایی معضلات و مشکلات استفاده از کیسه ها و ظروف یکبار مصرف

مشکلات اجتماعی

به طور خاص می توان مشکلات اجتماعی را به شرح ذیل بیان نمود:

تغییر فرهنگ الگوی مصرف شهروندان از کیسه هایی با قابلیت استفاده مجدد همچون کیسه های پارچه ای و پاکت های کاغذی به سوی کیسه های پلاستیکی در هنگام خرید
عرضه رایگان کیسه پلاستیکی در مراکز خرید شهرداری و سایر مراکز به صورت عادت
درخواست کیسه پلاستیکی به میزان بیش از کالای خریداری شده توسط شهروندان در مراکز خرید و دریافت آن
تولید بسار بالا و سهولت دسترسی کیسه های پلاستیکی در ایرن و در نهایت مصرف بیش از حد آن
تمایل فروشندگان کالا در مورد عرضه کیسه به شهروندان برای حمل کالاهای بسته بندی شده و اقلامی که به دلیل کوچکی حجم و اندازه نیازی به کیسه برای حمل کالا ندارند

مشکلات اقتصادی

به طور کلی مشکلات اقتصادی کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف پلیمری به شرح ذیل خلاصه می شود:

هزینه ی بالای خرید کیسه های پلاستیکی برای مراکز خرید عمده سطح شهر
هزینه ی بالای صرف شده برای نیروی انسانی در مرحله ی جداسازی کیسه ها و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در مراکز پردازش و دفن زباله
هزینه ی بالایی که صرف کنترل عوارض زیست محیطی و بهداشتی ناشی از استفاده از این کیسه ها و ظروف پلیمری می شود
هزینه ی بالایی که صرف پاکسازی کیسه و ظروف یکبار مصرف پلیمری از محیط زیست می شود
هزینه ی بالایی که صرف آموزش و اطلاع رسانی جهت کاهش مصرف و کاهش گرایش مردم به استفاده از کیسه ها و ظروف پلاستیکی می شوند
هزینه ای که صرف درمان عوارض بهداشتی واصله به شهروندان در اثر استفاده از کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف پلیمری می گردد
هدر رفت مواد نفتی که صرف تولید ظروف یکبار مصرف پلیمری می گردد

اثرات بهداشتی

در شرایطی که در تمام دنیا استفاده از پی وی سی صنعتی برای مصارف غذایی و بسته بندی به طور کامل منسوخ شده است و حتی اخیرا در تولید لوازم منزل و اسباب بازی نیز این محدودیت در جهان به وجود آمده،به گفته کارشناسان،در ایران به رغم نظارت وزارت بهداشت،به دلیل صرفه های اقتصادی،گروهی از تولید کنندگان همچنان از موادی استفاده می کنند که تأثیر آنها بر سلامت مردم در دراز مدت آشکار می شود.تعدادی از مشکلات بهداشتی ظروف یکبار مصرف و کیسه های پلاستیکی به شرح ذیل می باشد:- ظروف یکبار مصرف در ایران حاوی پلیمر هایی هستند که اکثراٌ در اثر حرارت مواد غذایی داغ،اسیدی و چرب رادیکال آزاد تولید می کنند.استفاده از این ظروف ممکن است از بروز بیماری های عفونی جلوگیری کنند چون با یکبار مصرف دور انداخته می شوند اما باید توجه داشت که برخی از مواد شیمیایی تشکیل دهنده این ظروف نیز در دراز مدت و در اثر استفاده مکرر این ظروف،منجر به بروز انواع اختلالات گوارشی و ریوی،علاوه بر سرطان و سایر بیماری های غیر واگیر می شود.

در ساخت ظروف یکبار مصرف،به منظور جلوگیری از شکنندگی ظروف،از مواد پلاستیکی لایزر استفاده می شود.بنابراین اگر درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود،این مواد حل شده،وارد بدن می شوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص،در اثر استفاده طولانی مدت از این مواد منجر به بروز سرطان های مختلف خواهند شد.علاوه بر این،ظروف یکبار مصرف پلیمری و کیسه های پلاستیکی در صورت تماس با مایعات و مواد غذایی بالای 40 درجه،ماده ای شیمیایی به نام استایرن از خود خارج می کنند که موجب تلخی غذا شده و بیش از 77 نوع بیماری سرطان زا را به همراه دارد.چربی هایی که روی مایعات داغ داخل لیوان های یکبار مصرف پلاستیکی قرار می گیرند همان پلی استایرن سمی خارج شده از پلاستیک است که روی سیستم های عصبی،قلب و گوارش انسان تأثیر منفی می گذارد.

- کم اشتهایی،عصبانیت و بروز بیماری هایی اعم از سرطان،جهش در زنان باردار و بیماری های ریوی از مهمترین تأثیرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در طول زمان می باشد.البته باید گفت که این مشکل برای کودکانی که با اسباب بازی های پلاستیکی بازی می کنند و بیشتر اوقات آنها را در دهان خود می گذارند نیز حائز اهمیت است.

متأسفانه امروزه میلیون ها عزادار حسینی در ایام محرم و میلیون ها روزه دار در ایام ماه مبارک رمضان نیز،از نذوراتی که در ظروف یکبار مصرف توزیع می شود استفاده می کنند در حالی که از آلودگی و سرطانزا بودن این ظروف بی اطلاع هستند.

همچنین افرادی که پس از خرید نان آن را داخل کیسه های پلاستیکی قرار می دهند که گرمای نان باعث شکسته شدن شاخه های پلیمری کیسه و مهاجرت مونومر به داخل مواد موجود در آن و در نتیجه ورود به سیستم غذایی و بدن انسان خواهد شد که نهایتاٌ در دراز مدت منجر به سرطان می شود.

- به علت عادت استفاده شهروندان تهرانی از کیسه های پلاستیکی در هنگام خرید،جابجایی وسایل و جمع آوری زباله،مقدار مصرف این ماده در تهران زیاد بوده و بیشتر حجم آن برای دفع به مرکز دفن زباله شهر برده شده و دفن می گردد.این پلاستیک ها به علت سبکی در هنگام وزش باد به راحتی جابجا شده و می توانند به فضای زمین های اطراف مرکز دفن منتقل شوند که با همین امر بسیاری از عوامل میکروبی و پاتوژنی را منتقل می نمایند.

- پلاستیک های معمولی نیز دارای مواد کلره هستند و در صورت سوزاندن این مواد،گاز هایی از قبیل گاز کلرید،اسید کلریدریک،انواع فوران ها و فنیل ها و از همه مهمتر گاز خطرناک،سمی و سرطانزای دیوکسین در محیط منتشر می شود و به راحتی استنشاق می گردد.برای مثال سوختن پلیمر کلردار،کلرید پنی ونیل (PVC) به تشکیل دی اکسین ها در زباله سوز منجر می شود.

دی اکسین (Dioxin) یک ماده شیمیایی با خصوصیات شدیداً سمی برای سلول های بدن است.ضمن اینکه سرطان زایی،یکی دیگر از خصوصیات این ماده خطرناک می باشد.دیوکسین از قرار گرفتن مواد پلاستیکی در مجاورت حرارت بالا یا دماهای خیلی پایین(نزدیک به نقطه انجماد)آزاد می شود.در واقع همین ظروف مختلف پلاستیکی که هر روزه با آنها سر و کار داریم در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت بالا و دماهای خیلی پایین،دیوکسین آزاد می کنند.به همین دلیل نوشیدن چای در ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و همچنین آب یخ زده در داخل این ظروف،در صورت استفاده مداوم در دراز مدت می تواند موجب ایجاد سرطان های دستگاه گوارش شود.

- علاوه بر موارد ذکر شده،وجود مواد پلیمری در زباله ها باعث مهیا شدن و تثبیت رطوبت و حفظ مواد غذایی موجود در زباله می شود که در این شرایط،مگس را که ناقل انواع اسهال،حصبه،وبا،سل و ... است و موش که ناقل تیفوس و طاعون است را اشاعه می دهد همچنین تجمع حیوانات ولگرد (سگ و گربه) را در شهر افزایش می دهد.

اثرات زیست محیطی

ظروف و کیسه های پلاستیکی آلودگی های زیست محیطی و مشکلات وسیعی ایجاد می کنند که بارز ترین آنها آلودگی های بصری و زیست محیطی و خسارت های جبران ناپذیر برآب،خاک،هوا و جانداران است.خصوصیات شیمیایی خاص،پلاستیک ها را مستحکم و قابل استفاده مجدد و نیز غیر قابل تجزیه می کند،مگر از طریق سوزاندن یا اکسایش در دراز مدت.

در واقع پلاستیک ها با ماندگاری بیش از 300 سال یک ماده تجزیه ناپذیر محسوب می شوند.پلاستیک عموماٌ از نفت و زغال سنگ و سایر منابع طبیعی به دست می آید.هر ملکول پلاستیک از زنجیره های بلندی که شامل اتم هیدروژن و کربن بوده و به پلیمر معروف است،ساخته شده اند.پلیمر ها به قدری به هم فشرده اند که باکتری ها و قارچ ها نمی توانند در زنجیره آنها نفوذ کنند و آنها را تجزیه نمایند.

اثرات برخاک

- بیشترین خطرات ناشی از زائدات پلاستیکی در واقع به سبب مواد افزودنی آمیخته با آنها است.تجزیه آرام و کند برخی انواع پلاستیک ها در محل های دفن می تواند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیر زمینی شود.این شیرابه شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزء ترکیبات زیان آور برای محیط زیست می باشند.

- مواد پلاستیکی و پلیمری به علت دارا بودن مواد نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری در خاک باقی می مانند و به این ترتیب مواد شیمیایی آن به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان می شود.

- پلاستیک سبک و نازک (مثل کیسه های پلاستیکی) به هیچ وجه و در هیچ کجای دنیا قابل بازیافت نیست و پس از مصرف به عنوان زباله وارد خاک می شود.وقتی این مواد به صورت زباله در خاک می مانند،به شکل عایق عمل می کنند،به عبارتی این مواد از تبادل هوا میان مولکول های خاک جلوگیری کرده و مانع تنفس طبیعی خاک می شوند،بنابراین هر چه از نفوذ این مواد به خاک بیشتر جلوگیری شود،به همان میزان خاک نیز بهتر حفاظت خواهد شد،در غیر این صورت حتی اگر تجزیه هم شوند،مواد نفتی به عنوان یک ماده اضافی در خاک باقی مانده و ترکیب طبیعی خاک را به هم می زند.

- با ورود این مواد به داخل جوی آب و نهر ها در داخل شهر ها و هدایت آنان به فاضلاب شهری،ظروف مصرفی همراه با فاضلاب حرکت خود را به سمت جنوب شهر ادامه داده و در نهر های جنوب شهر تجمع این ظروف باعث گرفتگی آب در زیر پل ها و طغیان آب نهر ها به خیابان و سطح شهر می شود که موجب مختل شدن حرکت مردم و راهبندان در بعضی از نواحی شهر می گردد.همچنین به علت پاشش آبهای آلوده فاضلاب توسط خودرو ها باعث نشر آلودگی در سطح شهر می شوند؛در ادامه مسیر این مواد همراه با فاضلاب وارد زمین های کشاورزی شده و در سطح زمین کشاورزی پخش می گردند که این زباله ها با طول عمر زیاد در زمین های کشاورزی باعث آلودگی خاک کشاورزی و کم شدن حاصل خیزی خاک زمین های کشاورزی می شوند و همچنین آلودگی حاصل از این مواد در محصولات کشاورزی می تواند وارد چرخه غذایی انسان گردد.

سوزاندن کنترل نشده این دسته ضایعات پلاستیکی نیز از نظر اکولوژی غیر قابل قبول است و سبب آلودگی هوا و انتشار بخارات سمی به هوا خواهد شد.بیشترین اثرات زیست محیطی ناشی از سوزاندن این مواد به افزودنی های موجود در ضایعات پلاستیکی مربوط است.به خصوص اینکه این ضایعات پلاستیکی دارای اجزای فلزات سنگین می باشند.کوره های سوزاننده زائدات همچنین قادرند مقادیر زیادی گاز های سمی و زیان آور تولید کنند.آلاینده های اساسی مربوط به سوزاندن ضایعات پلاستیکی عبارتند از:

- فلزات سنگین (مثل کادمیوم،سرب،قلع،آنتیموان،روی)

- اسید های خطرناک (مثل کلرید هیدروژن،فلورید هیدروژن)

- دی اکسین ها،فوران ها،ذرات گرد و غبار ریز،دی اکسید گوگرد (SO2) و...

مردم معمولاً علاقه مندند در هنگام خرید های روزانه،از چندین کیسه پلاستیکی جدا از هم برای حمل راحت تر استفاده کنند؛بیشتر این نایلون ها تجزیه ناپذیر هستند و هرگز به محیط زیست باز نمی گردند و برخی از آنها نیز به وسیله باکتری ها تجزیه می شوند،اما شاید این عمل 200 تا1000 سال به طول انجامد.

طبق آمار به دست آمده توسط محققان آمریکایی سالانه بین 500 میلیون تا 1 تریلیون کیسه پلاستیکی توسط مردم کره زمین استفاده می شود،به عبارتی روزانه 23 میلیون کیسه پلاستیکی به مشتریان عرضه می گردد و یا به بیان ساده تر،هر فرد به طور متوسط روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می کند.مسئولان محیط زیست ژاپن اعلام کرده اند که این استفاده بی رویه از پلاستیک ها باعث ایجاد کوه های پلاستیک زباله می گردد که باعث آلودگی محیط زیست،آلوده شدن اقیانوس ها و افزایش گرمای کره زمین می شود.

منبع: پرتال شهرداری منطقه 20

بررسی مشکلات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلیمری و کیسه های پلاستیکی

مطالب مشابه :

كاهش قيمت مواد اوليه توسط پتروشيمي

ظروف گیاهی در تسخیر مافیای پلاستیک

پلاستيك

پلاستیک و روز بدون نایلکس

تحلیل بازار مواد پتروشیمیایی در نقاط مختلف جهان (هفته منتهی به 31 اردیبهشت ماه 1387)

تعرفه عوارض محلی روستای کهنه

پلاستیک چیست؟

کیسه های پلاستیک بلای جان محیط زیست شهری

بررسی مشکلات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلیمری و کیسه های پلاستیکی

چشم انداز کامپوزیت های چوب پلاستیک