معماری کتابخانه

ضوابط و معیارهای طراحی کتابخانه:

کاربرها کتابخانه ها در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند. غالباً در شهرهای بزرک، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند.

در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند. تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش ) است.

همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.
در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های
باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.
مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از 2/1 و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل 3/1 تا 4/1 متر (یا براساس مقررات محل) باشد. باید حتی الامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

طراحی بر اساس اقلیم:

اقلیم گرم و خشک ( فلات مرکزی)

مشخصات بنا:

-پلان فشرده

-دارای بادگیر

-دارای زیرزمین

-ساختمان درون گرا

-تعداد و سطح پنجره ها کم

-بام طاق گنبدی

اقلیم گرم و مرطوب ( سواحل جنوبی)

    مشخصات بنا:

-پلان نیمه گسترده
      -زیرزمین ندارد
    -تهویه زیاد
    -بادگیر رو به دریا
    - ایوانهای بزرگ
    -بام مسطح
     -استقرار بنا روی زمین

اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل دریای خزر)

مشخصات بنا:

-بام شیبدار

-زیرزمین ندارد

-پلان گسترده

-تهویه زیاد

-ساختمان برونگرا

-تعداد پنجره زیاد

-ایجاد غلامگرد

اقلیم سرد و کوهستانی (غرب و جنوب غرب)

مشخصات بنا:

-پلان فشرده

- دارای زیرزمین

-ساختمان درونگرا

-بام تیرپوش و مسطح

-تعداد و سطح پنجره ها کم

میزان فضاهای کتابخانه:

عوامل موثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانهعبارتند از حجم مواد و متون و

بخصوص کتابها،میزان سطح که در کتابخانه اشغالم کنند و میزان جمعیت کتابخانه

که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیینمی گردد.

فضای مورد نیاز برای محاسبه ی زیر بنای یککتابخانه طبق فرمولی بنام VSC استاندارد

IFLA به دست می آید:

(110/تعداد کتابها)+(مقدار محلهاینشستن+72/3)+(430/گردش کتابها)

مثلا برای جا دادن 110کتاب،یک متر مربع در نظر گرفته می شود.محلنشستن یک

خواننده 72/3متر است.

ابعاد و استاندارد های پیشخوان و برگهدان:

حداکثر ارتفاع قفسه های فهرست معمولا بهاندازه ی ارتفاع شش کشو است و در

هر کشو نیز در حدود صد کارت جای میگیرد.فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با

میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند واغلب در مجاورت آنها مجموعه ای از

کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده یهمگانی نیز قرار می گیرند.

از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولافضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار

دارد و بوسیله ی ردیفهایی از قفسه هایفهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو

کشوها تشکیل شده است.

وسعت چنین محلی برای چهار ردیف قفسه های دوطرفه در حدود 12 متر مربع برآورد می شود.

استانداردابعاد قفسه ها و عمق قفسهها:

در اغلب کتابخانه ها حداقل90%کتابها دارایعرضی کمتر از 230 میلیمتر هستند و عملا

می توان قفسه های با عمق200-230میلیمتر رااستاندارد فرض کرد.

در صورت بکارگیری قفسه های دو طرفه با عمق 450میلیمتر حتی صرفه جویی بیشتری

در فضا به عمل می آید.

چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مرد نظر باشد عمق 490میلیمترجوابگوست.

طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه 80%قفسهها 200میلیمتری،15%آنها 250 میلیمتری

و 5% آنها 300 میلیمتری هستند.

طول قفسه ها:

طول استاندارد،سالها برابر1940میلیمتر بودهاست.زیرا که پذیرفته شده بود که چشم

خواننده توانایی در بر گرفتن بیش از ایناندازه را در یک نگاه ندارد.

مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا 2220 میلیمتررا نیز تایید کرد.

ارتفاع قفسه ها:

ارتفاع کتابها بر فاصله ی میان طبقات و درنتیجه تعداد طبقات تاثیر می گذارد.در اکثر

کتابخانه ها حداقل90% کتابها را می توان درطبقات مرکز تا مرکز 280 میلیمتر جای داد.

به این ترتیب 7 طبقه و یک پا خور 150میلیمتری مجموعا ارتفاع 2120 میلیمتر را برای

قفسه ها بوجود می آورند که بالاترین قفسه درارتفاع 1830 میلیمتری با دسترسی

آسان قرار می گیرد.

در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی 1370میلیمتر برای زنان و 1500 میلیمتر برای

مردان می باشد.

پایین ترین طبقه در ارتفاع 300 میلیمتری استو چهار طبقه 280 میلیمتری (300 میلیمتری)

به روی آن می باشد.

استاندارد میزها:

میز ها از جمله مهم ترین وسائل فضاهای مطالعههستند.

استاندارد میز ها برای میز هایمختلف به شرح زیر است:

میزهای 1 نفره:

رقم قابل قبول برای این میزها 600×900میلیمتر می باشد.این رقم گاهی برای راحتی

بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش مییابد.اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای

زیادی اشغال می کنند.

میزهای 2 نفره:

میزهای 2 نفره ای که از هم جدا نشده اندظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار

می گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورتقرار گیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی

1200×900 میلیمتر می باشد.

میزهای طولانی:

میز های طولانی قابلیت جای دادن 4 تا 12 نفررا دارند.میزهای 4 نفره از بروز شلوغی

جلو گیری کرده و در عین حال نحوه ی قرار گیریآنها جذاب و انعطاف پذیر است.عرض آنها

نباید از 1200 میلیمتر کمتر باشد.فضای جانبیمیان خوانندگان نیز لازم است حداقل 900

میلیمتر باشد.بین میزهای موازی باید حداقل 1800 میلیمتر فاصله پیش بینی شود.

در عین حال نباید در انتهای این میزها محلیرا برای نشستن در نظر گرفت.

نور پردازی:

نور پردازی باید فضایی راحت برای مطالعه رابوجود آورد.موجب خستگی وخیرگی نشود،

میزان گرما را افزایش ندهد وبه جلوه یساختمان بیفزاید.جهت بر آوردن موارد ذکر شده

دو نوع نور وجود دارد:

1-نورمصنوعی 2-نور طبیعی.

برای نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نورمصنوعی سقفی استفاده می شود.

روشنایی توصیه شده:

اتاق ها مطالعه(روزنامه و مجلات)200
میزهای مطالعه(کتابخانه های امانی)400
میزهای مطالعه(کتابخانه های مرجع)600
پیشخوان ها 600
مخزن بسته 100
صحافی 600
فهرست بندی،طبقه بندی و اتاق های مخزن400

آکوستیک:

هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیککتابخانه وجود ندارد،اما اغلب حد تراز

صداهای داخلی را 50 دسیبل(Db) تعیین میکنند.

تهویه ی مطبوع:

به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداریمواد و فنون،فضا باید عاری از هر گونه

گرد وغبار اعم از گاز،مایع و اسید باشد ودماو رطوبت تحت کنترل باشد،چنین شرایطی

تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکانپذیر است.

معماری کتابخانه

مطالب مشابه :

20پلان کتابخانه

طراحی مبتکرانه کتابخانه ها

رساله کتابخانه عمومی , پروژه کتابخانه عمومی, دانلود رساله کتابخانه عمومی , فروش رساله کتابخانه عمومی

دانلود پلان کتابخانه

دانلود نقشه اتوکد طراحی پلان معماری کتابخانه

کتابخانه عمومی نیویورک

دانلود نقشه اتوکد طراحی پلان معماری کتابخانه

معماری کتابخانه