استاندارها در طراحی پارک و فضای سبز

( اطلاعات این صفحه فرعی است برای دستیابی به دیگر اطلاعات روی صفحه نخست کلیک کنید )

اصول و استانداردها در طراحی فضای سبز

یکی از مهم ترین مسائلی که یک طراح فضای سبز با آن درگیر است آشنایی با ضوابط و

قوانین و استانداردها در طراحی فضای است.

عدم توجه به این ضرورت می توان بهترین طرح ها را ناکارآمد کند و بهترین ایده ها

را رد نماید بنابراین همان قدر که در طراحی ماهر و مسلط می شوید باید بتوانید این

اصول را در جای جای طرحتان بگنجانید.

استاندارد های تقسیماتی فضای سبز در شهرها پپپ

طراحی فضای سبز شهری برای دارا بودن از حداقل زندگی پذیری باید دست کم:

- سیزده هزار متر مربع پارک برای هر هزار نفر ساکن داشته باشد.

- 90 درصد ساکنان در شعاع 350 متری خود یا 10 دقیقه پیاده روی یک پارک داشته باشند

( برای تعین مناطقی که نیازمند فضای سبز در اولویت بیشتر هستند نخست اطراف هر پارک

را با شعاع 350 متر از هر خیابان به رنگ سبز درآورید ، سپس از شعاع 350 تا شعاع

700 متر را به رنگ زرد درآورید و این کار را برای 350 متر بعدی با رنگ قرمز تکرار

کنید. تا وقتی که همه نقاط نقشه شهری رنگ شوند. سپس از روی رنگها متوجه می شوید که

اگر بودجه ای برای ساخت پارک محله ای دارید کجای نقشه بهترین جای خرج کردن آن

است. این چنین نقشه هایی به واقع برای مهندسان ما ضروری هستند و به عنوان نوعی نقشه

راه برای اولویت بندی پروژه ها عمل می کنند تا وقتی که کم کم در آینده هیچ ناحیه قرمز

و بعد از آن زرد نداشته باشیم و همه نواحی شهرمان سبز باشد.

- حد اقل 20 درصد فضاهای شهر به عنوان فضای عمومی در اختیار شهرداریها باشد.

-فضای سبز خیابانها دارای مسیرهای پیاده روی خوب تعریف شده و امن و مرتبط

به همه ساختمانها باشد

کفپوش:

- کفپوش اطراف آبنماها باید مقاوم در مقابل سر خوردن باشد.

- وسایل بازی باید با کفپوش های نرم و رنگهای روشن کفپوشیده شوند.

- باید نوع مواد کفپوش و طرح آنها مناطق مختلف با کاربری مختلف را از هم متمایز کند.

- باید حجم استفاده از سنگهای طبیعی متناسب با اهمیت و کاربرد محل باشد.

مثلا در ورودی ها و میادین ( پلازاها) از سنگ طبیعی استفاده بیشتری کنید.

- در صورت استفاده از سنگریزه بعنوان معبر آن را به خوبی زیر سازی

( بیش از 85 درصد تراکم) و متراکم کنید و زیر آن از یک لایه پارچه خاک

( جئو تکست تایل ) استفاده کنید.

- از ابعاد بزرگتر کفپوش ( مثلا 50 در 50 سانتی متر ) در مکانهای تجمع و میادین

و از اندازه های کوچکتر ( مثلا 20 در 20 سانتی متر ) در مکانهای نشستن کوچکتر

بهره ببرید.

مشخصات مطلوب یا استاندارد کفپوشها

طبق استانداردهای BS.6617 19116 و بخش سوم BS.6717 19119

به شرح زیر است:

جذب آب	کمتر یا مساوی با ۷ ٪
مقاومت فشاری	بیشتر یا مساوی با ۷۰ نیوتن بر میلی متر مربع
بار گسیختگی عرضی	بیشتر یا مساوی ۷ نیوتن بر میلی متر مربع
بافت	هموار و بدون اشکال
متوسط مقاومت لغزشی مرطوب	بیش از ۶۰
اختلاف اندازه قابل فبول	در طول و عرض ۲ میلی متر در ضخامت ۳ میلی متر

همانطور که می دانید هر تولید کننده یا تهیه کننده باید مشخصات فنی

(Technical Data Sheet ) کالای خود را به شما عرضه کند

( از آنها بخواهید تا در کشور ما هم جا بیفتد) و برای اطمینان یافتن از مطابقت محصول

با مشخصات مطلوب استاندارد می توانید از آزمایشگاههای معتبر و معتمد شهرداری

کمک بخواهید.

مبلمان

- تا حد امکان مبلمان را بصورت گروهی و حسب کاربرد و فرهنگ محلی با فواصل

حد اقل یک و نیم متر از یکدیگر بکار ببرید.

- تا حد امکان از طرحهای مبلمان متناسب با فرهنگ محلی و مفهوم اساسی طرح استفاده کنید و طراحی ها تا جای ممکن ساده باشند ( مثلا در یک پارک تاریخی استفاده از صندلی های آلومینیومی کمی گستاخانه است ) .

- شرایط آب و هوایی محل را در انتخاب مبلمان در نظر بگیرید مثلا از نیمکتهای چوبی در مناطق مرطوب باید با احتیاط و کیفیت فرآوری خیلی بالا استفاده شود. سعی کنید هزینه های نگهداری مبلمان در آینده زیاد نباشد.

- سطلهای زباله در نزدیکی ورودی ها فراموش نشود.

- مکانهای پارک دوچرخه در نظر بگیرید و آنها را سایه دهی کنید.

سایه دهی

باید ۸۰ درصد طول پیاده رو های اصلی به شکلی سایه دهی شود که سایه حد اقل
۱۸۰ سانتی متر از عرض پیاده رو را پوشش دهد. باید ۶۰ درصد طول پیاده رو های فرعی به شکلی سایه دهی شود که سایه حد اقل
۱۸۰ سانتی متر از عرض پیاده رو را پوشش دهد. حد اقل یک مکان استراحت سایه دهی شده در هر ۵۰۰ متر طول مسیرهای اصلی
باید لحاظ شود. حد اقل یک مکان استراحت سایه دهی شده در هر ۱۰۰۰ متر طول مسیرهای فرعی
باید لحاظ شود. برای پارکینگ خودروها حد اقل ۴۰ درصد سایه دهی باید انجام شود. برای وسایل بازی کودکان ۱۰۰ درصد سایه دهی باید انجام شود. با توجه به وسعت این
مکانها در عرض گاه لازم است از سایبان های مصنوعی مانند چادر ها در چنین
مکانهایی استفاده گردد. برای مکانهای بازی غیر رسمی حد اقل ۴۰ درصد سایه ضروری است. برای مکانهای تجمع در صورتی که کاربرد روزانه دارند ۸۰ درصد سایه لازم است.و برای مکانهای تجمع غیر رسمی این مقدار به ۴۰ درصد می رسد. تا حد امکان از درختان سایه دار برای سایه دهی استفاده کنید و فاصله کاشت را کمتر
از ۴-۵ متر در نظر نگیرید زیرا درختان شاخه دهی به طرف بالا پیدا می کنند و
سایه دهی مناسبی انجام نمی شود.

پارکینگ :

اگر در خیابان های اطراف پارک و نزدیک ورودی ها پارکینگ های خارجی
کافی وجود ندارد با اختصاص فضای کافی به پارکینگهای خارجی این نقص را جبران کنید. در صورتی که مساحت پارک به اندازه کافی بزرگ است و ورودی سواره هم در نظر گرفته
اید پارکینگ داخلی کافی هم در نظر بگیرید به نحوی که زیاد با استفاده پیاده تعارض
نداشته باشد.

جداول:

انواع جداولی که به عنوان جدول هم سطح قابل استفاده هستند به شرح ذیل است:

- جدول همسطح معمولی به ابعاد ۹۱X۱۵-۲۰X۳۰-۴۵ سانتی متر که با طرح ها و رنگهای
مختلف تولید می شود. هنگام استفاده از این جدول در خطوط منحنی از آنجا که طول
۹۱ سانتی متر شکل دایره را در شعاعهای کوچک دچار مشکل می کند از کارخانه
بخواهید که به میزان مورد تقاضا جدول با طول ۳۰ سانتی متری نیز برای شما تولید کند
یا با استفاده از دستگته برش یک عدد جدول را به سه قسمت تقسیم کنید.
- جدول خوابیده که با همان ابعاد و با پخ کردن یک گوشه (drop kerb ) و یا با پخ کردن
یک نیمه (Half battered) ساخته می شود و در هنگام نصب بصورت خوابیده نصب
می گردد یعنی ابعاد آن ۹۱X۳۰X۱۵-۲۰ سانتی متر می باشد.
- جدول پاشنه (Heel Kerb ) که ابعاد کوچکتر و در نتیجه قیمت کمتر و هزینه نصب
کمتری دارد و معمولا در اندازه ۷۰X۷-۱۰X۱۵-۲۰ سانتی متر یافت می شود و جنس آن
مشابه جنس بلوکهای سیمانی قفل شونده ای است که قرار است بوسیله آن مهار شوند.
از آنجا که بلوکهای سیمانی قفل شونده (Interlocking Tiles) بر روی ماسه و بدون
ملات چیده می شوند در صورتی که از طرفین به خوبی نگهداری نشوند به آسانی سر
می خورند و لذا نصب جداول پاشنه بر روی بتن و با رعایت اصول استاندارد باید انجام شود
( نقشه ها و مشخصات مطلوب (Specification) را می توانید در تارنمای ما بیابید.پیشنهاد:

جز در موارد استثنایی که بدلیلی ناچار به استفاده از جداول بر آمده می شوید از جداول

هم سطح برای جداسازی و جدول بندی فضای سبز استفاده کنید زیرا :

.- نصب آنها آسانتر است و برای نگهداری آنها نیاز به بتن ریزی بیش از حد در طرفین
بلوک نمی باشد (Hunching ) و در آینده در صورتی که طبق مشخصات مطلوب
نصب شوند ( مشخصات مطلوب و نقشه های اجرایی را می توانید در تارنمای ما بیابید)
معمولا کمتر از جدولهای برآمده در معرض آسیب هستند و هزینه نگهداری کمتری دارند. .- آلودگی بصری کمتری ایجاد می کنند و از حیث زیبایی شناسی مرز ملایمی بین
فضای کاشت و فضای کفپوش ایجاد می کنند و احساس نزدیکی و صمیمیت میان عناصر
سخت و نرم طراحی بوجود می آید. .- مانع ورود روان آب به فضای سبز نمی شوند و لذا بسیاری از هزینه های لازم برای
خارج کردن روان آب از روی منطقه کفپوش را می توان با ایجاد یک شیب ۱٪ به
سمت فضای سبز حذف نمود و روان آب به آسانی از روی کفپوش به منطقه کاشت وارد
شده و جذب می شود.

با توجه به تمام موارد فوق این نحوه جدول گذاری نوعی فضاسازی با دوام

(Sustainable Landscaping ) نیز محسوب می شود.

نکته:

همیشه سطح خاک و چمن را ۵ تا ۷ سانتی متر پایین تر از سطح جدول باشد تا از یک سو

آب یا خاک از منطقه کاشت وارد منطقه کفپوش نشود و از سوی دیگر عملیات

نگهداری فضای سبز مانند چمن زنی آسانتر گردد.

پله

وسیله ارتباطی بین دو سطح مختلف را پله می نامند.پله ، واحدی است

مشخص با مقیاس انسانی ( قدم باریک انسان ) که با تکرار این واحد ،

ارتباط بین ارتفاعات مختلف برقرار می شود.

در تجربه عملی به این نتیجه رسیده اند که طول قدم باریک یک انسان در

سطح مسطح حدود 62 تا 64 سانتی متر می باشد. یعنی اگر روی سطح

افقی حرکت نمائیم ، هر دفعه که قدم بر می داریم ، می توانیم به اندازه

62 تا 64 سانتی متر پیشروی کنیم.

ولی برای بالا رفتن از یک پله ، مجبوریم پا را تقریبا به اندازه ارتفاع یک پله

به طور عمودی بلند کنیم و چون این مقدار ، جزء پیشروی محسوب نمی شود.

بنابراین می توان گفت :

62 تا 64 سانتی متر مساوی است با مقداری که پا به طور عمودی بلند

می شود بعلاوه ارتفاع پله بعلاوه کف پا . در نتیجه فمول تجربی پله ها

بصورت زیر خواهد بود:

62 تا 64 سانتی متر=+2

با توجه به این که میزان تغییرات ارتفاع هر پله بین 12 تا 30 سانتی متر

است و با در نظر گرفتن فرمول فوق ، جدول زیر چنین بدست می آید.

موارد استعمال

زاویه پله با تقریب

طول یا کف پله(cm)

ارتفاع هر پله(cm)

پله های پارک ها ،خیابان

نمایشگاهها ، تفریح گاهها

و به طور کلی در فضای باز

17 – 17.5

20 – 19

22 - 21

40 – 38

38 – 36

36 - 34

چند تذکر

اگر ارتفاع پله با کف پله ، نسبت مستقیم داشته باشد ، یعنی با ازدیاد

یا کم شدن یکی ، دیگری زیاد و کم می شود ( با در نظر گرفتن قدم

معمولی 64 سانتی متر ) دو حالت پیش می آید:

1- اگر با ازدیاد ارتفاع پله ، کف پله زیاد شود ، در این صورت شخصی که

پله را صعود یا نزول می کند ، مجبور است روی کف پله مقداری راه برود.

2- اگر با کم شدن ارتفاع پله ، کف پله کاهش پیدا کند ، در موقع بالا

رفتن ، پای شخص به پله بعدی برخورد خواهد کرد و در موقع پایین آمدن

چون کف پله کاهش پیدا کرده ، امکان لغزیدن هست.

روشنایی:

سطح روشنایی پیاده روها بر اساس استانداردهایی مشخص شده است که در جدول زیر بطور

کلی آمده است :

جدول زیر سطح روشنایی را برای پیاده رو ها نشان می دهد.

موقعیت	Lux (lx)	Footcandles (fc)
پیاده روها در امتداد خیابانها	مناطق تجاری	10	0.9
مناطق تجاری مسکونی	6	0.6
مناطق مسکونی	2	0.2
فاصله پیاده رو از حاشیه خیابان	5	0.5
تونل های عابرین پیاده	40	4.0

در مکانهایی که عابر پیاده و وسیله نقلیه تردد دارند ( مثل تقاطع ها ) باید نور کافی برای

حرکت هر یک از آنها فراهم شده باشد و منابع روشنایی به گونه ای باشد که هم عابرین پیاده و

هم وسایل نقلیه بتوانند به راحتی حرکت کرده و همچنین توسط یکدیگر نیز قابل رویت باشند.

البته در مکانهای تجاری ، لازم است تا سطح روشنایی ارتقا یافته و فضای نزدیک به سطح

زمین نیز روشن گردد. در مراکز خرده فروشی اغلب از لامپ های نزدیک به سطح و یا

از لامپ هایی که زاویه روشنایی بالایی دارند ، استفاده می شود.

ضوابط مربوط به تفکیک زمین

ماده 6- در اراضی مشخص شده یه عنوان فضای سبز و پارک ،اعم از موجود یا پیشنهادی ، هرگونه تفکیک ممنوع است .

ماده 7-حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده محله ، در محدوده حوزه مرکزی 5000 متر مربع و در محله های سایر حوزه ها یک هکتار می باشد .

ماده 8- حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده ناحیه در محدوده حوزه مرکزی 5 هکتار و در محدوده سایر حوزه ها 10 هکتار می باشد.

ماده 9- حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده منطقه 20 هکتار می باشد .

ماده 10– حداقل مساحت قطعه زمین پارک وفضای سبز دررده حوزه ،50 هکتارمی باشد.

ماده 11- قطعه زمین بزرگتر از 50 هکتار با کاربر فضای سبز جزو فضاهای سبز رده شهر و فراتر بوده و استفاده از آنها به صورت پارکهای جنگلی مجاز می باشد.

ماده 12-به طور کلی شکل قطعه زمین جهت کاربری فضای سبز دارای محدودیتی نمی باشد ،لیکن حداقل در 75 در صد از سطح ،عرض قطعه نباید کمتر از 30 در صد طول آن باشد.

ماده 13- دسترسی مجاز برای انواع پارکها بسته به محل قرار گیری در سلسله مراتب خدمات شهری به شرح زیر می باشد:

بند 1- در مراکز محلات و نواحی خیابان های در جه 2 و دسترسی .

بند 2- در مراکز مناطق و حوزه ها از خیابان های درجه 2 و درجه 3.

بند 3- در رده شهر از خیابان های در جه یک ،درجه 2 و درجه 3.

پاسخ به نظریات:

نظر مهندس بیتا ناظری: لطفا کمی در مورد ضوابط مسیر ها و معبر ها بگید راستش یه طرح برای شهرداری منطقه 9 ارائه دادم همون اول گفتن تناسبات رعایت نشده در معبر لطفا کمکم کنید

پاسخ: مهندس ناظری عزیز توضیحاتی که در مورد رد طرحتون نوشتید کاملا گویا نیست اما با توجه به ایراداتی که معمولا در مورد تناسبات در معبر گرفته می شود یا معبر شما با توجه به نقطه اتصال به محیط تناسبات تقاضا و درخواست رو رعایت نکردید ( مثلا برای ورودی محوطه کودکان که تقاظای بالایی دارد عرض کمی گرفتید) ( گاهی نیز طراحان برخی معبرهای فرعی را بسیار کوچک می گیرند مثلا کمتر از یک و نیم متر که این نیز خطا است ) یا اینگه تناسبات معبر به فضای سبز رو رعایت نکردید ( باید نسبت معبر به فضای سبز 30 به 70 باید باشد ).

بازگشت به صفحه نخست

استاندارها در طراحی پارک و فضای سبز

مطالب مشابه :

استاندارها در طراحی پارک و فضای سبز

پارک ملت (پارک شاهنشاهی)

دانلود فایل های آموزشی

اصول وضوابط طراحی پارک های شهری

اصول مقدماتی طراحی پارک های شهری

ضوابط طراحی پارک شهری

تاثیر روانی پارک ها

ضوابط طراحی پارک شهری