مکان ها دیدنی کردستان(عمارت آصف - موزه(خانه کرد)سنندج -حمام خان سنندج -بابا گور گور(قروه)

آصف دیوان، میرزا علی نقی کردستانی (متوفی ۱۳۱۶ ش) پسر میرزا رضای وزیری کردستانی، سیاست پیشة روزگار قاجاری بود. خانواده او اصالتی اصفهانی داشتند و به تشویق هلوخان اردلان حاکم کردستان، در ۱۰۲۲ ق به آن منطقه مهاجرت کردند. چون یکی از افراد این خانواده به نام میرزا عبدالله، به مقام معاونت و پیشکاری والی کردستان رسید، همة آن طایفه به "وزیری" شهرت یافتند. میرزا علی نقی که در وزارت کشور خدمت می‎کرد، در زمان حکومت امیرنظام گروسی (۱۳۱۳-۱۳۲۵ ق) لقب "آصف دیوان" گرفت که از القاب محلی بود. وی در دورة مشروطیت به «آصف اعظم» ملقب شد.

عکسی قدیمی از آصف دیوان – نفر دوم از سمت راست

عمارت آصف یکی از قدیمی ترین آثار دیدنی و تاریخی شهر سنندج است که تقریبا در مرکز این شهر واقع شده است. بر اساس شواهد و شیوه معماری، احداث بنای اولیه که بخش عمده ضلع شمالی عمارت شامل تالار تشریفات، اتاق‌ها و راهروهای طرفین و قسمتی از فضاهای بخش شرقی را در بر میگیرد مربوط به دوره صفویه بوده و قسمتهای دیگر در دوره های قاجاریه و پهلوی به آن افزوده یا تکمیل شده اند. بانی اولیه این بنا را خانواده معتمد هاشمی ها (امجد الاشراف) نام برده اند و احتمالا میرزا محمد رضای وزیر پدر آصف دیوان آن را تملک کرده است. با الحاق سر در ورودی و بخش های غربی و شرقی بنا در زمان آصف دیوان این عمارت شکوه نهایی خود را به دست آورده و از این رو به عمارت آصف مشهور شده است.

مساحت کلی این عمارت حدود ۴۰۰۰ متر مربع بوده و علاوه بر سر در و دالان ورودی، دارای چهار حیاط است که به حیاط بیرونی (اصلی)، حیاط اندرونی، حیاط مستخدمین و حیاط مطبخ معروف میباشند. این بنا در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان میراث فرهنگی کردستان تملک شده و پس از مرمت و احیای قسمتهای آسیب دیده در سال ۱۳۸۲ به عنوان موزه مردم شناسی و با نام "خانه کرد" بازگشایی شد.

ورودی ساختمان عمارت آصف (خانه کرد)

نمای ضلع شمالی عمارت حیاط اصلی (بیرونی)

نمای ضلع غربی عمارت حیاط اصلی (بیرونی)

حیاط و عمارت اندرونی

این عمارت از لحاظ گچ بری ها و اروسی های قدیمی بسیار زیبا است. سبک معماری سنگ های تراش خورده و برجسته و طاق های هلالی این ساختمان، منظره ای بدیع و قابل تحسینی به وجود آورده است. قسمت تالار و اروسی آن در نوع خود بسیارهنرمندانه و زیبا ساخته شده است.

یکی دیگر از ویژگی های این ساختمان حمام بزرگ و بسیار جالبی است که ورودی آن در داخل حیاط اصلی (بیرونی) این مجموعه قرار گرفته و از هر جهت جالب ودیدنی است. حمام دارای بخش های سردر، راهرو، حمام سرد (سربینه)، حمام گرم، خزینه، تون، منبع آب اضافی و سرویس بهداشتی و خلوتی (رخت كن) است.

سربینه حمام عمارت آصف

نمونه اطاق نشیمن شهری کردستان

نمونه اطاق نشیمن روستایی کردستان

مکتب خانه

اطاق خان

اروسی اطاق خان

تندیسی از یک زن کرد

موزه سنندج، خانه کرد

ورودی موزه سنندج

محوطه موزه سنندج (خانه سالار سعید)

محوطه خانه حبیبی (اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان کردستان)

از شاخص ترین اجزای معماری ساختمان موزه سنندج میتوان به اروسی بسیار زیبای آن اشاره کرد. اروسی (Orosi) در لغت به معنی درب یا پنجره مشبکی است که به جای باز شدن به صورت معمولی و با گردش در حول لولا و پاشنه، بوسیله بالا رفتن و قرار گرفتن در محفظه ای که در بالای آن قرار دارد باز میشود. در ساخت ارسی معمولا از شیشه های رنگی برای زیبایی و جذابیت هر چه بیشتر آن استفاده میشود و نکته جالب در ساخت آن عدم استفاده از میخ و چسب برای اتصال قطعات متعدد آن میباشد. در حقیقت بوسیله کام و زبانه های چوبی، قطعات چوب و شیشه تشکیل دهنده اروسی به صورت همزمان به هم متصل میگردند.

اروسی موزه سنندج از نوع ۷ لگنه بوده و از ۴۲ هزار قطعه چوب و شیشه با نقوش زیبای جقه و اسلیمی ساخته شده است. با چنین مشخصاتی این اروسی بعد از اروسی کاخ گلستان بزرگترین پنجره اروسی کشور محسوب میگردد که توسط استاد محمد نجار باشی (قطارچیانی) طی ۴ سال ساخته شد.

نمای اروسی موزه سنندج از حیاط

نمای اروسی موزه سنندج از تالار اصلی

کلیه قسمتهای این عمارت از سنگ و چوب و آجر ساخته شده است. سقف سالن بزرگ عمارت از چوب قاب سازی شده و پوشش خارجی آن از شیروانی است.

سقف تالار اصلی موزه

فضای تالار اصلی موزه سنندج

اسکلت شماره ۱ کشف شده در شهرک زاگرس سنندج

تزئینات مفرغی اسکلت کشف شده در شهرک زاگرس سنندج

اسکلت شماره ۲ کشف شده در شهرک زاگرس سنندج

اسکلت دو جنازه دفن شده در آغوش یکدیگر کشف شده در شهرک زاگرس سنندج

تزئینات از جنس عاج

حکاکیهای روی عاج

وسایل تزئینی از جنس مفرغ

حمام خان سنندج

خان در ضلع شمالی بازار سرپوشیده سنندج در مجاورت مسجدی به نام داروغه قرار دارد. این حمام از گذشته تاکنون با توجه به موقعیت خاص آن با بازار ارتباط نزدیک داشته است. راه‌های دسترسی به این بنا از خیابان‌های انقلاب و طالقانی و از سمت میدان انقلاب امکان پذیر است. از سمت خیابان چهارباغ و کوچه‌های پشت بازار و از سمت شمال میدان سنندجی می توان به آن دسترسی پیدا کرد. به عبارتی حمام در بافت قدیمی و هسته مرکزی شهر واقع شده است. بافت قدیمی شهر سنندج دارای محلات متعددی است که به تبع آن حمام‌های مختلفی در آنها قرار داشته و شماری از آنها هم باقی مانده که از جمله می توان به حمام خان اشاره کرد. بنا به نوشته مورخان محلی کردستان در کتاب هایی همچون تفحه ناصریه نوشته میرزا شکرالله سنندجی حدیقه ناصر میرزاعلی اکبر وقایع نگار، تاریخ اردلان مستوره اردلان، زبده التواریخ سنندجی نوشته قاضی محمد شریف، لب التواریخ نوشته خسرو بن محمداردلان به موضوع ساخت کهن دژ (قلعه)، بازار، مساجد، حمام و بناهای مختلف در زمان ساخت دوباره شهر سنندج به عنوان مرکز ایالت کردستان به دست «سلیمان خان اردلان» والی کردستان اشاره شده است. به نظر می رسد این بنا یکی از مکان‌های عالی و باشکوه شهر سنندج با توجه به سنگ نوشته آن مربوط به دوره حاکمیت «امان الله خان اردلان» والی کردستان بوده و کار ساختمانی آن در سال ۱۲۲۰ هجری قمری به اتمام رسیده است. این بنا بعدها به سبب تملک آن به وسیله امین التجار در سال ۱۲۹۵ هجری قمری در دوران حکومت «فرهاد میرزای معتمدالدوله» (عموی ناصرالدین شاه) بازسازی و مرمت عمده به ویژه تزئینات آهک بری آن تجدید شده است. کتیبه‌های داخل آهنگری‌های اضلاع شمالی و جنوبی سکوهای سربینه (حمام سرد) گویای این امر است که تاریخ آنها مربوط به سال ۱۲۵۹ هجری قمری است. این آهنگری‌های دوره نخست تقریباً به صورت عمده در زیر لایه جدید قرار می گیرد به جز مواردی که در سکوهای شمالی و جنوبی سربینه (حمام سرد) باقی مانده است. حمام خان سنندج در سال ۱۳۷۷ از سوی اداره کل میراث فرهنگی وقت تملک گردید و کار مرمت و حفاظ آن از سال ۱۳۷۸ آغاز شد.

حمام خان به سبک حمام‌های دیگر ایرانی طراحی و ساخته شده و دارای بخش‌های مختلفی است که ازجمله آنها سردر ورودی، هشتی، سربینه (حمام سرد)، میان در، بینه (حمام گرم)، خزینه، خلوتی، سرویس‌های بهداشتی، آب انبار اضافی و تون است. ترکیب بندی فضاهای حمام توأم با آب نماهای (حوض های) زیبا و استفاده از آب قنات برای استفاده قابل تأمل است. به ویژه که در دو سکوی این حمام دو آب نما وجود داشته که به احتمال در زمان «امین التجار» پر شده بودند و در پی گردی و کار مرمت کشف شدند. هرچند که تمام سنگ‌ها و فواره آنها از بین رفته بودند ولیکن براساس قرائن و شواهد بازسازی شدند و این مسأله یکی از ویژگی‌های بارز حمام خان است. در کنار آن استفاده از فضاهای کفش کن در زیر سکوها، هم کاری جالب توجه است. به طور کلی حمام در بخش سرد دارای سه آب نما و در بخش حمام گرم دو آب نما و در هر یک از خلوتی‌ها آب نمایی در کف تعبیه شده است. کف حمام سنگ مرمر است و ازاره و درپوش حمام سرد سنگ تیشه ای منطقه است هرچند که به طور دقیق کف سکوهای حمام از ترکیب حمام سرد مشخص نبود ولی برای همخوانی از سنگ تیشه ای استفاده شده است. سقف تمام فضاهای حمام از ترکیب طاق و گنبد است که در استحکام و ایستایی ساختمان بسیار مؤثر بوده است و مصالح مورد استفاده نیز بیشتر از سنگ و آجر و آهک به صورت بسیار گسترده است و ملات آبی در این ساختمان نقش اول را داشته است.

بارز دیگر این ساختمان تزئینات پرکار آهکبری با نقش و نگار متنوع و کاشیکاری هفت رنگ با موضوع‌های متنوع است. تمام سطح داخلی فضاهای حمام سرد (سربینه) و حمام گرم، خلوتی‌ها و حتی خزینه با نقوش مختلف آهکبری شده است. آهکبری‌های این حمام بسیار پرکار است و در آن از نقوش گل و گیاه، هندسی، نقش‌های حیوانی و انسانی و ترکیب انسانی و پرندگان استفاده شده است. نقش پرندگان به صورت جفت (نر و ماده) و استفاده در سطح گسترده از نقش شیر و طاووس که طاووس‌های آهکبری شده در نوع خود کم نظیر هستند در حمام‌های گرم و سرد در دو طرف به طور قرینه استفاده شده که در دو طرف سردر ورودی قرار گرفته اند. در اضلاع دیگر نیز نقش‌های اسلیمی، گل و بته، گل و بلبل در کنار بندی‌های سقف گنبدها ترکیب شده اند. از فرم‌های هندسی در حاشیه نقش‌ها و طرح‌های اسلیمی استفاده شایانی شده است. در سقف گنبد سربینه از ترکیب چهار طاووس به طرز قابل توجهی بهره برده شده و نقش‌های متعدد دیگری که با موضوع‌های مختلف ترکیب انسان و پرنده که در دوره قاجاریه مرسوم بود و با شکل و فرم و صورت قاجاری است به صورت متنوع استفاده شده است. کاشیکاری در نقش‌های آهکبری زینت بخش حمام سرد است. بر روی تمام پایه‌ها و همچنین ازاره دیوار سکوهای این بخش از کاشیکاری هفت رنگ با طرح‌های اسلیمی بر روی پایه و روی دیوارها طرح شکار و نبرد شیر و اژدها کار شده است. هرچند مقداری از کاشیکاری تخریب شده است ولی بخش‌های قابل توجهی از آنها باقی مانده است. البته در کاشیکاری‌ها از طرح شکار و نبرد شیر و اژدها، طرح‌های گل و برگ و بلبل مرسوم قاجاری و گل‌های به سبک و فرم طبیعی به صورت قرینه در قسمت هایی از ازاره دیوار سکو استفاده شده است. به طور کلی کاشیکاری حمام خان در نوع خود قابل توجه و حتی کم نظیر است زیرا نقش کاشیکاری مسجد، مدرسه دارالاحسان، نقوش و طرح‌های متفاوتی دارد و در اینجا استادکاران با توجه به وضع فکری و همچنین نیازهای فضای حمام درشیان خان (والی) از طرح‌های دیگری استفاده کرده اند.

مکان ها دیدنی کردستان(عمارت آصف - موزه(خانه کرد)سنندج -حمام خان سنندج -بابا گور گور(قروه)

مطالب مشابه :

منابع کارشناسی ارشد مهندسی اقتصاد کشاورزی

تغییر در برنامه امتحانات نیمسال دوم 89-90دانشگاه پیام نور

نکات مهم قبل از انتخاب واحد نیمسال اول ۹۰-۸۹

پخش زنده رادیو و تلویزیون استانها

مکان ها دیدنی کردستان(عمارت آصف - موزه(خانه کرد)سنندج -حمام خان سنندج -بابا گور گور(قروه)