خلاصه کتاب مدیریت آموزش دکتر علاقه بند

دنیای متغیر و رقابتی امروز، سازمانها را مجبور ساخته تا برای کسب موفقیت و بقا، تغییرات شگرفی در خود ایجاد نمایند. امروزه سازمانی موفق تر است که بتواند بهتر و سریعتر از رقبا یاد بگیرد. چرا که یادگیری، عامل کلیدی، اصلی و مورد نیاز سازمانی است که می‌خواهد در دنیای جدید اقتصادی پا بر جا بماند.

به اعتقاد «سنگه» در دنیای پیچیده و با تغییرات سریع کنونی، سازمانها در صورتی می توانند مزایای خود را حفظ کنند، که به صورت یک موجودیت واحد و یکپارچه قادر به یادگیری سریع تر و بهتر نسبت به رقبا باشند. در این راه سازمانها برای بقا و هماهنگی با تغییرات باید خود را به ابزارها و سلاحهایی مجهز نمایند. یکی از مهمترین این ابزارها ایجاد سازمانهای یادگیرنده و نهادینه کردن یادگیری سازمانی است. ایجاد سازمان یادگیرنده اولین و مهمترین اقدام استراتژیک برای دستیابی به کیفیت و تعالی بالا در شرکت ها، سازمان ها و موسسات است. چرا که هیچ روشی برای موفقیت پایدار سازمانی بدون یادگیری سازمانی وجود ندارد.مدیریت و رهبری در سطح مدارس و مدیریت امور آموزشی در سطح شهرها و مناطق هنوز اهمیت واقعی خود را پیدا نکرده و از این رو مسائل و مشکلات مدیریت آموزش و پرورش در کشور ما چندان مورد توجه و مطالعه قرار نگرفته است.

جامعه امروز جامعه سازمانی است. کودکان در سازمانهائی به نام زایشگاه به دنیا می آیند، بیشتر سالهای رشد و پرورش خود را در سازمانهائی به نام مدرسه می گذرانند، و پس از فراغت از مدرسه، اغلب آنان به نحوی از انحاء در سازمانهای دولتی ، صنعتی، تجاری یا آموزشی مشغول کار می شوند. امروزه، بخش عمده زندگی ما، در سازمانها یا در ارتباط با سازمانها سپری می شود. در یکی کار می کنیم و از خدمات و تولیدات سازمانهای دیگر بهره مند می شویم. بعضی از آنها بزرگ و پیچیده اند نظیر سازمانهای دولتی، صنعتی، دانشگاه ها، و بعضی دیگر کوچک و ساده اند، نظیر شرکتهای خصوصی و انجمن های دانشجوئی.

اهداف کلی

هدف کلی از این کتاب، زمینه سازی برای شناخت مدیریت و رهبری در آموزش و پرورش، تفکر درباره مسائل آن و پی بردن به اهمیت کاربرد مفاهیم.

اصول، نظریه ها و یافته های علمی در مدیریت آموزشی است.

باید به این واقعیتها پی برد که در جامعه امروز وجود سازمانها برای رفع نیازهای اساسی جامعه، ضرورت دارد، مدیران می توانند وظایف مفید و موثری در سازمانها ایفا کنند، دانش و آگاهی درباره سازمانها و مدیــریت آنهــا، مدیران را به رفتــار کارساز و اثربخــش قادر می سازد، و سازمانهای آموزشی و مدیریت آنها دارای ویژگیهای بی همتائی است که شایسته توجه و بررسی و مطالعه است.

سازمان مدیریت

مفاهیم سازمان و مدیریت لازم و ملزوم یکدیگرند. وجود یکی بدون دیگری بی معناست. فعالیت مدیریت در سازمان اتفاقی می افتد و سازمانی نیست که از مدیریت بی نیاز باشد.

سازمان عبارت است از هماهنگی معقول تعدادی از افراد که برای تحقق هدف یا منظور مشترکی، از طریق تقسیــم وظایــف و برقراری روابط منظـم و منطبقی به طور مستمر فعالیــت می کنند.

سازمانها را برحسب اندازه (کوچک و بزرگ)، نوع مالکیت (خصوصی یا دولتی)، ملاک عضویت (داوطلبانه، استخدامی، یا اجباری) و اهداف و وظایف اجتماعی (آموزشی، دینی، سیاسی یا اقتصادی)، می توان طبقه بندی کرد.

مدیریت، فعالیتی است منظم، در جهت تحقق هدفهای معین که از طریق ایجاد روابط میان منابع موجود، انجام دادن کار با مشارکت افراد دیگر، و شرکت فعال در تصمیم گیری، صورت می گیرد.

نخستین بار سقراط از مدیریت به عنوان فراگرد اجتماعی یاد کرد. فراگردی که متضمن یک سلسله وظایف، فعالیتها و روابط متقابل است و مناسبات و روابط متقابل افراد در آن نقش اساسی دارد.

کارکردهای مدیریت

هانری فایول اولین کسی بود که فراگرد مدیــریت را به وظایــف یا کارکردها تقسیم و تعریف کرد.

1ـ برنامه ریزی یعنی پیش نگری و تدارک وسایل برای عملیات آینده

2ـ سازماندهی یعنی ترکیب و تخصیص افراد و منابع دیگر برای انجام دادن کار

3ـ فرماندهی یعنی هدایت و جهت دهی افراد در انجام دادن کار

4ـ هماهنگی یعنی بهم پیوستن و وحدت بخشیدن همه کوششها و فعالیتها

5ـ کنتــرل یعنی رسیـــدگی بــه اینکــه آیــا کلیه امور طبق مقررات و دستــورات صورت می گیرند یا نه.

لوتر گیولیک (1937)، فراگرد مدیریت را با اصطلاح ساختگی (POSDCORB) توصیف کرده است. این اصطلاح که معرف وظایف مدیریت است از ترکیب حروف اول معادل های انگلیسی کلمات برنامه ریزی، سازماندهی، کارگزینی، فرماندهی، هماهنگی، ارتباط یا گزارش دهی، و بودجه بندی ساخته شده است.

ضرورت آموزش مدیریت

توضیح اینکه چرا مطالعه و آموزش مدیریت ضروری و سودمند است، چندان مشکل نیست. اولاً، احتمال زیادی وجود دارد که هر کس در مسیر زندگی شغلی خود، در مقام مدیر قرار گیرد. در هر رشته ای که تحصیل کنید، ممکن است روزی مدیر شوید. مثلاً مهندسان، غالبا عهده دار مناسب مدیریت می شوند یا بعضی از معلمان به مدیریت مدرسه ارتقاء می یابند. بنظر می رسد که افراد شایسته هر رشته ای، در دوران اشتغال، سرانجام نمی توانند از قبول سمتهای مدیریت فرار کنند.

ثانیاً، پیشه مدیریت بالقوه جذاب، منزلت آفرین و تلاش برانگیز است. زیرا که فرصت ابزار خلاقیت، رشد فکری و پرورش مهارتهای شخصی را تسهیل می کند. به ویژه چون کار مدیریت مستقیماً با مردم است، فرصت کمک و یاری به رشد و پرورش مردم و ارضای نیازها و انگیزه های آنان را فراهم می سازد.

ثالثاً، جامعه با کمبود شدید مدیر و استعدادهای مدیریت روبرو است. از بالاترین سطوح سازمانهای دولتی تا پایین ترین رده های کار در موسسات آموزشی، صنعتی، فنی و تجاری نیاز به مدیریت موثر و کارآمد به شدت محسوس است.

هدفهای آموزش و پرورش

هدف کلی آموزش و پرورش در هر جامعه ای این است که هر فرد را طبق الگوی اعتقادات و ارزشهای فرهنگی، دینی، اجتماعی و سیاسی خود تربیت کرده انسانی متناسب و شایسته آن جامعه تحویل دهد.

هدفهای آموزش و پرورش سه نقش مهم در مدیریت آموزشی ایفا می کنند.

اولا به فراگرد آموزش و پرورش جهت می دهند. در هر تصمیم گیری مهم آموزشی مثل برنامه ریزی، تعیین خط مشی ها، تربیت معلم، و تهیه و تنظیم کتب و برنامه های درسی اولین پرسش مربــوط به هدفهاست که با معلــوم بودن آنها سمت و سوی تصمیــم گیری مشخــص می شود.

ثانیاً، آنها انگیزه حرکت و فعالیت به وجود می آورند. زیرا هدفها به منزله ارزشهائی هستند که در صورت مطلوب بودن، مدیران، معلمان و دانش آموزان را در جهت تحقق خود به کوشش و تکاپو وادار می سازند.

ثالثاً، آنها ملاکهای کنترل و ارزشیابی فعالیتهای آموزشی را به وجود می آورند.

منظور از مدیریت آموزشی در سازمانهای آموزشی، تحقق هدفهای آموزشی و پیشبرد موثر آموزش و یادگیری است.

نظریه های سنتی مدیریت

1ـ رهبری حق کسانی است که در سلسله مراتب قدرت، در مقام بالاتری قرار دارند.

2ـ حسن روابط انسانی ضروری است تا زیردستان از تصمیمات مقالات بالا اطاعت کنند.

3ـ قدرت و اختیار قابل تفویض است ولی مسئولیت را نمی توان با دیگران تقسیم کرد.

مسئولیت نهائی به عهده مدیری است که در راس سلسله مراتب قدرت قرار دارد.

4ـ افراد در شرایطی احساس امنیت می کنند که رهبران صاحب مقام در سازمان، حافظ منافع آنان باشند.

5ـ وحــدت هدف از طریق وظیفه شنــاسی و وفــاداری نسبت به رهبر صــاحب مقــام ایجــاد می شود.

6ـ حداکثر بازده در محیطی توام با رقابت و فشار حاصل می شود.

7ـ در تعیین هدفها، خط مشی ها و تهیه برنامه نیز مثل اجرا کردن آنها، باید از طرح سازمانی صف و ستاد استفاده است.

8ـ اختیار، امتیاز و حق ویژه شخصی است که صاحب مقام رهبری است.

9ـ فرد در سازمانی قربانی و فدای هدف است.

10ـ ارزشیابی حق ویژه مقام رهبری است.

نظریه های جدید مدیریت

1ـ رهبری منحصر به کسانی که در سلسله مراتب قدرت صاحب مقام و منصب بالا هستند، نیست. هر کس به میزان مشارکت در کار، در رهبری گروه سهیم است.

2ـ حسن روابط انسانی از لحاظ کــار گروهی و رفع نیـــازهای فردی اعضــای گروه ضرورت دارد.

3ـ مسئولیت را هم متناسب با قدرت و اختیار می توان تقسیم و تفویض کرد.

4ـ افراد در شرایطی احساس امنیت می کنند که در مسئولیت و تصمیم گیری شرکت کنند.

5ـ وحدت هدف از طریق اجماع و موافقت و وفاداری گروهی تامین می شود.

6ـ حداکثر بازده در محیطی توام با آزادی عمل نتیجه می شود.

7ـ سازمان صف و ستاد منحصراً باید به منظور تقسیم کار و اجرای خط مشی و برنامه هائی که به وسیله کل گروه شرکت کننده تعیین و تهیه شده مورد استفاده قرار گیرد.

8ـ موقعیت، نه مقام، تعیین کننده حق و امتیاز برای اعمال قدرت و اختیار است.

9ـ فرد در سازمان قربانی و فدای هدف نیست (تحقق هدفهای سازمان منوط به رشد و رضایت کارکنان است)

10ـ ارزشیابی یک مسئولیت گروهی است.

مهارتهای سه گانه مدیریت

رابرت کاتز (1955) مهارتهــای موردنیــاز مدیــران را به صورت فنی، انســانی و ادراکی طبقه بندی کرده است. منظور از مهارت، توانایی به کار بردن موثر دانش و تجربه شخصی است. ضابطه اصلی مهارت داشتن، اقدام و عمل موثر در شرایط متغیر است.

1ـ مهارت فنی: یعنی توانایی و دانائی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه آن ورزیدگی در کاربرد فنون و ابزار ویژه، و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت است.

مهارتهای فنی از طریق تحصیل، کارورزی و تجربه حاصل می شوند. مدیران معمولاً این مهارتها را طی دوره های آموزشی یا کارآموزی فرا می گیرند.

2ـ مهارت انسانی: یعنی داشتن توانائی و قدرت تشخیص در زمینه ایجاد محیط.

تفاهم و همکاری و انجام دادن کار به وسیله دیگران، فعالیت موثر به عنوان عضو گروه، درک انگیزه های افراد و تاثیرگذاری بد رفتار آنان. مهارت انسانی در نقطه مقابل مهارت فنی است، یعنی کار کردن با مردم در مقابل کار کردن با اشیاء و چیزها.

3ـ مهارت ادراکی: یعنی توانائی درک پیچیدگیهای کل سازمان و تصور همه عناصر و اجزای تشکیل دهنده کار و فعالیت سازمانی به صورت یک کل واحد (سیستم)

نظام آموزش و پرورش نوین

منظور از نظام آموزشی نوین، نظام جدیدی است که عمدتاً پس از انقلاب مشروطیت به وجود آمد. زمینه ایجاد نظام جدید از زمان تاسیس دارالفنون در سال 1286 هجری قمری و وزارت علوم در سال 1272 قمری فراهم گردید. عوامل متعددی در سالهای قبل و بعد از انقلاب مشروطیت، ضرورت آموزش و پرورش نوین و توسعه آن را در ایران مطلوب و موجه جلوه می داد.

ـ گرایش به ایجاد وحدت ملی و تأسیس حکومت ملی

ـ دگرگونی نظام حکومتی

ـ ارتباط با مغرب زمین و آشنائی با تمدن غربی

ـ ظهور قشرهای جدید اجتماعی

ـ مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی جامعه

ـ حرکت جامعه در جهت صنعتی شدن

ـ ارج نهادن به میراث فرهنگی و حفظ و انتقال آن

ـ نیازها و تقاضاهای روزافزون اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی

ملاحظات کلی

پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی، تلاش و کوشش در قلمرو و آموزش و پرورش، به ایجاد یک نظام آموزشی اسلامی معطوف بوده است. اهداف، قوانین و اقدامات آموزشی و پرورشی، طی دهسال گذشته، حاکی از ایجاد دگرگونی و تغییر در نظام آموزشی پیشین و است قرار نظامی با معیارهای اسلامی است.

ساختار سازمانی و وزارت آموزش و پرورش، همچنان ساختاری بوروکراتیک و متمرکز است و تمرکز و کنترل در آن نسبت به سابق افزونتر شده است. حساسیت شرایط انقلابی و ضرورت القای ارزشها و اخلاقیات اسلامی، بدون تردید، نظام آموزشی را به تمرکز بیشتر در تصمیم گیری و کنترل دقیقتر سوق داده است

نویسنده: امید حیدری فر

خلاصه کتاب مدیریت آموزش دکتر علاقه بند

مطالب مشابه :

خلاصه کتاب مدیریت آموزش دکتر علاقه بند

منابع آزمون کارشناسی ارشد علوم تربیتی1

منابع کارشناسی ارشد مدیریت و برنامه ریزی آموزشی

مقدمات مدیریت آموزشی

منابع دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه ملی