کاشان

کاشان از نظر جمعیت بیستم و در رده یازدهمین شهر صنعتی ایران قرار می‌گیرد که دلیل آن وجود کارخانجات متعدد فرش ماشینی (بیش از یکصد کارخانه)، کارخانه تولید ورق گالوانیزه و کارخانجات تولید قطعات خودرو و مونتاژ است. در همین ۳ الی ۴ سال اخیر کارخانهٔ تولید لوله‌های نشکن داکتیل هامون نایزه و همچنین کارخانه تولید خودرو سایپا کاشان تاسیس شده‌است. قدمت صنایع نساجی در این شهر به تولیدات شعربافی شامل مخمل بافی، زربافی و حریربافی برمی‌گردد که هم اکنون بیش از چند هزار نفر در کارخانجات نساجی مشغول به کار می‌باشند.

شهرت این شهر بیشتر به واسطه گلاب و فرش دستباف و آثار باستانی و جاذبه‌های توریستی متعدد آن است. کاشان به دارالمومنین، شهر عقرب‌ها و دروازه کویر مشهور است.از محصولات کشاورزی آن می‌توان به انواع غلات و میوه‌های فصلی اشاره نمود. غذای مورد علاقه در بین مردم این شهر آبگوشت و بالاخص گوشت و لوبیا می‌باشد.
آثار تاریخی و دیدنی فراوانی در این شهر وجود دارد که از آن میان می‌توان به باغ فین، مسجد و مدرسه آقابزرگ، خانه عامری‌ها، خانه عباسی‌ها، خانه طباطبایی، خانه بروجردی، حمام سلطان امیراحمد و قبر شاه عباس صفوی... اشاره نمود.

گردشگری در کاشان
کاشان٬ مهد تمدن در دوران بارانی بین آخرین دوره های یخچالی (زمین شناسی) به نظر می رسد در مرکز ایران دریای پهناوری گسترده بود. این دریا با شروع عهد خشکی به تدریج کوچک و خشک شد که اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی برجاست و بشر در دوره استقرار در روستاها در اطراف این محل اسکان یافته است چنان که قدیمی ترین تمدنها را می توان در حاشیه هلالی شکل کویر یافت.
یکی از قدیمی ترین تمدنهای این حاشیه تمدن سیلک است. تپه های موسوم به سیلک واقع در 2 کیلومتری جنوب غربی کاشان یکی از کهن ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می آید. حدود هفت هزار سال پیش مردم سیلک پایه و اساس تمدنی را بنیان نهادند که در دوره های مختلف پیشرفت شایانی را بدست آورد. نشانه هایی از این پیشرفت و ترقی را می توان در آثار سفالین و اشیاء مسی و مفرغی بدست آمده از این تپه ها (تپه های شمالی و جنوبی سیلک) که امروزه زینت بخش اکثر موزه های معتبر ایران و جهان است، مشاهده کرد.نژاد مردم کاشان از ریشه اصیل آریایی است و اختلاط آن با نژادهای اقوام مهاجم تازی و ترک بسیار ناچیز بوده است که یکی از دلایل این امر حفظ زبان فارسی قدیم در میان اهالی سکنه خصوصا دهات اطراف است.
در مورد وجه تسمیه کاشان سخن بسیار است. لیکن با در نظر گرفتن معنی واژه های کاس، کاسه و کاس آب و موقعیت کاشان در قدیم این واژه می تواند گرفته شده از کاس باشد که در اصل کاشان و به مرور زمان به کاشان تغییر شکل یافته است.
ربان شناسان بر این باورند که نام کاشان به معنی خانه های تابستانی است، که با چوب و نی ساخته می شده است ولی برخی دیگر نام کاشان را ماخوذ از کلماتی چون کاسیان، کاشیان، کی آشیان و کاه فشان، کاسو یا کاشو می دانند.
در طول تاریخ پرفراز و نشیب ایران در دوران‌های مختلف از زمان ساسانیان، آل‌بویه (که زبیده خاتون همسر هارون‌الرشید کاشان کنونی را بنا نهاد) تا عهد سلجوقی، صفویه و قاجاریه و پس از آن انسانهای بزرگی در این دیار پرورش یافته و به دنیا معرفی شده‌اند از جمله: غیاث‌الدین جمشید (ریاضی‌دان و منجم بزرگ)، کمال‌الملک و صنیع‌الملک (نقاشان نامدار)، ملامحسن فیض و ملااحمد و ملامهدی نراقی (عالم، حکیم، عارف و دانشمند)، ملافتح‌اله کاشانی (مفسر)، محتشم کاشانی، بابا افضل مرقی، سپیده کاشانی، کلیم کاشانی و سهراب سپهری (شاعران نامی) و صدها چهره برجسته دیگر.
موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و سرزمینی منطقه کاشان باعث ایجاد شرایط ویژه‌ای برای سکونت و فعالیت شده است که عینیت کالبدی و سرزمینی آن در پیوند بین محیط طبیعی و گروه انسانها، جاذبه‌های گردشگری متنوعی را پدید آورده است، که از آن جمله :

جاذبه‌های طبیعی
وجود زمینه‌های کوهنوردی، غرنوردی و چشم‌اندازها و مناظر زیبا در دامنه‌ها و ارتفاعات کرکس. وجود دره‌های سرسبز، پرآب، خوش آب و هوا با سکونتگاههایی با معماری خاص در دل کوههای کرکس. وجود کویر مرکزی ایران با ویژگیهای منحصر به فرد. دارا بودن موقعیت ویژه برای ستاره‌شناسی حرفه‌ای و آماتوری. وجود چشمه‌های زیبا و کاریزهای ایجاد شده در طول زمان توسط ساکنین.همچنین استعداد این منطقه در پرورش گل محمدی، باعث شده تا گلاب کاشان به عنوان یک کالای مرغوب در سرتاسر دنیا مشهور باشد و کاشانیها این افتخار را دارند که هر سال خانه خدا با گلاب این منطقه عطر افشانی می شود.

جاذبه‌های مذهبی
وجود امامزاده‌ها و اماکن مذهبی و آرامگاه‌های مشاهیر به سبب موقعیت ارتباطی ـ تاریخی منطقه از یک سو و غنی بودن شهر و منطقه از علما و هنرمندان و شاعران و بزرگان دینی، که از آن جمله به وجود امام زادگان : سلطان علی بن محمد باقر، هلال بن علی و آقا علی عباس اشاره نمود. در فصل گلابگیری مسافران زیادی به شهر کاشان می آیند که علاوه بر گلابگیری به بنا های تاریخی همچون حمام فین و خانه های تاریخی کاشان و آبشار نیاسر و شهر زیرزمینی اویی واقع در نوش آباد سر می زنند.

جاذبه‌های معماری-تاریخی
صدها اثر تاریخی و معماری کاشان باعث شده که کاشان به عنوان یکی از مناطق ویژه تاریخی و معماری اصیل ایرانی شناخته شود. تپه‌های سیلک، باغ فین کاشان، مجموعه خانه های تاریخی کاشان (خانه طباطبایی‌ها، بروجردی‌ها، عامری‌ها، تاج و ...) و ... از این جمله‌اند.

جاذبه‌های هنری، جاذبه‌های فولکوریک و فرهنگ عامه و جاذبه‌های سکونتگاهی از دیگر جاذبه‌های کاشان است.
مجموعه عوامل فوق باعث شده تا کاشان به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری ایران تبدیل شود و نتنها سالیانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر داخلی، بلکه پذیرای هزاران گردشگر از سراسر دنیا در این دیار کهن و مهد تمدن شود.

سایت جامع گردشگری کاشان (کی آشیان)
لیست هتل های کاشان
هتل نگارستان
هتل امیرکبیر
هتل سیاح
هتل کوثر
هتل گلشن
مهمانپذير گلچهرگان
مهمانپذیر گلستان
مهمانسرای لاجوردی
خانه رز
اقامتگاه سنتی منوچهری
اقامتگاه سنتی خانه ایرانی
اقامتگاه سنتی احسان
اقامتگاه سنتی نقلي
مهمانپذیر سنتی روحانی
هتل سبز نیاسر
هتل گلستان
هتل ابیانه

وجه تسمیه
به عقیده دانشمندان زبان شناس، کاشان به خانه‌های تابستانی گفته می‌شود که از چوب و نی ساخته شده باشد. درمورد وجه تسمیه کاشان سخن بسیار است.

قاسان و کاس رود
بر طبق حکایت تاریخ قم[کدام صفحه؟] قاسان نام دو تن از پادشاهان داستانی (پسران خراسان) بوده، قاسان اصغر پسر آفریدون است که نام او را به رودخانه (که به فارسی کاسه می‌گویند) نهاده‌اند؛ و قاسان دریا بوده که آن را کاس رود خوانده‌اند.

چهل حصاران و کاه فشان
برخی از نویسندگان دوره‌های اسلامی گفته‌اند که کاشان در اصل چهل حصاران بوده، در زمان هارون الرشید عباسی به خواهش مردم آنجا، زبیده خاتون همسر خلیفه دستور ساختن شهر و برج و باروی آن چون کاه افشانی کرده‌اند و به تدریج کاشان نامیده شده‌است.

کی آشیان
این توجیه برخی از متاخرین، از آن نظر پیدا شد، که چون نخستین جایگاه آبادانی این ناحیه به امر پادشاهان داستانی ایران و در کنار چشمه فین برافراشته شده‌است، آن را کی‌اشیان (یعنی جایگاه ونشیمن پادشاه گفته‌اند)

کاشان و کاشانه [ویرایش]
منظور، مصداق و معنی لغوی آن است. چنانکه ملک‌الشعرای بهار می‌گوید:
لفظ کاشان و کاشانه به لغت‌های قدیم معبد و جایگه جشن و دلاسائی بود
و در جای دیگر نیز چنین می‌گوید: کاش و کاشان و کاشانه نیز که از اسامی بتخانه‌ها است به معنی نوعی از مسکن شد، و نیز اسم خاص شهرها گردید.

شهیدان دارالمومنین کاشان
شهرستان کاشان در هشت سال دفاع مقدس 1700 شهید تقدیم اسلام نموده است. که 915 شهید عزیز در دارالسلام این شهرستان مدفونند.

تاریخ کاشان
یکی از قدیمی ترین تمدنهای ایران تمدن سیلک است. تپه های موسوم به سیلک واقع در ۲ کیلومتری جنوب غربی کاشان یکی از کهن ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می آید. حدود هفت هزار سال پیش مردم سیلک پایه و اساس تمدنی را بنیان نهادند که در دوره های مختلف پیشرفت شایانی را بدست آورد. نشانه هایی از این پیشرفت و ترقی را می توان در آثار سفالین و اشیاء مسی و مفرغی بدست آمده از این تپه ها (تپه های شمالی و جنوبی سیلک) که امروزه زینت بخش اکثر موزه های معتبر ایران و جهان است، مشاهده کرد. اقوام سیلک که دارای ابداعات و نوآوریهای فراوانی در صنایع آن دوران بوده اند، با تمدن بین النهرین و مناطق دیگر ایران ارتباطات فرهنگی و اقتصادی داشته اند. تمدن سیلک به عنوان یکی از نخستین تمدن های دشت نشین برای باستان شناسان از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. خاصه آنکه در کوزه گری و نگارگری و استفاده از آجر پخته در بنای ساختمانها و موارد متعدد دیگر به پیشرفتهای قابل ملاحظه ای رسیده بودند. گرچه ردپای این تمدن ناگهان در تاریخ گم می شود و مردم سیلک بر اثر هجوم اقوام تار و مار و گریزان می شوند، اما برخی بر این عقیده اند که ساکنان سیلک پس از ویرانی شهر و دیارشان به چشمه ساران به ویژه نیاسر و نوش آباد پناه برده و آبادیهایی را بوجود آورده اند. با توجه به اینکه در منطقه کاشان آثاری از دوره هخامنشی و اشکانی وجود ندارد و پژوهشهای باستان شناسی نیز در این منطقه بسیار محدود بوده است از تمدن این دوره در کاشان اطلاعات زیادی در دست نیست لیکن کشف سکه های نقره متعلق به دوران هخامنشی و اشکانی در این منطقه نشان از ردپای تاریخ دوره هخامنشی و سلوکی دارد. کشف گنجینه ای متعلق به اواخر هزاره اول قبل از میلاد در روستای مرق گواهی بر امتداد مدنیت در منطقه کاشان تا اواخر دوره هخامنشی است. گرچه اخبار و مدارکی از دوره اشکانیان در این منطقه بدست نیامده است اما قراین متعدد تاریخی خبر از آبادانی و رونق کاشان در دوره ساسانیان می دهد. وجود آتشکده های نیاسر، خرمدشت و نطنز، اشارات مولف تاریخ قم به مناطق باستانی چون نیاسر و نوش آباد، اخباری مربوط به یک شهرک دوره ساسانی به نام سارویه درمنطقه کاشان که به گزارش تاریخ نویسان تا دوره اولیه اسلامی نیز آثاری از آن برجای بوده است همگی گواهی بر این مدعاست.

یهودیان کاشان
قبل از انقلاب خصوصا قبل از تشکیل اسراییل در کاشان یهودیانی هم می‌زیستند. مقبره خاخام ملا مشه هلوی (فقیه، شاعر، حکیم، منجم و عارف بزرگ یهودی در اوایل دوران صفوی) از بزرگان یهود در کاشان در منزل مسکونی خود در کوچه شهید حسین حمدیان وجود دارد. خاخام یدیدیا شوفط حاخام اعظم سابق ایران و رهبر روحانی یهودیان ایرانی تبار جهان متولد کاشان است. این شهر در حقیقت محل اقامت یهودیان رانده شده از اسپانیا در دروان تفتیش عقید می‌باشد و همان‌گونه که Anton Felton می‌نویسد، بنا بر اسناد تاریخی موجود، شهر کاشان «مرکز فرهنگی یهودیان یران» بوده است و وجود عده ای با چهره ایی شبیه اسپانیایی ها (موهای بور و چشمان سبز و آبی) به دلیل مسلمان شدن عده ای زیاد از این یهودی ها در دوران مختلف بوده است. در کتاب خاطرات حاخام یدیدیا شوفط نوشته منوچهر کهن درباره یهودیان کاشان چنین نوشته شده است: حدود ۵۰۰ سال قبل که سیصد هزار نفر از یهودی‌ها را بدون هیچ آذوقه و پوشاک، با منتهای بدبختی از اسپانیا اخراج کردند، به ایران مهاجرت کرده‌ایم. (صفحه ۱۴) بنا بر گزارش‌های آلیانس در سال ۱۹۰۶م/۱۳۲۴ق، در کاشان ۲هزار یهودی در ۱۳۰ خانه در میان ۵۰هزار مسلمان زندگی می‌کرده‌اند. یک مدرسهٔ یهودی در سال ۱۹۱۰م/۱۳۲۸ق، توسط یک خیّر محلی به نام یقوطئیل تأسیس شده است. ۱۳۸۰ یهودی در ۱۹۴۳م/۱۳۲۱ش، در کاشان زندگی می‌کرده‌اند (عالم یهود، ۳۷۹، ۷۳-۴۷۲). بسیاری از این یهودیان، کاشان را به مقصد تهران، لندن و اسرائیل ترک کردند. لرد دیوید آلیانس (متولد ۱۹۳۲م/۱۳۱۰ش)، اهل کاشان، که در ۱۷سالگی به لندن مهاجرت کرد، به یکی از بزرگ‌ترین صنعت‌گران نساجی در انگلستان بدل شد. در پایان قرن بیستم، کاشان که روزگاری «اورشلیم کوچک» نامیده می‌شد، دیگر جایی برای یهودیان نداشت.

آب و هوای کاشان
از نظر پهنه‌بندي اقليمي شهر كاشان در پهنه اقليمي با زمستانهاي نسبتاً سرد و تابستانهاي خيلي گرم و خشك قرار گرفته است.
شهرستان کاشان در حدود جنوب و غرب در محاصره سلسله جبال مرکزي ايران قرار گرفته است. آباديهاي دامنه اين کوهستان عموما داراي آب و هوايي لطيف و معتدل مي باشند ولي از جانب شمال شرق که به زمينهاي شوره زار کوير مرکزي ايران اتصال پيدا مي کند هواي آن بتدريج خشک و سوزان مي شود و آب و هوا در قسمت جلگه اي کاشان گرم و خشک مي باشد. دليل اصلي خشکي هواي کاشان مجاورت آن با دشت کوير است. گرماي هوا در اين شهر در تابستان از مرز 40 درجه سانتيگراد نيز عبور مي کند.
وزش بادهاي کويري که از صبح تا شام جريان دارد، موجب حرارت و خشکي هواست و از شام تا بام که نسيم خشکي از جهت کوهستان جريان پيدا مي کن باعث تعديل هواي منطقه مي گردد. بادهاي موسوم به باد سرخ، باد شهرياري، باد سام، باد شمال و باد قبله از بادهاي معروف اين منطقه است که اکثرا از کوير به سوي کاشان مي وزد.
در زمينه منابع آب، کاشان شامل رودخانه ها، چاههاي عميق، نيمه عميق و چشمه سارهاست. مهمترين رودخانه هاي اين شهر رودخانه هاي هنجن، قهرود، لتحر و چم رود مي باشند که همگي فصلي است و بيش از 130 رشته قنات در اطراف شهر وجود دارد که بين 40 الي 50 رشته آن هم اکنون مورد بهره برداري قرار مي گيرد. علاوه برقنات ها بيش از 8 چشمه سار وجود دارد که بين آنها چشمه سليمانيه فين از آبدهي و اهميت ويژه اي برخوردار است.

مسجد آقابزرگ
از ویژگی‌های مسحد آقابزرگ به عنوان یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین مساجد جهان اسلام این است که تنها محل سجده و عبادت نیست بلکه از دیرباز پایگاهی برای فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مردم خطه کویر بوده است.
به گزارش خبرگزاری فارس از کاشان، مسجد آقابزرگ این شهرستان با داشتن مجموعه بی‌نظیری از عناصر معماری و تزئیناتی و ترکیبی به هم تنیده، شامل سردر و هشتی ورودی، صحن مرکزی، مقصوره و شبستان‌ها، طاق‌ها، گلدسته‌ها، ایوان‌ها، حجره‌ها مدرسه علمیه و کتابخانه عمومی به معنای واقعی کلمه در میان ابنای تاریخی سرزمین تمدن‌خیزمان «آقایی» و «بزرگی» می‌کند.
در این بنا هنر کمال‌الملک، ترکیب‌بند ولایی محتشم، هندسه غیاث‌‌الدین، ذوق کلیم و دیانت ملا محمدمهدی نراقی را می‌توان به وضوح دید و شاید سهراب شعر ایران، وضو با تپش پنجره‌های این مسجد گرفته است.
گرچه تاکنون بسیار از زیبایی‌های مسجد آقابزرگ به عنوان شاهکار معماری و میراث گرانقدر خطه دارالمؤمنین کاشان گفته‌اند اما نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته شده بعد چندوجهی این بنای تاریخی است.
مسجد آقابزرگ کاشان از معدود مساجدی است که از دیرباز علم و عبادت را در کنار هم گرد آورده و پس از قرن‌ها تغییر و تحول و فراز و فرودهای طبیعی، تاریخی و سیاسی هنوز این ویژگی منحصر به فرد خود را از دست نداده است.
چشمان این مکان تاریخی از کلاه قاجاری مکتبیان دیروز تا شلوار جین دانش‌آموزان امروز را دیده و پیکرش از زخم زلزله تا تازیانه ظلم و گلوله طاغوت را تحمل کرده تا همچنان چون اکسیژنی ریه مشتاقان علم و معرفت را مملو سازد.
از آنجایی که این بنای تاریخی از جمله اماکنی است که در این خطه مورد استقبال گردشگران و جهانگردان است می‌تواند منشور هفت وجهی زیبایی، شکوه، دیانت، فرهنگ، تمدن، علم و خدمت به خلق نهفته در اسلام را به بینندگانش عرضه کند و بار دیگر بر ادعای نخ‌نمای تک‌بعدی بودن اسلام خط بطلان کشد.
این مسجد قدیمی برخلاف دیگر ابنای تاریخی تنها، مکانی برای فخر بر گذشته نیست بلکه دریچه‌ای برای تجسم روشن از آینده فرزندان این خطه علم‌خیز است.
کتابخانه این مکان تاریخی با نام کتابخانه عمومی انجمن آثار ملی کاشان به عنوان یکی از سه کتابخانه فعال این شهرستان علاوه بر قدمت فخرآفرینش هر روز میزبان جویندگان علم و معرفت است تا نگذارد تسبیح ظهور مردان افتخارآفرین و نامدار این خطه کویری گسسته شود و می‌کوشد چون گذشته بر دامن پاک خود عالمان و دانشمندانی را پروراند که موجب فخر و غرور همگان باشد.
کتابخانه آقابزرگ کاشان متشکل از بخش‌های مخزن کتاب، نشریات، مرجع، کودک و سالن مطالعه و با داشتن بیش از 20 هزار جلد کتاب، صدها نسخه خطی و حدود یک‌هزار عضو فعال محل تبادل نظر و مباحثه صدها نوجوان و جوان جویای علم و دانش در این خطه غنی و ارزشمند است.
و شاید خالق این شاهکار نمی‌دانست با خلق چنین غزلی می‌تواند این چنین زیبا مصراع‌های علوم الهی و بشری را در یک بیت بگنجاند تا دانش‌آموزان امروز و آینده‌سازان فردا در بحبوحه معادلات چندمجهولی و انتگرال‌های چندگانه قال‌الصادق‌ها را از یاد نبرند.
در این روزگار که غارتگران فرهنگی با هزاران دسیسه به دنبال بی‌هویتی سرمایه‌های انسانی این مرزو بوم هستند وجود چنین کتابخانه‌ای فرصت ارزشمندی است تا معماران آینده این سرزمین هر روز با دیدن جلوه‌ای از فرهنگ و تمدن خود با آن خو بگیرند و دست این غارتگران کوتاه ‌شود.
چه بسیار نوجوانان و جوانانی که با پایین رفتن از پله‌های کتابخانه این مسجد انسان‌ساز به سرعت پله‌های کمال و معرفت را پیمودند به گونه‌ای که امروز هنوز از سرچشمه دانش و آگاهیشان سیراب می‌گردیم و یا در سایه درخت ایثار آبیاری شده از خونشان آرام گرفته‌ایم.
آری آنچه گفته شد تنها یک نکته از هزاران معنی این شاهکار معماری کویر بود و هدف آن بود که فارق از ظاهر این عروس جهانی به نکته باطنی آن بپردازیم و بگوییم این مسجد تنها «مسجد» نیست.

مسجد و مدرسه آقا بزرگ
تاریخچه
تاريخ آغاز ساخت اين بنا به سال 1258 هـ.ق و پايان ساخت 1265 هـ.ق مي باشد ( 8 سال ). این بنای باشکوه که آخرین بنای معظم ساخته شده در دوران انحطاط معماری و هنر ایران می باشد توسط معماری به نام استاد شعبانعلی پشت مشهدی ساخته می شود. مشهور است که این معمار بنام با دستمزد دریافتی اش برای ساخت مسجد آقابزرگ ، رواقی را در حرم حضرت امام رضا (ع) می سازد. نقاشی های بنا بدست استاد حاج محمدباقر قمصری انجام شده و کتیبه های بنا کار استاد اسدالله ، استاد محمدحسین کاشی و استاد حاج ابراهیم معارفی می باشد.

وجه تسميه ي مسجد :
مجتهد بزرگ كاشان ملا محمد مهدي نراقي ( ملا محمد بن ابيذر) فرزند آخرش موقعي به دنيا مي آيد كه خودش فوت مي كند ، بنا به رسم آنزمان نام پدر را بر فرزند می گذارند و پس از مدتي فرزند هم مجتهد مي شود و مردم كاشان به دليل اين تشابه اسمي به پدر « آقا بزرگ » و به فرزند « آقا كوچك » مي گويند . محمد شاه قاجار در راه سفر به اصفهان چند روزي در كاشان اقامت و طی آن با علمای شهر و از جمله با ملامحمد مهدي ( آقا كوچك ) ملاقات مي كند ، متوجه مي شود كه ايشان از لحاظ علمي بسيار بالا هستند ، به مردم كاشان امر مي كند از اين به بعد به ايشان هم آقا بزرگ بگويند و به حاج محمد تقي خانبان (حاکم وقت شهر) هم دستور می دهد تا اين مسجد و مدرسه را براي ايشان بنا كرده و دختر خود را به عقد ايشان درآورند .
در جلسه اي كه شاه و علما داشتند شاه پس از ديدن مقام علمي ملامحمد مهدي از ايشان و علما خواست تا از او درخواستي داشته باشند . ملا محمد مهدی می گوید پشه ها را از ما دور كن! شاه گفت درخواستي از من بكنيد كه بتوانم آن را اجابت كنم . من از انجام اين كار عاجزم ، گفتند براي ما رعيت ها مسجدي بنا كنيد تا در آن نماز بخوانيم و شاه آنگونه كه شرحش رفت اين درخواست را اجابت كرد .

بخشهای مختلف بنا :
پیرنشین ها :
در قسمت ابتدايي بنا دو سكو در دو طرف بنا برمي خوريم به نام پیرنشین ، علت تعبيه اين سكوها هم اين بوده است كه اشخاصي كه از كوچه عبور مي كنند اگر باري بر دوش دارند براي رفع خستگي بار خود را روي اين سكوها قرارداده و استراحت كنند و دليل بعدي و مهمتر ؛ افراد سالمند و پير بوده اند تا روي آنها به استراحت بپردازند.

كتيبه مالياتي :
در بالاي درب ورودي مسجد ( قسمت بيروني ) به كتيبه اي ( لوح ) سنگي برمي خوريم كه فرمان معافيت مالياتي بنا از طرف محمد شاه قاجار مي باشد و مضمون آن از اين قرار است :
« به حكم محكم شاهنشاه عادل ، بأذن محمد شاه قاجار خلدا... ملكه و احسانه ، حسب الخواهش جناب شريف آداب حجت الاسلام ملامحمد مهدي نراقي ، منال ديواني قصابي و دباغي كاشان به موجب فرمان مبارك مقرر آمده از تكاليف ديواني معاف شد ، خلاف كننده به لعنت خدا گرفتار شود في المحرم 1256 »
در سر در اين مسجد 32 يا ( 23 ) نوع هنر كار شده است .

درب ورودي :
تعدادي ميخ در آن به كار رفته شده كه تعداد آنها در دولنگه درب دقيقاً 6666 عدد به تعداد آيات قرآن كريم مي باشد. استفاده از اين ميخ ها دوعلت دارد :
1- در قديم هنگام هجوم اقوام مهاجم ، مردم داخل مسجد پناه مي گرفته اند ، استفاده از اين ميخ ها داخل در باعث مي شود تا در استحكام فوق العاده اي يافته و شخص مهاجم از بيرون به هيچ وجه نتواند با تبر در را خُرد كند .
2- علتي كه باعث شده بعد از 180 سال در هنوز اينقدر سالم بماند اين است كه ميخ بعد از مدتي داخل چوب زنگ مي زند و حالت تُردی به چوي مي دهد كه موريانه از آن خوشش نمي آيد و به آن كاري ندارد .
روي دو دستگيره در هم دو بيت شعر از سعدی نوشته شده : « زيبا تر از تو در نظرم هيچ منظري / كس درنيامدست به اين خوبي از دري / اول منم كه در همه عالم نيامده / ديگر نياورد چو تو فرزند مادري ».

راهروهاي اطراف :
علت تعبيه اين راهرو افراد سالمند بوده اند تا به راحتي از آن عبور نمايند . قسمت بعدي برآمدگي است به نام « پاچنگ » و علت تعبيه آن هم اينست كه شخصي كه از بيرون داخل مسجد مي شود از دالان هاي كناري عبور كند تا احترام و قداست مسجد حفظ گردد .

مهتابي يا زمستانه نشين :
هنگام زمستان از آن استفاده مي شده است ، سنگ هایي در وسط آن وجود دارد که علت تعبيه آنها تأمين نور اتاق های پايين است . جنس سنگ ها مرمر است و مرمر تنها سنگي است كه نور از آن عبور مي كند . مسجد آقا بزرگ تنها مسجد 5 طبقه ي دنياي اسلام مي باشد.
سبك به كار رفته در اين مسجد گودال باغچه بوده و مزاياي اصلی استفاده از اين سبك عبارتست از: 1- ضد زلزله شدن بنا 2 – استفاده از مصالح برداشته شده از كف در ديوارها و طاق ها به عنوان خشت و گل

شبستان :
به محض ورود به داخل شبستان هر مسجدي اولين قسمتي كه توجه ما را به خود جلب مي كند « قبله و محراب » شبستان است ولي در مسجد آقا بزرگ بر خلاف بقيه مساجد و پيرو اصل رعايت تقارن توسط معمار؛كنار شبستان بنا گرديده است (نه در وسط).
جهت قبله ي محراب با عبارت « يا قاضي الحاجات » مشخص گرديده است . اطراف محراب كتيبه اي با خط ثلث (سوره های شمس و اعلی) و از جنس ساروج وجود دارد . بالای محراب هم براي انعكاس بيشتر صداي پيش نماز در كل مسجد کانالی تعبيه گرديده است .

قسمت زير گنبد (مقصوره) :
معماراين قسمت را با 4 ضلع سپس 8 و 16 و... آغاز كرده تا به دايره رسيده و نهايتاً دايره ها را به شمسه اي رسانده كه در معماري نشانه ي احديت و يگانگي خداوند متعال مي باشد . فضای داخلی گنبد با کتیبه ای از سوره فتح تزئین گردید است.
گنبد اين مسجد نيز سه لايه است . بیشترین محیط دایره برای گنبد 50 متر و ارتفاع نوک گنبد از سقف مسجد حدود 18 متر می باشد.

حياط برف انداز :
حياطي است در قسمت انتهايي بنا جهت تخليه برف هاي گنبد، در وسط آن چاهي تعبيه گرديده تا برف ها به مرور آب شده و از طریق آن تخليه شوند. نحوه برف روبی بام مسجد نیز در نوع خود جالب بوده. زنجیری به نوک گنبد متصل بوده و با گردش زنجیر، برف نشسته بر فضای بیرونی گنبد تراشیده و به حیاط برف انداز ریخته می شده است.
زير حياط برف انداز چاهي قرار دارد كه بين مردم كاشان به چاه امام زمان معروف است و مردم براي برآورده شدن حاجاتشان در كنار اين چاه نماز مي خوانند و عريضه داخل چاه مي اندازند .
حياط هاي اطراف شبستان تقارن ندارند يكي مسقف و محصور و ديگري بدون سقف و از 4 طرف آزاد مي باشد .در توضيح اين عدم تقارن بايد بگوييم كه زمان ملامحمد مهدي صاحب اوليه دو حياط قرينه ي هم بوده اند ولي بعد از مدتي فرزند ملا محمد مهدي اطراف يكي از آنها را پوشانده و مسقف مي كند و شبستان مسجد را به آنجا انتقال مي دهد.

در قسمت چپ محوطه حياط اصلی ( از درب ورودي ) مقبره اي مي بينيم متعلق به خاندان نراقي كه فرزند و نبيره و فرزند نبيره ي ملا محمد مهدي (شهید علی) در آن خاك هستند . خود ملامحمد مهدي در قم و پدرش (ملا محمد مهدی بزرگ) در صحن صغیر حضرت علی (ع) در نجف مدفون می باشند.
در اين مقبره از درهاي « اُرُسي » ( عمودي باز شو ) استفاده شده كه در آنها هنر گره چيني زيبايي را مي توانيم رويت كنيم.
بناي مسجد و مدرسه ي آقا بزرگ مجهز به دو عدد بادگير هم مي باشد . همچنین در این مسجد تاکنون چند فیلم و مجموعه تلویزیونی و سینمایی هم ساخته شده که مشهورترین آنها : طوقی ، عیاران و ملاصدرا می باشد.
بنای مسجد و مدرسه آقابزرگ در تاریخ یازدهم آذرماه سال 1330 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع:
ویکی پدیاس
سایت جامع گردشگری کاشان (کلیه حقوق مادی و معنوی مربوط و متعلق به این سایت است.)
سید محمدجواد نیکوکار نوش آبادی
خبرگزاری فارس

کاشان

مطالب مشابه :

بر خشت‏های کهن و به یاد کرسی مادربزرگ

کاشان

سفر به یزد 3 - معرفی چند هتل سنتی

تور گلاب گیری کاشان | تور گلابگیری کاشان خانه منوچهری | تور گلاب گیری کاشان و قمصر

کاشان

خوشه سار بوم گردی_خانه نقلی کاشان

شهر نوش آباد ؛ کهن شهر ایران

کاشان نگینی در کویر

تور ایرانگردی | تورهای ایرانگردی | تور ایران گردی | تورهای ایران گردی | ایران گردی | تور داخلی