طرح کتاب اتوبوس

دانشگاه تهران

دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

درس :تاریخ اجتماعی کتابخانه ها

استاد :دکتر نادر نقشینه

تحقیق :کتاب اتوبوس

دانشجو :زهرا امامی

نیم سال :87-88

مقدمه :

در جامعه اي زندگي مي کنيم فرهنگ مطالعه کتاب خواني خيلي کم است و مردم خيلي کم به مطالعه مي پردازند و شايد يکي از علت هايش اين باشد مردم در زندگي مشکلاتي دارند و حوصله کتاب خواندن ندارند و طرحي ايجادشده که يکي از اهدافش فرهنگ کتاب خواني است

در اين تحقيق شروع طرح کتاب اتوبوس و موضوعاتو معيارهاي خريد کتاب و اهداف و وضعيت مطالعه در ايران و خارج آورده ام

طرح کتاب اتوبوس

از ابتدا این طرح "طرح کتاب اتوبوس "نام داشت ،از سال 1383این طرح اراِئه شده است که از ابتدای سال1386 اولین کتابها در سبد های ویژه آن در یک اتوبوس قرار گرفت .

طرح کتاب اتوبوس بخشی از طرح کتاب شهر است .

این طرح با اجرای جشن کتاب تهران در حوزه کتاب بود شروع شد و یک هفته بعد از هفته کتاب به اجرا در آمد . http://www.hamshahrionline.ir/News))

این طرح کتاب انتخاب شده است :

در ایران اقبال مردم به مطالعه کم است و کتاب در مواجهه با روزنامه از عمر طولانی تری برخوردار است .از طرف دیگر روزنا مه ها به دلیل ابن که باید هر روز تعویض شوند مقرون به صرفه نیست .www.qudsdily.c om/archive))

این طرح کتاب اتوبو س،سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران که با مشارکت شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه انجام شد.

نخستین مرحله از قرار دادن سبد کتاب در اتوبوس در اتوبوس های درون شهری در منطقه 14 تهران و در خطوط اتوبوس بخش خصوصی در مسیر پارک سوار شهید محلاتی به میدان هفت تیر آغاز شد.

(www.magiran.com/npiview.,asp)

رسیدن به حالت تعادل در تولید و توزیع کتاب و برطرف کردن هیجان کاذب ناشی از تعدد کتاب در روحیه مخاطبان کتاب اتوبوس برنامه ریزی جدی و اصولی انجام گرفته که بر همین اساس به طور هفتگی یک عنوان کتاب از سرفصل هایی که بر اساس نیازسنجی مشخص شده در شمارگان 25 هزار نسخه چاپ و در اتوبوس های تحت پوشش طرح قرار میگیرد (www.namaye.net)

اهداف این طرح :

* آشنایی عامه مردم با ادبیات ،مفاخر ،و تاریخ خودشان

هدف اصلی :گسترش فرهنگ مطالعه در کنار سطح دانش و فرهنگ عمومی(www.khz.iplf.ir/news)

؛ موضوعي كه نسبتا با آن بيگانه هستيم و هميشه كتاب را خيلي ارزان به فيلم و برنامه هاي تلويزيوني فروخته ايم. امروزه از هر نوجوان و جواني بخواهي نام 10 بازيگر معروف دنيا را ببرد، بدون درنگ اين كار را انجام مي دهد اما در گفتن نام يك نويسنده معروف عاجز است. به نوعي در ايران با بحران كتابخواني مواجه هستيم كه اين طرح مي تواند راه حلي برايش باشد.

در جامعه بابحران مطاله و فرهنگ كتاب خواني روبه رو هستيم شايد يكي از علت هايش گراني كتاب باشد وديگر اين كه بيشتر مردم مي گويند فرصت براي كتاب خواندن ندارند و از گراني حرف مي زنند .

این طرح هدف اصلی آن گسترش فرهنگ مطالعه است ،آیا برای گسترش فرهنگ مطالعه کتاب تولید کنند و داخل اتوبوس بگذارند آیا این باعث گسترش مطالعه میشود ؟یا اینکه عواملی دیگر را انجام دهند تا باعث گسترش فرهنگ مورد مطالعه بشود.

واضح تر اینکه برای این طرح که هدف اصلی آن گسترش فرهنگ مورد مطالعه است تا اینکه مردم به مطالعه جذب شوند عواملی را باید ایجاد یا حل کرد .

افراد در جامعه ای زندگی میکنند آنقدر با مشکلات زندگی خود روبرو میشوند و فکرشان به خاطر مشکلاتشان مشغول و درگیر است که وقتی برایشان باقی نمی ماند که کتابی در دست بگیرند و مطالعه کنند .مهمترین مشکلات ،میتواند مشکلات اقتصادی باشد ؛دیگر این که برای ایجاد

گسترش فرهنگ مطالعه نباید به خاطر این هدف فقط کتاب تولیدکنیم ،اول باید یک سری از مشکلات را حل کرد و بعد اقدام به تولید کتاب بکنیم ،یک سری از مشکلاتی که باید حل شود باید حمل و نقل اتوبوس افزایش یابد .افراد جامعه زیاد هستند ولی اتوبوس ها در حد افراد جامعه نیست .

وقتی مردم میخواهند به جایی بروند آنقدر باید در ایسنگاه منتظر باشند تا اتوبوس بیاید وقتی که می آید شلوغ است .اتوبوس ها باید زیاد شود تا حداقل مردم که سوار اتوبوس میشوند بنشینند .

مشکلات دیگر ترافیک است ؛وقتی فردی در طول روز از موقعی که میخواهد به سر کار رود یا موقعی که میخواهد برگرد دیگر رمقی برایش باقی نمیماند تا بخواهد کتابی را مطالعه کرد .

وقتی خودم سوار اتوبوس های ترمینال جنوب یا انقلاب شده بودم افرادی نشسته و افرادی ایستاده بودند …افرادی که از شدت خستگی در موقع حرکت اتوبوس خوابشان می برد یا افرادی که به جایی خیره میشدند و فکر میکردند و به فکر مشکلات زندگی بودند .

با این اوضاع میتوان از انها انتظار داشت که کتاب بخوانند .

تعداد کمی دیدم که درداخل اتوبوس کتابی را بردارند و مطالعه کنند ، بعضی از افرادی که دانش آموز یا دانشجو هستند نظرشان بر این است که در طول تحصیل اینقدر کتاب درسی میخوانند که دیگر حوصله کتاب غیر درسی را ندارند .

علاوه بر مشكلات مزايايي هم دارد :

حجم كتاب كم است .

كتاب هاي جيبي را مي توان سريع خواند .

در وقت صرفه جويي ميشود .

كساني كه حوصله ندارند كتاب هايي كه تعداد صفحات آن زياد است را بخوانند ابن كتاب اين برتر يرا دارد كه خيلي سريع آن ها را خواند .

چرا کتاب رایگان طرح کتاب اتوبوس "بهای پشت جلد دارد ؟

چون کتاب توسط کتاب شهر خریداری شده و بعد در اتوبوس قرار داده میشود ،لاجرم بهای پشت جلد دارد اما به طور رایگان در اتوبوس قرار داده میشود .(www.magiran.com/npiview.,asp)

کتاب ها از آثار موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی و ناشران مذهبی است .

و در قطع جیبی میباشد .(www.nojanserner.com)

موضوعات:

مذهبی ،ادبیات مفاخر ،شخصیت و مشاهیر ،بهداشت ،تغذیه ،دفاع مقدس ،انقلاب اسلامی گزیده رمان های فارسی و انگلیسی ،حقوق شهر وندی ،آموزش و فرهنگ شهر نشینی و حتی فرهنگ آپارتمان نشینی عرضه می شود

www.namaye.net/kh/6))

(www.qudsdaily.com/archiev)

معیار های خرید کتاب:

1.از باب محتوا برای عامه مردم سودمند باشد .

2.درباره مفاهیم تخصصی ،فلسفی و عرفانی نباشد.

3.حجم کتاب باید کم باشد . (www.magiran.com/npiview.,asp)

درباره شیوه‌های انتخاب کتاب‌ها :

« چند تیم کارشناسی دارند که کتاب‌هایی را که دارای ویژگی‌های مورد نظر طرح هستند، انتخاب می‌کنند. این تیم بر انتخاب و خرید کتاب‌ها – چه آنهایی که توسط ناشران ارسال می‌شود و چه آنهایی که توسط خودشان در بازار شناسایی می‌شود- نظارت کامل دارند .

(http://www.hamshahrionline.ir/News)

کتابها از طریق موسسه نشر شهر به ناشران مطرح کشور سفار ش داده تا در زمان مورد نظر در اتوبوس سطح شهر استفاده کنند.(www.lisiran.blofa.com)

مشکلات :

1.سیستم حمل و نقل عمومی .

2.حجم بالای مسافر

3.کمبود اتوبوس

4.کلافگی ماندن در ترافیک تهران.

یکی دیگر از مشکلات این میتواند باشد که با تکان های شدید اتوبوس آیا میتوان کتاب مطالعه کرد ؟ نمیشود کتاب مطالعه کرد چون باعث ضعیف شدن چشم میشود و این روش مطالعه مورد تایید پزشکان نیست .

پس باید مشکلات را حل کرد ودیگر این که تا وقتی که مردم فکرشان راحت نباشد و دغدغه داشته باشند ،کتاب مطالعه نمیکنند و نمیتوان از آنها انتظار داشت که کتاب مطالعه کنند …

دیگر این که مردم حوصله کتاب خواندن را ندارند و دوست دارند به صورت شفاهی از یک سری اطلاعات آگاه شوند .

از بعضي از افراد نظرشان درباره اين طرح پرسيدم اكثرا راضي بودند و به مشكلات اين طرح اشاره كردند .و گفته اند که نور اتوبوس برای مطالعه کافی نیست و دیگر این که بیشتر کتاب نکات درباره خانه داری و آموزش فرهنگ شهرنشینی و...می خواستند و از اینکه کتاب ها را داخل اتوبوس گذاشته اند راضی بوده اند .

ایران :

در سبد هر خانوار ايراني، كمتر از نيم درصد به خريد كتاب اختصاص دارد. به طوري كه در طول يك سال از هر 10 ايراني، تنها يك نفر يك جلد كتاب خريداري كرده كه بنا به نظر كارشناسان همين يك جلد نيز احتمالاً درسي يا كمك‌درسي است. ناصر شفيعي، مشاور دبيركل و مديريت كتابخانه‌هاي استان تهران مي‌گويد: «نبود درآمد كافي و رفاه اقتصادي، همچنين فضاي آرام سياسي در نتيجه نداشتن ذهن درگير سهم بسزايي در تشويق كردن اشخاص به كتابخواني است.ttp://www.hamshahrionline.ir/News).

تلويزيون و كم‌كاري:

تلويزيون به عنوان پرمخاطب‌ترين و تأثيرگذارترين رسانه، خالي از هرگونه تبليغات در زمينه كتابخواني است. بي‌تفاوتي اين رسانه ملي تا حدي است كه برخي از صاحب‌نظران تلويزيون را بزرگترين آفت فرهنگي و سالم‌ترين رسانه را كتاب مي‌دانند.

غلامرضا اميرخاني، مديركل اطلاع‌رساني همگاني كتابخانه ملي، از كوتاهي اين رسانه در ترويج فرهنگ كتابخواني ابراز تأسف كرده و مي‌گويد: «تلويزيون با تبليغات خشك نتوانسته به نحو مطلوب و تأثيرگذار اين فرهنگ را رواج دهد. ناشران از معرفي كتاب‌ها به دليل هزينه‌هاي گزاف تبليغاتي امتناع مي‌كنند، چون تخفيفات قائل شده از سوي سازمان صدا و سيما بيشتر براي انتشارات سروش و ناشران كمك درسي است

در تمامي كشورها، تلويزيون و اينترنت را موانعي در مقابل مطالعه مي‌دانند، ولي در كشورهاي توسعه يافته به رغم برخورداري از كانال‌هاي تلويزيوني زياد و شبكه‌هاي ماهواره‌اي ميل به كتابخواني كم نشده، در حالي كه در كشور ما قضيه برعكس است.كشورهاي توسعه يافته در فيلم‌ها نيز مسأله كتابخواني را به مخاطبان يادآور مي‌شوند.

(http://www.hamshahrionline.ir/News).

مردم ایران حوصله کتاب خوانی ندارند و این که حس کنجکاوی ندارند که به دنبال کتاب بروند و می خواهند مطالب خیلی راحت به دستشان برسد و از تحقیق و جستجو به دور هستند و بیشتر می خواهند از طریق شفاهی مشکلاتشان را حل کنند و برای درستی یک مساله تحقیق نمی کنند.

در خارج

خارجي ها هم براي ترويج كتابخواني از روش جالبي استفاده كرده اند. يونيسف به همراه سازمان هاي ديگر طرحي را با نام خواندن هم مهيج است اجرا كرد به اين صورت كه 4 ميليون كتاب جيبي را در استاديوم هاي فوتبال توزيع كرد. اين طرح در سال 2004 به بازي فوتبال بين آرژانتين و برزيل هم كشيده شد و در مسابقه اي مشابه در سال 2005 تكرار شد. اين طرح همچنين در مترو و مكان هاي عمومي اجرا شد. (http://www.hamshahrionline.ir/hamnews))

علاوه بر طرح کتاب اتوبوس طرح دیگری به نام طرح کتاب مترو انجام میشود .

تفاوت طرح کتاب اتوبوس با طرح کتاب مترو :

در مترو کتاب ها با مبلغ 100و 200 توان فروخته میشود و به صورت هفتگی است.

اين طرح مترو با همكاري معاونت فرهنگي سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران، خانه كاريكاتور و شركت مترو انجام مي شود

اين كتاب ها بيشتر در مورد موضوعات شهري و شهروندي مانند فرهنگ آپارتمان نشيني، حفظ محيط زيست و حفظ ميراث فرهنگي است كه تامين محتواي اين كتاب ها به عهده معاونت فرهنگي سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران و به دليل زمان كوتاه و گرايش امروزي سعي شده تا از تصاوير بيشتري به صورت طنز و كاريكاتور براي اين منظور استفاده شود.

در طرح کتاب اتوبوس ، داخل اتوبوس ها جعبه هايي نصب شود و درون آنها كتاب هايي در قطع كوچك قرارگيرد و ساعتي كه مردم در اتوبوس هستند، از اين كتاب ها استفاده ببرند.

در اين طرح بخش ها يا خلاصه هايي از كتاب نيز ارائه مي شود كه با همان موضوعات اجتماعي علاوه بر آموزش هاي لازم مردم را ترغيب به كتاب خواندن مي كند.

http://www.hamshahrionline.ir/hamnews))

كتاب‌هاي توليدي شهرداري براي اتوبوس‌ها برخلاف كتاب‌هاي مترو كه قالبي طنز آميز دارد، جدي است و در موضوعات مختلف از جمله شهري توليد مي‌شود. http://bookna.com/vdci.uaqct1auzbc2t

طرح کتاب شهر
در طرح جامع کتاب شهر، به جز اتوبوس‌ها سایر اماکن عمومی نیز برای گسترش کتابخوانی در نظر گرفته شده است.: «در فضاهای شهری زمان‌های زیادی به بطالت می‌گذرد. تجربه‌ای که در مطب‌های پزشکان درباره نشریات وجود داشت، این ایده را به ا نها داد که مردم در چنین مکان‌هایی از مواد خواندنی استقبال می‌کنند. در این طرح به عنوان مثال می‌توان باکس‌های کتاب را در اماکنی مانند سالن انتظار بیمارستان‌ها، آریشگاه‌ها و حتی نانوایی‌ها قرار داد تا مردم وقت خود را با خواندن کتاب پر کنند. بنابراین طرح کتاب شهر به یک معنا با اجرای طرح کتاب اتوبوس آغاز شده است اما کلیت آن هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.

( www.hamshahrionline.ir/News )

پيشنهاد :

· ميتوان در اتوبوس علاوه بر کتاب ،روزنامه هم بگذاريم

· در ايستگاه اتوبوس وصف نانواييها هم محلي براي کتاب خواني بگذاريم

· در اتوبوس مي توان از فيلم هاي کمدي گذاشت تا مردم شاد شوند

· کتاب هاي جيبي را در مدارس نيز بگذاريم تا آنها نيز از ابتدا با فرهنگ کتاب خواني آشنا شوند

· براي تشويق دانش اموزان نيز به آن ها کتاب هديه بدهيم

نتيجه گيري :

اين طرح ميتواند باعث شود که مردم به فرهنگ کتاب خواني روي بياورند و اين که بايد مشکلات مردم حل شود تا مردم بتوانند کتاب بخوانند به اميدآن روزي که سرانه مطالعه در ايران بالا برود