مروری بر طرح با دید انتقادی

موقعیت جغرافیایی شهرستان کاشان
شهرستان کاشان از طول جغرافیایی 51 درجه تا 52 درجه و 30 دقیقه و عرض جغرافیایی 33 درجه تا 34 درجه قرار دارد و جمعیت شهرستان بیش از 350 هزار نفر می باشد که در چهار بخش به نامهای مرکزی، قمصر، نیاسر و برزک ساکن هستند. مناطق روستایی شهرستان از 10 دهستان تشکیل می گردد و تعداد روستاهای بالای 20 خانوار 60 روستا می باشد که مجموع روستاها بالغ بر 50 هزار نفر سکنه را در خود جای می دهند.
موقعیت منطقه سده (مرکز فعالیت شرکت تعاونی تولید گلستان)
از نظر طول جغرافیایی حد فاصل مدارهای 51 درجه و 58 دقیقه تا 51 درجه و 15 دقیقه می باشد و از نظر عرض جغرافیایی حد فاصل مدراهای 33 درجه و 5 دقیقه تا 32 درجه و 58 دقیقه می باشد که به صورت دشتی محصور با کوه های با ارتفاع بیش از 500 متر می باشد. ارتفاع دشت سده از سطح دریا میانگین 2000 متر می باشد و فاصله آن با مرکز بخش برزک پانزده کیلومتر و تا نابر، ده کیلومتر می باشد و سه روستا جمعاً یک هزار خانوار و چهارهزار نفر جمعیت را در خود جای می دهد که از این تعداد حدود 50 درصد از اعضای شرکت تعاونی تولید گلستان را شامل می شوند.
وضعیت کشاورزی شهرستان در مقایسه با منطقه
بر اساس آمار و اطلاعات موجود سطح کل اراضی شهرستان کاشان بالغ بر 16000 هکتار می باشد که حدود 2600 هکتار آن را بخش برزک شامل می شود و این سطح برابر با 2/16 درصد از کل اراضی کشاورزی شهرستان می باشد. از سطح فوق 950 هکتار فعال در زمینه کشت گل محمدی 750 هکتار سطح باغات حدود 450 هکتار گندم و جو و چهارصد و پنجاه هکتار سایر محصولات از قبیل صیفی، سبزی و غیره می باشد.
طبق اطلاعات قدیمی که متأسفانه به روز نگردیده مابقی به صورت آیش بوده از جمله مشکلات محرز بخش در زمینه کشاورزی نبود. اطلاعات دقیق و کافی و کاربردی در زمینه برنامه ریزی، نیازسنجی و عملیات اجرایی می باشد که امیدواریم بتوانیم هر چه سریعتر درجهت تحقق آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی نسبت به شناخت پتانسیل پیشرفت منطقه و استقلال مالی شرکت و کشاورزان تحقیقاتی در این رابطه انجام دهیم.

چکیده ای از نحوه پیشرفت کار درطرح 400 هکتاری نابر
در پاییز 1384 طرح توجیهی نوشته شد که بر اساس 150 لیتر آب مازاد آرایش باغ نابر به صورت زیر تعریف شد:
50 هکتار گردو
50 هکتار آلو
100 هکتار گل محمدی
200 هکتار بادام
در دی ماه 1384 از طریق اعتبارات تگرگ زدگی 120 میلیون تومان هزینه گردید و خط انتقال لوله 315 به طول 5/3 کیلومتر از بند چنداقر که اواسط کانال سیمانی آب را از چشمه زاینده رود به مزارع پائین دست انتقال می دهد بصورت میانبر به بیابانی سطح نابر کشیده شد.
در صحبت هاي بعدی كارشناسان عنوان شد خاک نابر برای گردو مناسب نیست و طرح پیشنهادی به صورت زیر تعریف گردید:
100 هکتار آلو
100 هکتار گل محمدی
200 هکتار بادام
يك از تبعات طرح ايجاد تنش هاي اجتماعي شد كه تعداي از كشاورزان بر اين اعتقاد بودند نوساتات آبي مي توان كليت طرح را زير سوال برده و به شكست برساند از اين رو باعث شد تعييراتي در طرح صورت گيرد كه نياز آبي طرح را در فصول آبياري به حداقل يعني 120 ليتر در ثانيه برساند
200 هكتار گل محمدي
200 هكتار بادام
در فاصله بين لوله گذاري فوق الذكر و تصويب و جذب اعتبار، جهاد کشاورزی اقدام به برگزاري جلسات توجیهی برای کشاورزان نمود تا آنان را متوجه سازد که می توان بازده آب را از 30٪ به 70٪ ارتقا داد.
روزهای پایانی خرداد 1385 وزیر جهاد کشاورزی با دعوت و پیگیری مدیر جهاد کشاورزی کاشان در خلال سفرهای استانی رئیس جمهور در محل طرح، حاضر و به بررسی آن می پردازد. به نقل از روزنامه جوان:
احداث باغ 400 هکتاری در برزک کاشان- خبر نگار جوان: با حضور مهندس گرانمایه پور نماینده مردم شهرستان کاشان، آران و بیدگل در مجلس شوراي اسلامي، فرماندار کاشان، امام جمعه برزک، اعضای شورای اسلامی شهر برزک و جمعی از خانواده های معظم شهدا، کلنگ اجرای طرح باغ بزرگ 400 هکتاری دشت نابر برزک به زمین زده شد. در این آئین، مدیر جهاد کشاورزی کاشان با اشاره به منابع آب قنوات و چشمه در منطقه برزک گفت: در حال حاضر میزان بهره وری این منابع کمتر از 40٪ است و علاوه بر حفظ 200 هکتار باغات سنتی موجود،‌ می توان با جمع آوری، ذخیره سازی و لوله گذاری، آب مازاد را برای 400 هکتار باغ مکانیزه در دست احداث مورد استفاده قرار داد. ابراهیم تفرشی افزود: با احداث استخر ذخیره آب زمستانی در برزک، سالیانه 50 تن ماهی سردابی قزل آلا تولید خواهد شد. به گفته وی در باغ بزرگ 400 هکتاری دشت نابر برزک، درختان گردو، بادام، آلو و درختچه گل محمدی به صورت یکپارچه و مکانیزه کشت خواهد شد. وی میزان محصول تولیدی این باغ در هر سال را 1600 تن محصول پیش بینی کرد و گفت بر اساس نرخ سال 85 سالانه افزون بر 19 میلیارد ریال در آمد ناخالص ایجاد خواهد شد. مدیر جهاد کشاورزی کاشان میزان اشتغال ایجاد شده در این باغ و استخر پرورش ماهی را یادآور شد و گفت: پیش بینی می شود 300 کارشناس کشاورزی در این باغ و استخر مشغول کار شوند.
تفرشی هزینه احداث این باغ را 86 میلیون ریال برآورد کرد و گفت: عملیات احداث استخر و خیابان کشی این باغ از اوایل سال آینده آغاز می شود. هم اکنون عملیات لوله گذاری انتقال آب این باغ به طول 6 کیلومتر در دست اجراست.
وزیر بعلت مبهم بودن طرح و زمان بندی مجریان را به چالش کشیده و بعد از یک ساعت بحث، پیرامون طرح در بیابان محل اجراي طرح، نهایتاً به امضا صورت جلسه می انجامد. بدین صورت که مجریان متعهد می شوند در مدت 6 ماه کلیه عملیات اجرایی را به اتمام رسانند و در عوض از طریق اعتبارات وزارت خانه هزینه ساخت مخزن با ظرفیت 500 هزار متر مکعب جهت ذخیره یک چهارم از آب مورد نیاز طرح تقبل و مبلغ یک میلیارد تومان جهت هزینه آبیاری قطره ای به صورت وام و هزينه هاي ديگر از قبيل حفر گودال هاي كشت، خريد کود و نهال و كاشت به عهده کشاورزان قرار گرفت.
در شروع کار، پیمانکار آبیاری قطره ای شرکت آب افشان سپاهان تعیین گردید. پیمانکار استخر آقای قنبریان و پورعسگری که عملیات خاکی را انجام دادند و شرکت پوشش گستر پاسارگاد آقای حسینی مجری نصب ژئوممبرین یا پلیتون بود. پیمانکار حفر گودال کاشت‌ آقای زارع مشخص شد.
پیمانکار نقشه برداری ابتدا مهندس رحیمی و بعد از اجرای 3٪ از کار به جهت اشکالات موجود در طراحی خطوط کشت توسط پيمانكار تعطیل و از نیروهای بومی متخصص استفاده شد. محمد رضا باقری پیمانکار خاکریزی روی لوله های فرعی تعیین شد که به دلیل نارضایتی از پرداخت وجه توسط پیمانکار آبیاری قطره ای بعد از انجام 15٪ کار تعطیل و کار تا حال حاضر متوقف گردید.
علیرغم قولی که مدیریت وقت جهاد کشاورزی شهرستان کاشان جهت اتمام کار در پائیز 86 به وزیر محترم جهاد کشاورزی داده بودند با انجام..
65٪ کار مخزن
70 ٪ اجرای آبیاری
50٪ حفر گودالهای کاشت
50٪ طراحی و اجرای خطوط کشت روی زمین
15٪ خاکریزی و پوشش لوله های فرعی
طرح با سرمای شدید زمستان 86 روبرو شد و مدیریت که هنوز درگیر مسائل مرتبط با خسارات وارده به بخش کشاورزی منطقه ناشی از سیل مورخه 5 و 6 تیر ماه 86 بود با سرما و یخبندان عملاً کار اجرایی طرح متوقف گردید.
در بهار 87 با مساعد شدن وضعیت جوی، طرح در محورهای زیر دنبال شد:
-    تکمیل کار مخزن و پیگیری جهت آبگیری که به دلیل نقص فنی و کامل نبودن مسیر انتقال آب سعدآباد عملاً آبگیری با دبی پائین شروع شد.
-    تکمیل حفر گودالهای کشت
-    شروع قطعه بندی و واگذاری زمینها به مالکین
در حالی که به جهت خشکسالی و عدم تأمین آب در مخزن و همچنین آماده نشدن زمین ها جهت کشت پیمانکار آبیاری قادر به تکمیل پروژه خود نبود، طرح با کاشت حدود 12 هکتار از 150 هکتار اراضی مشخص شده به صورت پراکنده توسط کشاورزان شروع و آبیاری آن بوسیله تانکر انجام شد. لازم به ذکر است در طول سه فصل اول سال 1387 در ادامه کار طرح نسبت به تکمیل سیستم آبیاری قطره ای و خاکریزی لوله ها فعالیتی صورت نگرفت. در حال حاضر (اواخر پاییز 87) کشاورزان اقدام به آماده سازی زمین جهت کشت نموده اند و پیمانکار پروژه آبیاری متعهد گردیده همزمان با آماده سازی زمین لوله های 16 میلیمتر را پهن و دریپرها را بعد از کشت روی لوله ها نصب نمایند.
و هم اکنون پیگیری جهت مشخص نمودن چگونگی مدیریت طرح ادامه دارد که پیشنهاد هایی در زمینه تأسیس یک شرکت تعاونی تولید مخصوص طرح – استفاده از شرکت تعاونی تولید گلستان که در فاصله 5 کیلومتری از طرح واقع شده – تأسیس شرکت مکانیزاسیون و غیره ارائه شده که پیدا کردن بهترین راه نیاز به تأمل در قوتها و ضعفهای منطقه و بضاعت کشاورزان دارد

تاملي در

منابع آبي

برزك

مطالعاتی در مورد برزک
کلیات: روستای برزک در دره ای در دامنه کوههای کرکس در جنوب غرب کاشان قرار گرفته است. فاصله آن تا شهر کاشان در حدود 50 کیلومتر و رقوم آن از سطح دریا 1600 متر می باشد. آب و هوای آن در زمستانها سرد و تابستانها معتدل است. بعلت فقدان خاک زراعتی تولیدات آن بیشتر میوه از همه نوع بوده و اغلب در سطح باغات زراعتهای دیگری مانند گندم و جو یا صیفی نیز بعمل می آید.
میزان بارندگی سالیانه در نقاط پست در حدود 200 میلیمتر در سال و در ارتفاعات به 400 میلیمتر بیشتر به صورت برف نیز می رسد.
آبهای ذوب برف:
برزک در انتهای شمال غربی حدود آخرین باغات به سمت ارتفاعات به دو شعبه تبدیل می شود. دره سمت راست که دره اصلی است به نام گلوآب شهرت دارد. از این دره بیشترین مقدار آب حاصل از ذوب برف کوهستان کرکس به سمت پائین جاری است. مقدار آب آن در محلی به نام گلو ( به فاصله 3 کیلومتر از محل انشعاب دو دره) در فصل بهار بین 110 تا 150 لیتر در ثانیه تغییر می کند. ولی به سرعت آب داخل آبرفتهای دره فرو رفته و به طوریکه مقدار آن در ابتدای باغات به نصف تقلیل می یابد. حداقل مقدار آب دره در تابستان بطور متوسط 50 تا 60 لیتر در ثانیه است. سطح باغاتی که از این آب مشروب می شوند حدود 35 هکتار است.
در فاصله 6 کیلومتر بالا دست محل گلوچشمه ای به نام ویشنگ وجود دارد که حداقل آب آن حدود 20 لیتر در ثانیه است که دامداران محلی قشلاق را در آنجا سپری می کنند و درختان گردوی زیادی در آنجا پرورش داده اند.
در فاصله 10 کیلومتر از محل گلو از دره های فرعی به نام دو عشره – سر سلخ – زیر آب- چال سفید و مرغ بیجار آبهایی به پایین جریان دارد که حداقل مجموع مقدار آنها در حدود 45 لیتر در ثانیه است که از این آب برای احداث باغاتی کوچک و همچنین دامداری استفاده می شود.
دره سمت چپ برزک بیداک نام دارد. 2 کیلومتر بالاتر از محل تلاقی دو دره اصلی یک رشته از سنگ شیست عرض دره را قطع کرده و جلو جریان آب زیر زمینی داخل آهکها و آبرفت کف دره را گرفته و در نتیجه ناچار این آبها به صورت چند چشمه به سطح زمین ظاهر می شود. مجموع این آبها در تابستان در حدود 25 لیتر در ثانیه می باشد و سطح باغات آن 15 هکتار است.

چشمه های آهکی:
چشمه های آهکی به آنهایی اطلاق می شود که از داخل درز و شکاف آهکها خارج می شود. اینها نیز چندین نوع است به شرح زیر:
1-    آبهای گسلی که بر اثر ترک خوردن زمین آب از اعماق آن بیرون می زند از جمله اینها آبی است که از یک مجرای زیر زمینی به نام قنات علیا در منتها الیه بالایی برزک به سطح جریان دارد. این آب به شدت آهکی است یعنی آب اسیدی حاوی انیدرید کربنیک که چون از اعماق زمین می آید گرم است. مقدار زیادی آهک را در خود حل کرده و با تماس با هوا انیدرید کربنیک تبخیر شده و آهک آن رسوب می کند و میزان آهک رسوبی بحدی است که دو طرف نهر را دو قشر ضخیم از سنگ آهک آنهم بطور متراکم می پوشاند بطوریکه همه ساله ناچارند جدارهای نهر را بتراشند. مقدار آب قنات علیا در اوایل بهار امسال 110 لیتر اندازه گیری شد. تا تیر ماه به آن افزوده شد و در پاییز مجدداً تا همین میزان پایین می آید. در سالهای خشک مقدار آن تا حدود 90 لیتر در ثانیه می رسد. سطح باغاتیکه از این آب مشروب می شود حدود 55 هکتار است.
2-    چشمه ها: این ها نیز از تشکیلات کوه های آهکی سمت راست دره برزک خارج می شود. قبل از سیل برزک سال 1335 چشمه از دامنه کوه بیرون می زد. وجود آهک در داخل آب را تشکیلات وسیع تراورتن دامنه کوه اثبات می کند. مقدار آب آن در حدود 25 لیتر در ثانیه است که در طول سال تغییر زیادی نمی کند.
3-    آبهای تحت فشار: در منتها الیه پائینی برزک (بالا دست مزرعه پریان) روی آهکهای دامنه چپ را یک طبقه سنگهای شیست متراکم و غیر قابل نفوذ پوشانده است. آثار و علائم مختلف نشان می دهد که داخل ترک ها و شکافهای آهکها از آب اشباع می باشد و بر اثر فشار موجود گاهی مقدار کمی از آن از شکافهای زیر سنگهای شیست خارج می شود. منبع این آبها ممکن است همان چشمه های ذکر شده قبلی باشد که در ارتفاعات ظاهر شده و فرو می رود یا هر گونه آب ذوب برف یا باران که در بلندیها داخل شکافهای آهک می شود. از این آبهای تحت فشار می توان توسط حفر چاه های آرتزین و یا حفر قنات که مظهر آن در پایین دره پریان بوده و شیستها را قطع کرده و به طور کافی داخل آهک ها ادامه یابد.

زه آب ها، چشمه های آبرفتی و قناتها:
این آبها عبارتند از:
1-    آب زاینده رود: از نام آن پیداست که در بستر رودخانه چشمه ها و زه آبهایی به تدریج ظاهر می شود که توسط ساختمان یک بند به ارتفاع تقریبی 10 متر از رودخانه گرفته می شود. معذالک از زیر بند و پایین دست آن باز هم مقادیری زه آب تراوش می کند. مجموع آبهای زاینده رود که از نهرهای مختلف اندازه گیری شده، 125 لیتر است که یک سوم آن در تابستان کسر می شود و به 85 لیتر در ثانیه می رسد. سطح باغات زیر کشت این آب در حدود 50 هکتار است.
2-    چشمه پاچناران: حدود یک کیلومتر پایین دست سد از دامنه سمت چپ رودخانه چشمه ای وجود دارد دارای آب خنک و گوارا که مقدار آن 15 و با چند چشمه کوچک اطراف آن در حدود 18 لیتر در ثانیه آب دارد که چند هکتار باغ را اختصاصاً آبیاری می کند.
3-    چشمه بون کریوه یا قنات کرنا: حدود 200 متر پایین تر از پا چناران سر یک پیچ جاده (گریوه) از دامنه سمت چپ رودخانه خارج شده و کیفیت آب آن مانند چشمه پاچناران است و مقدار آب آن حدود 15 لیتر در ثانیه است.
4-    چشمه ها و قنات ها: در فاصله 5/4کیلومتر پائین دست سد از زیر سنگ های تراورتن در کف رودخانه آبهایی به خارج جاریست و همچنین چندین قنات کوچک وجود دارد که هر کدام دارای چند چاه است و در حقیقت اینها نیز زه آبهایی می باشد. آب قناتها مانند چشمه پاچناران خنک و گوارا است. مجموع این آبها یعنی قناتها و چشمه ها روی هم 85 لیتر در ثانیه است که در تابستان تغییر زیادی نمی کند.
5-    آب چنداغر: در منتهی الیه برزک در بدنه راست تشکیلاتی از سنگ دج (کنگلومرا) وجود دارد. اینها به شکل چین خوردگیهایی به سمت غرب ادامه دارند. درست در منتها الیه دره برزک در ابتدای تشکیلات ذکر شده یک چشمه کوچک با مقدار آب 12 لیتر در ثانیه از ریزشهای شن و ماسه دج خارج می شود که به نظر می رسد منبع آن آهکی است.
6-    آب هنداغر: به فاصله 12 کیلومتر از منتها الیه برزک به سمت غرب داخل تشکیلات دج چشمه دیگری وجود دارد با مقدار آب 30 لیتر در ثانیه.

پيشنهاد

بسمه تعالي
با توجه به مطالعاتي كه در رابطه با منابع آبي شهر برزك در اين تحقيق صورت گرفت و تجربه عيني سال گذشته كه مي بايست طبق پيش بيني كارشناسان شركت آب افشان سپاهان ميزان 120 ليتر در ثانيه آب مازاد وارد مخزن ذخيره طرح مي شد و عملي نگرديد و از يك طرف مسير عملياتي طرح مذكور در اين تحقيق از پاييز 1384 تا حال (پاييز 1387) و از طرف ديگر تجاربي كه شركت تعاوني توليد گلستان سده در طول ساليان فعاليت به دست آورده است، پيشنهاد مي گردد:

شركت تعاوني گلستان با شرايط زير مسئوليت طرح را تا جهت رساندن به سود دهي به عهده مي گيرد:
1-    مديريت واحد طرح
2-    تغيير بخشي از طرح از باغداري به زراعت به جهت تنش هاي شديد آبي كه به صورت كامل در اين تحقيق ذكر شد.
3-    عملياتي شدن مجوز گاوداري 150 راسي كه موافقت اصولي آن توسط شركت اخذ شده و ايجاد ارتباط متقابل آن با طرح و منطقه
4-    عملياتي شدن مجوز گلابگيري صنعتي و ايجاد ارتباط متقابل آن با طرح و منطقه
5-    حمايت مالي و فني ناشي از عدم موازي كاري در ساخت سايت شركت تعاوني نابر به شركت گلستان سده

مروری بر طرح با دید انتقادی

مطالب مشابه :

شهرستانهای استان مازندران

تهران شناسی

گل فشان استان گلستان و دیگر استانهای ایران...

مروری بر طرح با دید انتقادی

بخش ها و روستاهای شهرستان مرودشت

تصاویر سفر نوروزی و صعود به قلل تفتان و باقران