روشهاي تکثير درخت گردو - 6

نگارنده علاوه بر مطالعه فعاليتهاي انجام شده در خصوص گردوي ايراني و نحوه تكثير آن، روشهاي مختلف ازدياد آن(بذر، قلمه، پيوند، خوابانده هوايي و كشت بافت) را مورد بررسي قرار داد و متوجه شد که تيمار سرمادهي در دوره هاي مختلف زماني به طور قابل ملاحظه‌اي باعث افزايش درصد جوانه زني بذر، تثبيت و رشد بعدي نهالهاي بذري در مزرعه مي شوند. اين تيمار همچنين اثر بارزي بركاهش مقاومت مكانيكي پوشش بذر و تركيدگي آن دارد. بنا بر اين مي‌توان اثر سرما را از دو جنبه در رفع خواب فيزيولوژيكي و مكانيكي گردو مورد توجه قرار داد. تيمار هورموني (جيبرليك اسيد) پس از اعمال تيمارهاي دمايي، اثر چشمگيري بر افزايش درصد جوانه زني بذر ندارد ولي شكافدهي بذر و در پي آن اعمال تيمار سرمادهي، به طور كاملاً معني داري موجب افزايش درصد جوانه زني و نيز تثبيت نهالها در مزرعه مي شوند. كاشت پاييزي بذر با 68% جوانه زني و همين ميزان تثبيت نهال در مزرعه برتري كاملي نسبت به كاشت زمستاني (با 46% جوانه زني و تثبيت) نشان داد. به علاوه نهالهاي حاصل از كاشت پاييزي سازگاري خوبي نشان داده و از رشد بعدي بهتري برخوردار خواهند بود. جهت كاشت بذر در خارج از فصل، حد اقل دو هفته سرمادهي داخل تنزيب مرطوب توصيه مي شود. مناسبترين عمق کاشت بذر گردو حدود 10 سانتيمتر از سطح و روش مطلوب قرار دادن بذر در بستر، حالت به پهلو است به طوري که خط حد فاصل دو قسمت پوسته قابل روئيت باشد. بذرها با فاصله 20 سانتی متر در محل داغ آب جوی و پشته با عرض حدود نيم متر در آذر ماه و قبل از شروع يخبندان کاشته می شوند در چنين حالتي ريشه چه و ساقه چه مسير طبيعي رشد خود را به سهولت ادامه مي دهند و درصد جوانه زني افزايش خواهد يافت.
تلاش جهت ريشه دار نمودن قلمه هاي گردو با هورمون موفقيت آميز نبود ولي مشاهده شد كه عواملي چون قطر و سن قلمه محل قلمه روي گياه مادري، ميزان رطوبت و دماي بستر، نوع و سطح برش قاعده قلمه و کاربرد غلظت مناسبي از هورمون گياهي( اکسين) و مصرف کربوهيدرات در ميزان كالوس تشكيل شده در قاعده قلمه ها تأثير داشته و بدين ترتيب آثاري از ظهور ريشه مشاهده شد. با توجه به موفقيت ريشه زايي قلمه هاي دو گونه مجاور گردو (Pradox و J. nigra) مي توان به موفقيت آميز بودن اين روش در مورد گردوي ايراني هم اميدوار بود.
زمان پيوند زني يكي از عوامل مهم گيرايي پيوند گردو بوده و لازم است با شرايط آب و هوايي منطقه تنظيم گردد. در مورد پيوند چوبي پس از پايان سرماي زمستانه و قبل از شروع فعاليت گياه وحركت شيره نباتي در آوندها، روي پايه هاي دوساله با قطر حدود 5/1 سانتيمتر موفقيت آميز است. مناسبترين نوع و زمان انجام پيوند جوانه، پيوند وصله‌اي در اواخر خرداد روي شاخه هاي يكساله است. اگر چه پيوند جوانه را تا پايان فصل رويش گياه مي توان انجام داد، ولي چون پيوندك فرصت رشد كافي ندارد در مقابل سرما قادر به مقاوت نيست. انجام پيوند در زماني از روز كه هوا خنك است، آبياري مه فشان و پوشاندن محل پيوند با برگهاي پايه(جهت جلوگيري از تابش مستقيم و کاهش رطوبت)، باعث افزايش درصد موفقيت گيرايي پيوند خواهد بود. در بررسي نگارنده پيوندهاي شاخه(اسكنه و گوه اي) و جوانه (وصله‌اي و سپريTشكل) و نيز جوانه انتهايي روي بذر هاي تازه جوانه زده به عنوان روش تكثير رويشي با هدف حفظ ژنوتيپ پايه هاي برگزيده به كار گرفته شدند. پيوند هاي شاخه اسكنه در فروردينماه روي پايه هاي بذري دو ساله و پيوند هاي وصله اي در اواخر خردادماه روي شاخه هاي رشد جاري پايه هاي دو ساله بهترين نتيجه را دادند (به ترتيب 40 و 55 درصد موفقيت).

در بررسي تکثير به روش خواباندن هوايي مشخص شد كه ورميكولايت آغشته به اكسين(IBA با غلظت 50 قسمت در ميليون) جهت تشكيل كالوس بسيار مناسبتر از خزه بوده، به طوري كه حفظ رطوبت در حد مطلوب به مدت طولاني(حدود2 ماه) به ريشه زايي شاخه هاي خوابانيده منجر شد. زخمي کردن قسمت بالاي محل پوست برداري به تحريک تشکيل کالوس و ريشه زايي کمک كرد.

در بررسي جهت تكثير آزمايشگاهي گردو از طريق قطعات لپه و اندوسپرم ژلاتيني بذرهاي نارس(9-6 هفته پس از گرده افشاني ) پس از مراحل ضد عفوني سطحي روي محيط کشت مصنوعي خاص تكثير گردو(DKWc ) قرارگرفتند و پس از اعمال تيمارهاي هورموني و سرمادهي، جنينهاي سوماتيکي ايجاد شدند. با كشت اين جنين ها روي محيط هاي اندام زايي ابتدا شاخه و سپس ريشه ظاهر و گياهچه هاي كامل توليد و پس از طي مراحل سازگاري آزمايشگاهي به گلدان منتقل شدند. با توجه به جميع جوانب به ويژه سهولت كاربرد و اقتصادي بودن تكثير بذري، توصيه مي شود كه با رعايت اصول علمي از نظر انتخاب بذر و بستر، عمق، زمان و نحوه كاشت، اين روش توسعه يابد. با انتخاب بذر از تك پايه‌هاي برتر كه به اندازه كافي از ساير پايه ها فاصله دارند، مي‌توان تاحدي به حفظ صفات مادري اميدوار بود. به رغم اينكه روش‌هاي پيوند گردو هنوز در تمام مناطق گردوخيز متداول نشده است و به واسطه وجود بازدارنده ها درصد گيرايي آن كاملاً مطلوب نيست، با اين وجود با هدف حفظ كامل صفات، تكثير از طريق پيوند اجتناب ناپذير است. زيرا روش كشت بافت به سبب نياز به امكانات و تجهيزات خاص آزمايشگاهي بسيار پر هزينه و تخصصي بوده و در حال حاضر در سطح وسيع در كشور قابل توصيه نمي باشد.

محسن نصیری

روشهاي تکثير درخت گردو - 6

مطالب مشابه :

(نحوه كاشت درختان سردسیری (سيب ، مو ، گردو ، گلابى ، زردآلو ، بادام ، هلو

نحوه پرورش گردو

آموزش کاشت ،داشت وبرداشت 1-درخت گردو

فیلم آموزشی پیوند درخت گردو

روشهاي تکثير درخت گردو - 6

نحوه كاشت درختان سردسیری (سيب ، مو ، گردو ، گلابى ، زردآلو ، بادام ، هلو )