چهارومحال و بختیاری خطه ی سبز کشور

استان چهار محال و بختیاری حدود 16533 کیلومتر مربع وسعت دارد و بین 31 درجه و 9 دقیقه تا 32 درجه و 48 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 28 دقیقه تا 51 درجه و 25 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.

این استان در قلمرو مرکزی رشته کوه های زاگرس استقرار یافته و از شمال و شرق به استان اصفهان،از شمال غرب به استان لرستان از غرب به استان خوزستان و از جنوب به استان کهکیلویه و بویراحمد محدود است.

سرزمین مرتفع چهار محال بختیاری یکی از پر بارش ترین مناطق کشور است.

کوههای مرتفع و برفگیر بسیاری در استان واقع شده اند که از این میان : زردکوه،کوه کلار ،هزاردره، سفید کوه ،جهان بین و کوه ریک از همه مرتفع ترند.

این استان با وجود دارا بودن یک درصد از مساحت کشور ده درصد از آب آن را تامین میکند به طوری که دو رودخانه مهم کشور ،کارون و زاینده رود از ارتفاعات چهار محال و بختیاری سرچشمه میگیرند.

شکل ارتفاعات،میزان نزولات جوی و ارتفاع از سطح دریا و آب و هوای متنوع استان چشم انداز های بکر ، زیبا و متنوعی را فراهم آورده است.

جمعیت استان بر اساس سر شماری سال 85 بالغ بر 856000 نفر میباشد که بیش از نیمی از این جمعیت در نقاط شهری و نیم دیگر در مناطق روستایی وعشایری سکونت دارند و تعدادی نیز کوچنده میباشند.

فرهنگ کوچ در این استان با وجود بزرگ ترین جامعه ایلی کشور(ایل بختیاری)و به تبع آن ایل راه های تاریخی،تنوع سکونت گاهگاهی دائمی و فصلی با آداب و رسوم و فرهنگ و پوشش محلی دارای نمود گسترده و جاذبی است.

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان دارای 6 شهرستان 26 شهر 17 بخش و 39 دهستان میباشد.

شهرستان های این استان عبارتند از:

شهرکرد،بروجن،فارسان،لردگان،اردل،کوهرنگ

شهرستان شهرکرد:

این شهرستان با وسعتی در حدود 3651 کیلومتر مربع دارای 5 بخش،12 شهر و 11 دهستان با مرکز شهر شهرکرد میباشد.

این شهرستان بر روی عرض شمالی 32 درجه و 20 دقیقه و طول شرقی 50 درجه و 52 دقیقه قرار گرفته و با ارتفاع 2150 متر از سطح دریا،در میان مراکز استان ها ، بلند ترین نقطه محسوب میشود به همین سبب بام ایران نام گرفته است.

وجه تسمیه شهرکرد:

در زمینه وجه تسمیه آن نقل قول های مختلفی بیان شده است.ازجمله برخی کرد نژاد بودن مردم ساکن در آن را مد نظر قرار داده اند.شیوه معیشتی نان را که دامپروری بوده،بر این اساس که(کرد)در لغت به معنای (رمه گردان و گله دار)میباشد دلیل ابداع این نام دانسته اند و تعدادی هم نوع خاص لباس چوپانان این منطقه یعنی(کپنک)که امروزه هم مورد استفاده میگردد و در گویش محلی به آن(کردین)گفته میشود را عنوان کرده اند.

دهکرد(شهرکرد)در واقع هویت اصلی شهری خود را از قرن سیزدهم هجری/نوزدهم میلادی به واسطه دارا بودن همه کالبود های مورد نیاز جهت تشکیل یک روستا،بدست آورده است.

شهرستان کوهرنگ:

این شهرستان با مساحتی حدود 3701 کیلومتر مربع دارای 2 بخش،1 شهر و 5 دهستان به عنوان منطقه توریستی استان بحساب میاید.

شهر چلگرد مرکز شهرستان در فاصله 85 کیلومتری شهرکرد،با طول جغرافیایی 50 درجه و8 دقیقه و عرض جغرافیایی 32 درجه و 28 دقیقه و ارتفاع 2480 متری از سطح دریا قرار دارد.

شهرستان کیار:

این شهرستان با مرکزیت شلمزار دارای 5 دهستان و 3 شهر میباشد و یکی از پایگاههای مهم گردشگری بشمار می آید و دارای ابنیه تاریخی-مذهبی بی نظیری میباشد.

گردشگری طبیعی یا اکوتوریسم در استان

طبیعت گردی یا اکوتوریسم شاخه ای از گردشگری است که بر مبنای بهره گیری از مباهب وچشم اندازهای زیبای طبیعی شکل میگیرد.

بر این مبنا استان چهارمحال وبختیاری به واسطه برخورداری از تنوع اقلیمی-زیستی گسترده،اجتماعات روستایی،عشایری وطبیعت بکرو و بی بدیل همچون مناطق حفاظت شده،جنگلهای متراکم،دشتها،کوهها وکوهپایه های سر سبز دربهار وتابستان وپوشیده دربرف زمستان،رودخانه ها وچشمه های جوشان،آبشارهای خروشان،صدها گونه ازگیاهان دارویی، خوراکی،زینتی و ...تنوعی ازپرندگان،ابزیان،خزندگان وشبانداران کم نظیر،امیختگی زندگی عشایری با کوچ وجدال تاریخی با طبیعت،فرهنگ،مسکن وفعالیتهای متاثرازسختی ها وتنگناهای طبیعی در سکونتگهای روستایی و... میتواند ضمن عرضه قابلیتهای بسیارو بروز کمترین تقابل نامیمون با محیط پیرامون،زمینه جذب گردشگرانی با سلایق وانگیزهای متفاوت رادرحوزه های متنوعی چون ژئوتوریسم،گردشگری ورزشی، گردشگری روستایی ،عشایری،فراهم نماید.

برخی ازوجوه وجاذبه های طبیعی استان در این شاخه ازصنعت توریسم عبارتند از:

ژئوتریسم :

استان چهارمحال به عنوان یکی از استانهای جنوب غربی کشور،به واسطه قرارگیری درقلب زاگرس مرکزی میتواند به عنوان مجموعه کامل و مثال زدنی مدنظرقرار گیرد.

وجوددره های عمیق گسلی(مثل تنگ زندان ودهکده معدن)و وقوع بیش از 300مورد زمین لغزش با تیپ های مورفولوژیکی شاخص همراه باسدهای در دست احداث و وجود جلوه های بدیلی ازطاقدیس ها وناودیس های دوران سوم ،یخچالهای دائمی با دها مترضخامت برف در زردکو وغارهای یخی ازجمله هزاران نماد زمین شناسی این قلمروبوده که میتوانند ضمن وجود چشم اندازهای بدیع وزیبا به عنوان ازمایشگاه وکلاس درس طبیعی متخصصین ودانشجویان علوم زمینی مورد توجه قرار گیرد.

گردشگری ورزشی:

جریان رودخانه های پر آب ،تالاب ها ،دریاچه های فصلی و آب های ذخیره شده در پشت سدها امکانات بالقوه مساعدی برای ورزش های قایق رانی،ماهی گیری ،اسکی روی آب و شنا بوجود آورده است و همچنین وجود دشت ها و مرغزار های سرسبز و مسیر های زیبا و نسبتا خلوت همراه با آب و هوای معتدل و جنگل ها و تپه ماهور ها و کوه های سخره ای در سراسر استان و دامنه کوه های برف گیر با شیب نسبتا ملایم بستری مناسب برای ورزش های کوه نوردی ،اسکی،دوچرخه سواری،پیاده روی،سنگ نوردی،سوارکاری،ورزش های رزمی و محلی و... را مهیا نموده است .

گردشگری عشایری

عشایر،این غیور مردان و شیر زنان مسلمان و پیرو مذهب تشیع،دیر زمانی است که جدالی تاریخی با طبیعت را تجربه میکنند و هر سال با خانواده و رمه و گله با حرکتی منظم ، مراتع سر سبز و خرم دشت ها و کوه ها را با سختی فراوان طی میکنند و در این راه های تاریخی از ییلاق به قشلاق و از قشلاق به ییلاق رهسپارند.

غریب به اتفاق عشایر ایل بختیاری هفت لنگ و سپس چهار لنگ میباشد،غالبا محل استقرار آنها در قسمت هتی شمال، شمال غربی،غرب،جنوب،جنوب غربی،جنوب شرقی و مرکز استان میباشند و همچنین طوایفی از عشایر قشقایی نیز در استان حضور دارند اغلب اشایر بختیاری زمستان ها را در مرکز قشلاق نشین خوزستان و تابستان ها را در مناطق شهرستان کوهرنگ سپری میکنند.

زبان این قوم اصیل،لری بختیاری است.این زبان یکی از شاخه های اصلی فارسی دری است که خوشبختانه کمتر دستخوش حوادث گردیده است.فرهنگ و نوع زندگی این مردم بی نظیر و برخوردار از اصالتی تاریخی ست فرهنگی که در تمام وجوه زندگی ایشان حتی پوشش ظاهری تاثیر گذاشته است و پوششی بر گرفته از فرهنگ بومی،محلی با سبکب زیبا و منحصر به فرد را موجب شده است.در مجموع می توان گفت فرهنگ و زندگی خاص عشایر بختیاری از لحاظ غنا،یکی از کاملترین نوع فرهنگ بومی و سنتی را نمایان می سازد.

گردشگری روستایی

شرایط متنوع جغرافیایی به همراه دیرینه کهن و پرفراز و نشیب روستاهایی بی بدیل و شگفت را به وجود آورده که گر چه به لحاظ یک یا چند ویژگی عمده از سایر نقاط روستایی متمایز میشوند،لیکن از هر دو دیدگاه طبیعی و تاریخی حائز اهمیت میباشند در این روستاها زراعت و باغداری و دامپروری رونق بسیار دارد و زنبور داری نیز به شیوه سنتی انجام می پذیرد.

همچنین تهیه انواع دست بافتها که مواد اولیه آن از دام و گیاهان وحشی به دست می آید از دیگر جاذبه های روستایی منطقه می باشد.

جاذبه های گردشگری

استان چهارمحال و بختیاری از لحاظ ساختاری با دارا بودن چشم اندازهای بسیار زیبای کوهستانی،تالابی،دشتی،جنگلی و رودخانه ای از طبیعتی منحصر به فرد برخوردار است اختلاف ارتفاع بسیار زیاد در نقاط مختلف استان ،اقلیمهای متنوع،ضریب بالای نزولات جوی،وجود دهها رودخانه و جنگل از عمده ترین ویژگیهای طبیعی این استان است.

اهم جاذبه های طبیعی استان به تفکیک شهرستان به شرح ذیل آمده است:

شهرستان شهرکرد:

پیرامون پل زمانخاه،حاشیه زاینده رود،حواشی سد زاینده رود،منطقه حفاظت شده تنگ صیاد،آبگیر بن،سرچشمه فرخ شهر،زنه هفشجان منطقه شیدا،چشمه مایک سورشجان،باغات امام زاده باباپیر احمد.

شهرستان بروجن:

چشمه سیاه سرد،تالاب چغاخور،تالاب گندمان،باغات روستای آورگان،گردشگاه کرد بیشه،تالاب ده نو،تنگ وستکان،چشمه علی امام قیس،محوطه امام زاده حمزه علی،پارک مادر و دختر گندمان،چشمه زاغی دهنو،هفت چشمه بلداجی،چشمه کلوکرد.

شهرستان فارسان

غار سراب باباحیدر،غار آقا سید عیسی بیدگل،گردشگاه پیرغار،چشمه قلعه فارسان،پارک کوهستان جونقان.

شهرستان لردگان:

آبشار آتشگاه،پارک جنگلی پروز،چشمه سندگان،چشمه برم لردگان،رودخانه لردگان،رودخانه خرسان،جنگلهای بلوط،چشمه برم مالخلیفه.

شهرستان اردل:

چشمه مولا،چشمه سراب رستم آباد،چشمه سرخون،چهل چشمه دهنو،آبشار دره عشق،منطقه حفاظت شده سبز کوه،ایل راه دزپارت،آبشار کردی سبز کوه،پارک جنگلی شیاسی،تالاب سولقان،چشمه شلیل،حاشیه رودخانه کارون،تنگ کندمکار.

شهرستان کوهرنگ:

چشمه دیمه،پیست اسکی چلگرد،غاریخی چما،آبشار تونل اول کوهرنگ،دشت لاله های واژگون،حواشی رودخانه بازفت،چشمه پرک،چشمه سراب غلام آباد،سد کوهرنگ،چشمه دز کارون،چشمه مروارید بیرگان،چشمه کوهرنگ،ارتفاعات زرد کوه،چشمه مورز،آبشار شیخ علیخان،چشمه کردو.

شهرستان کیار:

دریاچه شلمزار،سرچشمه گهرو،دورک اناری،پوراز،آبشار دره عشقو حاشیه رودخانه.

گردشگری فرهنگی – تاریخی در استان

میراث مادی و معنوی بر جای مانده از نیاکان مردمانی سخت کوش و مقاوم در قلمرو سرزمین زیبای چهار محال و بختیاری با تبلوری عینی در قالب آثار و ابنیه تاریخی و جلوه هایی بی نظیر که از آن جمله است:

آثار و ابنیه تاریخی،آثار باستانی و تاریخی،اماکن متبرکه و مقدس، آرامگاه ها و مقبره بزرگان و افراد نام آور،موزه ها،اشیاء مکشوفه و ...

مراسم سنتی اجتماعی ومذهبی،ادبیات قصه،گویش،ضرب المثلها،شعر،موسیقی،تولدها، عزاداریها، مراسم ایام خاص مانند جشنهای ملی نوروز... شیوه های زندگی اجتماعی(مانند کوچ نشینی،روستا نشینی،شهر نشینی)،شیوه های معیشت و ...

و صنایع دستی و هنر های سنتی که جزیی از فرهنگ غنی این استان و یادگار ارزشمند نیاکان ما و نشان دهنده ویژیگی ها و میراث هنری و سنتی مردم این مرز و بوم است ، پیوند عمیق آیین و هنر و خلاقیت های ماندگار این دیار میباشد.همه توانهای سرشاری است که تمامی در انگیزش سفر برای گردشگران شیفته فرهنگ و تمدن موثر می افتد.

نمایی از وجوه و جاذبه های فرهنگی و تاریخی استان به شرح زیر تقدیم میگردد.

میراث معنوی

میراث معنوی بخش غیر ملموس میراث فرهنگی است که در آداب ،رسوم،عقاید،سنن،قصه هافمثل ها،ادبیات شفاهی هر منطقه تجلی یافته است.

در این مجمل به توضیح زبان،مذهب،پوشاک،شعر و موسیقی در این دیار خواهیم پرداخت.

این بخش از میراث فرهنگی در قرن اخیر بیشترین صدمات را پذیرفته و بسیاری از نمود های آن در حال اضمحلال و فراموشیست.لذا شناخت،مطالعه و معرفی این بخش از میراث فرهنگی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد.

زبان:زبان فارسی به گویش های مختلف از جمله گویش بختیاری و گویش روستایی و گویش نزدیک به گویش منطقه اصفهان در نقاط مختلف استان رایج است.جمعیت قابل توجهی از اهالی استان نیز به زبان ترکی نزدیک به گویش قشقایی تکلم میکنند.

مذهب:مردمان این خطه دارای دین اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری میباشند.و ارادات خاصی به ائمه اطهار و معصومین (ع)دارند.

انواع رقص بختیاری:مردان بختیاری در موقع برگزاری جشن ها و سرورها رقص متنوعی دارند که از معروف ترین آنها رقص دستمال ، رقص آرام،رقص تند و رقص مجسمه است.

پوشاک مردان

پوشاک منطقه چهار محال و بختیاری هماهنگ با ویژگی های سایر لباس مناطق لر نشین اما حائز برخی نماد های مخصو ص به خود است.

اولین نشانه تفکیک پوشاک مردان در دو ایل هفت لنگ و چهار لنگ بختیاری کلاه است.

و اما((چوخا))یا((چوقا))بال پوش همه مردان بختیاری است.چوقا بالا پوش همه مردان بختیاری است.چوقا بالا پوش بدون آستینی است که تا سر زانو ادامه میابد در نقش چوقا خطوط سیاه بصورت عمودی وارد خطوط سفید میشوند.شلوار دبیت که دمپاچه های بسیار گشادی دارد و زیبایی ویژه ای را به مرد بختیاری میبخشد نشان دهنده مرد بختیاری است.

پوشاک زنان بختیاری

پوشاک زنان بختیاری،آمیزه ای از پوشاک، فرهنگ و تمدن ایران کهن میباشد،در برخی کتب آمده است که پوشاک زنان بختیاری شبیه ترین نوع پوشاک به پوشاک زنان زردشت میباشد.انواع پوشاک بختیاری به شرح زیر میباشد:

لچک(کلاهک)،زیرلچک(بنایی)،مینا(روسری)،بندسوزن(سیزنبن)،دستمال(شده)،جومه،شلوار قری،چادر بانوان بختیاری،گیوه ملکی.

پوشاک مردم چهار محال

مردم چهار محال امروزه پوشاک خاصی ندارند.پوشاک آنها هماان پوشاک رایج کشور میباشد.در گزشته مردان از شلوار گشادی به مام تنبان استفاده میکردند و بالا تنه آنها را قبایی که تا سر زانو میرسید تشکیل میداده.

کلاه آنها نیز همان کلاه نمدی بود.در شهرکرد چند کارگاه سنتی کلاه نمدی وجود دارد.پس از پوشیدن قبا ،شال پشمینی را روی آن می بستند.

امروزه نیز اکثر سالخوردگان از این پوشاک استفاده می کنند،البته پوشیدن قبا تقریبا منسوخ گردیده است.معمولا مردان گیوه به پا میکردند.

پوشاک زنان چهار محالی سیار متنوع بوده است، در روستا های چهار محال زنان و بخصوص سالخوردگان پوشاکی که بی شباهت به پوشاک زنان بختیاری نبود را میپوشیدند.

برای سر پوش از روسری استفاده می کردند و زیر آن را سنجاق میزدند.رنگ آن در سالخوردگان سفید و دختران و زنان جوان رنگارنگ بود.

معمولا به این روسری روپاک می گفتند.

آنها دامن چین داری که به آن تمون قری میگفتند به پا کرده و روی آن پیراهنی که قد آن تا سر زانو و پایین تر میرسید پوشیده به این پیراهن،پیراهن چاکی میگفتند.

روی پیراهن از کتی مخمل یا جلیقه استفاده میکردند.شلوار را پاکش و کفش را ارسی می گفتند.

نمونه دیگر از پوشاک که بیشتر در میان زنان شهری مثل شهرکرد و فرخشهر رایج بود ، پیراهن کوتاه چین دار و شلواری بود که پایین پای آن را کش می کردند و روسری که آن را با سنجاق زیر گلو محکم می کردند.در این پوشاک از کت و جلیقه مخمل نیز استفاده میکردند.

گفته میشود این پوشاک ، شبیه پوشاک زنان قاجار بوده.

فرهنگ مردم چهار محال

استان چهار محال و بختیاری از دو قسمت چهار محالی و بختیاری تشکیل شده است چهار محال از قدیم ایام از چهار منطقه تشکیل شده بود:

خواهی ار دانی محال اربعه باشد کجا هست لار و کیار میزدج با گندمان

سرزمین بختیاری و محال اربعه بیش از این گویندگانی داشت و دارد این زمان

مرکز شعر و سخن دانی و دانش بوده قهفرخ سامان بروجن شهرکرد و جونقان

مردم منطقه چهار محال که شامل سه شهرستان شهرکرد- بروجن و فارسان میباشد به زبان فارسی – ترکی و بعضا لری بختیاری صحبت می کنند و آن بخاطر ساکن شدن مردم بختیاری در این شهرستان ها میباشد.

شهرستان فارسان به دلیل قرابت با مناطق بختیاری با لهجه فارسی – بختیاری صحبت می کنند. شهر هایی مانند بن – سامان در شهرستان شهرکرد – جونقان در شهرستان فارسان – فرادنبه –نقنه و ... در شهرستان بروجن به زبان ترکی صحبت می کنند.به دلیل زندگی سه قوم فارس – ترک و لر بختیاری در کنار هم بسیاری از کلمات به زبان یکدیگر وارد شده اند.این سه قوم در کنار یکدیگر زندگی مسالمت آمیزی دارند.

از نظر مذهبی همگی مسلمان و شیعه دوازده امامی می باشند.در گذشته ای نه چندان دور تعدادی از اقلیت های مذهبی مسیحی ارامنه و یهودی در این استان زندگی می کردند که به مرور زمان مهاجرت نمودند.امروزه قبرستان های ارامنه در روستا هایی مثل کنارک – آقبلاق و معموره و کلیسای ارامنه در روستای معموره وجود دارد.

آثار و ابنیه تاریخی در استان

میراث بر جای مانده از نیاکان که برای انسان امروز بر جا باقی مانده است در واقع پلی است میان دیروز و امروز که میتواند ما را با هویت و فرهنگ غنی و پر بار کشورمان آشنا سازد.

ابنیه و آثار باقی مانده از ادوار مختلف در واقع تکه هایی از تاریخ کشور ماست که بی شک شناخت و بازدید هر یک از این بنا ها بدون شناخت دیگری میسر نیست.

با توجه به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی استان اهم بنا های تاریخی به قرون متاخر دوره اسلامی تعلق دارند.

در کنار بناها سنگ نوشته های دوره اسلامی،دخمه های سنگی و نقوش برجسته سنگی دوران پیش از اسلام بخش مهم دیگری از آثار تاریخی-فرهنگی استان هستند که امکان بازدید از آنها برای علاقه مندان میسر است.

اهم ابنیه تاریخی،مذهبی استان به شرح زیر آمده است:

شهرستان شهرکرد

بقاع متبرکه:امامزاده حلیمه و حکیمه خاتون(ع)،امامزاده سید محمد بارده،امام زاده محمد اکبر دستگرد،امام زاده عبدالله سورک،امام سید بهاء الدین شیخ شبان،امام زاده بابا پیر احمد.

مساجد:مساجد جامع(خان)،مسجد اتابکان،مسجد ابو محمد واقع در شهرکرد،مساجد جامع چالشتر،شهر کیان،سامان و دستگرد امامزاده.

قلعه ها و منزل اربابی:منزل ستوده،قلعه خدا رحم خان و خانه آزاده(چالشتر)،قلعه امیر مفخم(دزک)،قلعه نصیرخان(سورک)،قلعه بارده،قلعه شمس آباد،قلعه شلمزار،اتاق آیینه شهرکرد.

سایر :سقا خانه ارباب میرزا شهرکرد،پل زمانخان سامان،پل هوره،پل خرابی،آرامگاه دهقان سامانی،عصارخانه صالحی فرخ شهر،سنگ نوشته گردنه رخ،سنگ نگاره هفشجان،حمام های خراجی،فرخ شهر،چالشترو...

شهرستان فارسان:

بقاع متبرکه:امامزاده گوشه،امامزاده سید میر احمد و حیدربن مالک باباحیدر،امامزاده سید محمد،امامزاده سید سعید چلیچه

مساجد:مساجد جامع فارسان

سایر:قلعه سردار اسعد جونقان،کاروانسرای خان اوی جونقان،سنگ نوشته های مشروطیت و تونل پیرغار،سنگ نوشته سراب بکان

شهرستان شهرکرد:

اغلب روستاها و نقاط این شهرستان به قالی بافی اشتغال دارند که مهمترین آنها عبارتند از:

(چالشتر،فرخشهر،شهرکرد،شلمزار،دستناء،پیربلوط و غیره)

همچنین میتوان به:

نمد مالی،کلاه مالی،گیوه دوزی،قفل سازی،خاتم کاری،ساخت سازهای سنتی،خراطی،صنایع چوب،مشبک و معرق اشاره داشت.

شهرستان فارسان:

بافت انواع قالیهای محلی و نوین،البسه محلی زنانه و مردانه،صنایع دستی عشایری و گلیم بافی،موج و ماشته بافی،چنته بافی و خورجین بافی و غیره.

ریسندگی سنتی از مهمترین اقلام صنایع دستی محسوب میگردد.

انواع لبنیات،انواع سبزیجات گیاهی و طبیعی،داروهای گیاهای،عسل و البسه محلی از سوغات شهرستان فارسان می باشد.

شهرستان کوهرنگ:

بافت انواع قالی های محلی و همچنین تولید انواع صنایع دستی عشایری شامل:چوقا بافی،خورجین بافی،وریس بافی،لی بافی،سیاه چادر بافی،موج و ماشته بافی،قالی بافی،البسه محلی،ریسندگی سنتی و ...از صنایع دستی منطقه محسوب میگردد و مهمترین سوغات آن البسه محلی،گیاهان و سبزیجات طبیعی،عسل،انواع لبنیات،انواع داروهای گیاهی را میتوان اشاره کرد.