حريق و كنترل آن – طبقه بندي حريق
حريق و كنترل آن – طبقه بندي حريق
مثلث آتش:
خواص آتش 99% به نفع اقتصاد و صنعت می‌باشد، لذا جبران 1% خسارتهای احتمالی آتش سوزیها كه بوجود می‌آید غیرقابل جبران بوده و بدین منظور؛ یعنی برای جلوگیری از 1% خسارت آتش سوزیهای غیر ارادی، دستگاههایی بنام «آتش نشانی» در شهرها دائر شده كه زندگی و جان و مال مردم را از خطر سوختن حفظ و حراست نماید. سازمان آتش نشانی تاكنون تعداد زیادی از افراد كارخانه‌ها، سینماها، ادارات و انبارها را آموزش داده تا قبل از رسیدن مأموران آتش نشانی اقدامات اوّلیه انجام و از توسعه آتش سوزی جلوگیری نمایند. امروزه در تمام دنیای متمدن برای تبادل اعمال و افكار در خصوص آتش نشانی رابطه كامل موجود است و آرم مخصوص آتش نشانی كه عبارت از یك مثلث می‌باشد برای كلیه آتش نشانیها شناخته شده و تقریباً بصورت آرم بین المللی در آمده است. با توجه به مثلث فوق، نتیجه می‌گیریم كه آتش تركیبی است از:
الف) یك جسم یا ماده قابل اشتعال
ب) حرارت
ج) هوا (اكسیژن)
(اخيرا واكنشهاي زنجيره اي هم وارد اين مثلث شده و آن را به هرم آتش تبديل كرده است.)
ما می‌توانیم این سه عامل اصلی را در كنار همدیگر طبق شكل قرار دهیم و بنام مثلث آتش بشناسیم، هرگاه یكی از سه عامل را، كه تشكیل دهنده مثلث آتش و ضروری برای انجام عمل احتراق است، از میان برداریم، مثلث آتش ناقص شده و فرو می‌ریزد و عمل احتراق متوقف می‌گردد. این عمل را می‌توانیم با برداشتن یا كم كردن مواد قابل سوخت؛ یعنی جلوگیری از تغذیه حریق و یا جلوگیری از رسیدن اكسیژن به آتش سوزی، با استفاده از مواد شیمیایی، گازهای خنثی و یا تقلیل درجه حرارت با استفاده از آب انجام دهیم، در هر سه صورت آتش سوزی كنترل و متوقف خواهد شد. مواد قابل اشتعال را می‌توان به حالت جامد، مایع و یا بخار (گاز) در طبیعت یافت و معمولا سوختن هر ماده قابل اشتعال، به استثنای كربن، با شعله همراه است و شعله نیز در اثر سوختن یك گاز یا بخار گازِ قابلِ اشتعال بوجود می‌آید. از این رو كلیه مواد قابل اشتعال بحالت جامد یا مایع، می‌بایست با دریافت حرارت، به گاز قابل اشتعال تبدیل شوند تا احتراق بوجود آید و آتش سوزی ادامه پیدا كند، البته بعضی از مایعات قابل اشتعال؛ مانند بنزین، بدون دریافت حرارت و در شرایط محیط، از خود گازهای قابل اشتعال متصاعد می‌نماید.
«آتش»
آتش نتیجه یك عمل شیمیایی است كه از تركیب اكسیژن، حرارت و یك ماده قابل اشتعال بدست می‌آید؛ بدین سان كه اكسیژن با كربن اجسام تركیب شده و تولید انیدرئید كربنیك می‌كند. گاهی هم تولید اكسید كربن نموده و در اثر این فعل و انفعال، شعله و حرارت تولید می‌نماید. تجربه نشان داده است كه هر جسم در مقابل حرارت و موقعیت بخصوص قابل اشتعال است. مثال: برای اشتعال مایعات لازم است كه سه شرط رعایت گردد: 1 ـ در حال بخار باشند. 2 ـ اكسیژن به اندازه كافی موجود باشد كه مخلوط قابل اشتعال گردد. 3 ـ حرارت به اندازه و به درجه احتراق رسیده باشد. در جامدان حرارت كه بوسیله شعله ایجاد می‌گردد، در تمام جسم منتشر شده و وسیله سوختن كلیه اجسام را فراهم می‌نماید و هر اندازه كه به حرارت مواد سوختنی اضافه شود سرعت و شدت اشتعال بیشتر می‌گردد و بطور كلی شعله عبارت است از همان سوختن گازهای متصاعد.
«احتراق»
احتراق عبارت است از یك فعل و انفعال شیمیایی كه تولید نور و حرارت نماید. درجه احتراق؛ درجه حرارتی كه لازم است تا احتراق حاصل شود را «درجه حرارت سوخت» می‌گویند و به سه گروه مختلف به قرار زیر تقسیم می‌گردد: الف ـ نقطه اشتعال؛ كمترین درجه حرارتی كه یك جسم می‌تواند آنقدر بخار قابل اشتعال متصاعد نماید كه با دریافت شعله، یك احتراق موقّتی و كوتاه بوجود آورد و عمل احتراق ادامه نیابد. ب ـ نقطه آتش؛ كمترین درجه حرارتی است كه قادر است از حرارت حاصل از احتراق گازهای متصاعده، آنقدر بخار قابل اشتعال تولید نماید كه عمل احتراق ادامه یابد، بطوری كه ملاحظه می‌شود اختلاف بین نقطه آتش و نقطه اشتعال در این است كه درجه حرارت مورد لزوم در نقطه اشتعال فقط برای یك احتراق موقتی است در صورتی كه در نقطه آتش درجه حرارت باید آنقدر بالا باشد كه بتواند احتراق ادامه یابد. در نتیجه حرارت نقطه آتش از درجه حرارت نقطه اشتعال بالاتر خواهد بود. ج ـ درجه حرارت خود سوزی؛ كمترین درجه حرارتی كه یك جسم بتواند خود بخود بسوزد. این را «درجه حرارت خود سوزی» گویند و تقریباً با درجه احتراق یكی بوده و تفاوتی ندارد.
«طبقه بندي آتش سوزيها»
آتش سوزيها را از نظر نوع و طريقه مبارزه با آن، به شش طبقه تقسيم مي‌نمايند:
1ـ خشك.
2ـ مايعات.
3ـ گازها.
4ـ الكتريسته.
5ـ فلزات قابل اشتعال
6ـ مواد منفجره.
طبقه اوّل: آتش سوزیهای خشك(A): این طبقه از آتش سوزیها به مواردی گفته می‌شود كه پس از سوختن، از خود خاكستر باقی می‌گذارد؛ مانند فرآورده‌های چوبی، پنبه ای، پشمی، لاستیكی، پلاستیكی و انواع مختلف پارچه‌های مصنوعی و حبوبات و غلات و غیره. بهترین راه برای خاموش كردن این نوع آتش سوزیها، «سرد كردن» و مؤثرترین وسیله «آب» می‌باشد. مطالب شرایط كلی و نحوه سوختن بعضی از مواد سوختنی، می‌تواند برای ما آموزنده باشد؛ برای مثال چوب را به عنوان یك ماده جامد سوختنی مورد مطالعه قرار می‌دهیم، هرگاه مطلب را از دید یك آتش نشان بنگریم ملاحظه خواهیم كرد كه چوب یكی از مهمترین مواد سوختنی می‌باشد. نحوه آتش گیری و ادامه گسترش و اطفای حریق، رابطه مستقیم با خواص و مشخصات چوبهای در حال سوخت دارد. چوب با دریافت حرارت كافی می‌سوزد و در صورت عدم دریافت هوای كافی، تبدیل به ذغال چوب گشته و یا تجزیه می‌شود. چوب به مقدار زیاد بخصوص در كشورهایی كه دارای این ثروت هستند در مصالح ساختمانی مصرف دارد. گرچه اطلاعات كمی در مورد انواع چوبها وجود دارد لیكن بخوبی می‌دانیم كه عكس العمل چوب در مقابل آتش، با توجه به نوع آن فرق می‌كند، همانطور كه می‌دانیم، حتّی در چوب خشك نیز مقداری رطوبت وجود دارد و قبل از آن كه چوب بتواند بسوزد بايد رطوبت آن خارج شود. چوبهای سبز كه مقدار قابل ملاحظه ای رطوبت دارند در مقابل درجات حرارت خیلی بالا نیز مقاومت می‌نمایند، وجود رطوبت در چوبهای مختلف و به مقادیر متفاوت از نظر آتش سوزی نهایت اهمیت را دارد، چون مقدار قابل ملاحظه‌ای حرارت لازم است تا رطوبت موجود در چوب را تبخیر نماید و این مقدار حرارت را حرارت «نهان تبخیر» می‌نامند، تمام این حرارت، بدون آن كه درجه حرارت چوب بالا رود یا آتش سوزی حاصل شود جذب می‌گردد. مقدار گازهای فرّار و قابل سوخت، كه از سوختن چوب بدست می‌آید، با توجه به نوع چوب فرق می‌كند. هرگاه مقدار هوایی را كه برای سوخت لازم است مأخذ مقایسه قرار دهیم، مقدار گازهای متصاعده از ذغال كمتر از 40 درصد وزن اصلی آن می‌باشد، در صورتی كه در مورد چوب 63% تا 78% می‌باشد و نظر به این كه گازهای فرّار و قابل سوخت باید برای یافتن اكسیژن حركت نمایند به همین دلیل آتش سوزیهای چوبی با شعله‌های بلند می‌سوزند كه این خود یكی از عوامل گسترش حریق است. مقدار خاكستر موجود در چوب بسیار كم است و معمولا یك تركیب الكلی می‌باشد كه این تركیب در تشدید فعل و انفعال شیمیایی و تبدیل كربن به گازهای قابل اشتعال مؤثر است، بطوری كه از خواص چوب استنباط گردید با خروج رطوبت از داخل چوب و به وجود آمدن شعله‌های سوزان و مرتفع حریق گسترش می‌یابد و به همین دلیل است كه در آتش سوزیهایی كه چوب زیادی وجود دارد، سرعت آتش سوزی زیاد و گسترش حریق فوری می‌باشد. خاصیت آتش گیری چوبهای خشك آنقدر مهم است كه منجر به تحقیق جهت تهیه مواد و روشهایی برای مقاوم ساختن چوب در برابر حریق گردیده است بهترین روش برای نیل به این مقصود، رنگ آمیزی چوب با مواد ضد حریق است كه این رنگهای ضد حریق را از مواد شیمیایی فسفاتها، سولفاتها و نمك آمونیاك تهیه می‌كنند.
«مزایای آب از نقطه نظر آتش نشاني»
ارزاني و فراواني آب موجب شده است كه دسترسي به آن، به سهولت ممكن باشد. قدرت بسيار سيلان آب در انواع لوله‌هاي فلزي و لاستيكي و برزنتي، كه انتقال آب را از فواصل دور به كانون حريق ميسر مي‌سازد، وقتي توسط سر لوله‌هاي مخصوص حريق، بصورت گرد روي حريق يا در فضاي داغ پاشيده شود، به حداكثر خاصيت سردكنندگي آن مي‌رسيم و در صورتي كه به شكل قطرات درشت پخش گردد، به همان نسبت از اين خاصيت كاسته شده و قسمتي از آب بدون تبخير، در كف محل حريق روان مي‌شود و هرگاه آب را به صورت فوران پر روي حريق بريزيم بيش از 10 الي 15 درصد آن تبخير نگشته و قسمت اعظمش، نه تنها به هدر مي‌رود كه ممكن است خود بر اثر فشار زيادي كه به در و ديوار كانون حريق يا محتويات محل وارد مي‌سازد، بر خسارت ناشي از حريق بيافزايد. وقتي آب زياد بدين ترتيب بپاشند كف طبقات بناي مورد حريق، از آب پر شده به ديوارها و كف و سقف و اثاث منقول و غير منقول اماكن مختلف خسارت بسيار وارد مي‌آورد، حتي فشار زياد آب كه بوسيله پمپهاي اتومبيلهاي آتش نشاني، با لوله‌هاي قوي به ديوارها روانه مي‌سازند، كم كم روكش و ملات مصالح ساختماني را از بين برده و موجب در هم ريختن آن مي‌گردد. با تمامي اين احوال، چگونگي استفاده از قدرت سردكنندگي آب اغلب بدست ما نيست و وضع خاص حريق به ما تحميل مي‌سازد؛ مثلا در حريقهاي بزرگ چنانچه آب به صورت گرد به كار رود، حرارت زياد فضا و جريان شديد صعودي هواي داغ، اين نوع آب را قبل از رسيدن به كانون حريق تبخير نموده و توأم با جريان صعودي هوا به خارج مي‌راند. از طرف ديگر در حريقهاي بزرگ به علت حرارت زياد، نمي‌توان به كانون حريق نزديك شد و ناچار از فاصله دور بايد به خاموش كردن آن پرداخت و چون هر قدر آب با قطرات ريزتر پرتاب گردد، از بَرد و سردي آب به نسبت زيادي كاسته مي‌شود، لذا ناچار بايد از فوران پر در اين مورد استفاده كرد، با آن كه خود مي‌دانيم، در اين صورت قسمت اعظم آب به هدر مي‌رود. در اينگونه موارد نيز چنانچه از هر دو شكل آب در آن واحد استفاده شود. به مراتب زودتر به نتيجه اصلي كه خاموش كردن كانون حريق است مي‌رسيم؛ بدين ترتيب كه در آن واحد از فوران پر، جهت حمله به منشأ حريق از فواصل دور و از آب گرد براي سرد كردن فضاي داغ، مانند سپر پيشروي استفاده كنيم. در اين صورت بديهي است به سرعت مي‌توان به كانون اصلي حريق نزديك شد، بدون آن كه هواي داغ محل بتواند مانع كار گشته يا به مأموران صدمه بزند. بنابراين آب گرد را تنها در كانونهاي كوچك حريق يا براي سرد كردن فضاي داغ و سپر پيشروي در حريقهاي بزرگ مي‌توان بكار برد. مقدار كل آب تبخيري مورد نياز جهت خاموش كردن يك حريق، نسبت معكوس دارد با سرعت آب پاشي، بدين معنا كه هر چه ملايمتر آب بر روي حريق بپاشيم مقدار كل آب مورد نياز براي خاموشي كامل بيشتر خواهد بود.
«زيانهاي آب از نقطه نظر آتش نشاني»
آب نسبتاً سنگين وزن است، يك متر مكعب آن قريب يك تن وزن دارد، در نتيجه حمل و نقل آن دشوار است و چون هادي الكتريسيته است، لذا در محلهايي كه احتمال برخورد آب با سيم‌هاي برق يا آلات و ادوات و دستگاههاي الكتريكي مي‌رود، خطر برق گرفتگي براي آتش نشان وجود دارد. خسارت از ناحيه آب زيادِ پر فشار به اماكن، گاه از خود حريق كمتر نيست و چون منظور اصلي از آتش نشاني تقليل خسارت است، بايد نكات فراواني را با نهايت دقت رعايت نمود: رسيدن آب به بعضي از مواد شيميايي، مايعات قابل اشتعال يا فلزات و مواد قابل احتراق، نه تنها اثر خاموش كننده ندارد، كه گاه بر شدت احتراق و دامنه دار شدن حريق مي‌افزايد و نيز ممكن است موجب انفجارهاي شديد گردد. رسيدن آب به هر گونه دارو، بفرض آن كه آنها را تجزيه نكرده و گازهاي قابل اشتعال توليد نكند، يا اغلب آنها را در خود حل مي كند يا غير قابل استفاده مي‌سازد.
طبقه دوم: مایعات قابل اشتعال نقطه اشتعال (B): خطر آتش سوزی مایعات قابل اشتعال، بستگی مستقیم به خاصیت تبخیر شدن این مایعات دارد كه در اثر دریافت حرارت از محیط یا یك منبع دیگر و تولید گاز كافی برای اختلاط با هوا، تولید مخلوط قابل انفجار می‌نماید. درجه حرارت نقطه اشتعال مایعات مختلف، می‌تواند یك راهنمای مفید برای این ارزیابی باشد. دستگاههایی كه برای اندازه گیری نقطه قابل اشتعال به كار می‌رود، متفاوت بوده ولی اصول كار آنها یكی است. نمونه‌ای از مایع مورد آزمایش را در يك فنجان یا ظرف سربسته یا سرباز قرار می‌دهند و سپس این ظرف را به آرامی حرارت داده و درجه حرارت آن را بالا می‌برند و در فواصل معین شعله را به آن نزدیك می‌كنند. در درجه حرارتی كه مایع مورد آزمایش آنقدر گاز از خود تولید كند كه با دریافت شعله در سطح مایع، برای یك لحظه كوتاه شعله ایجاد كند و ادامه نیابد، آن درجه حرارت موجود در مایع را «نقطه اشتعال» گویند. در مورد بعضی از مواد نفتی، برای تعیین نقطه اشتعال، می‌بایست حرارت كافی به آنها داده شود و در مورد بعضی از مواد ئیدروكربورها، مانند بنزین حتی اگر درجه حرارت محیط، از نقطه انجماد آب پایین تر باشد، احتراق انجام می‌گیرد. دانستن نقطه اشتعال مایعات مختلف از نظر ایمنی در امر نگهداری و انبار كردن آنها كمال اهمیت را دارد.
نقطه خود سوزی: خاصیت سوختن روغن گرم هنگام تماس با اكسیژن، یكی از نكات مهم و قابل بررسی است و از همین خاصیت است كه در موتورهای دیزل استفاده شده است. درجه حرارتی كه روغن در برابر اكسیژن، هوا و حرارت می‌سوزد را «درجه حرارت خود سوزی» گویند بدین صورت می‌توان آن را اندازه گیری كرد: یك محفظه فلزی را به آرامی حرارت داده از داخل آن اكسیژن عبور می‌دهیم آنگاه در فواصل معلوم قطره‌ای روغن به داخل این محفظه می‌ریزیم، در كمترین درجه حرارت كه قطرات روغن شعله ور گردد آن درجه را درجه حرارت خود سوزی گویند.
مایعات را از نظر قابل اشتعال بودن به دو دسته تقسیم می‌كنند:
1ـ سریع الاشتعال
2ـ كند اشتعال
ــ سریع الاشتعال به مایعاتی گفته می‌شود كه نقطه تبخیر آنها پایین باشد؛ مانند بنزین ــ تینر كُند اشتعال به مایعاتی گفته می‌شود كه نقطه تبخیر آنها بالا باشد؛ مانند نفت، روغن‌های حیوانی وگازئیل....
مایعات را از نظر حل شدن در آب به دو دسته تقسیم می‌كنند:
1ـ مایعاتی كه درآب حل می‌شوند؛ مانند الكلها – اترها
2ـ مایعاتی كه در آب حل نمی‌شوند؛ مانند فرآورده‌های نفتی، روغنی وبنزین – گازئیل و اطفائ حریق آن پودرهای شیمیایی – ماسه خشک – پتوی خیس و کف در سطح وسیع....
در مایعات، ظرف هر چه بیشتر خالی باشد، خطر انفجار بیشتر است (بشكه یا تانكرهای بنزین و نفت) و باید توجه داشته باشیم كه در آتش سوزی مایعات، شدت آتش سوزی به سطع مایع بستگی دارد، بنابراین در این نوع از آتش سوزیها باید از پخش شدن مایعات و جاری شدن آنها جلوگیری نمود و بهترین خاموش كننده، اگر در سطح كوچكتری باشند، پودرهای شیمیایی و اگر در سطح بزرگتری باشند كف مكانیكی است.
طبقه سوم: گازها
هر گازی می‌تواند خطرناك باشد، حتی هوای فشرده داخل سیلندرها؛ زیرا اگر حرارت به سیلندر برسد، فشار بالا رفته و ممكن است آن را منفجر نماید. گازهای قابل اشتعال از نظر وزن مخصوص به دو دسته تقسیم می‌گردند: 1 ـ گازهایی كه از هوا سبكترند، مانند ئیدروژن. 2 ـ گازهایی كه از هوا سنگین ترند، مانند بوتان و پروپان.
گازهای قابل اشتعال عبارتند از ئیدرو كربورهای سیر شده یا سیر نشده كه از نفت گرفته می‌شوند. 1 ـ ئیدرو كربورهای سیر شده؛ مانند متان(4CH) اتان(6H2C) پروپان(8H3C) بوتان(10H4C)2 ـ ئیدروكربورهای سیر نشده؛ مانند اتیلن(4H2C) استیلن(2H2C)گازی كه برای سوخت منازل به كار می‌رود و به وسیله سیلندر و با نامهای مختلف؛ از قبیل «ایران گاز»، «پرسی گاز» و... حمل و نقل می‌شود، چنانچه توأم با احتیاطهای لازم مصرف و حمل و نقل نشود، خطرناك بوده در صورت تنفس باعث بیهوشی و در صورت اختلاط با هوا به نسبتهای معین با شعله كبریت یا هر شعله دیگر یا جرقه كلید چراغ برق یا جرقه حاصل از قطع و وصل یخچال برقی و یا جرقه هر وسیله برقی دیگر، مشتعل و منفجر و باعث وارد آمدن زیانهای جانی و مالی می‌گردد. این گاز مخلوطی از پروپان و بوتان می‌باشد كه درصد اختلاط آن در فصلهای مختلف متفاوت می‌باشد.
«خطرات گازها و طریقه مبارزه»
بطوركلی در مورد مواجه شدن با خطرات گازها دو حالت مختلف وجود دارد
1ـ مرحله‌ای كه آتش سوزی ناشی از گاز بوجود آمده باشد
2ـ مرحله‌ای كه گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد.
برای مبارزه در مرحله اوّل؛ یعنی آتش سوزیهای ناشی از گاز در محلهای سرپوشیده، لازم است ابتدا اطراف مخازن گاز را با توجه به نوع آتش سوزی خاموش نماییم، در صورتی خودِ گاز را خاموش می‌نماییم كه مخزن گاز قابل حمل به بیرون یا شیر كنترل آن سالم باشد تا بتوانیم پس از خاموش كردن، بلافاصله مخزن را به خارج از ساختمان منتقل و یا با بستن شیر كنترل از خروج گاز جلوگیری نماییم. در صورتی كه مخزن قابل انتقال نباشد و یا به عللی نتوانیم از خروج گاز جلوگیری كنیم، باید از خاموش كردن خود سیلندر گاز پس از خاموش كردن اطراف خودداری نماییم و مرتباً بوسیله آب مخزن را از تمام نقاط و بیشتر از قسمت بالا خنك نموده از سرایت آتش به اطراف جلوگیری كنیم تا زمانی كه وسائل انتقال مخزن و یا جلوگیری از خروج گاز آماده گردد.
یادآوری: علت این كه باید از خاموش كردن گاز در صورت عدم انتقال مخزن یا جلوگیری از خروج گاز در جاهای سر پوشیده خودداری نماییم، این است كه امكان دارد در اطراف سیلندر گاز خاموش نشده باشد و جرقه‌ای در زیر جعبه‌ها، داخل كشوها و یا بطور كلی در محلی خارج از دید آتش نشان، باقی بماند، از طرفی گاز را كه خاموش ساختیم نتوانیم آن را كنترل كنیم كه در نتیجه گاز رها شده مخلوط با هوا، فضا را پر می‌كند و با باقی مانده جرقه آتش، تولید انفجار می‌كند كه هم امكان تلف شدن افراد وجود دارد و هم خسارات ناشی از انفجار به مراتب بیشتر از آتش سوزی اوّلیه خواهد بود.
برای خاموش نمودن آتش سوزی گازها، باید هر سه طریق اطفای مثلثِ آتش را انجام دهیم
1ـ سیلندر را به وسیله آب خنك می‌كنیم (پایین آوردن درجه حرارت)
2ـ آتش را بوسیله مواد خفه كننده، پودرهای شیمیایی و گاز كربنیك و غیره خاموش می‌سازیم (خفه كردن).
3ـ جریان گاز را قطع می‌كنیم (دور ساختن مواد سوختنی).
مرحله دوّم؛ زمانی كه گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد (مرحله خطر) در این حالت لازم است كه برای جلوگیری از انفجار و آتش سوزی اقدامات زیر انجام شود
1ـ خاموش كردن تمام منابع حرارتی؛ از قبیل بخاری و چراغهای خوراك پزی و غیره
2ـ از قطع و وصل نمودن كلیدهای برق خودداری شود؛ یعنی اگر حتی یك لامپ روشن بود آن را بوسیله كلید خاموش نكنیم چون خود كلید تولید جرقه می‌نماید البته در مواردی كه فیوز برق در خارج از ساختمان قرار دارد می‌توانیم فیوز كنتور را باز كنیم تا جریان برق در داخل ساختمان بدون ایجاد جرقه قطع شود ولی اگر فیوز در محل پخش شدن گاز باشد به هیچ عنوان آن را باز نمی‌كنیم.
3ـ جلوگیری از خروج گاز بوسیله بستن شیر كنترل.
4ـ باز كردن تمام دربها و پنجره‌های ساختمان.
5ـ خارج كردن گاز داخل ساختمان بوسیله ایجاد باد و برای این كار باید از وسائلی استفاده شود كه تولید الكتریسیته ساكن یا جرقه ننماید و وسائل مناسب عبارتند از یك مقوای بزرگ یا قطعه‌ای گونی یا پارچه‌های نخی و غیره. مطمئن تر آن است كه پارچه یا گونی را خیس نماییم
6ـ بهتر است از دستكش یا یك تكه پارچه مرطوب برای باز و بسته كردن دربها استفاده شود چون حركت در روی موكت‌ها، در بدن تولید الكتریسیته ساكن می‌كند.
7ـ برای داخل شدن به محل بهتر است از دستگاه تنفس استفاده كنیم یا قطعه‌ای پارچه در جلوی دهان قرار دهیم و در صورت امكان چیزی باشد كه صورت را بپوشاند تا در زمان بروز آتش سوزی ریه و مجاری دچار سوختگی نشود..
«راهنمای ایمنی برای مصرف كنندگان گاز طبیعی»
1ـ ركولاتور و كنتور گاز توسط شركت ملی گاز ایران، با رعایت تمام نكات فنی و ایمنی در محل مناسب نصب می‌گردد. بنابراین در صورت لزوم فقط شركت ملی گاز ایران مجاز است محل آنها را تغییر دهد.
2ـ در صورت بروز هر نوع آتش سوزی در ساختمان، چون وجود گاز در لوله‌ها باعث تشدید آتش سوزی و خطرات بیشتری
خواهد شد، به سرعت شیر اصلی ورود گاز به ساختمان را كه نزدیك كنتور قرار دارد ببندید تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد
3ـ به علل مختلف، گاهی لازم می‌شود كه تغییراتی در لوله كشی گاز منازل ایجاد شود یا به علت نقص فنی در سیستم لوله كشی، پاره‌ای تعمیرات لازم می‌گردد. این تغییرات هرچند كه بظاهر كاملا ساده باشد، باید توسط اشخاص مجاز یا مؤسسات صلاحیت دار انجام گیرد
4ـ لوله گاز مربوط به هر دستگاه گاز سوز، باید به یك شیر مصرف مجهز باشد تا در موقع ضرورت بتوان با بستن این شیر از ورود گاز به دستگاه معیوب جلوگیری كرد
5ـ چون لوله‌های لاستیكی معمولی، در برابر مواد نفتی و گازی به سرعت فاسد می‌شوند لذا برای اتصال وسائل گازسوز خانگی كوچك، به سیستم لوله كشی گاز، می‌توان از لوله‌های پلاستیكی و لاستیكی مصنوعی تقویت شده استفاده كرد، طول لوله‌های ذكر شده نباید از یك متر و نیم بیشتر باشد.
6ـ نصب آبگرمكن گازی در حمام یا اتاقی كه بطور عادی در آن جریان هوا وجود ندارد، باعث كمبود اكسیژن شده احتمالا ایجاد خفگی می‌نماید.
طبقه چهارم: الكتریسیته(E): مانند ژنراتورهای مولد برق، دینام‌ها، كابلها و سیمهایی كه دارای انرژی الكتریسیته هستند، باید قبل از هر اقدامی جریان برق قطع گردد و بعد از آن، با توجه به نوع آتش سوزی در اطراف وسائل برقی، از خاموش كننده مناسب استفاده كنیم.
طبقه پنجم: فلزات قابل اشتعال (D):
بعضی از فلزات، مانند سدیم، پتاسیم، كلسیم، آلومینیم، منیزیم و باریم دارای خاصیت
اشتعال شدید می‌باشند و در موقع آتش سوزی با نور خیره كننده‌ای می‌سوزند و بهترین
وسیله برای خاموش كردن این فلزات، ماسه صد در صد خشك و پودر شیمیایی می‌باشد.
طبقه ششم: مواد منفجره: منظور از مواد منفجره در این بحث مواد منفجره از نوع سبك
یا تجاری می‌باشد؛ مانند انواع باروتها، دینامیت، چاشنی و... اگر در این گونه مواد
منفجره، آتش سوزی رخ دهد بلافاصله تمام مواد در یك لحظه توأم با انفجار از بین می‌رود
و قدرت پرتاب تكه‌های ناشی از انفجار در این گونه مواد تا شعاع 200 متر می‌باشد.
بنابراین مبارزه با این مواد منفجره، زمانی آغاز می‌شود كه آتش سوزی به آنها
نرسیده باشد و باید از سرایت آتش به این مواد جلوگیری شود و برای مبارزه باید به
موارد زیر توجه كرد.
1 ـ افراد آتش نشان و وسائل مربوط به آن، باید دور از شعاع خطر؛ یعنی به فاصله 200 متر یا در پشت پناهگاهی مستقر شوند. 2 ـ شعاع خطر باید از نوع درجه یك «منطقه خطر» اعلام گردد تا از ورود افراد متفرقه جلوگیری شود. 3 ـ اطلاع به مقامات انتظامی و احضار كارشناس مربوطه. 4 ـ باید از حداقل افراد برای نزدیك شدن به محل مواد منفجره استفاده كرد و افراد منتخب برای نزدیك شدن به محل باید از حفاظ استفاده نمایند و ضمناً باید دارای اطلاعات زیر باشند:
الف) آشنایی به موقعیت محل
ب) آشنایی با محل دقیق مواد منفجره
پ) عكس العمل مواد منفجره در برابر حرارت
ج) نوع و مقدار مواد منفجرهافراد آتش نشان باید سعی نمایند از سرایت آتش به مواد منفجره جلوگیری كنند و ضمن خاموش كردن آتش (با توجه به نوع آتش سوزی) به وسیله آب مواد منفجره را خیس نمایند تا خاصیت انفجار آنها از بین برود. در صورت عدم امكان جلوگیری از سرایت آتش به مواد منفجره، آتش نشان باید بلافاصله از محل دور شده و در صورت انفجار به حالت درازكش بر روی زمین قرار گیرد.
«عوامل گسترش آتش سوزی»
آتش سوزی بدو طریق گسترش می‌یابد:
1ـ افقی.
2ـ عمودی.
عوامل گسترش آتش سوزی بصورت افقی عبارتند از:
1ـ باد
2ـ انتقال حرارت به صورت تشعشعی
3ـ ریختن مایعات قابل اشتعال و جاری شدن آنها
4ـ انفجارات ناشی از احتراق یا فشار
5ـ سرعت انتقال آتش در موارد مختلف
عوامل توسعه آتش سوزی بصورت عمودی:
آتش سوزی به صورت عمودی سریعتر از افقی صورت می‌گیرد و عوامل آن عبارتنداز:
1ـ راهروها و پله‌ها
2ـ كانال آسانسورها
3ـ پنجره‌ها
4ـ روزنه و منافذ سقف‌های كاذب
5ـ كانال كابلهای برق، كولر و تهویه
مطالب مشابه :
حريق و كنترل آن – طبقه بندي حريق
دانشگاه علمي - كاربردي . موجود است و آرم مخصوص آتش می‌دانیم كه عكس العمل چوب در
برچسب :
عكس ارم دانشگاه علمي كاربردي بم