مقاله 42: اخلاق شادي؛ شادي اخلاقي: بالاخره شادي هاي مان را قسمت كنيم يا نه؟

(دانلود pdf اين مقاله)

دوستاني كه علاقه (يا فرصت) خواندن تمام مقاله را ندارند مي توانند با خواندن مقدمه، طرح مسئله و سرفصل هاي مطالب، در جريان بحث قرار گيرند.

تيم ملي كشورمان در راه رسيدن به جام جهاني بر يكي از حريفان جدي خود غلبه كرده و حضورش در جام قطعي شده است. عده بسيار زيادي از شهروندان، به ويژه جوانان، تا نيمه هاي شب در خيابان ها در حال شادي و خوشحالي هستند و فريادهاي آنها خواب را از سر شهر پرانده است. در همين زمان در يكي از بيمارستان ها، بيماراني كه با سختي فراوان به خواب رفته بودند با سروصداي شهروندان شاد بيدار شده و دومرتبه درد و ناراحتي شان شروع شده است. پزشك و پرستاران بيمارستان كه با تلاش فراوان باعث استراحت بيماران شده بودند حيران مانده اند. از يك طرف صداي شادماني جوانان را مي شنوند و از سوي ديگر صداي ناله هاي بيماراني را كه بايد تا صبح درد بكشند. از شادي شهروندان خوشحال اند و از ناراحتي بيماران، ناراحت. با خود مي انديشند كه آيا مي شد كاري كرد كه آن شادي ها به اين ناراحتي ها منجر نشود؟

طرح مسئله:

بعد عاطفي انسان يكي از مهم ترين ابعاد وجودي اوست. آدمي معمولا در مواجهه با حوادث و وقايع مختلف از خود عكس العمل‌هاي عاطفي مختلفي نشان مي دهد كه گاهي به صورت شادي و خوشحالي وگاهي به صورت حزن و اندوه است. در نوشتار حاضر مسئله شادي از منظر اخلاق مورد توجه قرار گرفته است؛ هر چند غم واندوه نيز لازم است در جاي خود مورد بررسي اخلاقي قرار گيرد.

مسئله مطرح در اخلاق شادي اين است كه چه بايد كرد كه بروز و ظهور شادي هاي ما چه در بعد فردي و چه در بعد اجتماعي، از نظر اخلاقي قابل قبول باشد. با توجه به اهميت موضوع و نياز شديد جامعه ما به اخلاق شادي و مسئله مديريت شادي و فرهنگ سازي در اين زمينه، چند نكته در اين زمينه بيان مي شود.

شادي، نياز طبيعي، معقول و مشروع انسان است. «ادراك» شادي، يك امر طبيعي در وجود انسان است. «ابراز» آن هم نشان دهنده سالم بودن پيكره فرد و اجتماع است. پذيرش اين مطلب بديهي و باور به آن، يكي از نخستين گام ها براي سياستگذاري درست و برنامه ريزي صحيح جهت اخلاقي و سالم سازي شادي و شادماني، به ويژه در عرصه اجتماعي، است.
شادي و شادزيستي لازمه زندگي است. هم ادراك شادي هم ابراز آن علاوه بر آن كه موجب بهجت و راحتي روح مي شود به زندگي فردي و اجتماعي انسان نيز رنگ و بوي ديگري مي دهد. شادي هاي اجتماعي كه به خاطر مناسبت هاي ديني، ملي يا سياسي شكل مي گيرد علاوه بر تخليه روحي و رواني جامعه، به شكل گيري هويت و انسجام اجتماعي و افزايش حس احترام متقابل بين افراد جامعه نيز دامن مي زند. ابراز شادي موجب كاهش غم ها و ناراحتي ها و ايجاد شور ونشاط و بالارفتن ضريب سلامتي جسمي و روحي مي شود.
دين داري منافاتي با شاد زيستن ندارد. دين هيچگاه با شادي و خوشحالي انسان مخالفتي ندارد. برخلاف آن چه برخي گمان مي كنند، اسلام دين عزا و ناراحتي و غم نيست، دين حيات و شادي و زندگي است. مناسبت هاي شادي بخش از قبيل تولد ائمه يا اعياد ديني در اسلام كم نيست. به علاوه كه اسلام با اعياد ديگر و شادي به مناسبت هاي ديگر هم تا وقتي كه شرع و اخلاق زير پا گذاشته نشود مخالف نيست. حتي در آموزه هاي ديني تاكيد شده كه انسان بايد شادي و خوشحالي خود را ابراز كند. امام علي(ع) هنگام بيان ويژگي هاي انسان هاي مومن مي گويد يكي از ويژگي ها مومنان آن است كه ناراحتي هاي شان را در قلب شان پنهان مي كنند و شادي هاي شان را در چهره نشان مي دهند(نهج البلاغه، حكمت 330). كار دين مخالفت با شادي انسان نيست، بلكه منضبط كردن آن است.
وجد و سرور معنوي، نوعي شادي پايدار است. علاوه بر شادي هاي ظاهري، در ادبيات ديني ما از نوعي شادي و سرور و بهجت روحاني ياد مي شود كه هم جلوه و پايداري بيشتري دارد هم اثرات تربيتي آن بيشتر است. درباره اين قسم از شادي در سخنان بزرگان ديني و عارفان و حكيمان به فراواني سخن گفته شده است. از نگاه اينان، به هر اندازه كه شخص به سوي معشوق حقيقي (يعني خداوند) گام هاي بيشتري بردارد شادي و نشاط او هم بيشتر مي شود. اوج اين شادي و لذت زماني است كه شخص بين خود و خدا خلوت كند و به آنجا برسد كه «ليس في الدار غيره ديار» (من كي ام ليلي و ليلي كيست؟من/ هر دو يك روح ايم اندر دو بدن). البته مقصود آن نيست كه از شادي هاي ظاهري و معمولي دست بكشيم بلكه منظور آن است كه مواظب باشيم از شادي ها و لذت هاي معنوي غافل نشويم.
ما نيازمند اخلاق شادي هستيم. نه معقول، و نه معمولا مقدور، است كه جلوي ابراز شادي ديگران را بگيريم. دست كم در مناسبت هايي از قبيل راه يابي تيم هاي ورزشي كشور به جام جهاني، يا برنده شدن يك نامزد انتخاباتي يا برخي مناسبت هاي ملي معمولا مردم به صورت گروهي و جمعي به ابراز شادماني در كوچه و خيابان مي پردازند. در اين مراسم گاه اتفاقاتي مي افتد كه از يك طرف مردم، به ويژه جوانان، از آن خشنود نيستند و از سوي ديگر مديران و دست اندركاران جامعه. براي رهايي از اين مشكلات، يا كاستن از آنها، يكي از بهترين راهكارها نهادينه كردن اخلاق شادي در جامعه است. اگر از منظر اخلاق به مسئله شادي بنگريم بايد بگوييم كه شادي هم مانند هر كار ديگري نيازمند اخلاقيات خاص خود است. براي طراحي اخلاق شادي بايد مشخص كرد كه اصول و حدود اخلاقي ابراز شادي چيست. اين كاري است كه انجام آن از عهده مقاله كوتاهي چون نوشته حاضر بيرون است؛ ولي در اين جا فقط به اختصار برخي موارد مطرح مي شود. اميد آن كه از سوي اهل نظر تكميل شود.
انسان اخلاق مدار، از شادي خود لذت مضاعف مي برد. شادي اخلاقي، شادي مضاعف است. انساني كه در ابراز شادي خود اصول و قواعد اخلاقي را مراعات كند علاوه بر آن كه از شادي خود لذت مي برد، از اين كه ابراز شادي او موجب ناراحتي ديگران نشده، و در واقع باعث شادي ديگران نيز شده، لذتي دوچندان مي برد. چون بهترين شادي آن است كه غم و ناراحتي، براي خود و ديگران، به دنبال نداشته باشد.
هنگام شادي اين چند اصل اخلاقي را بايد مراعات كرد. 1. پرهيز از ايجاد مزاحمت براي ديگران 2. دوري از سخنان يا حركات زشت و نسنجيده 3. آسيب نرساندن به اموال عمومي 4. عدم اخلال در نظم جامعه 5. احترام به ديگران و مراعات حقوق آنها (به ويژه كودكان، سالمندان و افراد بيمار) 6. داشتن ظرفيت و اخلاق پيروزي و شكست (از جمله احترام به رقيبان چه در رقابت هاي ورزشي چه سياسي و علمي).
سستي در نهادينه كردن اخلاق شادي پيامدهاي فراوان دارد. غفلت يا تغافل از تدوين فرهنگ شادي و اخلاق شادماني و كوتاهي در فرهنگ سازي براي اين كار و سستي در آموزش جامعه از اين منظر، مي تواند باعث اشكالات و مشكلات فراوان شود، كه از آن جمله است:1. تضييع حق الناس 2. تضييع حق الله (به واسطه ارتكاب برخي گناهان) 3. تبديل شدن يك نياز طبيعي به يك مشكل اجتماعي يا سياسي و انتظامي و ناچار شدن دولت به محدود كردن فرصت هاي ابراز شادي 4. اختلال در روند جاري زندگي مردم و به هم خوردن نظم اجتماعي 5. افزايش آسيب ها و زيان هاي جسمي و روحي، و حتي مالي و اقتصادي 6. ايجاد مزاحمت براي ديگران 7. ميدان يافتن سودجويان و فرصت طلبان و افراد مسووليت گريز.
شادي، نياز به مديريت و انضباط دارد. همان طور كه ديگر غرايز، نيازها و علائق انسان (از قبيل ميل به غذا، نيازهاي جنسي، و دوستي و محبت به ديگران) نيازمند مديريت است و بي نظمي در روند برآورده كردن آنها باعث مشكلات فراوان مي شود، ابراز شادي و خوشحالي هم اگر تحت مديريت اخلاق، عقل و شرع در نيايد موجب خسارت هاي فراوان مادي ومعنوي شده و به ضد خود تبديل مي شود. يكي از نيازهاي امروز جامعه ما برنامه ريزي و مديريت هر چه بهتر ابراز شادي در عرصه هاي اجتماعي است. پرسش اين است كه چه كنيم تا هنگام ابراز شادي ها، مرزهاي اخلاقي، شرعي و عرفي شكسته نشود، و خوشحالي ما موجب ناراحتي ديگران نشود.
شادي، بايستي موضوع پژوهش هاي اخلاقي، فلسفي و فقهي قرار گيرد. توجه به مباحث وموضوع هاي كاربردي در حوزه فلسفه و اخلاق، امروزه يكي از ضرورت هاي جامعه ما است. از اين رو لازم است اساتيد، طلاب و دانشجويان و محققان حوزه هاي علميه و دانشگاه ها موضوعي چون «شادي و شادماني» را به طور جدي در دستور كار خود قرار داده و ابعاد و سويه هاي اخلاقي، فلسفي و فقهي آن را كاويده و ثمره تلاش هاي خود را در اختيار مردم و مسوولان قرار دهند. در بررسي فلسفي و اخلاقي شادي بايد اصول، مباني، محدوده و محدوديت هاي شادي و شاد زيستن مورد تامل قرار گيرد.
توجه به نكته هاي كاربردي هم لازم است. همواره ابراز شادي هاي مربوط به مناسبت هاي ملي دغدغه هايي را هم براي مردم هم براي مسوولان به دنبال دارد. به نظر مي رسد با برخي راهكارهاي نسبتا ساده مي توان كاري كرد كه از دغدغه اين هر دو گروه كاسته شود. اين چند مورد اكنون پيشنهاد مي شود:

‌أ) آموزش صحيح، اطلاع رساني مناسب و آگاهي بخشي مداوم درباره نكات اخلاقي و حقوقي مربوط به ابراز شادي.

‌ب) احترام و اعتماد به مردم، به ويژه جوانان، و واگذاري مسووليت به آنان براي مديريت و اجراي هر چه بهتر و منظم تر جشن هاي ديني يا ملي.

‌ج) استفاده از سازمان هاي مردم - نهاد، چهره هاي شاخص و كساني كه به هر حال دربين مردم شناخته شده هستند جهت مشاركت در برگزاري هر چه بهتر آيين هاي شادماني.

‌د) تعيين مكان هاي خاص،‌مثل پارك ها و استاديوم هاي ورزشي، براي حضور مردم، و پيشگيري از مشكلاتي چون ايجاد مزاحمت براي ديگران.

‌ه) مشخص كردن مسيرهاي خاص براي حركت جهت پيشگيري از ترافيك و راه بندان.

‌و) تهيه وسايل و ابزارهاي بي خطر و استاندارد براي مواردي كه مثلا قرار است نورافشاني خاصي انجام شود.

‌ز) حضور و مشاركت مديران و مسوولان جامعه و چهره هاي شاخص ديني، سياسي و اجتماعي در مراسم شادي مردم.

‌ح) اتخاذ سياست هاي واحد درباب مراسم ابراز شادي، و هماهنگي نهادها، مسوولان و سازمان هاي ذي ربط در اجراي اين سياست ها.

‌ط) برخورد قانوني با كساني كه به رغم تمهيدهاي انديشيده شده، به بهانه شادي و شادماني حقوق ديگران را ضايع مي كنند.

پ ن : مطالعه موارد زير هم پيشنهاد مي شود:

اميدسازان و اميدسوزان: جايگاه فيلسوفان كجاست؟
كتاب «فرح و شادماني ممدوح و مذموم از منظر قرآن و روايات»، به كوشش الهام قاهري (اطلاعات بيشتر اينجا )
كتاب «شرع و شادي»، نوشته ابوالفضل طريقه دار(توضيح بيشتر در اينجا)

مقاله 42: اخلاق شادي؛ شادي اخلاقي: بالاخره شادي هاي مان را قسمت كنيم يا نه؟

مطالب مشابه :

مقاله ای در مورد شهید وشهادت وشهادت طلبی

مقاله درباره سيزده بدر

مقاله 42: اخلاق شادي؛ شادي اخلاقي: بالاخره شادي هاي مان را قسمت كنيم يا نه؟

دیدگاه اسلام در مورد شادی( برای خواندن این مقاله زیبا به ادامه مطلب بروید)

مقاله در مورد افسردگى چيست

اكسير شادي در مدرسه

مقاله در مورد حج الوداع و غدیرخم

شادي و نشاط را به مدارس بياوريم.

مقاله در مورد مدیریت کلاس