اموزش کامل کوک سنتور

اموزش کامل کوک سنتور:
فکر میکنم لازم باشه در جهت کامل کردن اطلاعات بخش سنتور یکی از آموزش های مهمی رو که هر نوازنده ای باید بلد باشه یعنی کوک کردن رو براتون قرار بدم، همونطور که میدونید ساز سنتور از جهت کوک کردن یکی از مشکلترین ساز های موجود در بین تمامی ساز ها هست، بر خلاف ساز هایی مانند تار و سه تار و گیتار و .. که تعداد معدودی سیم دارند یک سنتور طبیعی و 9 خرکه دارای 72 سیم هست که هر 4 سیم باید دارای یک صدای واحد بدون کوچکترین اختلافی باشند، پس همونطور که میبینید راه طاقت فرسایی در وهله اول اما آسانی رو در دفعات بعدی دارید. قابل ذکر هست که این آموزش راه اصولی و ساده ای رو در پیش میگیره، یعنی به روش های خاص مثل گوشی و ... اتکا نداره اگرچه در ادامه شما رو به کوک کردن با گوش هم سوق خواهد داد...،این آموزش برای افرادی نوشته شده که هنوز کوک رو به طور کامل بلد نیستند و در حال آموزش هستند.
----------------------------------------------------
در مرحله اول ما به یکسری ابزار نیازمند هستیم که به شرح زیر توضیح دادم:

1) کلید یا آچار کوک: وسیله ای به شکل زیر هست که با استفاده از اون گوشی های سنتور یا همون پیچ های که در انتهای سیم ها هست رو تنظیم میکنیم، قطعا در زمان خرید سنتور باید یک کلید کوک همراهش باشه.

2)تیونر: تیونر که این روز ها به وفور می تونید توی بازار پیدا کنید وسیله ای الکترونیکی و قابل حمل هست که به کمک اون آلات موسیقی رو کوک می کنند، طرز کار این وسیله به این شکل هست که با به ارتعاش در اومدن سیم ها این دستگاه نت اون سیم رو نشون میده در صورت دقیق بودن نت یعنی کوک بودن اون سیم چراغ سبز روشن در صورت دقیق نبودن و ناکوک بودن سیم مشخص میکنه که چقدر تا صدای نت اصلی فاصله داریم که مبنای شل یا سفت کردن سیم برای ما هست. قیمت این دستکاه خیلی بالا نیست و معمولا همه شما باید خریداریش بکنید، قیمت متوسط این دستگاه بین 8 تا 20 هزار تومان هست که بهمراه دستگاه مترونوم و دیاپازون هم در همون دستگاه تعبیه شده.

3) مضراب ظریف یا هرچیزی که انتهای ظریف داشته باشه: اگر به انتهای مضراب خودتون نگاه کنید، یعنی اون قسمتی که سه انگشت انتهایی تون روش قرار میگیره و به شکل یه دنباله هست، میبینید که به صورت ظریف و نازکی(اگر مضرابتون مناسب باشه) هست که ما از این قسمت معمولا برای کوک استفاده می کنیم و به وسیله اون تک تک سیم ها رو به ارتعاش در میاریم، حالا اگر مضرابتون به این شکل نیست چیزی رو پیدا کنید که به نازکی ناخت های انگشت باشه و پهن هم باشه تا بشه سیم ها رو به ارتعاش در آورد، سعی کنید فلزی نباشه چون امکان آسیب زدن به سیم ها وجود داره.
----------------------------------------------------
مرحله دوم و اصول کار و امنیت:

این قسمت از مهمترین قسمت های کار هست چرا که به دلیل فشار زیادی که به سیم ها میاد امکان این هست که یک سیم پاره بشه و در صورت درست نبودن موقعیتتون به شما آسیب بزنه از جمله اینکه صورتتون در خطر هست و امکان کوری هم وجود داره، پس تا می تونید سعی کنید نکات گفته شده در این قسمت رو رعایت کنید که مشکلی برای خودتون و دیگران پیش نیاد

1) طرز نشستن برای کوک کردن: به طور عادی هنگام کوک کردن بایدطوری پشت سنتور بشینید که گوشه سمت راست سنتور(قسمت گوشی ها) نزدیک به پای راستتون و قسمت دیگر سنتور یا قسمت پشت خرک ها ها در سوی دیگه باشه، همچنین هنگام کوک کردن نباید روی سنتور خم بشید و باید تا حد امکان و راحتی صورتتون از صفحه سنتور دور باشه و کلا در تیررس سیم ها نباشه، این به این دلیل هست که وقتی سیمپی پاره میشه در اکثر مواقع از سمت پشت خرک ها پاره میشه و به همین دلیل جهت حرکت سیم ها از چپ به راست هست، برای اینکار به شکل زیر دقت کنید:

2) طریقه به دست گرفتن ابزار: برای اینکار یکی از مضراب ها رو به شکل بالا در دست چپتون بگیرید، و کلید کوک رو در دست راستتون، از دست چپ برای به ارتعاش در آوردن سیم ها و از دست راست که همون آچار کوک هست برای شل یا سفت کردن سیم ها استفاده میکنیم.

----------------------------------------------------
مرحله سوم و تنظیم تیونر:

معمولا همه تیونرها برای انواع ساز ها تنظیم شدند مثل ویلون و گیتار و ... و در انتها کروماتیک، شما با استفاده از کلید های موجود روی تیونر باید حالت تیونر رو روی کروماتیک قرار بدید، بعدش مقدار سه عددی که روی تیونر هست که معمولا عددی بیشتر از 400 هست رو باید روی 440 تنظیم کنید(برای موسیقی ایران این مبنا وجود داره، بگذریم از اینکه این عدد چی هست ولی به طور خلاصه فرکانس نت پایه ما یعنی لا هست)، بعد از اینکار تیونر شما برای کوک کردن سنتور آمادست.

----------------------------------------------------
مرحله چهارم و ترتیب کوک کردن سیم ها:

خوب حتما از خودتون می پرسید من باید این همه سیم رو به چه ترتیبی کوک کنم و کلا اصولا من برای کوک کردن چی هست؟ آیای باید همه سیم ها رو با صدای نت اصلی کوک کنم؟
در پاسخ میگیم خیر، اینجا بحث دستگاه های ایرانی مطرح میشه، همونطور که باید بدونید دستگاه های ایرانی برای هر 4 سیم(یا یک نت روی سنتور) ترتیب خاصی دارند که باید اون ها رو در صورت امکان حفظ یا همراهتون داشته باشید، برای اینکار پیشنهاد میکنم به تاپیک زیر که توسط دوست عزیزمون آرش هادیان تهیه شده سری بزنید و ترتیب نت ها رو در دستگاه های مختلف مثل شور و همایون و ماهور ... ببینید:

کوک دستگاه های ایرانی

خوب همونطور که در تاپیک بالا دیدیم ما با اصطلاحات جدیدی مثل کرن و بمل و بکار و مواجه شدیم، در اول کار برای کسانی که اطلاعی از این نت ها ندارند یک توضیح مختصر میدم تا به طور کلی با این نت ها آشنا بشند:

بمل: وقتی میگن به طور مثال می بمل، منظور این هست که سیم مربوط به نت می باید نیم پرده بم تر کوک بشه، یعنی صدای این نت باید توی سنتور نیم پرده بم باشه. پس هر نتی که بمل در کنارش بیاد صداش نیم پرده بم تر هست( به طور معمول منظور از یک پرده فاصله یک نت تا نت بعدیش هست، ولی بعی نت ها کلا نیم پرده با هم فاصله دارند که مثلا دیگه این نت ها بمل ندارند!) بمل به شکل زیر نشون داده میشه:(علامت های P برعکس)

دیز: هر وقت به همراه نتی دیز بیاد به این معنا هست که صدای اون نت نیم پرده زیر میشه یعنی، نیم پرده صداش از نت اصلی زیر تر هست مثل سل دیز، علامت دیز # هست.

کرن: این علامت صدای هر نتی که به همراهش بیاد رو ربع پرده بم میکنه، یعنی صدا نسبت به نت اصلی ربع پرده بم تر هستش، کُرُن و سُری مختص به موسیقی ایرانی هستند و ابداع اون ها رو به آقای علی نقی وزیری نسبت دادند، البته در موسیقی های کشور های دیگم موجود هست ولی به طور کلی در موسیقی جهانی و بین المللی بیشتر فاصله همون نیم پرده هست یعنی بمل و دیز، ربع پرده ای وجود نداره! علامت کرن شبیه به شکل حرف P هست.

بکار: وقتی به همراه نتی که بمل بوده یا هر علامت دیگه داشته بیاد صدای اون نت رو به صدای اصلی نت برمیگردونه، یعنی اگر نتی سی بمل بوده با اومدن بکار در کنارش به سی تبدیل میشه.علامت بکار به شکل ♯ هست.

سُری: این هم یکی دیگه از علامات هست که مخصوص به موسیقی ایرانیه، وقتی این علامت در کنار نتی بیاد صدای اون نت ربع پرده زیر میشه.

تا الان باید با این موضوع آشنا شده باشید و فرق دستگاه ها رو هم بدونید. در هر صورت دستگاه مبنای ما برای کوک کردن توی این آموزش دستگاه شور هست که خیلی از کسانی که تازه شروع به سنتور زدن هم میکنند سنتورشون شور کوک شده.
----------------------------------------------------
مرحله پنجم و کوک سیم ها

برای شروع کار کوک کردن دو روش وجود داره، اگر گوشتون خیلی دقیق هست و این امکان براتون وجود داره که تفاوت های جزئی رو از نظر صدا بفهمید و 4 سیم رو با یک سیم مطابقت بدید و همه رو بر اون اساس کوک کنید از آموزش زیر فقط برای سیم های اول استفاده کنید، اگر گوشتون دقیق نیست برای همه سیم ها از روش زیر استفاده کنید و هر 72 سیم رو با تیونر و به روش زیر کوک کنید.

1) کوک سیم های بکار زرد یا سیم های زردی که نت اصلی هستند(بمل،دیز و .. نیستند)

از اونجایی که قرار شد دستگاه مبنای ما دستگاه شور باشه و همونطور که میدونید در دستگاه شور و در قسمت سیم های زرد نت های فا، سل، دو، فا نهم نت های اصلی هستند و صداهای اصلی رو دارند و بکارند ما در مرحله اول این سیم ها رو کوک می کنیم، برای اینکار از نت فا که در پایین سنتور هست شروع می کنیم، ابتدا تیونر رو روشن کنید و در مقبل خودتون یعنی جایی که بتونید راحت ببینید قرار بدید بعد با توجه به اصول ابزار رو در دستتون بگیرید، با انتهای مضراب اولین سیم از 4 سیم مربوط به نت فا رو به ارتعاش در بیارید و به تیونر نگاه کنید، عقربه ای رو مشاهده می کنید که به سمت راست یا چپ میره و در وسط این نیم دایره نتی به نمایش در میاد که با F یا همو نفا مشخص شده، هرچی عقربه بیشتر به سمت راست بره صدا زیرتر و هرچی عرقبه به سمت چپ بیشتر بره صدا بم تر میشه، اما مد نظر ما حد وسط هست، یعنی قسمتی که چراغ سبز روشن میشه،؟ عقربه باید در اون قسمت قرار بگیره تا اون سیم شما کوک شده باشه.
در صورتی که سیم رو به ارتعاش در آوردید و دیدید عقربه به سمت راست بیشتر مایل هست و در اونجا ثابت شده باید بدونید که اون سیم مربوطه صداش نسبت به نت اصلی زیر تر هست، پس برای اینکه عقربه به حد وسط بیاد و چراغ سبز روشن بشه باید سیم رو شل کنید(هرچی سیم سفت تر باشه فرکانس تولیدی بالاتر در نتیجه صدازیرتر هست) و یک بار دیگه سیم رو به ارتعاش در بیارید برای اینکار آچار یا کلید کوک رو به سمت خودتون بچرخونید، اینکار رو در حد کم بکنید چون با کمی تغییر و جابه جایی عقربه به سرعت مکانش عوض میشه، برای سفت کردن هم عقربه رو خلاف جهت خودتون بچرخونید، اونقدر این کار رو بکنید تا عقربه در وسط قرار بگیره و چراغ سبز ثابت بشه، دقت کنید کوچکترین شل یا سفت کردن عقربه رو جابه جا میکنه پس با دقت عمل کنید، همچنین هیچوقت یک سیم رو به سرعت سفت نکنید چون امکان پاره شدن هست! اگر دیدید یه سیم رو شل و سفت می کنید و تغییری در عقربه ایجاد نمیشه چک کنید ببینید آیا کلید رو روی گوشی مربوط به اون سیم انداختید یا نه؟
به این ترتیب هر 4 سیم مربوط به نت فا رو به همین شکل کوک کنید، دقت کنید هر چهار سیم باید فرکانس یکسانی باشند و دقیقا یکسان کوک شده باشند.
نت بعدی نت سل هست، علامت سل بر روی تیونر G هست، پس وقتی سیم به ارتعاش در میاد باید بر روی تیونر حرف G نمایش داده بشه. همه سیم های مربوط به نت سل رو هم به همین شکل کوک کنید، بعد سیم های مربوط به نت دو که با حرف C بر روی تیونر مشخص میشه رو کوک کنید و در انتها هم نت فا نهم.
تبریک میگم، شما نت های بکار سیم های زرد رو کوک کردید.

2) کوک سیم های بکار سفید یا نت هایی که صدای اصلی رو دارند:

طرز کار هیچ فرقی با سیم های زرد نداره جز اینکه در سیم های سفید نت ر هم بکار هست و باید همونطور کوک بشه، به همون شکل اولین سیم رو کوک میکنیم بعد به همون ترتیب سیم های بعدی مربوط به اون نت رو هم کوک میکنیم، برای سیم های سفید اول سیم های مربوط به نت فا با حرف F بر روی تیونر رو کوک می کنیم، بعد سیم های مربوط به نت سل یا همون G بعد سیم های مربوط به نت دو یا C و بعد نت ر یا D و بعد نت فا نهم. سیم های سفید به دلیل جنسشون خیلی کمتر نسبت به سیم های زرد ناکوک میشند ولی سیم های زرد در طی مدت کوتاه تری به نسبت سیم های سفید ناکوک میشند. همچنین سیم های سفید مقاوم تر هستند.

3) کوک سیم های بمل و دیز زرد و سفید:

در دستگاه شور ما نت دیز نداریم، و چند نت هستند که باید بمل کوک بشند و در سیم های سفید و زرد هم یکسان هستند، اون نت ها نت های سی و می هشتم هستند. برای اینکار از نت سی شروع می کنیم، به همون ترتیب توضیح داده شده اولین سیم رو به ارتعاش در میاریم و به تیونر نگاه میکنیم، تفاوتی که ایندفعه با دفعه قبل داره این هست که در کنار نت سی که به ارتعاش در آوردیم و با حرف B مشخص شده یک علامت کوچیک بمل هم ظاهر میشه که مشخص میکنه این صدایی که الان تولید شده سی بمل هست پس از این نظر مشکل نداریم و تیونر خودش مبنای بمل رو داره، برای نت می هشتم هم به همین شکل عمل میشه، نت می با حرف E نشان داده میشه. به همین ترتیب نت های سی و می سیم های زرد و سفید رو کوک کنید.

**4) کوک سیم های کرن و سری:

همونطور که از ستاره ها مشخص شد این قسمت یه قسمت خیلی مهم از کوک کردن هست، چرا که ما روی تیونر نت های کرن و سری رو نداریم، پس به دقت این مطلب رو مطالعه کنید، در قسمت سیم های زرد ما نت های می اول(E) و لا(A) و ر(D) کرن هستند و در قسمت سیم های سفید نت های می اول(E) و لا(A) کرن هستند. برای کوک کردن یک نت به صورت کرن دو راه وجود داره که من راه اول رو پیشنهاد میدم، این راه توسط آقای پژمان آذرمینا شاگرد استاد پایور پیشنهاد داده شده که راه خوبی هست به این شکل که عدد مربوط به نت مبنامون یا همون لا که رو 440 تنظیم کرده بودیم رو بر روی 427 قرار میدیم، سپس نت های مربوطه رو به صورت عادی کوک میکنیم یعنی نت ها رو به همون شکل بکار کوک می کنیم و عقربه رو در حد وسط تنظیم میکنیم و چرا هم سبز میشه.

راه دوم این هست که فرکانس مبنامون همون 440 باشه و ایندفعه نت ها رو به جای اینکه عقربه در حد وسط قرار بگیره و چراغ سبز روشن بشه روی -50 نتمون تنظیم کنیم، یعنی دقیقا جایی که عقربه و سمت چپ میره و وارد نت قبلی اون نت میشه، این کار مشکل هست. به طور مثال می خوایم نت ر رو کرن کوک کنیم، سیم رو به ارتعاش در میاریم و بسته به مکان عقربه رو بر روی عدد -50 نت D تنظیم میکنیم.

5) کوک سیم های پشت خرک:

این قسمت رو به هیچ وجه توضیه نمیکنم دستکاری کنید مخصوصا برای کسانی که بار های اولشون هست سنتور رو کوک می کنند، به چند دلیل، اولا این قسمت مرتبط با سیم های سفید هست و فقط از طریق جابه جایی خرک ها کوک میشه و با کوچکترین جابه جایی ممکنه هم کوک سیم های سفیدشون به هم بریزه و هم کوک سیم های پشت خرکشون، نیازی هم نیست چون وقتی شما سنتور رو خریداری می کنید از قبل توسط سازنده خرک ها تنظیم شده و سیم های پشت خرک به صورت اتوماتیک هنگام کوک کردن سیم های سفید کوک میشند، اما برای اطلاع میتونید برای کوک کردن این قسمت هم از اطلاعات زیر استفاده کنید. دستگاه مبنای ما شور هست.

همونطور که بر روی سنتور مشاهده می کنید سیم های پشت خرک وابسته به سیم های سفید هستند یعنی با کوک سیم های سفید سیم های پشت خرک هم کوک میشند، پس باید خرک های در قسمتی قرار گرفته باشند که اگر سیم های مربوط به نت مثلا سی کوک شدند سیم های پشت خرک هم دقیقا سی کوک بشند و نسبت رعایت بشه، در صورتی که دیدید سیم پشت خرک دو صدای دو اصلی رو نمیده ولی سیم سفید صدای نت دو رو میده بدونید که خرک در مکان درستی نیست، اگر صدای سیم پشتی بم تر از نت اصلی هست باید خرک رو کمی به سمت چپ بکشید و سیم های مربوط به اون نت رو دوباره کوک کنید، اگر دید صدا زیرتر از نت اصلی هست خرک رو کمی به راست بکشید و سیم ها رو باز کوک کنید، دقت کنید نت لا در دستگاه شور باید در قسمت سیم های سفید کرن باشه و در قسمت سیم های پشت خرک بمل، برای اینکار سازنده ها و یا افراد خرک رو کمی به سمت راست می کشند تا با کوک کردن لا سفید به کرن به صورت اتوماتیک لا پشت خرک بمل کوک بشه.
----------------------------------------------------
کوک کردن با گوش و برخی نکات در مورد کرن و ربع پرده ها:

خوب اگر نوازنده قدیمی هستید قطعا باید این راه ها رو بلد باشید و باید نت ها رو هم با گوش تشخیص بدید، وقتی بعد یه مدتی گوشتون به صدای نت ها عادت کرد می تونید به وسیله این روش سنتورتون رو کوک کنید، البته پیشنهاد میکنم اگر کل سنتورتون کوکش به هم ریخته با تیونر کوک کنید اما اگر نه با همین راه میتونید کوک کنید، برای نت های دو و سل و می که هارمونی دارند از نت سل شروع کنید، این سه نت در یک پایه هست طیف صداشون، می تونید با ایجاد هارمونی بین نت سل و دو نت دو رو کوک کنید به همین ترتیب لا، و یا نت ها فا لا دو رو و یا سل سی ر و ... برای نت های کرن یا بمل هم یک آهنگ رو به خاطر بیارید، مثلا برای نت ر زرد تصنیف گلنار یا هر آهنگی که به خوبی تو ذهنتون جا افتاده..
اگر هم روزی دیدید کوک استادان بزرگ با سنتورتون فرق میکنه نگران نباشید، موسیقی سنتی بر حسب احساسات و مفهوم های بسیار عمیقی هست و برای همین نمیشه فقط با تیونر این احساسات رو کوک کرد و منتقل کرد و ممکنه فواصل یکسان نباشند.. و این تفاوت ها به وجود بیاد.
----------------------------------------------------
نکات:

1) نکات ایمنی رو به صورت کامل رعایت کنید چون ممکنه آسیب های بدی به صورتتون وارد بشه
2) سیم های زرد از مقاوت کمی برخوردار هستند پس سعی کنید در کوک اون ها نهایت دقت رو بکنید
3) سیم های هر کدوم تا یه حدی کوک میشند اگر زیادی سفت بشند قطعا پاره میشند
4) سعی کنید بارهای اول اینکار رو پیش یک فرد با تجربه یا استادتون انجام بدید، خیلی بهتون کمک میکنه
5) سیم های زرد بسته به نوع کیفیت معمولا بعد از یک یا دو سال فرسوده میشند که باید تعویض بشند وگرنه امکان پاره شدن در هنگام کوک یا نوازندگی وجود داره
6) سیم های سفید بعد 8 سال نیاز به تعویض دارند و سیم های مقاومی هستند

اموزش کامل کوک سنتور

مطالب مشابه :

قصه کوک سه تار I

کوک سنتور

چگونگی کوک کردن ویلن با استفاده از تیونر

اموزش کامل کوک سنتور

شبیه سازی کوک سنتور

چگونه ویولن را کوک کنیم؟

نرم افزار خوب برای کوک سنتور

نت قطعه زمهریر (تنظیم برای سنتور)