آسیب شناسی (پاتولوژی )چیست؟

بسياري از اين عوامل تركيبات شيميايي هستند كه اغلب شامل فرآورده هاي ديگر ارگانيسم ها كه مهمترين آنها ميكروارگانيسم هاي پاتوژن( بيماريزا )، مي باشند. ديگر عوامل آسيب رسان اشكال متنوع انرژي از قبيل گرما، تشعشعات و نيروهاي مكانيكي هستند كه در مقادير زيادي اعمال مي شوند. ضمن اينكه بيشتر شرايط مرضي، ناشي از در معرض قرارگرفتن بافتهاي بدن با مواد آسيب رسان مي باشد، ولي محروميت از عناصر غذائي ضروري، از قبيل پروتئين ها،‌ مواد معدني، ويتامين ها، آب و اكسيژن نيز ممكن است به همان اندازه داراي آثار مضر و تخريب کننده باشد. فاكتورهاي ژنتيكي نيز ممكن است داراي نقش مهمي در آسيب شناسي باشند.

به طور سنتي،‌ مطالعه آسيب شناسي به دو قسمت آسيب شناسي عمومي(General pathology ) و آسيب شناسي اختصاصي يا سيستميك(Special or systemic pathology ) تقسيم مي گردد. اولي در خصوص مطالعه واكنشهاي پايه و اساسي سلولها و بافتها نسبت به محركهايي كه زمينه همه بيماريها را بوجود مي آورند متمركز شده است. در حاليكه دومي پاسخهاي ويژه ارگانها و بافتهاي اختصاصي نسبت به محركهاي كم و بيش شناخته شده را مورد بررسي و مطالعه قرار مي دهند.

متخصصان این رشته پاتولوژیست می گویند.

پاتولوژیست ها به منظور درک تغییرات بوجود آمده در بدن،ازتکنیک های مختلف مولکولی،میکروب شناسی وایمن شناسی استفاده می کنند.

آنها هم تغییرات ماکروسکوپیک بدن وهم تغیییرات میکروسکوپیک بدن وهمچنین تغییرات مایعات بدن را به منظور پایه ریزی تشخیص وراهنمایی درمان بیماری ها شناسایی می کنند.

آسیب شناسی به آسیب شناسی عمومی وسیستمیک تقسیم می شود.

در آسیب شناسی عمومی به پاسخ های اساسی سلول ها و بافت ها به محرک های آسیب شناسی تاکید می شود در حالی که آسیب شناسی سیستمیک پاسخ های خاص اعضای تخصص یافته بدن را مورد بررسی قرار می دهد.

هدف کلی:

آشنائی دانشجویان با علم آسیب شناسی و جایگاه آن در علوم پزشکی و نقش و اهمیت آن در شناخت و تشخیص بیماریها.

اهداف ویژه:

الف) آزردگی و مرگ سلولی، سازگاری – تجمعات داخلی سلولی و پیری سلول

1- اصطلاحات مقدماتی آسیب شناسی را شرح داده، معانی تعاریف بکاربرده شده در توضیح بیماریها را بیان نماید.

2- توالی تغییرات سلول رادر مقابل عوامل مؤثر در تغییر محیط زیست خود (خارجی، داخلی) بیان نماید.

3- عللی که موجب آزردی سلول می شوند، توضیح دهد.

4- تعریف adaptation و انواع آن را بیان کند.

5- چگونگی پیدایش آزردگی سلول منجمله مکانیسم های بیوشیمیایی آن را توضیح دهد.

6- مکانیسم پیدایش آزردگی سلول منجمله مکانیسم های بیوشیمیایی آن را توضیح دهد.

7- چگونگی ایجاد آزردگی ناشی از کمبود اکسیژن رادیکالهای آزاد و آزردگی های شیمیایی را بیان نماید.

8- تعریف نکروز، انواع آن، اتیولوژی ، پاتوژنی، مورفولوژی و نتایج آن را بیان کند.

9- مرگ پیش بینی شده سلول Apoptosis ، مکانیسم و مورفولوژی آن را بیان نماید.

10-تغییرات فوق ساختمانی در سلول را به دنبال آزردگی توضیح دهد.

11-کلسیفیکاسیون پاتولوژیک ، انواع و مورفولوژی آن را توضیح دهد.

12-پیری سلول Celluar aging و هیپوتزهای تعریف شده را توضیح دهد.

ب) آماس حاد ومزمن

1- التهاب را تعریف نماید.

2- اجزاء اصلی فرآیند التهابی حاد را لیست نموده و تغییرات سلولی و عروقی التهاب حاد را توضیح دهد.

3- میانجی های شیمیایی التهاب حاد را مختصر توضیح داده و آنها را بر اساس نوع عمل دسته بندی نماید.

4- التهاب مزمن را تعریف نموده سلولهای اصلی در جریان التهاب مزمن را نام برد.

5- اختلالات اصلی التهاب حاد و مزمن را لیست نماید.

6- گرانولوم را توصیف نموده و نحوه تشکیل آن را توضیح دهد.

7- طرح های مورفولوژیک در آماس حاد ومزمن را شرح دهد.

8- علائم موضعی و سیستمیک التهاب را بیان کند.

ج) رشد سلول ، فیبروز و التیام زخم

1-دانشجو بایستی بتواند ترمیم را تعریف نموده و انواع آن را (دوباره سازی و فیبروپلازی) شرح داده و اهمیت آنها را با ذکر مثال توضیح دهد.

2- عوامل رشد، مهار رشد و عملکرد آنها و نیز مسیرهای مختلف انتقال پیام را نام برد.

3- چگونگی شکل گیری بستر خارج سلولی و ساختار آن را توضیح دهد.

4- مراحل ترمیم با واسطه بافت همبند را نام برد.

5- چگونگی دوباره شکل گیری (Remodeling) داربست بافت همبند را شرح دهد.

6- مراحل التیام زخم را نام برد.

7- عوامل موضعی وعمومی مؤثر بر التیام زخم را با ذکر مثال نام برد.

8- عوارض ایجاد شده ناشی از التیام زخم را نام برده تعریف کند.

د) اختلالات مایع وگردش خون، ترومبوز و شوک

1-دانشجو باید بتواند ادم را تعریف نموده انواع آن را بیان نماید، علل ایجادکننده و نتایج بافتی حاصل از آن را بحث نماید.

2- دانشجو باید بتواند ترومبوس و آمبولی را تعریف نموده، علل ایجاد آن ها را بیان نموده، تغییرات بافتی حاصله را بحث نماید.

3- دانشجو باید بتواند شوک را تعریف نموده، انواع و علل ایجاد آن را بیان نموده، تغییرات بافتی حاصله را بحث نماید.

4- دانشجو باید بتواند مکانیسم انعقاد خون و انواع اختلالات مهم آن را تعریف نموده، پدیده ایجاد لخته را بحث نماید.

5- دانشجو باید بتواند هیپرامی را تعریف نموده، علت ایجاد و انواع آن را با ذکر مثال بیان نموده و تغییرات بافتی حاصله را بحث نماید.

6- دانشجو باید بتواند ایسکمی را تعریف نموده، مکانیسم ایجاد و انواع را بیان نماید. تغییرات بافتی حاصله را بحث نماید.

7- دانشجو باید بتواند انفارکتوس را تعریف کند، انواع و مکانیسم ایجاد آنها را بیان نماید، تغییرات بافتی حاصله را بحث نماید.

8- دانشجو باید بتواند شوک را تعریف نموده، انواع ومراحل شوک را بیان کند و تغییرات بافتی ناشی از شوک را بحث کند.

هـ ) اختلالات ژنتیک

1- دانشجو باید قادر به بیان تعاریف کلی در مورد بیماریهای ژنتیک و انواع مختلف جهش ها بوده ، هر یک را با ذکر مثال مناسبی توضیح دهد.

2- دانشجو باید کلیات بیماری ها با توارث تک شاخی (مندلی) را توضیح داده و در مورد انواع مختلف اختلالات اتوزومال غالب، مغلوب و وابسته به جنس ، علاوه بر ذکر مشخصات هر یک، نوع ماکرو مولکولهای درگیر و مکانیسم های بیماری زایی آنها را با ذکر مثالی تشریح نماید.

3- دانشجو باید بیماریهای چندعاملی، نحوه اثر متقابل عوامل محیطی و ژنتیک و بیماریهای شایع در این گروه را شرح دهد.

4- دانشجو باید کلیاتی در مورد انواع اختلالات ژنتیک با توارث غیرکلاسیک را ذکر کرده و برای هر یک مثالی بزند.

5- دانشجو باید روشهای تشخیصی در حیطه اختلالات ژنتیک شامل سیتوژنتیک و ژنتیک مولکولی را بیان نموده و کاربرد آنها در شناسایی بیماریها را با ذکر مثالی برای هر یک تبیین نماید.

و) بیماریهای ایمنی

1- مکانیسم های آزارهای بافتی و سلولی ناشی از افزایش حساسیت تیپ I, II, III, IVرا توضیح داده و سه مثال از هر یک از بیماریهای انواع چهارگانه فوق را بیان دارد

2- مکانیسم پیدایش بیماریهای اتوایمیون را شرح داده مثالهایی از بیماریهای اتوایمیون لوکال و سیستمیک بیان دارد.

3- مکانیسم ایجاد بیماری در کمبودهای ایمنی ارثی و اکتسابی را شرح داده و مثالهایی از هر یک از انواع آن را بیان دارد.

4- با بیماری های آمیلوئیدوزیس آشنا شده انواع مختلف آن را بشناسد و علل اتیولوژیک هر یک از انواع آن را با ذکر اهمیت اعضاء مبتلا بیان دارد.

ز) نئوپلازیگ

1- نئوپلاسم را تعریف نموده و انواع آن را نام برد.

2- چگونگی نامگذاری تومورها را با ذکر نمونه توضیح دهد.

3- چگونگی افتراق تومورهای خوش خیم از بدخیم را توضیح دهد.

4- مکانیسم ایجاد یک نئوپلاسم را شرح داده و عوامل ژنتیکی و محیطی مؤثر بر ایجاد سرطان را نام برد.

5- راههای تشخیصی یک نئوپلاسم را نام برده و به طور مختصر توضیح دهد.

6- درجه بندی (Grading)و مرحله بندی (staging)تومورها را شرح دهد.

ح) بیماریهای عفونی

دانشجو باید بتواند :

1- بیماریهای عفونی را تعریف کند و انواع عوامل پاتوژن را بشناسد.

2- راههای انتقال و طرق انتشار عوامل عفونی را بیان کند.

3- مکانیسم کلی ایجاد بیماری توسط عوامل پاتولوژی را بیان کند.

4- نقش پاتولوژی در تشخیص عوامل عفونی را بیان کند.

5- طیف پاسخ ها و مکانیسم های دفاعی بدن انسان در مواجهه با عوامل عفونی را توضیح دهد.

6- تغییرات ماکروسکوپی و میکروسکوپی ناشی از تأثیر عوامل عفونی را به تفکیک بیان کند.

7- تغییرات مورفولوژیک ناشی از تأثیر هر کدام از عوامل عفونی را به تفکیک بیان کند.

8- مکانیسم ایجاد بیماری توسط هر نوع از عوامل عفونی را به تفکیک بیان کند.

9- با توجه به شرایط محیطی و جغرافیایی و اقتصادی کشورمان مهم ترین عوامل عفونی و آسیب های هیستوپاتولوژیک ناشی از آنها را نام برده وتوضیح دهد.

ط ) آسیب شناسی محیط و تغذیه

دانشجو باید بتواند :

1- «بیماریهای محیطی» را تعریف کند.

2- کاربرد پاتولوژی در تشخیص بیماریهای محیطی را بیان کند.

3- مکانیسم کلی سمیت عوامل توکسیک محیطی را توصیف کند.

4- مهمترین تغییرات مورفولوژیک ناشی از بیماریهای محیطی شایع را توصیف کند.

5- آلوده کننده های اصلی هوا ومنابع و عوارض اصلی آنها را بیان کند.

6- مهمترین انواع پنوموکونیوزیها، عوامل اصلی ایجادکننده آنها، علائم بالینی و تغییرات مورفولوژیک آنها را توصیف کند.

7- انواع رادیاسیونها ومهمترین اثرات آنها بر بافتهای مختلف بدن را توصیف کند.

8- تغییرات ماکروسکوپی ناشی از عوامل فیزیکی آزاررسان را تعریف کند.

9- درجه بندی سوختگی و علائم بالینی آنها را توصیف کند.

10- داروهای غیرمجازمثل هروئین، کاکوئین، و الکل را لیست کند و مهمترین عوارض سوء مصرف آنها را توصیف کند.

11- اصول کلی مکانیسم بیماری زایی سیگار وعوارض اصلی آن را توصیف کند.

12- سوء تغذیه و چاقی را تعریف نموده و پیامدهای هر یک از آنها را مختصراً توصیف کند.

13- انواع وعملکرد ویتامین ها و بیماریهای ناشی از کمبود هر یک از آنها را توضیح دهد.

14- اختلالات ناشی از کمبود پروتئین – انرژی را شرح دهد.

15- انواع مهم مواد معدنی ، عملکرد آنها و بیماریهای ناشی از کمبود آنها را بیان کند.

16- نقش رژیم غذایی در بیماریهای سیستمیک را با ذکر مثال بیان کند.

ی) بیماریهای اطفال و شیرخوارگی

1- مالفورماسیونهای کونژنیتال را تعریف نموده و مکانیسم های ایجاد آنرا توضیح دهد.

2- موارد خاصی از بیماریهای دوره شیرخوارگی و کودکی را با اولویت بر عوامل اصلی مورتالیتی و موربیدیتی را نظیر RDSواریتروبلاستوزیس فتالیس شرح دهد.

3- موارد مهم تومورهای خوش خیم و بدخیم خاص دوره کودکی را نام برده و از نظر ماکروسکوپی و میکروسکوپی توضیح دهد.

فهرست محتوا و ترتیب ارائه درس:

1- تعریف علم آسیب شناسی ، انواع آن، نقش آن در شناخت و تشخیص بیماریها، آسیب سلولی، تطابق سلولی، مرگ سلول و پیری سلولی (8 ساعت)

2- تعریف آماس، انواع و علل آن ، تغییرات بافتی حاصله و اثرات موضعی وسیستمیک آماس. (5/3 ساعت)

3- تعریف ترمیم بافتی ، رشد و تمایز سلولی، انواع ترمیم، ترمیم زخمها و جنبه های آسیب شناسی ترمیم، (5/3 ساعت)

4- تعریف اختلالات مایع وهمودینامیک ، ادم ، خونریزی ، هموستاز، ترومبوآمبولی ایسکمی، انفارکتوس و شوک (8 ساعت)

5- تعریف مکانیسم های ژنتیکی ایجاد آسیب و بیان برخی بیماریهای ژنتیکی و تغییرات بافتی حاصله . (4 ساعت)

6- تعریف ایمنوپاتولوژی ، مکانیسم های آسیب بافتی با واکنش ایمنی، بیماریهای خودایمنی و نقص ایمنی (7 ساعت)

7- تعریف تومور، انواع و علل، مکانیسم ایجاد ونمای مورفولوژی (10 ساعت)

8- آشنایی با برخی بیماریهای عفونی (باکتری، ویروس، انگل و ...) و مکانیسم های عمومی ایجاد آسیب بافتی توسط ارگانیسم ها.

9- شناخت عوامل محیطی آسیب رسان و عوامل تغذیه ای و نقش آنها در آسیب بافتی و ایجاد بیماری (8 ساعت)

10- آشنایی با اصطلاحات و بیماریهای خاص دوران شیرخوارگی و طفولیت (3 ساعت)

روش تدریس:

1- کلاسهای نظری به صورت سخنرانی و پرسش و پاسخ با استفاده از وسایل آموزشی نظیر اورهد، اسلاید، دیتا پروژکتور.

2- کلاسهای عملی به صورت کار عملی با استفاده از اسلایدهای میکروسکپی تهیه شده در بخش آسیب شناسی.

وظایف و تکالیف دانشجو:

دانشجو باید برای دستیابی به اهداف تعیین شده و کسب آگاهی و توانایی لازم:

1- به طور مرتب در کلاسهای درس طبق مقررات آموزشی حضور یابد.

2- ازمنابع نوشتاری و الکترونیکی معرفی شده و در دسترس استفاده نماید.

3- از کتابهای اطلس برای آشنایی بیشتر و درک عمیق تر تغییرات بافتی استفاده نماید.

4- وظایف درسی محوله از سوی اساتید(به عنوان مثال ارائه کنفرانس دانشجویی) را به نحو احسن انجام دهد.

روش ارزشیابی دانشجو:

1- قسمت نظری: به صورت امتحان کتبی در پایان ترم با سئوالات چهار گزینه ای با تاکسونومی 3-1 بازاء هر ساعت تدریس 2-1 سؤال و 20% سئوالات با متن انگلیسی

2- قسمت عملی: امتحان پایان ترم به صورت تشخیص و توضیح اسلایدهای میکروسکپی.

منابع مطالعه :

1- منابع امتحان:

الف) Kumar, cotran, Robbins. Basic pathology 7 th Edit. 2003 saunders co

ب) مطالب تدریس شده توسط اساتید در کلاسهای درس.

2- منابع برای مطالعه بیشتر:

A) Cotran R. Kumar V.collins T: Robbins Pathology Basis of Disease 6 th Edition, 1999, Saunders Co.

B) Damjanov I. Linder J. ANDERSON'S PATHOLOGY, Tenth Edition 1996, Mosby co

آسیب شناسی (پاتولوژی )چیست؟

مطالب مشابه :

پاتولوژي چيست؟

آسیب شناسی (پاتولوژی )چیست؟

پزشکی چیست ؟

پاتولوژی و پاتوفیزیولوژی ام اس

آزمایش های غربالگری دوران بارداری چیست و چه ضرورتی دارد؟(قسمت اول)

نمونه های سیتولوژی - رنگ امیزی هماتوکسین-ائوزین و پاپانیکولا

رشته زیست شناسی (بیولوژی) ، گرایش ها و بازار کار

توده ها و کیست های تخمدان

پاتولوژی مفاصل زایگوپوفیریال ( فاست ) :

ندول‌هاي تيروييد