اطلاعاتی در مورد چرم

چرم چیست ؟

چرم ماده ای بادوام و انعطاف پذیر است که از دباغی پوست احشام به دست می آید. چرم به دلیل داشتن ویژگی تنفس پذیری جایگاه مهمی را در بخش پوشاک به خود اختصاص داده است. پوست خام احشام در حالت طبیعی خود، قابل استفاده نیستند چون به مرور زمان پوسیده شده و با تغییرات دمایی دچار تغییرخواص می شوند. در سرما سخت و صلب و در گرما شل و نرم.

فرایند دباغی، پوست فسادپذیر را به یک مادهٔ طبیعی پایدار، دایمی و انعطاف پذیر برای کاربردهای گوناگون تبدیل می‌کند. چرم در تلفیق با چوب، پایهٔ فناوری باستانیان را شکل می‌داده است.

صنعت چرم و صنعت خز با هم متفاوت‌اند. این تفاوت از اهمیت مواد خام مورد استفاده در هر کدام پیداست. مواد خام مورد استفاده در صنعت چرم، محصولات فرعی صنعت گوشت هستند؛ در حالی‌که گوشت ارزش بیش‌تری از پوست دارد.

مواد خامی که در صنعت خز به‌کار گرفته می‌شوند، ارزش بیش‌تری از گوشت دارند و به همین خاطر گوشت به عنوان یک محصول جانبی تلقی می‌شود. تاکسیدرمی اجازهٔ استفاده از پوست حیوانات را به انسان می‌دهد، البته مهم‌تر از پوست‌شان، سر و بخشی از پشت آن‌هاست. پوست‌ها و پوست‌های خام در ساخت چسب و ژلاتین هم کاربرد دارند. چند راه وجود دارد که در نتیجهٔ آن‌ها، پوست جانور به یک مادهٔ انعطاف‌پذیر و محکم به نام چرم تبدیل می‌شود.

انواع چرم:

چرم فول گرین: چرمی که لایه لایه نشده و یا رویه ( منظور از رویه یا رخ چرم قسمتی است که محل رویش پشم یا موی حیوان می باشد) آن ساییده نشده باشد که عموما از انواع پوستهای گاوی، گوسفندی، بره ای و بزی تولید می شود.

جیر: نوعی چرم با سطح صاف و مخمل مانند است که در تهیه چکمه، دستکش، کیف و دیگر محصولات می تواند مورد استفاده قرار گیرد. عموما از پوستهای بزی و گوسفندی ایجاد می شود برای ساخت جیر، سطح گوشتی پوست را پرداخت می‌کنند تا به صورت مخملی دربیاید.

اشبالت(لایه لایه کردن): لایه زیرین پوست گاو است که به عنوان جیر گاوی عرضه می شود برای به دست آوردن این چرم شبیه جیر، چرم‌های ضخیم گاوی را ورقه ‌ورقه می‌کنند و بعد جیرسازی را انجام می‌دهند.

نبوک: در صورتیکه در تهیه چرم از چرم فول گرین استفاده گردد اما رخ چرم ساییده شود چرم نبوک بدست می آید که نسبت به جیر و اشبالت دارای تراکم الیاف بیشتری بوده و ظاهر یکنواخت تر و زیردست نرم تری نیز داراست.

ویژگیهای انواع چرم:

1- چرم گاوی و گوساله ای: دارای الیاف متراکم است به همین دلیل مقاومت بالایی دارد، سطح آن صاف و در اصطلاح بدون گرین می باشد، بر اساس مورد مصرف به صورت نرم و خشک در ضخامت های متفاوت ارائه می شود کاربرد عمومی آن در تهیه کفش و انواع کیف گاها در تهیه لباس و دستکش هم از آن استفاده می گردد.

2- چرم گوسفندی و بره ای: تراکم الیاف آن به نسبت سایر چرمها کم است سطح آن مانند چرم گاوی صاف است، لطافت و سبکی آن باعث گردیده که بصورت عمده در لباس و دستکش مورد استفاده قرار گیرد. انواع کیفی آن نیز جهت تهیه کیف های زنانه تولید می شود.

3- چرم بزی: تراکم الیاف آن به نسبت چرم گاوی کمتر ولی از چرم گوسفندی بیشتر است و مقاومت بالایی دارد. محل خروج مو به وضوح بر روی چرم مشاهده می شود و به راحتی از سایر چرم ها قابل تشخیص است. با توجه به کاربرد آن به دو صورت نرم و خشک ارائه می شود. موارد مصرف آن در انواع کیف و کفش زنانه می باشد.

دلایل برتری چرم طبیعی نسبت به چرم مصنوعی(فوم):

1- خاصیت قابلیت عبور بخار آب (یا همان خصلت تنفسی) چرم طبیعی

2- استحکام بالای چرم طبیعی

چگونگی تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی:

1- چرم مصنوعی در تمام سطح دارای یک طرح یکسان یا یک طرح تکرارشونده می باشد در حالی که سطح چرم طبیعی دارای طرح رخ مختلف می باشد.

2- در یک سطح بزرگ ضخامت چرم مصنوعی در تمام نقاط یکسان است در حالی که چرم طبیعی در نقاط مختلف سطح دارای ضخامت های متفاوت می باشد.

3- چرم مصنوعی خیلی سریع در مقابل حرارت جمع می شود و در حال سوختن بوی خاصی متصاعد شده و دود سیاه رنگی ایجاد می کند و خاکستر باقی مانده از آن سفت و خشک است در حالی که چرم طبیعی در مقابل حرارت دیرتر جمع می شود و دیرتر آتش می گیرد و در حال سوختن بویی مشابه سوختن پشم متصاعد شده و دود سفید رنگی ایجاد می کند و خاکستر باقی مانده نرم و پودری است.

4- در مقطع برش خورده چرم مصنوعی الیافی مشاهده نمی شود در صورتیکه در مقطع چرم طبیعی الیاف رشته ای قابل مشاهده است.

5- چرم مصنوعی از مواد پلاستیکی ساخته شده است که بر روی سطح یک تور تزریق شده اند بنابراین دولایه است در صورتیکه چرم طبیعی اینگونه نیست.

6- زیردست چرم مصنوعی حالت لاستیکی دارد.

دباغی چیست ؟

هنگامی که پوست مرطوب است نرم و انعطاف پذیر بوده و لیکن به سرعت فاسد می گردد و هنگامی که خشک می شود به یک جسم سفت و شکننده تبدیل می شود که پس از مرطوب شدن مجدد حالت فساد، گندیدگی و تعفن در آن مشاهده می گردد. در حالیکه پوست دباغی شده با از دست دادن رطوبت خود به یک جسم نرم و انعطاف پذیر تبدیل می شود که پس از جذب مجدد رطوبت به هیچ وجه فاسد و متعفن نمی گردد.

بنابراین هدف از دباغی جلوگیری از خشکی و شکنندگی پوست و حفظ نرمی و قابلیت انعطاف چرم پس از خارج شدن آب آن می باشد.

به عبارت دیگر دباغی عبارت است از عمل آوردن پوست های خام فاسد شدنی بوسیله یک سری روشها و مواد شیمیایی جهت تبدیل به یک محصول فساد ناپذیر و قابل مصرف در تولید کالاهای گوناگون.

گیاهی با استفاده از تانن (از ریشهٔ tanning به معنای دباغی) و سایر عناصری که در پوست تنه و میوه برخی درختان ( مانند مازو ) یافت می‌شوند، تهیه می‌شود. این نوع چرم، انعطاف‌پذیر بوده و رنگ آن قهوه‌ای‌ست که میزان رنگش به ترکیب شیمیایی و رنگ پوست بازمی‌گردد. چرم گیاهی در آب پایدار نیست؛ بی‌رنگ می‌شود و اگر پس از خیس شدن، خشکش کنید، چروک گشته و از انعطاف‌پذیری و نرمی‌اش کاسته خواهد شد. در آب گرم، شدت چروک شدنش بیش‌تر است و تقریباً شبیه ژلاتین می‌شود. علاوه بر اینکه سفت شده و احتمالاً شکننده هم می‌گردد. چرم جوشانده نمونه‌ای است از چرمی که با قرار گرفتن در آب داغ، شناور شده و سفت می‌شود. این اتفاق در موم جوشانده و مواد شبیه هم رخ می‌دهد. در تاریخ گهگاه پس از عمل سفت کردنش، از آن در زره‌ها و هم‌چنین در اتصال کتاب‌ها هم استفاده می‌شده است. این نوع چرم، تنها نوع چرم است که در حکاکی و قالب‌گیری چرم می‌تواند مناسب باشد.
کرومی که در ۱۸۵۸ اختراع شد، با کرومیوم سولفات و دیگر نمک‌های کرومیوم دباغی می‌شود.
آلدهیدی با استفاده از ترکیبات گلوتارآلدهید یا اکسازولیدین دباغی می‌شود.
ترکیبی به کمک بسپارهای آروماتیک مثل گونه‌هایی از نوولاک و نرادول ساخته و دباغی می‌شود.
آلومی که با نمک آلومینیوم در ترکیب با چسبنده‌های گوناگون و منابع پروتئینی مانند فلوئور، زردهٔ تخم مرغ و غیره دباغی می‌شود.
پوسته خام با ایجاد تراش‌های نازک روی پوست، شناور ساختنش در لیمو، و کشیدنش در موقعی که خشک شده است درست می‌شود.

پس از دباغی اولیه با توجه به اینکه برای تولید کالاهای چرمی گوناگون به خواص متفاوتی از قبیل میزان نرمی، میزان کشسانی یا سفتی و غیره نیاز است لذا جهت ایجاد این خصوصیات دباغی مجدد با مواد شیمیایی خامی که این خصوصیات را به چرم می دهند صورت می گیرد.

مراحل اصلی ساختن چرم:

1- کندن پوست و جداکردن پوست از لاشه حیوان

2- ضدعفونی کردن: جلوگیری از فساد پوست هنگام حمل و نقل و انبارکردن

3- شستشو و خیساندن : بازگرداندن پوستهای خشک به حالت عادی

4- موزدائی: جدا کردن مو از سطح چرم

5- آهک دادن: نرم کردن ریشه مو، چربی و گوشت های زائد جهت منبسط کردن بافتهای پوست برای مراحل بعدی

6- لش زدائی: جدا کردن چربی و گوشت های زائد از پوست

7- آهک زدائی: خنثی کردن مواد قلیایی که در مرحله 5 بوجود آمده است.

8- افزایش مواد آنزیمی: جهت نرم کردن پوست

9- سالامبور کردن یا اسیدی کردن: رسانیدن درجه اسیدی پوست بحد لازم ( پوست سالامبور شده را می توان نگهداری کرد)

10-دباغی: در این مرحله پوست را می توان با روش مناسبی با استفاده از مواد گیاهی، کروم و ... دباغی کرد.

11-تراشیدن یا ورقه کردن: بمنظور یکنواخت کردن یا کاهش ضخامت چرم

12-شستشو: بمنظور از بین بردن نمکهای اضافی

13-خنثی کردن: تنظیم درجه اسیدی

14-دباغی مجدد: ایجاد خصوصیاتی مثل نرمی، سفتی، کشسانی و ... در چرم نهایی

15-رنگرزی: بدست آوردن رنگ پایه مورد نظر

16-روغن دادن: روشی برای خوراک دادن مواد چربی بمنظور نرم کردن و حالت دادن به چرم

17-خشک کردن

18-نرم کردن: انعطاف پذیر کردن چرم بوسیله اعمال مکانیکی

19-گیره کردن: افزایش بازده سطح

20-پرداخت و آراستن چرم: رنگ کردن رویه چرم و بهتر کردن ظاهر آن

21-اتوکردن یا پرس کردن: برای براق کردن، مسطح کردن و نرم کردن چرم یا چاپ زدن و ایجاد نقش های تزیینی روی رخ چرم

مدت زمان لازم جهت پروسه کامل چرمساز حدود 15 روز می باشد.

پرداخت چرم (فینیشینگ):

پرداخت چرم فقط یک رنگرزی ساده سطح چرم به منظور پوشاندن اشکالات یا ترمیم خراشهای موجود در رخ چرم نیست بلکه این عمل کمک زیادی به دوام و زیبایی چرم، مقاومت چرم در مقابل رطوبت، حلال ها، حرارت و سایش می کند. علاوه بر این ظاهر چرم طبیعی برخلاف چرم های سنتزی و پلاستیکی کاملا یکنواخت نیست و این امر سبب می شود که مصرف چرم در تهیه یک کالای چرمی افزایش یابد اما پرداخت چرم تا حدودی به یکنواخت نمودن رنگ سطح و در نتیجه کاهش مصرف چرم کمک می کند.

مواد تکمیل چرم:

ترکیباتی که در مرحله پرداخت چرم بکار می روند بسیار متنوع بوده و شامل رنگدانه های آلی و معدنی، رنگینه های عالی قابل حل در حلال، رزین ها، واکس ها، نفوذ دهنده ها و غیره می باشد.

ترکیبات و موارد استفاده از آنها نسبت به نوع چرم متغیر است و بستگی به نوع چرم و مصرف نهایی آن دارد.

لایه های تشکیل دهنده پرداخت چرم:

سه لایه اصلی عملیات رنگ آمیزی سطح چرم به شرح ذیل می باشد:

1- باتوم یا لایه زیرین: اولین لایه پرداخت می باشد که رزینهای مصرفی در این قسمت عموما چسبناک بوده و باعث چسبیدن سطح چرم به لایه بیس یا پایه می گردند.

2- بیس یا پایه: این لایه عموما 5 تا 8 بار بر سطح دایکراست اعمال می گردد، اصلی ترین لایه پرداخت می باشد و در واقع ایجاد رنگ دلخواه، زیردست مناسب و پوشش عیوب سطح چرم بوسیله این مرحله حاصل می شود.

3- تاپ یا لایه فوقانی: بعنوان لایه لاک شناخته می شود. وظیفه این لایه محافظت از لایه بیس در مقابل سایش، جلوگیری از رنگ دهی چرم و ایجاد براقیت دلخواه می باشد.

انواع پرداخت چرم:

1- پرداخت آنیلینی: در بسیاری از موارد برای یکنواخت کردن، مراقبت، حالت و مقاومت چرم روی آن با فیلمی شفاف پوشانده می شود و در نتیجه زیبایی طبیعی رخ چرم کاملا مشاهده می گردد.

2- پرداخت مات یا پیگمنتی: در این نوع پرداخت جهت رنگ کردن سطح چرم از رنگدانه استفاده می شود در نتیجه سطح رخ چرم کاملا قابل مشاهده نمی باشد.

3- پرداخت نیمه آنیلین: حد واسط دو نوع پرداخت آنیلین و پیگمنتی می باشد.

4- پرداخت ورنی: در این نوع پرداخت از لایه پلی اورتان ضخیم تر استفاده می شود که تقریبا چرم را ضد آب می سازد و معمولا بصورت براق و شفاف است.

5- پرداخت پولاپ: در این پرداخت از روغن هایی استفاده می گردد که در صورتی که چرم تحت فشار قرار گیرد سایه تیره و روشن روی آن ایجاد می گردد این پرداخت ظاهری بسیار طبیعی و زیبا به چرم می دهد ولی در نگهداری آن بایستی دقت کافی بعمل آید و از ایجاد هر گونه خراش روی سطح آن بایستی جلوگیری شود.

لایه پرداخت چرم باید دارای خواص زیر باشد:

1- چسبندگی مطلوب

2- ثبات نوری قابل توجه

3- خاصیت نرمی و کشسانی مطلوب

4- مقاوم در مقابل سایش

5- مقاوم در مقابل عرق کردن

6- قابلیت انعطاف پذیری

7- مقاوم در مقابل تغییرات دما

نحوه نگهداری از البسه و کالاهای چرمی

چرم و جیر محصولی از پوست طبیعی است که سایه روشنی رنگ و چروک های طبیعی وجه تمایز آن از محصولات مصنوعی می باشد.
گردو غبار و کثیفی سطح چرم را با یک اسفنج نرم پاک کنید.
سعی نکنید لکه های خیلی عمیق یا لکه هایی که به سختی پاک می شوند را کاملا برطرف نمایید.
با دور نگهداشتن کالای چرمی از رطوبت زیاد آنرا از خطر متورم شدن و یا کپک زدگی مصون دارید.
جهت محافظت از کالای چرمی از روکش پلاستیکی هرگز استفاده ننمایید.
از زدن عطر و اسپری بصورت مستقیم بر روی کالای چرمی جدا خودداری کنید.
از تابش مستقیم آفتاب بمدت طولانی بر آن بپرهیزید.
از ایجاد لکه چربی و خودکار جدا جلوگیری نمایید.
محصولات چرمی ممکن است پس از مدتی بعلت خشکی هوا یا پس از خشکشویی کمی خشک شود، برای جلوگیری از خشک شدن و حفظ نرمی و لطافت آن از واکس های روغنی مخصوص چرم طبیعی استفاده کنید.
رفع چروک از جیر یا چرم کار ساده ای نیست، لذا لازم است این البسه با چوب لباسی مخصوص در جای خشک و خنک نگهداری شود.
کاور لباس را از جنس پارچه ای انتخاب نموده و از استفاده از کاور پلاستیکی خودداری نمایید.
حتی الامکان از استفاده البسه چرمی در زیر باران خودداری فرمایید، درغیر اینصورت استفاده بهتر است قبلا آن را با اسپری ضد آب کننده کلونیل (Nano Poro) اسپری نمایید.
البسه چرمی را می توانید با قرار دادن پارچه پنبه ای خشک بر روی آن و دمای کمتر از 70 درجه و بدون بخار اتو نمایید. از اتو نمودن البسه جیر و شرلینگ خودداری نمایید.
کیف چرمی خود را با کاغذ باطله پر کنید تا شکل خود را از دست ندهد.
محصولات چرمی در مقابل نفوذ آب تاحدودی مقاومت هستند (مانند البسه پارچه ای به سرعت خیس نمی شوند) ولی ضد آب نیستند، لذا از خیس شدن چرم جلوگیری کنید. چرم در صورت خیس شدن ممکن است تغییر رنگ دهد در این صورت پیش از هر گونه اقدامی برای تغییرات ایجاد شده، ابتدا آب اضافه را با استفاده از پارچه نرم نخی گرفته، سپس اجازه دهید در هوای آزاد دور از نور مستقیم خورشید یا حرارت خشک شود تا به حالت اولیه برگردد، پس از آن اندکی نرم کننده سطحی چرم استفاده کنید تا انعطاف پذیری آن مجددا ایجاد شود در مورد دستکش قبل از خشک شدن کامل، آنرا بدست کنید تا فرم دست پیدا کند.

نحوه اعمال واکس مناسب البسه وکالاهای چرمی

تمامی کالاهای چرمی ما جهت نگهداری نیازمند اعمال واکس مناسب هستند، دقت نمایید که واکس مصرفی حتما باید مناسب و مخصوص چرم طبیعی باشد، باین منظور می توانید از واکس کلونیل (Diamant wax) استفاده نمایید. در هنگام اعمال واکس به نکات زیر توجه نمایید.

مقدار کمی واکس اعمال شود به گونه ای که واکس اضافی روی سطح چرم بیش از حد لازم نماند، دقت نمایید از مصرف واکس بیش از حد معمول جدا خودداری شود، استفاده بیش از حد واکس منجر به مسدود شدن منافذ سطحی چرم و جلوگیری از بهینه عمل کردن خصلت تنفسی چرم (ورود هوا و خروج بخار آب) و همچنین شوره زدن چرم می شود.
در مورد البسه دقت نمایید:

قبل از اعمال واکس مناسب، لباس مورد نظر باید به مدت چند دقیقه گرم شود برای این منظور می توان لباس را در برابر جریان هوای نیمه گرم مثلا فن کوئل یا سشوار قرار داد.
پس از اعمال واکس لباس مجددا در برابر هوای نیمه گرم قرار گیرد.
در نهایت کل سطح البسه به وسیله برس یا پارچه نخی تمیز و نرم پولیش شود.
در صورت سفیدک زدن سطح البسه پس از واکس ابتدا پارچه نخی تمیزی روی لباس چرمی پهن نموده و سپس در کمترین درجه حرارت ممکن لباس مورد نظر را اتو نمایید از ثابت نگهداشتن اتو روی سطح چرم جدا خودداری نمایید.

نحوه تمیز کردن سطح البسه وکالاهای چرمی

البسه چرمی را می توان در خانه با یک پارچه نمناک تمیز کرد. چنانچه آلودگی سطح چرم زیاد باشد می توانید با استفاده از تمیزکننده Clean & Care کلونیل به شرح زیر نسبت به تمیز کردن آن اقدام فرمایید.

تمیز کننده Clean & Care :

کف تمیزکننده را بر روی پارچه نخی سفید قرار دهید.
پارچه را به صورت یکنواخت بر روی سطح چرم بکشید.
کف و آلودگی خارج شده را با پارچه نخی نمناک تمیز نمایید.(دقت نمایید آب اضافی پارچه را ابتدا به طور کامل خارج نمایید.)
اجازه دهید تا سطح چرم به طور طبیعی خشک شود.

اطلاعاتی در مورد چرم

مطالب مشابه :

انواع چرم

اطلاعاتی در مورد چرم

درصد ضرایب سود و هزینه ای عمده فروشی و خرده فروشی کالا

آشنایی با چرم

ویژگیهای انواع چرم

انواع صنایع دستی در ایران

مراکز و بازارهای عمده فروشی در گوانجو 1