شب یلدا

تاريخچه يلدا در سنت ايراني

يلدا و مراسمي که در نخستين شب زمستان و بلندترين شب سال برپا مي شود ، سابقه دور و درازي دارد . رسم و رسومات شب يلدا مخصوص آريايي هاست و از اين شب به عـنوان شب زايش خورشيد يا شب تولد نور ياد شده است . اين تغيير در فـرهنگ آريايي قدمتي بالغ بر هزار سال دارد . گذشتگان ما که پايه و اساس زنديگشان بر کشاورزي و شباني استوار بوده و در طول سال ، با سپري شدن فـصول و تضادهاي طبيعي موسمي برخورد داشته اند ، بر اثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشيد و تغيير فصول و بلندي و کوتاهي روز وشب و جهت و حرکت و قـرار ستارگان آشنايي يافته و کارها و فـعاليت هايشان را با آن تنظيم مي کرده اند .

روشني روز و تابش خورشيد و اعـتدال هوا در نظر گذشـتگان ، مظاهـر نيکي و ايزدي بوده و تاريکي و شب و سرما را نيز از خصوصيات اهريمني مي پنداشـتند . کم کم اين اعـتقاد به وجود آمد که نور و روشني و ظلمت و تاريکي مرتب در نبرد و کشمکش هـسـتند ، گاه خورشـيد پيروز مي گردد و ساعـات بيشـتري در پرتوي خود ، مردم را نيرومند نگاه مي دارد و گاه مقـهور تاريکي مي شود و ساعـات کمتري فـروغ و تابش خود فـيض مي رساند . کم کم دريافـتند که کوتاه ترين روز ، آخرين روز پاييز ، يعني سي ام آذز است و بلندترين شب سال ، از آغاز دي ، روزها به تدريج بلندتر و شب ها کوتاه تر مي شود . خورشـيد هـر روز بيشـتر در آسمان مي پايد و نور و گرمي نثار مي پاشـد ، به همين جهت آن شب را يلدا ناميدند ، يعني تولد ، زايش خورشيد شکسـت ناپذير و آن را آغاز سال قـرار دادند .

اقـوام آريايي ، از هـند و ايراني ( هندواروپايي ها جشن تولد آفتاب را آغـاز زمستان نمي دانستند ) به ويژه ژرمن ها جشن تولد آفتاب را آغـاز زمسـتان گرفته و آن ماه را به خداي آفتاب نسبت مي دادند و اين بي تناسـبي نيست ، چه واقعا آغـاز زمستان مانند تولد جديد خورشيد است که از آن روز در نيم کره شمالي رو به افزايش و ارتفاع و درخشندگي مي گذارد و هر روز قـوي تر مي شود . ابوريحان بيروني در آثار الباقيه مي گويد : ( روز يکم ماه دي ، خور نيز ناميده مي شود ) و در قـانون مسعودي نسخه موزه بريتاني لندن خوره روز ثبت شده ، اگر چه در بعضي منابع ديگر خرم روز ناميده شده است .

اما ضد تاريکي ، روشنايي است . تصور گذشتگان بر اين بود که تاريکي نماينده اهـريمن است و روشني از تجليات و آثار اهورايي . به همين مناسبت در شب ها آتش نيز روشن مي کردند تا تاريکي و عاملان اهريمني و شيطاني نابود شـده و بگريزند . هـمچـنان که خورشـيد به مناسـبت فـروغ و گرماي کارسازش تقـدس پيدا کرده بود ، آتش نيز از هـمان تقـدس و والايي در نزد مردم برخوردار شـده بود .در شب يلدا ، يا تولد خورشـيد جهت رفع اين نحوست ، آتش روشن مي کردند ، دور هم جمع مي شدند ، سفـره پهن مي کردند و با هم غذا مي خوردند . هـر آنچه ميوه تازه فصل که نگهداري شده بود و ميوه هاي خشک ، همه را در سر سـفـره مي گذاشـتند . اين سفـره جنبه ديني داشت و مقـدس بود ، يعني از ايزد ، خورشـيد و روشنايي و برکت مي طلـبيدند تا در زمسـتان به خوشي سر کنند و ميوه تازه و خشک و چيز هاي ديگر در سفـره ، تمثيلي از آن بود که بهار و تابستاني پر برکت داشته باشـند . همه شب را در پرتو چراغ و نور آتش مي گذراندند تا اهـريمن فـرصت تباهي و دژخويي پيدا نکند . به هر حال ، ايرانيان امروز هم مانند گذشته ، شب يلدا را جشن مي گيرند . در اين شب ، اقوام و خويشاوندان دور و نزديک دور هم جمع مي شـوند و پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها براي بچه ها قـصه مي گويند ، فـال حافـظ مي گيرند و آجيل مخصوص اين شـب و انار و انگور و هـندوانه و ... مي خورند . اعـتقـاد گذشتگان بر اي بود که با خورندن هـندوانه ، لـرز و سوز زمسـتان را حس نمي کنند . آن ها معـتقـد بودند خوردن ميوه هايي چون انار و پرتغال به آن دليل است که رنگ اين ميوه ها به مانند رنگ نور خورشـيد به هـنگام سپيده دم است و از ديرباز رسم بر آن بوده که از اين ميوه ها در اين شـب ميل شـود .

پس يکم دي ماه ، به مناسـبت آن که تجديد حيات خورشـيد است ، به نام يلـدا يعني تولد خورشـيد ، مشهـور شده و جشن گرفته مي شـد . اما در آغاز دي ماه ، جشن بزرگ ديگري نيز بود . در آن روزها هرگاه نام روز و ماه با هـم تلاقي مي يافـت ، آن روز را جشن مي گرفـتند و در اوسـتا به معني آفـريدگار و خداوند و ددو در پهلوي شکل تغيير يافـته همين واژه است . ماه دي نيز شکل فارسي و تغيير يافته جديد هـمين کلمه اسـت . و نخستين روزش به نام پروردگار است و به اين منظور جشني بوده ضمن آن که چند روز تولد خورشـيد نيز بود . به آن خرم روز گفته شـده و و جـشن بزرگي در ايران باستان به هـمين مناسبت مي گرفـتند . ابوريحان بيروني مي گويد : (( دي ماه را خور ماه نيز مي گويند . نخستين روز آن خرم روز است و اين روز و اين ماه هـر دو به نام خداي بزرگ اسـت . )) اين روز نزد ايرانيان بسيار گرامي بود و آغـاز سال نيز محسـوب مي شـده اسـت . در دوران گذشته ، انتشار آيين مهر به روم و بسياري از کشورهاي اروپايي ، باعـث شـد که روز بيست و يکم دسامبر را که برابر با يکم دي ماه بود ، به عـنوان روز تولد مهر يا ميتراي شکـسـت ناپذير جشن بگيرند اما در سـده چهارم ميلادي بر اثر اشتباهاتي که در کـبيسـه روي مي داد ، تولد مهر نجات بخش ، يا مسيحاي منجي در بيست و پنجم دسامبر واقع شـد و از آن پس تثبيت شـد . تا آن زمان تولد عـيساي مسـيح در ششم ژانويه جشن گرفـته مي شـد . اما هنگامي که کم کم مسيحيت در روم جا باز کرد ، متوليان کـلـيسـا چون نتوانسـتند با برانداختن جشن تولد ميترا در بيست و پنجم دسامبر غـلبه کنند ، همان روز را زايش عـيساي مسـيح اعـلام کردند که تا اين زمان نيز باقي مانده اسـت . يلـدا يک واژه سرياني است به معني تولد . رومي ها خودشان واژه ناتالـيس را به معني تولد داشـتند . مسـيحيان سرياني واژه يلـدا را با خود به ايران آوردند و از آن زمان تا کنون اين نام در ايران ماندگار شد . البته فقط تولد ميترا و موعـد زماني آن نبود که در مسيحيت خارج شـد ، بلکه در واقع امروزه هـمه مسـيحيان جهان ، شب تولد مسـيح را جشن مي گيرند و تا بامداد بلندترين شـب سال را بيدار مانه و با خوردن و نوشيدن و شادي مي گذرانند .

طعم آجيل وانگورواناروهندوانه درجشن تولد خورشيد

يلدا شب ترين شب سال

يلدا با ولاد ت وميلاد وتولد هم خانواده است پيشينيان ما که به نبرد دائمي شب و روز، نور وظلمت، خوبي وبدي واهورا واهريمن اعتقاد داشتند مي گفتند که طولاني ترين نبرد سال نبرد شب يلدا است که به درخشش خورشيد و پيروزي نور ختم مي شود.

يلدا ، شب تولد خورشيد است .

شب تولد خورشيد بردوستداران روشنائي مبارک !

آجيل شب يلدا

آجيل شب يلدا به دليل مغزها وخشکبار فراوان ومتنوعي که دارد از نظرارزش تغذيه اي بسيارارزشمند است .آجيل از جمله مواد غذايي است که در ميهماني هاي رسمي ما به کار مي رود وجزء موادغذايي گران قيمت است.آجيل اين شب برخلاف آجيل عيدنوروز،خام بوده ونمک ندارد اين آجيل به آجيل شيرين معروف است وازآنجايي که بوداده نيست ، از نظرمتخصصان تغذيه مفيدترهم هست. براي آنکه با خواص اين آجيل بيشترآشنا شويم تک تک آنها را مورد بررسي قرارميدهيم .

هندوانه

هندوانه ازجمله ميوه هاي است که در اين شب به قيمت بسيار بالايي به فروش مي رسد. همه دراين شب خود را ملزم مي کنند تا حتما حتي مقدار اندکي هم که شده ، ميل کنند.حتما باورتان نميشود ،اگر بگوييم زادگاه اصلي اين ميوه در قاره آفريقاست وبراي اولين بار در کشور مصر کشت شده است .سپس ازمصر به چين وسپس روسيه رفته وبه سراسر دنيا معرفي گرديده است . امروزه ، علاوه برروسيه ، کشورهايي نظير چين ، ترکيه ، ايران وايالات متحده از بزرگترين توليد کنندگان اين ميوه به حساب مي آيند. اين ميوه به دليل آب فراواني که دارد اغلب در روزهاي گرم تابستان طرفداران زيادي دارد اما در شروع زمستان يعني شب يلدا نيز خريداران بسياري دارد. ايرانيان معتقدند که با خوردن اين ميوه که طبيعت سردي دارد ديگر در زمستان سوز سرما بر آنها کارساز نخواهد بود.از ديدگاه متخصصان علم تغذيه يک سروينگ از اين ميوه در رژيم غذايي روزانه معادل يک فنجان است که در اين مقدار نزديک به 50 کالري انرژي 5/14ميلي گرم ويتامين c ، 176ميلي گرم پتاسيم ومقاديربالايي از پيش سازويتامين A،6 Bو1B وجود دارد.

به اين دليل ،هندوانه از منابع عالي ويتامين C وA قـلمداد مي شود. جالب است بدانيد که اين ميوه از بروز عفونت در بيماران مبتلا به آسم ، آترواسکلروزيس ، سرطان کولون وآرتروز جلوگيري مي کند. وجود مقادير بالايي ازآنتي اکسيدانهاي مختلف دراين ميوه آن را ارزشمند ساخته است . ويتامين CوAوليکوپن از مهمترينآنتي اکسيدانهاي موجود در اين ميوه هستند. اين ترکيبات با غير فعال کردن راديکال هاي آزاد از اکسـيداسـيون کلسـترول وتنگ شدن ديواره عـروق از بروز بيماري هاي قـلبي وسکته جلوگيري مي نمايد . به علاوه ، مطالعات نشان مي دهـد که مصرف منظم اين ميوه از بروز حملات آسم ، سرطان کولون وحتي آرتروز جلو گيري مي کند. رنگ صورتي اين ميوه مربوط به ليکوپن موجوددراين ميوه است که به دليل خواص آنتي اکسيداني مانع بروز سرطان هايي نظير سرطان پروستات ، سينه ، ريه و روده مي گردد . اين ميوه با خواص ضد سرطاني از اطلاعات ژنتيکي همه سلول ها (DNA) محافـظت کرده واز جهش هاي ژنتيکي جلوگيري مي کند. اين ميوه نيز مانند هويج در تقويت حس بينايي موثر است .

وجود بتا کاروتن در اين ميوه در حفظ سلامت چشم ها موثر است .اما با وجود فوايد بسيار بالاي اين ميوه ، هندوانه داراي ترکيبات گواتروژن است وافرادي که در مناطق با يد کم زندگي مي کنند بايد کمتر از اين ميوه استفاده کنند. اين ميوه اگزالات وپورين بالايي دارد به اين دليل افرادي که مستعد ابتلا به سنگ

کليه واوره بالا هـسـتند بايد کمتر از اين ميوه استفاده نمايند تا اين عوارض در آنها تشديد نشود . در ضمن ، افراد مبتلا به ديابت نيز بايد با دقت فراوان از اين ميوه استفاده نمايند زيرا هندوانه انديس گلايسمي بالايي دارد وقند خون را به سرعت بالا مي برد وکنترل اين قند براي ديابتي ها بسيار مشکل است .همانطور که گفته شد اين ميوه پتاسيم بالايي دارد ومصرف يک سروينگ هندوانه داراي 176ميلي گرم از اين ماده مغذي است که مي تواند به کاهش فشار خون بالا در بيماران مبتلا به اين بيماري کمک نمايد .اين ميوه با وجود ويتامين 6Bوبوي خوشايندي که دارد در رفع حالت تهوع بسيار مفيد است . بخصوص اگر شيريني نسبتا ملايمي داشته باشد.

انگور

اين ميوه نيز به همراه انار وهندوانه ميل مي شود.عـلاوه بر انگور تازه از کشمش نيزبه همراه ساير اجزاي آجيل شب يلدا استفاده مي شود .به انگور نيز خواص بسياري را نسبت مي دهند که از جمله آنها کاهش دهنده فشار خون است . مطالعات نشان داده است که دريافت روزانه 5/2 تا 9/3 گرم پتاسيم در روز به ميزان 25 درصد احتمال مرگ ومير را در افراد فشارخوني کاهش مي دهد . به علاوه وجود آنتي اکسيدان هاي بسيار قوي که در اين ميوه وجود دارد از پيشرفت بيماري آرتروز جلوگيري مي نمايد. الايژيک اسيد از ترکيباتي است که در انگور به وفـور يافت شده وخاصيت آنتي اکسيداني دارد وبه نظر مي رسد ازفعاليت مواد سرطان زا نظير آلاينده هاي محيط ، دودسيگار وفراورده هاي گوشتي دودي شده ممانعت به عمل مي آورد .از آنجايي که کمبود پتاسيم موجب بروز فراموشي و افسردگي مي گردد توصيه مي شود زيرا افـزايش مصرف پتاسيم مي تواند اين مشکل را به تاخير بيندازد. انگور تازه به دليل انديس گلايسمي پاييني که دارد يکي از ميوه هاي مجاز براي افراد مبتلا به ديابت محسوب مي گردد. جالب است بدانيد که در طب چيني از اين ميوه به دليل نمک هاي متعددي که دارد براي تصفيه خون وپاک کردن غدد وارگانه استفاده مي شده است . به علاوه اين طب انگور را ميوه اي موثر براي اختلالات کبدي خصوصا هپاتيت دانسته است .

پسته

اين مغز به شدت به افرادي که گياهخوار هستند توصيه مي گردد ، زيرا در آن مقادير بالايي از آهن وکلسيم وجود دارد به طوري که در هر 100گرم از آن 110 ميلي گرم کلسيم و3ميلي گرم آهن وجود دارد اين مغز به افرادي که دچار کم خوني هستند ويا خانم هاي باردار نيز توصيه مي شود . پسته فولات نسبتا بالايي نيز دارد وبه اين دليل به افرادي که دچار بيماري قلبي هستند نيز توصيه مي گردد. مطالعات نشان داده است که در 100گرم از اين مغز 58 ميلي گرم فولات وجود دارد که مي تواند براي پيشگيري از تشديد اين مشکل بسيار کمک کننده باشد. اما اين مغز نيز مانند بادام چربي بالايي دارد به اين ترتيب که در هر 100 گرم از آن 55 گرم چربي وجود دارد به اين دليل افرادي که در معرض چاقي هـسـتند ويا به ديابت ، فشارخون و حتي بيماري هاي قلبي مبتلا هـسـتند بايد با دقت از اين مغز استفاده نمايند زيرا امکان دارد که اضافه وزن حاصل از مصرف بي رويه آن ، مشکلشان را چندين برابر کند.

انار

انار نيز مانند هندوانه بايد در شب يلدا خورده شود .اين ميوه زمستاني نيز داراي خواص بسيار است که در زير بيشتر به آنها پرداخته خواهد شد. جالب است بدانيد که در سالهاي بسيار دور اين ميوه از ايران به شرق وشمال هندوستان برده شده ومورد کشت قرار گرفته است .در صورتي که بيشتر منابع زادگاه آن را کشور هند معرفي مي کنند ،در حالي که زادگاه اصلي انار ايران ونواحي اطراف آن است . که به تدريج از ايران به هند واز آنجا به کشور هاي اطراف درياي مديترانه وسپس به آمريکا برده شده ومورد کشت قرار گرفته است .

مطالعات نشان داده اند که مصرف يک انار متوسط 15درصد از نياز افراد را به ويتامين C و2 درصد از نياز روزانه افراد را به آهن بر طرف کرده ، در ضمن داراي مقادير بالايي پتاسيم (400 ميلي گرم )کلسيم و ويتامين Aاست. دانشمندان عـقـيده دارند که مي توان ازاين ميوه در درمان اسهال ، مشکلات کليوي ، ناراحتي هاي دستگاه گوارشي،اختلالات بينايي ،رفع انگل هاي روده اي ، تقويت دندانها ولثه ها وحتي دردهاي معده (درصورتي که با کمي فلفل ونمک مصرف گردد)، استفاده کرد.آخرين يافته ها نشان داده اند که،دريافت منظم اين ميوه ميتواند ازبروز سرطان پوست نيز جلوگيري کند.به اين دليل مصرف اين ميوه يا آب آن به افرادي که در مناطق با احتمال زياد سرطان پوست زندگي مي کنند ،توصيه مي گردد . تحقيقات جديد نشان داده اند که مصرف انار مانع بروز بيماريهاي قلبي مي گردد . اين ميوه مانند چاي سبز مقادير بالايي آنتي اکسيدان دارد که مانع اکسيداسيون کلسترول بد در بدن شده واز باريک شدن ديواره عروق جلوگيري مي کند واز بروز بيماري هاي قلبي ممانعت به عمل مي آورد .محققان اعلام مي دارند که نوشيدن يک ليوان آب انار در هر روز در بهبود فعاليت عروق خوني وسخت شدن ديواره انها موثر است وموجب حفظ سلامت قلب مي گردد. به علاوه ، آنها معتقدند که وجود ترکيباتي نظير پلي فنول ها ،تانين ها و آنتوسيانين ها نيز اثرات بهبود بخشي دارند. اين محقـقـان اعلام مي دارند که مصرف آب اين ميوه براي خانم هاي باردارمفـيد بوده وتا حدودي آهن مورد نياز بدنشان را تامين مي کند.

در ضمن طبيعت سرد اين ميوه آن را براي تصفيه همه سيستم هاي بدن مفيد کرده است.

به علاوه ، پيرو مطالعه اي که در دانشگاه ويسکانسين به انجام رسيد محققان اعلام داشته اند که نوشيدن روزانه يک ليوان آب انار به دليل ترکيبات آنتي اکسيداني احتمال بروز سرطان پروستات را در مردان کاهش مي دهد. اين سرطان در ميان مردان شايع ترين نوع سرطان است که در انگلستان سالانه

بيش از 30هزارنفر به آن مبتلا شده و10هزار نفراز آنها جان خودرا از دست مي دهند . شواهد حاکي از آن است که اين ميوه به دليل ترکيبات بسيار قوي که دارد از عود مجدد اين بيماري نيز به شدت مي کاهد.

بادام

اين مغز از نظر تغذيه اي ارزش غذايي بسياري دارد به طوري که در هر 100گرم از آن 21گرم پروتئين دارد وبهتر از بادام زميني به عنوان منبع مناسبي از پروتئين محسوب مي گردد. به علاوه در اين مغز در حدود 240ميلي گرم کلسيم وجود دارد که مي تواند در افرادي که در معرض پوکي استخوان هستند وقادر به مصرف شيرنيستند مورد استفاده قرار گيرد. اين مغز مي تواند در کودکان ونوجوانان به دليل آنکه رشد استخواني در آنها بالاست به عنوان يک ميان وعده مناسب ميل گردد. اين مغز در هر 100گرم داراي 56 کالري انرژي است وبه دليل مصرف آن درافرادي که دچار چاقي هستند توصيه نمي گرد.

جالب است بدانيد که اين مغز موجب کاهش کلسترول کامل مي شود.در مطالعه اي ديده شده است که مصرف روزانه تعدادي بادام در مدت سه هفته مي تواند به ميزان 10در صد کلسترول بد را کاهش دهد.اين مغز ويتامين E فـراواني داردوبه اين دليل در فرآورده هاي آرايشي و بهداشتي مصارف بسياري دارد.

فندق

اين مغز به نسبت ساير مغزها داراي چربي بيشتري است به اين ترتيب که در هر 100گرم از آن 64 گرم چربي وجود دارد.در کنار چربي ،پروتئين بالايي نيز در اين مغز وجود دارد. به طوري که در همين مقدار از فندق ، 14 گرم پروتئين وجود دارد.فندق به نسبت ساير اجزاي آجيل داراي ويتامين E بيشتري است ومقادير مناسبي از کلسيم وفولات را داراست. مطالعات نشان داده است که در اين مقدار فندق 72ميکروگرم فولات وجود دارد و 140ميلي گرم کلسيم ديده مي شود که به اين ترتيب براي افراد مستعد بيماري هاي قلبي وپوکي استخوان بسيار مناسب به نظر مي رسد. به طور کلي ،متخصصان تغذيه مصرف مخلوط اين مغزها را در حجم کم اما با يکديگر توصيه مي نمايند تا يک وعده غذاي کامل به بدن برسد.در ضمن بهتر است از اين مواد غـذائي در ميان وعده صبح ويا بعد از ظهر استفاده شودوهر چه به سمت زمان خواب

نزديک تر مي شويد به دليل دير هضم بودن آنها ، توصيه مي گردد که کمتراستفاده شود.

نخودچي و کشمش

نخودچي از جمله مواد غذائي است که به عنوان يک ترکيب پر پروتئين توصيه مي گردد ومي توان آن را به بچه ها ونوجوانان به عنوان يک ميان وعده توصيه کرد. کشمش هم تمامي خواص انگور را دارد با اين تفاوت که در طول فرآيند خشک شدن در صد پتاسيم وقند آن افزايش يافته وبه اين دليل آن را به افرادي که مبتلا به ديابت هستند توصيه نمي کنند.به علاوه پتاسيم بالاي آن اين ماده غذائي را براي کنترل بيماري فشار خون بالا بسيار ارزشمند کرده است .

توت وانجير

توت يکي از خشکبار مناسب بخصوص براي افرادي است که در حال کاهش وزن هستند.

قند عالي موجود در آن چاق کننده نبوده وبراي جذب به انسولين نياز ندارد به اين دليد به افراد مبتلا به ديابت نيز توصيه مي گردد.در طول رژيم هاي لاغري نيز مي توان از آن به عنوان يک شيريني به همراه چاي استفاده کرد. انجير نيز به خصوص براي خانم هاي در معرض کم خوني بسيار توصيه مي گردد. انجير خشک در هر 100 گرم داراي 250 ميلي گرم کلسيم و 4 ميلي گرم آهن است وبه اين دليل براي تامين کمبود آهن وجلوگيري از پوکي استخوان توصيه مي گردد. در هر 100گرم از آن 970 ميلي گرم پتاسيم وجود دارد که به عنوان يک ميان وعده مناسب براي افراد مبتلا به فشار خون توصيه مي شود. اين ميوه داراي خاصيت تحريک کننگي روده است وبه عنوان يک ملين ملايم براي افراد مبتلا به يبوست خصوصا

کودکان توصيه مي گردد.

شب یلدا

مطالب مشابه :

برای انتخاب منوی غذا برای مهمانی چند فاکتور رو باید در نظر گرفت

غذاهای ساده

هر چی که پدر و مادر ها باید بعد از تولد نی نی بدانند

چعبه های شکلاتی (مناسب جهت جشن تولد ها)

غذاهاي ژاپني

شب یلدا