تاریخ هنر

درس اول

مروري بر گذشته تاريخ :

مطالبي كه در اين درس عنوان مي شود در مورد خط تصويري و خط ميخي و چگونگي پيدايش آن است . در تاريخ خوانده ايم كه زندگي انسان اوليه روستانشيني ، چادر نشيني و كوچ نشيني بوده تا اينكه در بين النهرين سومري ها تمدن سومري را تشكيل دادند. اولين كساني كه خط را اختراع كردند سومري ها بودند سپس گروه ديگر بنام ابجد كه از عربستان به دجله و فرات آمده و با سومري ها زندگي كرده سپس بر آنها پيروز شده تمدن بابلي ها را تشكيل مي دهند و در خط منحني به نتايجي مي رسند و بعد آشوري ها تغييري در خط ميخي بوجود مي آورند.

خط ميخي خط مفهوم نويسي است و آشوري ها يك سري تصاوير را بر خط منحني اضافه كردند . از طرفي به ايران مي آيند ايران قبلاً در جنوب فلات ايران قرار داشت و آريائيها كه در قسمت سيبري زندگي مي كردند . سيبري منطقه خوش آب و هواي بود. آريائيها به دليل سرد شدن ناگهاني آب و هوا به منطقة رود سند در هند و عده اي به مركزي ترين فلات ايران كه ايران كنوني است و به سه دسته تقسيم شدند پارسها در جنوب ـ پارتها در شمال يعني درياي مازندران و خراسان.

عده اي جنگجو شدند و كلاً دست به تشكيل حكومتهايي در فلات ايران شدند . اولين حكومتي كه گسترش پيدا كرد مادها بودند. مادها بعد از حكومت با آشوريها همسايه شدند و با آنها از نظر علوم و هنر تجاربي را كسب كردند و اولين حروف الفبا را اختراع كردند. بعد از‌آن پارسها قدرت را بدست گرفتند ( هخامنشي ، كورش ، داريوش ) و در تمام علوم دست به نوآوري و پيشرفت زدند. بعد از آن پارتها حكومت را بدست گرفتند كه يكي از آنها اشكانيان بودند كه در تمام زمينه ها بخصوص هنر معماري پيشرفت داشتند. گروهي در شبه جزيره عربستان بنام قبايل سامي از عربستان به روي نيل و درياي احمر رفته ودر آنجا حكومت كردند. سرزمين مصر كه بوسيله مصريان كه اقوام سامي بودند تشكيل شده و مهمترين كار آنها ايجاد خط تصويري يا همان هيرو (مقدس) گليف (حجاري) بودند، خطوط تصوير بر روي سنگ حك مي شد اين عامل باعث شد كه مصري ها پاپيروس ( از شيرة گياه بردي بدست مي آيد ) را كشف كنند و آن بصورت نواري هايي بود كه در كنار هم قرار داده مي شد و كاغذ درست مي شد و بعد از آن خط تصويري بر روي همين كاغذ نوشته شد. اين خط داراي 500 علامت بود ولي بعد از آن فينيقي ها علامات را كاهش دادند به 24 علامت و آنرا به سرزمين كرت در مديترانه رساندند و از اين طريق به يوناني ها منتقل كردند يوناني ها اولين كساني بودند كه حروف بي صدا و صدا دار را به خط تصويري مصريان اضافه كردند.

و بعد آنرا به رومي ها منتقل كردند و رومي ها به كشورهاي اروپايي سپس تمدن غرب نشان گرفته از تمدن شرق است.

تصوير صفحه اول مربوط به خط تصويري مصريان است كه از اهرام مصر بدست آمده .

اصولاً هر خط تصويري بيان كننده آداب و رسوم و سنتهاي قبيله اي و آنچه كه رايج و مرسوم بوده است . از اين نمودها بيشتر بر روي ظروف و آثار هنري استفاده مي كرده اند و گرنه در بيان مطالب خود حروفهاي روز مره و رايج بين خود داشته اند.

اصولاً هر طراحي شامل تركيب و انتخاب مي شود. انتخاب + تركيب = طرح

تصوير صفحه بعد ليوان سفالين مربوط به تپه سيلك در كاشان را نشان مي دهد كه محل تمدن مادها بوده ، آنچه در اين ليوان مطرح است اين است كه تمام شكلها به موقعيت سنتي از نظر آداب و رسوم مردم و موقعيت جغرافيايي و تاريخي از نظر پادشاهان ( مثل تخت جمشيد) بر ميگردد.

در قسمت بالا شكل يك اسب است . در هنرهاي بومي و منطقه اي تصاوير تكرار مي شود چنانچه در قاليبافي و سوزن دوزي نيز تكرار وجود دارد.

در قسمت بالا شكل درنا ديده مي شود ، درنا پرنده مقدس و كميابي است كه به هر كجا كوچ
مي كند گويند پرنده خوش يمني است . در قسمت دوم تصوير يك گرگ يا روباه را در حال دويدن مي بينيم و پلنگي را بدنبال خود مي كشد. دراين شكل ما جريان بقاي نسل را به عينه مي بينيم يعني در طول حيات زندگي هركس براي بقاي خود تلاش مي كند.

تصوير بعدي يك بز يا گوسفند شاخدار را نشان مي دهد. در بيان تصويري هر چيزي كه براي انسان مقدس و قابل توجه باشد در كشيدن آن اغراق مي كنند در اين تصوير شاخ ها بزرگ طراحي شده چون از آن ابزار جنگي و دسته هاي شمشير مي ساخته اند و از نظر حياتي براي آنها اهميت داشته است.

در وسط شاخ بز دايره اي ديده مي شود كه باستان شناسان گفته اند كه آنها خوشه هاي گندم و به عقيده عده اي امواج آب هستند ولي آنچه كه آن روز مردم قصد داشتند نمايش دهند چيزي حياتي بوده نظير خورشيد كه برايشان اهميت داشته .

تصوير بعدي اسبي است كه اغراق در بدن آن صورت گرفته و اشكال را خلاصه كرده اند.

تصوير دوم خوشه هاي گندم است و قسمت پائين از نظر باستان شناسان تصاوير خانه از زاويه بالا است و تصوير بعدي اشكالي است از درختان مقدس سرو

سرو خاصيت گند زدائي دارد و جلوگيري مي كند از آفات و بادهاي مسموم.

اسم كاشمر تجزيه مي شود به كاشت ، مُرخ ( سرو) يعني شهر سروها

و كتابهاي دست نويس را قبل از نوشتن ، كاغذها را در برگ جوشاندة درخت سرو فرو مي بردند تا موريانه ها آنرا آسيب ندهند و كافور نيز از يك نوع برگ درخت سرو درست مي شود.

تصوير بالا ديگ مسي مربوط به دوران سلجوقي است كه بعد از ظهور اسلام بوده ، در اين ديگ حاشيه بندي و تركيبات مهمي ديده مي شود و ما تصاوير پرندگان را به طور تكرار مي بينيم و در ميانه آن انساني را بر روي اسب و گربه وحشي را كه بر روي انسان پريده است مي بينيم كه باز هم بقاي نسل را نشان مي دهد. در آن زمان شغل بيشتر افراد شكار بوده و در قسمت بعدي ما حروفي با خط كوفي مي بينيم چرا كه با ظهور اسلام هنرمندان به طرف آن چيزي كه خواستگاه اسلام و مورد پسند اسلام بوده روي آورده اند.

داخل ديگ بصورت دايره دايره خطوطي راحك كرده اند كه ماهي هاي بصورت پيوسته و كنار هم ديده مي شوند و انگار ماهي ها در حالت حركتند به صورت دايره اي كه چنين چيزي را در ذهن بيننده ايجاد مي كند.

در پائين ديگ مكعب مستطيل راكشيده

و در توضيح براي بچه ها بيان مي كنيم كه ما همگي به هنرهاي قديمي دقتي نداريم پس هميشه در طبيعت و محيط زندگي و اجتماعي نگاه مي كنيم تا ببينيم چه چيزهايي را به يادگار داريم. حال براي جلسه بعد طرح هاي ساده از ظروف قديمي كه در منزل داريد.

درس دوم

براي شروع طراحي ابتدا بايد با تعاريف نقطه و خط آشنا شويم. نقطه از تماس نوك مداد يا زغال يا گچ يا … بر روي يك سطح يا صفحه بوجود مي آيد و خط مجموعه اي از نقاط است و سپس بايد با مفاهيمي همچون سطح يا حجم آشنا شويم. از تكرار خطوط سطح بوجود مي آيد و اين سطح را به دو شكل مي توان حجم دار كرد كه ابتدا سايه زدن و بعد جهت دادن بچه ها چون
نمي توانند اشكال حيوانات يا چيزهاي ديگر را بكشند از خط استفاده مي كنند و خط خطي نقاشي مي كنند.

انواع خطوط : 1- خط افقي 2- خط عمودي 3- خط مايل يا مورب 4- خط منحني 5- خط دايره 6- خط مارپيچ 7- خط موج دار باز و بسته 8- خط زيگزاگ

1- خط افقي : خطي است كه هرگاه ما در بالا و پائين كادر بكشيم خط ها موازي با كادر بشود.

2- خط عمودي : طرف راست و چپ صفحه كشيده مي شود و خطي هاي هستند كه موازي با خط سمت راست و خط سمت چپ كاغذ باشند.

3- خط مايل يا مورب: خطي است كه در هر كجاي كادر قرار بگيرد و از دو طرف آن خطي را موازي با خط پايين و بالاي كادر رسم كنيم زوايايي بدست آيد.

4- خط منحني : خط نيم دايره است كه درجهات مختلف صفحه را بالا ، پائين ، چپ و راست قرار ميگيرد و يا خط در گوشة كادر قرار مي گيرد.

5- خط دايره : يا دايره هاي منظم است يا غير منظم ، دايره داراي دو خط منحني بسته است .

6- خط مارپيچ : در كشيدن درختان دانش آموز از اين خطوط مارپيچي استفاده مي كنند.

7- خط موج دار باز و بسته : در كشيدن تپه مورد استفاده قرار مي گيرد.

8- خط زيگزاگ : كاربرد بسيار زيادي در طراحي دارد . وقتي جسم خشني را بخواهيم نشان دهيم از اين خط استفاده مي كنيم.

براي شروع درس طراحي به نكاتي چند بايد توجه و دقت نمود:

1- انتخاب كادر 2- انتخاب زاويه ديد 3- سايه زدن

1- انتخاب كادر : صفحه اي 5*3 انتخاب مي كنيم و در داخل آن كادر 1*1 و 51/1*1 را رسم و بعد برش مي زنيم.

2- انتخاب زاويه ديد: كه از دانش آموز مي خواهيم اين كادرها را جلوي چشم خود بگيرد و به موضوع نگاه كند و زاويه ديد خود را مشخص كند و بايد توجه داشت كه طراحي از بالاترين نقطه مدل شروع مي شود.

3- سايه زدن : يعني تيرگيها و تاريكيهاي جسمي رامشخص كردن كه سايه زدن سه نوع مي باشد.

از تاريك ترين و عميق ترين نقاط شروع مي كنيم تا به روشن ترين قسمت برسيم. براي قسمت هاي تاريك و فرو رفته از خطوط ضخيم و يا سايه هاي تيره استفاده مي كنيم و براي قسمتهاي روشن و برجسته ازخطوط نازك و سايه هاي روشن . سايه ها بايد با نوع مدل متناسب باشد، قبلاً براي كشيدن مجسمه اي بي جان، از خطوط محو شده و نازك استفاده مي كنيم. براي نشان دادن اسب از خطوط پر رنگ و ضخيم استفاده مي كنيم.

روش هاي سايه زدن

1- محو كردن : به وسيله پنبه يا دستمال كاغذي يا قلم محو كن.

طريق ساختن قلم محو كن : كاغذ خشك كن يا كاغذ روزنامه را مي پيچيم به صورت فشده تا به صورت قلمي در آيد.

2- هاشوزدن : هاشور ها هميشه نسبت به خط افق زاويه 45 درجه دارند . هاشور با قلم فلزي يا خودكار يا مداد H كشيده مي شود.

3- نقطه چين يا پرداز: كه در مينياتور بيشتر استفاده مي شود.

درس سوم

سفال كه تركيب خاك و آب به صورت گل است يكي از اصيل ترين هنرهاي ايراني است كه به دست هنرمندان ايراني ساخته شده است چه بسا تكه اي سفال سر نخي از يك شهر يا تمدني عظيم بوده است و بهترين سفال هاي ها مربوط است به نيشابور ، گرگان و شوش كه بر روي آنها خطوط و طرح هاي منقش ثبت شده است.

سفال بخوبي مي تواند هر چيزي را در خود نگه دارد. لوله هاي آب قديم كه آب را از قنات به ده مي آورده از سفال بوده چرا كه آب را نگهداري مي كرده.

شكل صفحه 16 احتمالاً سفال هاي مكشوفه از نيشابور مربوط به قرن سوم و چهارم ميلادي مي باشد.

و در صفحه 17 ما اشكال قلم ني ، ظرف دوات و… را مي بينيم . هدف اين است كه ما قصد داريم چيزهاي را طرح بزنيم كه قابل لمس باشند و بيشتر در دسترس دانش آموزان باشند.

و بعد ما شكل نيم تنه درختي را مي بينيم . هدف از طراي درخت اين است كه كودكان اين بيشتر ناتوراليست يا طبيعت گرا هستند و مهم تر اينكه با هنر اسلامي ارتباط دارد.

درس چهارم

در اين درس ما با درخت آشنا مي شويم . در اين تصوير ما درختاني را به اشكال مختلف مي بينيم . در صفحه اول تصوير درختي را كشيده كه از تنه كلفت و ضخيم درختي بريده شده درختي كه داراي انشعاب است و درختي ديگر كه شاخه هايش بريده شده است . به سايه زدن درخت دقت كنيد . در جايي كه عمر درخت پيرتر است خطوط ضخيم تر ، شكسته و سايه ها تيره تر است ولي در جائيكه درخت جوان تر است خطوط روشن تر است . و سپس از بچه ها سوال مي كنيم كه در اين تصاوير چه مي بينيد؟ و بعد مي خو اهيم كه درختاني را به صورت تخيلي يا زنده بكشند . تصوير صفحه 21 دو اثر از نقاشي هاي شادروان سهراب سپهري است كه اين دو اثر در موزه هنرهاي معاصر در تهران موجود است.

تصوير صفحه 22 تصوير سياه و سفيد مربوط به كتاب ناسخ التواريخ رشيدي كه از مكتب رشيدي مي باشد . يكي از مكاتبي كه بعد از اسلام بوجود آمد مكتب رشيدي بود.

چگونگي بوجود آمدن مكتب رشيدي : در زمان چنگيز خان مغول بعد از پيروزي و تسلط چنگيز بر كشورهاي آسياي مركزي آسياي صغير و اروپا آنها را بين فرزندان خود تقسيم كرد. بعد از مرگ چنگيز يكي از فرزندان او متوجه شد كه ايراني ها زير بار زور مغول نرفتند لذا به ايران حمله كرد و آنرا تسخير نمود و سلسله اسماعيليان را برچيد. بعد از آن به بغداد رفت و در آنجا بعد از از بين بردن يكي از شاهان عباسي به ايران برگشت و مراغه را پايتخت خود قرار داد . اين نوه چنگيز هولاكوخان بود كه در ايران سلسله ايلخانان را تشكيل داد. پادشاهان ايلخاني بعد از استقرار در ايران دست از خون ريزي كشيدند و از وزراي ايراني به عنوان وزير استفاده كردند. از جمله خواجه نصير الدين طوسي كه اولين كتاب را در رابطه با علم مناظر و مرايا كه همان پرسپكتيو بود نوشت . اين كتاب اكنون در موزه آستان قدس رضوي مشهد موجود است.

و از ديگر وزيراني كه در دستگاه ايلخاني خدمت كردند خواجه رشيد الدين فضل الله بود كه وزير غازان خان ايلخاني بود. وي يكسري تشكيلات علمي در مراغه تشكيل داد كه شامل كتابخانه ، رصد خانه و نقاشخانه بودو در كتابخانه او ده هزار جلد كتاب موجود بود كه اين ده هزار جلد كتاب 5 هزار موضوع مختلف را در بر مي گرفت. خواجه اسم اين تشكيلات را ربع رشيدي گذاشت.

بعد از بوجود آمدن اين تشكيلات در بغداد همزمان مكتب بغداد ايجاد شد. يكي از افراد اين مكتب جنيد بغدادي بود كه عده اي از شاگردان جنيد علاوه بر كسب معلومات و مهارت فراوان دست به خلاقيت هاي فراواني در زمينه هنر اسلامي زدند.

تصوير صفحه 21 كتاب نقاشي سهراب سپهري است . براي آشنائي بيشتر با اين هنرمند به نوشتن سطوري اندك قناعت مي كنيم « سهراب سپهري در مهرماه سال 1307 در شهر كاشان متولد شد .پس از طي دوران كودكي و تحصيلات در سال 1332 در دانشكده هنرهاي زيبائي دانشكده تهران دوره نقاشي را تكميل كرد. سپس در مدرسه هنرهاي زيباي پاريس در رشته ليتوگرافي (چاپ سنگي) نام نويسي كرد. سهراب سپهري در سال 1325 در آموزش و پرورش كاشان استخدام شد. در خاطره اي از باغ كودكي سهراب به گتفگوي سهراب با خواهرش گوش جان مي سپاريم.

ـ سهراب ! سهراب كجائي ؟

ـ اين جا هستيم ، پشت اين بوته گل

ـ آن جا چه مي كنيم ؟ ! تمام باغ را دنبالت گشتم.

ـ ببينين ، آرام تر ، مگر نمي شنوي؟ يك گل دارد باز مي شود.

پريدخت ، خواهر كوچك سهراب ، به امتداد اشاره انگشتان او نگاه مي كند گل ، يك گل سرخ معمولي است ؛ غنچه اي در آستانه باز شدن و پريدخت با تعجب مي پرسد : « باز شدن گل كه صدا ندارد !» چشم هاي سهراب برقي مي زنند و مي گويد :« چرا ، اگر درست گوش بدهي مي شنوي ، حتي صداي نفس هاي باغ را مي تواني بشنوي .» … باغ ، پر از گل هاي داوودي ، شب بو، زنبق و اطلسي است كه عطر دلپذير آنها خواب شب هاي كودكي بچه ها را معطر مي كند.

پا به پاي نقاشي ، شعر نيز در وجود سهراب جريان دارد. در سال 1355 ، سهراب مجموعة اشعار خود را با نام « هشت كتاب» به دست چاپ مي سپارد. اين مجموعه بسيار مورد توجه منتقدان قرار مي گيرد. اما دريغ كه در اوج سال هاي هنري سهراب ، سلامتي او رفته رفته رو به كاستي مي گذارد و كم كم بيماري در وجود او چهره نشان مي دهد، تشخيص پزشكان بسيار تلخ و خرد كننده است، سرطان خون.

سرانجام در ساعت شش بعد از ظهر اول ارديبهشت سال 1359 اين كبوتر ناآرام در پهنة بي پايان بعد از مرگ به پرواز در مي آيد و به آرامش ابدي مي رسد. پيكر سهراب در زيارتگاه مشهد اردهال به خاك سپرده مي شود . استاد « مافي» بر سنگ مزار او با خطي خوش چنين مي نگارد:

به سراغ من اگر مي آئيد

نرم و آهسته بيائيد مبادا كه ترك بردارد

چيني نازك تنهائي من

يكي از شعرهاي سهراب

رفته بودم سرحوض

تا ببينيم شايد ، عكس تنهائي خود را در آب

آب در حوض نبود

ماهيان مي گفتند:

«هيچ تقصير درختان نيست.

ظهر دم كردة تابستان بود.

پسر روشن آب ، لب پاشويه نشست

و عقاب خورشيد ، آمد او را به هوا برد كه برد

تو اگر در تپش باغ خدا را ديدي ، همت كن

و بگو ماهي ها ، حوضشان بي آب است»

باد مي رفت به سروقت چنار

من به سروقت خدا مي رفتم.

جنيد به دليل افكار بلندي كه داشت عليرغم خدماتي كه به جهان هنر كرد در ربع رشيدي به دار آويخته شد كتابخانه با ارزش او به آتش كشده شد و تنها چند كتاب منجمله ناسخ التواريخ از آثار او بجاي مي ماند.

و اين تصوير سياه و سفيد درختي است كه در اثر اين هنرمند بوده.

تصوير بعدي تصوير رنگي است از تابلوي مدرسه ليلي از آثار كمال الدين بهزاد مربوط به مكتب هرات.

در سرزمين آسياي صغير ماوراء النهر به دليل اختلافاتي كه بين ايلخانيان و حكومتهاي محلي ايجاد شده بود دچار هرج و مرج شد. در اين شرايط تيمور، خواهر پادشاه ماوراء النهر را به همسري خود انتخاب مي كند و لقب گوركان يعني داماد وي به تيمور لنگ نيز مشهور است كه علت اين لقب اين بوده كه گويا در يكي از جنگها مجروح و لنگ شده ،

تيمور سمرقند را پايتخت خود قرار مي دهد بعد از او فرزندان او راه قتل و غارت را كنار گذاشتند . يكي از فرزندان او به نام شاهرخ كه وزير او امير عليشيرنوايي نوائي است كه فرد بسيار هنرمند و هنردوستي بوده است . وي مردي آرامش طلب بود كه زنش گوهر شاد آغا دستور ساختن مسجد گوهرشاد را در مشهد مقدس داد.

يكي از فرزندان شاهرخ بايستغر است كه در هرات از هنرمندان حمايت مي كرد و خودنيز خطاط بسيار خوبي بوده كه در هنر خطاطي ما خطي بنام بايستقر داريم.

جانشين شاهرخ پسرش الغ بيگ بود كه رصد خانه اي در سمرقند ايجاد كرد در نتيجه تمامي رياضيدانان و منجمين را در آنجا جمع كردند. آخرين پادشاه تيموريان سلطان حسين بايقرا است وي در هرات مدارس و اماراتي تاسيس كرد بخصوص در زمينه هنر و تمامي اين تلاشها از زمان شاهرخ تا زمان سلطان بايقرا سرمنشاء مي شود براي مكتب هرات و همچنين مكتب هرات سرمنشاء بوجود آمدن تمام مكاتب ( مكتب تبريز، مكتب اصفهان ) است.

يكي از نقاشان مكتب هرات كمال الدين بهزاد است وي چندين سال از عمرش را در زمان تيموريان و بقيه را در زمان شاه اسماعيل صفوي زندگاني كرد. شاه سلطان حسين، كمال الدين بهزاد را مي برد و مكتب اصفهان بر اساس هنرهاي او تاسيس مي كند. اين تابلو يكي از آثار كمال الدين بهزاد است.

تصاوير زير مربوط به دوره ساساني است و از روي طرح هاي پارچه انتخاب شده ، در تصوير كوچكتر سرو مورد نظر بوده كه مي دانيم خواص سرو چقدر بوده و درس اول توضيح داده شده است.

تصوير بزرگتر غنچه اي شكفته از ميان درختي ، اين تصاوير مربوط است به ابتداي ظهور اسلام كه در اواخر ساسانيان بوده ، در اين زمان به علت ظهور اسلام هنرمندان به طرف درخت و نمودهاي آن گرايش پيدا مي كنند.

گوشه اي از يك قالي در پايين نمايان است كه اكنون در ايران موجود نيست به نام باغهاي ايران يا قالي هاي باغ كه منسوب به ايرانيان است . در وسط اين قالي يك حوض آبي است به صورت چند ضلعي كه در چهار طرف آن جوي هاي آب روان هستند.

در چهار طرف جوهاي آب 4 درخت بزرگ و ساير گستر وجود دارد در كنار جوي هاي آب راهروهايي ديده مي شود كه دركنار اين راهرو ها گل ها و گياهاني نمايش داده شده است.

در حاشيه قالي سمت چپ نمايشي از درخت كاج را مي بينيم . كاج از هجوم بادهاي مسموم جلوگيري مي كند و در بين هر درخت دو پرنده بصورت قرينه ترسيم شده است. و باز نكته مهم در اين قالي نمايش درخت است. قاليبافي سرمنشاء هنر سفالگري ، معماري و مينياتور است.

درس پنجم

اين درس درباره طراحي سنگ است كه يكي از نمودهاي طبيعت است.

تصوير اول سنگي است كه قطر آنرا نيز مشخص كرده است كه با خطوط تيره و روشن و فرورفتگي ها و برجستگي ها را مشخص كرده است. اين طرح ها با مداد است.

سنگهاي طراحي شده در اين صفحه از نظر تركيب برشها قابل توجه است . در طراحي اين سنگها از سه وسيله استفاده شده ، تصاوير اول و دوم و سوم با مداد ، تصوير چهارم با قلم آهني يا خودنويس و دو تصوير بعدي با خودكار طراحي شده ، به وسيله هاشور فرورفتگي ها و برجستگي ها و قسمت هاي روشن و تاريك شكل نمايان شده است.

در اين تصوير نقاشي نقاشان بزرگ و نمايش سنگ را مي بينيم . (بکن توش و حال کن) اين نقاشي است از سبك هرات و حال توضيحاتي درباره مينياتور مي دهيم. در عين حالي كه نقاشي اصيل ايراني است ولي ابداع آن در اصل به مكتب بغداد بر مي گردد . در زمانيكه هولا كوخان بغداد را فتح كرد و تحت تاثير فرهنگ و هنر اسلامي قرار گرفت ابداع كنندة و هنر مينياتور شد. مينياتورهاي مكتب هرات متاثر از افكار تيموريان كه اقوام مغول هستند بود ولي بعد از آن مينياتور گسترش پيدا مي كند و قالب ايراني به خود مي گيرد.

مينياتور شعر نقاشي است همانطوريكه شعر در ادبيات ما زيباترين جلوه ادبيات است مينياتور هم زيباترين جلوه نقاشي است . يك مينياتوريست صحنه هاي آفتاب گون و صخره ها را به شكل صحنه هاي مرجاني كف دريا نمايش مي دهد و آن بهشتي را كه ما در تصوراتمان داريم در نقاشي مينياتور مي بينيم در تصوير بالا همه چيز حركت و پويايي دارد و در واقع نقاشي مينياتور باما سخن مي گويد.

يك سنگ در تصوير به شكل قهوه اي شكل انساني كه ساكت و آرام نشسته ديده مي شود و آهويي كه در حال خاراندن گوش خود مي باشد كه حركت را نشان مي دهد. آهو مظهر زيبائي مي باشد. در مينياتور هر چيزي كه مظهر زيبائي است به نمايش مي آيد.

«اين جهان كوه است و فعل ما ندا»

در اينجا صحنة كوهستان و انعكاس صدا در تصوير ديده مي شود . قسمتهاي آبي پررنگ ، آب نيست. بلكه ابر چيني مي باشد. نقاشان سبك هرات تاثير نقاشان چيني كه يك توده هاي اسفنجي را در نقاشي هايشان بعنوان سنبل بكار برده و اسم آن را تاشي مي گذاشتند. ايراني ها از همين توده ها براي ابرها استفاده كرده و نام آنرا ابر چيني مي گذاشتند.

هرگاه بخواهيم تصويري را نزديك نشان دهيم از زنگهاي گرم و تصاوير دور را بالعكس ، در نتيجه سطح ما حجم دار جلوه داده مي شود.

در مورد كلمه مينياتور تذكر اين نكته لازم است كه مينياتور تركيب دو كلمه ميني كوچك شده و ناتور به معناي طبيعت است پس مينياتور يعني طبيعت كوچك شده.

درس ششم

تصويري است با قلم آهني ، در اين تصوير نمايش آب را مي بينيم و درخت و سنگ

تصوير بعدي و قبلي (برشي ) است از تصوير اصلي ، يك نقاشي مينياتور برگرفته از مكتب هرات تاثير گرفته از شكل هاي چيني و بقيه تاثير گرفته از هنر اسلامي است . تصوير نماي است از يك خانه مسكوني ، پنجره اي ديده مي شود كه پشت پنجره درختان را مي بينيم . در اين تصوير از طر هاي اسليمي و هنر كاشي كاري استفاده شده، هنر مينياتور از هنر قاليبافي گرفته شده.

از اين نقاشي نقش مهم حاشيه ها را مي بينيم . كنار پنجره حاشيه اي با رنگ لاجوردي روشن مي بينيم كه در داخل آن گل هاي اسليمي ديده مي شود . در اين نقاشي مينياتور به كار گيري درخت و گل را مي بينيم. در سمت راست تصوير كاشي هاي به شكل ستاره به نام ستاره ايراني است و اطراف آن شش ضلعي است كه وسط اين شش ضلعي گل هاي ساده شده ترسيم شده اند.

پايين پنجره كاشي قهوه اي است كه به آن گره كشي يا گره سازي مي گويند كه مثلث، شش ضلعي و چهار ضلعي كنار هم قرار مي گيرند.

توضيحاتي درباره طرح اسليمي

اسليمي گرفته شده از اسلامي است اصولاً طرح هاي اسليمي طرح هايي هستند كه هنرمندان با الهام گيري از طبيعت آنها را به شكل هاي تزئيني در آورده و در تمام هنرها اعم از قاليبافي ، معماري ، تذهيب ، زري بافي ، قلمدان سازي ، مينياتور ، گچ بري ، ميناكاري و… از طرح هاي اسليمي استفاده شده است در آن گلها و درختان به شكل ساده شده و تزييني بكار رفته .

در اين تصوير طرح اسليمي ماري را داريم. خصوصيتي كه اسليمي ماري دارد اين است كه با هيچ طرح اسليمي ديگري همزيستي ندارد يعني هميشه به تنهائي مي آيد.

در حاشيه قهوه اي رنگ پايين اسليمي دهان اژدري و در قسمت پايين تر اسليمي پيچك دار يا پيچي را داريم دراين جا ، جاي دارد كه انواع اسليمي ها را بيان كنيم.

دهن اژدري ، پيچك ، برگي ، گلدار ، ساده ، شاه عباسي ، خرطومي ، اناري ، ماري و…

مانند صفحه قبل تصوير خانه و درخت است . اين طراحي با ذغال كشيده شده .

اثر ونسان وان گوگ ، نقاش هلندي ، مكتب امپرسيونسيم در اينجا از قلم ني ، قلم فلزي استفاده شده.

تصوير مينياتور به سبك امروزي ، درخت را به شكل مينياتور نكشيده فقط از ديدگاه مينياتوري آنرا بررسي كرده، سنگها به شكل سر حيوانات ( گوسفند و ساير جانداران ) مشخص شده كه مي خواهد حركت و پويايي را نشان دهد و در واقع اين مطلب را مي رساند كه همه از خاكيم و نهايتاً به خاك بر مي گرديم و تبديل به سنگ مي شويم.

درخت سروي است در نزديكي كاشان كه هزار سال عمر دارد. در اين تصوير همزيستي قسمت هاي خشكيده و شاخ هاي تازه را نمايش داده با خطوط شكسته ، تيره و ضخيم و…

درس هفتم

برگ درختان سبز در نظر هوشيار هر ورقش ، دفتري است معرفت كردگار

موضوع اصلي درس در مورد برگ درختان است در زير برگهاي مختلفي براي نمونه آورده شده ، برگ سمت راست برگ اقليتياست و سمت چپ برگ درخت نارون . تصوير پايين سمت چپ برگ درخت بلوط و قسمت وسط برگ مو و خيار سمت راست برگ درخت آلبالو است.

منظور از نقش و نگارها كه هنرمندان در طرح هاي خود با الهام از طبيعت ساده كرده و مي كشيدند طرح هاي اسليمي است.

اين تصوير مربوط به گچ بري هاي دوره ساسانيان مربوط به كاخ ساسانيان جزء باقي مانده آثار دوره ساسانيان از جزيره كيش است.

اين تصوير گل ختائي است در داخل يك برگ ، گل ختائي جزء گل هاي اسليمي است كه داراي نقشهاي لطيف وزيبا هستند . تركيبي از برگ و گل.

در طرح هاي اسليمي گل هاي ختائي از نظر شكل ظاهر بيشتر به طبيعت نزديكترند. در گل هاي ختائي از خطوط نازك و ظريف استفاده مي شود. اين تصوير برگ است كه يكي قديمي ترين طرح هاي اسليمي است كه در تذهيب ، قاليبافي ، مينياتور ديده مي شود.

در اين تصوير برگ گل هاي ختائي ديده مي شود مربوط به طرح هاي كاشان كه در كاشي كاري و قاليبافي بكار مي گرفتند. در اين تصوير قسمت تيره مربوط به پيچ خوردگي برگ است اين تصوير برگ است به شكل مدور كه حالت گردشي دارد. تركيبي از برگ و گل ختائي با اين تفاوت كه در تصوير اول گل در داخل برگ كار شده و در اين تصوير گل در بيرون برگ.

تصوير بعدي مربوط به تصوير گليم است مربوط به مردم سمنان . اصولاً گليم با توجه به اينكه در روستاها بافته مي شده دور از چشم جهانگردان بوده بجز گليم هاي قشقائي كه ابريشمي بوده و همين طور گليم هاي كردي سند كه همان سنندج است ولي در مورد گليمها به گليم سند معروف است و گليم هاي بيجار.

گليم ها خصوصياتي دارند كه مي توان بعنوان يك كالاي صادراتي از آنها بهره جست كه متاسفانه بهره نمي جويند.

اولاً نقشهاي زيبا و رنگهاي متنوعي كه در گليم ايران بكار گرفته مي شود در ، هيچ جاي جهان نيست و ثانياً ابراز كار و وسايل گليم بافي نسبت به قالي بافي مقرون به صرفه هست .ثالثاً خيلي سبك و راحت مي توانيم آنها را حمل كنيم. رابعاً گليم هاي با ارزش در طول تاريخ خاص ايران بوده و نمونه هاي آن در هيچ جاي جهان پيدا نمي شود. طرح هاي روي گليم در طول تاريخ با ارزش بوده و نمونه هاي آن در هيچ جاي جهان پيدا نمي شود.

طرح هاي روي گليم موقعيت جغرافيائي و آداب و رسوم منقطه را نمايش ميدهد مثلاً در يك منطقه كويري تصوير شتر تكرار مي شود حتي در نمايش گياهان ، آبها ، كوهها و حيوانات در اين گليم كه در صفحه و قسمت پايين نمايش داده شده به كاربرد برگ را نشان مي دهد.

تصوير بعدي قالي خود رنگ است كه اين قالي ها بيشتر در نواحي شرقي ايران بخصوص در خراسان رواج داشته و باز در استان خراسان منطقه طبس و فردوس در اين زمينه بيشتر كار كردند. اين قالي مربوط است به بافت فردوس ، در اين قالي كاربرد رنگ را نمايش داده بصورت خطوط شكسته و موازي و همچنين كاربرد بته جقه يا ترنج ، بته جقه هم يكي از قديمي ترين طرح هاي اسليمي است . بته جقه نمايش درخت سرو در هنگام وزش باد است.

خصوصيات قاليهاي خود رنگ در اين است كه براي بافتن آنها از پشم هاي طبيعي استفاده مي شود بدون اينكه رنگ مصنوعي يا رنگ بدست آمده بزنند. مثلاً براي رنگ قهوه اي از پشم شتر و رنگ سفيد از پشم گوسفند و رنگ مشكي از پشم بز استفاده مي شودو رنگها محدودند. تنوع رنگي دراين نوع قالي ها نيست در نتيجه به نور آفتاب حساسيتي ندارند و مقاومند. و مقرون به صرفه هستند.

تصوير زير كاربرد برگ است در كارهاي دستي

در اين تصوير ابتدا برگ بعد از برش بوسيله چسب چسبيده مي شود كه مي توان بوسيله سريش اين كار انجام داد و روي آن روغن جلا زد زيرا مانع خشك شدن برگها و مانع ريختن آن مي شود. در اين كار از برگهاي سپيبدار ، به ، سبب كه ضخيم تر است استفاده مي كنيم و بيشتر از برگهاي درختان پاييزي استفاده مي شود چون تنوع رنگ دارند.

هدف از كلاژ اين است كه دانش آموزان را به كار نقاشي علاقمند كرد.

تصوير زير تصوير گلدان است كه برگها از روبرو و پشت و بصورت خميده نمايش داده شده اند.

درس هشتم

اين درس در مورد چاپ است كه دو نوع چاپ را توضيح داده ، حدوداً بيست و پنج نوع چاپ داريم چاپ را چاو نيز مي گويند كه يك لفظ چيني است و ابداع كننده هاي آنهم چيني بودند . در قرن هشتم در زمان فرمانروايي تانگها فن چاپ رواج پيدا كرد. حتي پيروان اين پول كاغذي اول بار در قرن دهم در ايالت سچوان چين پيرو همين صنعت چاپ اختراع شد و در سال 1394 ميلادي اولين بار ايرانيها فن چاپ را از چينيها آموختند.

چاپ انواع و اقسامي دارد ولي هدف همه اينها يكي است و آن اينكه كيفيت چاپ مطرح است ،

انواع چاپ

1- چاپ ساده : وسايل مورد نياز سيب زميني ، هويج ، كلم قمري كه يا سطح طرح كشيده شده بر روي آنرا خالي مي كنيم يا اطراف طراح را خالي مي كنيم.

اگر اطراف طرح خالي شود چاپ مثبت است و اگر خود طرح خالي شود چاپ منفي است.

2- چاپ با نخ : سه روش است ابتدا اينكه نخ را آغشته به رنگ مي كنيم و روي سطح كاغذ مي گذاريم و روي نخ چند لاي روزنامه مي گذاريم و فشار مي دهيم به اين ترتيب آن نقشي كه نخ داشته به كاغذ منتقل مي كنيم.

دومين روش آن است كه نخ را كه آغشته به رنگ است با كاغذ روزنامه خشك كرده و بعد ورقة مورد نظر رانمدار كرده و روي نخ مي گذاريم.

سومين روش: نخ را به شكل مارپيچ در بالاي صفحه قرار داده و بعد روي نخ صفحه اي ديگر گذاشته و سر نخ را از لاي دو ورق به بيرون مي كشيم كه اين را با نخ به شكل مارپيچي در مي آوريم.

3- با شابلون: يا شابلون سازي كه بوسيله صفحات راديو گرافي يا حلبهاي ظريف و كاغذهاي فشرده ضخيم انجام مي شود. شابلون سازي دوباره آغاز كار گرافيك است.

در شابلون سازي طرح هاي مختلف بكار گرفته مي شود.

طراحي اسم بوسيله خط دكوراتيو يا خطوط 7 گانه كه در اين طراحي اسم را در قاب شكل خاصي پياده مي كنند و يا اينكه اسم را به شكل تزئيني برش مي زنند و يا طراحي آرم و نشانه هست مانند طرح و آرم صدا و سيما .

4- چاپ با چوب : بوسيله پاك كن ، لاستيك هاي فشرده و نيز در اينجا از قالبهاي چوبي از كار روي پارچه هم استفاده مي شود. بوسيله رنگهاي گياهي روي پارچه منتقل مي كنند.

5- چاپ با كاغذ سمباده : طرح مورد نظر را با مداد روغني كشيده و بعد يك كاغذ روي آن قرار داده و با اتوئي كه خيلي داغ نبشد روي آن مي كشيم و به اين ترتيب بصورت نقطه نقطه در مي آيد.

6- چاپ با مداد شمعي : براده هاي مداد شمعي را به صورت طرح هاي دلخواه روي سطح كاغذ ريخته و بعد كاغذ ديگري را روي سطح گذاشته بوسيله كشيدن ، اتو ، مداد شمعي ها باز شده و طرح آن مشخص است وروي كاغذ اصلي اثرش مي ماند و ميتوان آنرا به صورت قرينه در آورد. بطوريكه نصف آنرا كشيده و در مي آوريم و بعد كاغذ با نصف مي كنيم كه حالت قرينه ايجاد مي شود.

حالت ديگر اين است كه بوسيله مداد شمعي روي يك كاغذ ضخيم مثل كاغذ اشتين باخ يا فيلي طرح را كشيده و بعد روي طرح را رنگ پلاستيك مي زنيم البته مشكي قشنگتر است . بوسيله يك چيز نوك تيز بصورت عمومي يا حالات ديگر در نتيجه رنگها كنده مي شود.

7- آينه كاري : تابلوي آينه بدين صورت است كه ابتدا طرح مورد نظر را روي آينه كشيده (آينه اي كه جيوه دارد) بعد بوسيله چسب فويل كه بوسيله آب و الكل غليظ مي شود همين قسمت طرح مي كشيم يا سولفون چسب دار طرح از زير ديده مي شود و بعد از اينكار قسمتهاي كه رنگ آميزي مي شود با برشي كه مي زنيم چسب را جدا مي كنيم همان قسمتهاي رنگ آميزي شده را جدا مي كنيم بعد بوسيله پمپ ماسه هاي ريز را مي پاشانيم در نتيجه جيوه از آن قسمتها جدا مي شود بعد بوسيله پمپ يا قلم مو رنگ مي زنيم.

8- چاپ با مركب چاپ : مركب چاپ را (مركبي كه براي استنسل بكار برده مي شود) روي سطح شيشه بوسيله غلتك صاف كرده بطوريكه يك لاية خيلي نازكي ايجاد مي شود بعد ورق خود را روي مركب قرار داده بوسيله ناخن يا يك وسيله نوك تيز مثل سر مداد طرح را روي كاغذ مي كشيم البته اين نوع برعكس چاپ مي شود وبه هر ميزان كه فشار دست بيشتر باشد خطوط پر رنگتر و سايه روشن ايجاد مي كنند . مثلاً يك انگوري مي كشيم جاهاي پر رنگ آنرا محكم دست كشيده تا سايه روشن آن دقيقاً مشخص شود.

چاپ مركب چون حالت چسبندگي دارد با كوچكترين اثر دست سياه مي شود.

9- چاپ با رنگ روغن : ابتدا طرح را بوسيله رنگ روغن روي شيشه و بعد كاغذ را روي اين طرح انداخته و با فشار دست يا قاشق آن اثر روي كاغذ مي افتد.

10- استفاده از كاغذ فيلي : كاغذ فيلي را نمدار كرده و زير آن 10 تا 15 لايه روزنامه مي گذاريم بوسيله مهر منفي (قسمتهاي خالي داخل است) روي كاغذ خيلي فشار داده درنتيجه اثر مهر روي كاغذ فيلي به شكل طرح سفيد رنگ در مي آيد.

11- روش ديگر بوسيله برگ و پر پرندگان و پول مي باشد. كاري كه با پر انجام مي شود با كيفيت پائين و روشن است.

در صفحه 41 كتاب مركب را روي يك مقوا چسبانده و مقوا راروي چوب بعد در آبرنگ يك حبه قند انداخته ( يامركب يا رنگهاي غذا و مركوركروم نيز بجاي آبرنگ استفاده مي شود ) قند آنرا چسبنده مي كند. كار چاپ كردن بعد از اينكار انجام مي شود اينكار را بوسيله پر هم ميتوان انجام داد.

روي پر را با خودكار رنگ مي كنيم ( يا هر رنگ ديگر) بعد از اينكار با گذاشتن لاي دو برگ فشار مي دهيم اثر برگ روي كاغذ مي افتد.

طريقه ديگر : برگ ، پول ، دكمه يا جلدهاي پلاستيك دفتر ها كه برجسته هست زير كاغذ گذاشته و بعد با مداد رنگي رنگ زده روي سطح سفيد كاغذ در نتيجه اثر برجستگي ها روي كاغذ مشخص مي شود.

طريقه ديگر : روي شيشه مقداري آب ريخته و بعد رنگهاي گواش يا آبرنگ و يا مركب يا مركور كروم بصورت نقطه روي شيشه ريخته و با قرار دادن كاغذ روي آن ، طرح مورد نظر روي كاغذ منتقل مي شود گاهي اوقات نقطه درهم مي شود. گاهي اوقات مثل غروب آفتاب و ابر و باد مي شود. كار ديگر چاپ با كاغذ است . يك طرح روي كاغذ انجام داده و بعد اطراف آنرا برش زده وطرح مورد نظر را روي كاغذ گذاشته و بافشار دست رنگها را منتقل مي كنيم.

درس نهم

افشانگري مقدمه كارش به شابلون سازي بر مي گردد و اولين بار توسط مولانا كوچك هروي حدود 600 سال قبل ابداع شد و بعد از آن ( مولانا قياس الدين محمد مذهب مشهد) از نقاشان مكتب هرات كار افشانگري را انجام داد.

افشانگري بوسيله كليشه و يا هر وسيله ديگري كه ( صفحات راديوگرافي) فضاهاي اصلي توخالي مي شوند انجام مي شود كه به آن « انگ» مي گويند.

افشان ها به چند دسته تقسيم مي شوند.

افشان آرام ، افشان پريشه اي ، افشان زر يا زر افشان كه با آب طلا انجام مي شود، افشان سيم كه با آب نقره انجام مي شود.

آلياژ هاي مخصوصي است كه براي خالي كردن قسمتهاي مورد نظر تيز آب سلطاني مي زننند در نتيجه همان قسمتها خالي مي شود. افشانگري با چاپ ارتباط دارد . از افشانگري درتذهيب ، مينياتور، كتاب آرائي و صفحه آرائي استفاده مي شود حتي درمورد جلد كتاب يا حاشيه مينياتور ابتدا با آب طلا افشانگري مي كنند بعد روي آن قشر كار مي كنند.

كار فوتك، تمرين، سر كلاس است البته انجامش براي دانش آموزان خطرناك است.

فوتك سازي :

ابتدا لوله خودكار بيك را گرفته سوراخ استاندارد آنرا بسته و قسمت بالاي آنرا سوراخ كرده قسمت بالاي لوله جوهر دار (خالي) آنرا داخل سوراخ كرده بطوريكه به هم كيپ شوند تا از يك سر آن رنگ وارد كرده و با هواي دهان آنرا مانند فوتك سوراخ كرده تا مثل فوتك عمل كنند.

بوسيله مسواك ؛ نيز مي توان اين عمل را انجام داد با كشيدن دست روي مسواك رنگ كرده رنگ پاشيده مي شود. روش بعد به اين ترتيب است كه الك را روي سطح كار گذاشته به وسيله پنبه رنگ را روي الك گذاشته ولي بهتر آن است كه طرح مورد نظر را روي كاغذ كشيده و قسمت به قسمت افشانگري كنيم ابتدا يك قسمت طرح را جدا كرده و روي دفتر نقاشي گذاشته بوسيله چسب محكم مي كنيم بعد مسواك رارنگ زده روي الك مي كشيم و درآن قسمت مي ريزد.

كاغذ يا پارچه مچاله شده را در رنگ زده فاصله هائي كه مي خواهيد افشانگري با ضربه هاي كه روي كار مي زنيم شكلهاي خاص بوجود مي آيد.

اينكار بوسيله يك قطعه اسفنج ، پارچه و كاغذ مچاله شده انجام مي شود و يا حتي كلينكس كه مداد را خيس كرده روي آن ماليده بعد كلينكس را روي كاغذ ضربه اي مي ماليم از اينكار طرح هاي جالبي حاصل مي شود.

درس دهم

تصوير تركيبي از گل سرخ و گل مينا است و بايد تشابهات بين تصاوير را از دانش آموزان پرسيد . تصوير نمودي طبيعي از طبيعت است و در صفحه بعد آن تصويري است از دوران قاجار كه در آن از گل سرخ و مينا استفاده شده و همچنين گلدان با برگهاي تزئيني نقاشي شده و اين فرم نقاشيها ، منبعث از نقاشي قهوه خانه است ، علت استفاده موضوع قهوه خانه در نقاشي هاي اين بوده كه قهوه خانه مكان عمومي بوده بر روي اين اصل نقاشي هاي كه كشيده مي شده بيشتر از گل و مرغ بنام نقاشي گل و مرغ استفاده مي شده.

اگر به جنبه هاي سياسي قاجار توجه شود به دليل ارتباط پادشاهانش باكشورهاي اروپائي يكسري كارهاي را ياد گرفتند و مردم اجتماعي تر شدند. باورود فيلم سينما و دوربينهاي اوليه مردم را بصورت اجتماعي در آورده تا همزيستي داشته باشند براي اينكه فضا مناسب با افراد باشد نقاشي بنام نقاشي قهوه خانه مشهور بود. بيشتر اين نقاشي ها بر روي ديوار كشيده
مي شد.

تصوير گل سرخ و لاله است كه از نظر طراحي شبيه طراحي سنگ دروس قبلي است.

دو تصوير گل سرخ و ميخك كه طرح آن شبيه طرح طبيعت است (البته تزئيني است و طبيعت محض نيست)

تصوير وسط از بالا تصوير يك گل تزئيني است همراه با ميوه هاي گل كه در طبيعت نداريم و جنبه تزئيني دارد. تصوير پائين هر سه تصوير گل هستند به شكل تزئيني هدف آن است كه نشان دهد كاربرد گل را در كارهاي طبيعي و تزئيني از سه گل پائين در كاشي كاري و پارچه بافي و گچ بري استفاده مي شود.

تمرين بچه ها در آوردن يكي از گل هاي طبيعت به شكل تزئيني .

درس يازدهم

كاغذ ابري سازي يا ابره سازي يا اصولاً ابري و يا ابر و باد درس امروز است.

پديده ايست كه ابداع كننده آن خواجه مير محمد بابر از نقاشان ايراني مقيم در هندوستان در زمان بابريها (مؤسس) سلسله با بريها محمد طاهر بابر است . موسس سلسله مغولي در هند هست يعني همزمان با تيموريان درهرات مي باشد.

محمد طاهر بابر ، خط بخصوصي قرآن را نوشته است تركيبي از خط مغولي و كوفي است كه در موزه آستان قدس موجود است . در هندوستان در زمان بابريها خواجه مير محمد مقيم هندوستان شد و در اين زمان در ايران شاه طهماسب صفوي حكومت مي كرد و چون در آن شرايط يك خطاط و نقاش، مشهور مي شده در حكومت صفويان هم باعث رشد در هنر كتاب آرائي و نقاشي شد.

مير محمد روش كارش اين بوده كه تخم شمبليله را مي جوشاند آب بدست آمده ژله مانند بود روي آن رنگهاي گياهي مي ريخت و اين پديده را بوجود آورد. رنگهاي اصيل ايراني (اخرا، سرنج ، برگ گردو ، لاجورد، زعفران)

شخصي بنام مولانا تذهيبي اهل قزوين كار مير محمد را دنبال كرد تا اينكه توانست نسخه اي از كار او را پيدا كند در دورة قاجاريه اروپائيان اينكار را از ايرانيان اقتباس كردند و يكي از هنرمندان اين دوره ابوطالب مدرس بود كه كاغذ ابر و بادش را كاغذ ابوطالبي ناميد و از هنرمندان معاصري كه كار كردند رسام ارژنگي است كه بوسيله زعفران و زردچوبه كارهاي بسيار زيبا انجام داده .

قديمي ترين كاغذ ابر و باد كاغذ نشاسته است و روش سنتي دارد . احتياجي به شستن نشاسته نيست پودر نشاسته را در آب نيمه گرم حل كرده بطوريكه يك نوع غليظ بدست مي آيد. بهترين نوع كاغذ ابرو بادي است كه روي كاغذ هيچ سطحي از رنگ نباشد. براي خطاطي داخل هر رنگي رنگ سفيد زده در نتيجه رنگها روشن تر شده و طبيعي است كه رنگها روشن تر خواهد شد.

روشهاي مختلف

قديمي ترين روش استفاده از ؛ 1- نشاسته 2- دود غليظ 3- استفاده از رنگ روغن داخل آب است كه داخل سيني به گودي 3 سانتي متر بريزيم. 4- روي سطح آب بوسيله قلم مو پنبه را سر سيخ كبريت پيچانده و بجاي قلم مو استفاده شود بوسيله گواش يا آبرنگ رنگي از آن روي آب پخش شده فوراً كاغذ را انداخته روي سطح آب . مرحله بعدي آن است كه كاغذ را خيس كرده و پودرهاي مختلف را مثل زرد چوبه ، زعفران ، لاجورد ، رنگ غذا ، پودرهاي مركب را كه كاملاً سائيده شده از داخل پارچه هاي مرمر عبور داده.

براي اينكه پودر كاملاً نرمي بدست آيد همين كه ورق را ميگذاريم اين پودرها را بوسيله برسي از جهات مختلف پاشيده مي شود چون پودرها نرم و كاغذ خيس است طرح هاي قشنگي بوجود مي ايد.

اگر يك كاغذ ابر و بادي درست كرديم كه رنگ دلخواه بدست نيامد آنرا خشك كرده بعد اتو كرده سپس روي رنگ مي گذاري به اين نوع كاغذ ابر و باد پيچازي گويند يعني ابر و باد مخلوط

براي صاف كردن كاغذ اتو كشي لازم است البته ابتدا چند لايه روزنامه مي گذاريم تا كاغذ نسوزد روش قديميها بصورت فشردن كاغذ به وسيله عقيق بوده كه آنقدر مي كشيدند. تا كاغذ صاف شود.

روش ديگر آن است كه چند لاي روزنامه را روي شيشه گذاشته و اين كاغذ را روي آن كاغذ قرار داده يك كاغذ ديگر روي كاغذ ابر و باد گذاشته بوسيله ته استكان مهره مي زنيم . آنقدر
مي كشيم تا صاف شود.

در مورد كار كلاس بهتر است از مركب استفاده شود يا براده هاي مداد رنگي ها روي سطح كار نشاسته رنگ زده و از آن استفاده مي شود.

درس دوازدهم

مصادف شدن ، فصل بهار و زيبائي گل ، كار برد گل در كارت تبريك درست كردن موضوع درس است. تصوير ترك

تاریخ هنر

درس اول

اصولاً هر طراحي شامل تركيب و انتخاب مي شود. انتخاب + تركيب = طرح

درس دوم

روش هاي سايه زدن

درس سوم

درس چهارم

به سراغ من اگر مي آئيد

يكي از شعرهاي سهراب

درس پنجم

درس ششم

درس هفتم

برگ درختان سبز در نظر هوشيار هر ورقش ، دفتري است معرفت كردگار

درس هشتم

درس نهم

درس دهم

درس يازدهم

درس دوازدهم

مطالب مشابه :

ادامه مطلب (( درباره قالی بافی ))

بازشناسی طرحهای سنتی

پوشاک زنان بختیاری1

تاریخ هنر

بخت یار

مسجد جامع شهر

سوسن چلچراغ

جزوه درسی درختان و درختچه های زینتی

سيرتحول خطوط وخواندن كتيبه ها

دانستنیهای هرمزگان