قواعد فقه سری دوم سوألات

قاعده عُسر و حَرَج چگونه بر حجیت قاعده ید دلالت می نماید؟

اگر ید و استیلا را دلیل مالکیت ندانیم و در هر موردی دلیلی برای اثبات مالکیت ذوالید مطالبه نماییم مردم در زندگی روزمره خود دچار مشقت و زحمت بسیاری می شوند.

مثال: اگری برای خرید لباس به فروشگاهی مراجعه نماییم و برای صحت و درستی بیع از فروشنده دلیل اثبات مالکیت وی را بخواهیم موجب عسر و حرج است و شاید غیر ممکن هم باشد

ادله حجیت قاعده ید را نوشته و 2 مورد از آن را توضیح دهید؟

¬ بنای عُقَلا

¬ لزوم عُسر و حَرَج

¬ اخبار و احادیث

بنای عقلا: از آغاز خلقت بشریت عرف و عقل استیلا را علت و سبب اولویت و اختصاص و بعدها مالکیت دانسته است

لزوم عسر و حرج : اگر ید و استیلا را دلیل مالکیت ندانیم و در هر موردی دلیلی برای اثبات مالکیت ذوالید مطالبه نماییم مردم در زندگی روزمره خود دچار مشقت و زحمت بسیاری می شوند.

مثال: اگری برای خرید لباس به فروشگاهی مراجعه نماییم و برای صحت و درستی بیع از فروشنده دلیل اثبات مالکیت وی را بخواهیم موجب عسر و حرج است و شاید غیر ممکن هم باشد.

اخبار و احادیث

v خبر حَفَص بن غیاث: این شخص نقل می کند که مردی از امام صادق(ع) می پرسد که آیا با دیدن اینکه مالی در تصرف کسی است می توان در مقام دادرسی شهادت داد که آن چیز ملک او است، امام می فرمایند: بلی ، آن مرد می گوید شاید مال او نباشد، امام می فرمایند آیا خریدن آن مال حلال است مرد می گوید بلی ، امام می فرمایند مگراحتمال نمی رود که مال او نباشد چطور خریدن آن جایز است.

v خبر یونس بن یعقوب: درباره اثاثیه منزل که مورد اختلاف زوجین است از امام صادق(ع) سوأل می شود و ایشان می فرمایند: هرکدام از آن ها که مستولی بر چیزی از اثاث منزل باشند او تقدم و اولویت دارد. ((من استولی علی شیء منه فهو له)) یعنی کسی که بر چیزی تسلط دارد آن چیز متعلق به اوست.

v حدیث فدک: ( برای مطالعه به صفحه 177 کتاب مراجعه نمایید )

تعارض قاعده لاضرر و قاعده تسلیط را بیان نمایید؟

قاعده تسلیط: الناس مُسلطون علی اموالهم (انسانها بر اموال خود تسلط دارند)

قاعده لاضرر: لاضرر و لاضرار فی الأسلام ( هیچ ضرری در اسلام وجود ندارد)

حال اگر شخصی به استناد بر قاعده تسلیط در ملک خود تصرفاتی بکند که موجب ضرر به همسایه خود شوددر اینجا لاضرر مقدم بر قاعده تسلیط خواهد بود و دارای صور زیر است

ç تصرفی که صرفاً به قصد ضرر زدن به همسایه باشد. (در این صورت تصرف حرام و موجب ضمان است)

ç تصرفی که ترک آن برای خود ضرر است و انجامش موجب موجب ضرر به همسایه است (در این حالت تعارض دو ضرر است و تسلیط مقدم است)

ç تصرفی که برای او لازم و ضروری نیست (اگر چه منشأقواعدی است) ولی به زیان همسایه تمام شود. ( ماند مورد بالا)

ç تصرفی که نفع و ضری برای خود نداشته و به زیان همسایه هم تمام می شود. (در این صورت تصرف حرام و موجب ضمان است)

نکته: دربند (2و3) باید توجه داشت که در صورت تصرف مالک و تضرر همسایه حکم وضعی ضمان بر اساس قواعد دیگر مانند تسبیب قابل اعمال خواهد بود.

آیا با وجود احکام ضرری فراوان این قاعده (لاضرر و لاضرار) قابل استناد است ؟ توضیح دهید؟

بله قابل استناد می باشد ، احکام ضرری از باب تخصص است نه از باب تخصیص

احکام ضرری به صورت تخصیص و استثناء خارج نشده تا عموم قاعده موهون و ضعیف شده باشد بلکه به طور تخصص خارج شده اند و خروج موضوعی دارند و احکام ضرری به صورت تخصیص از عام خارج نشده اند که ما آن را شامل قواعد عام بدانیم.

آقای الف دندان پزشک است و به صرف اینکه ایشان پزشک است نمی توان گفت که در همه موارد پزشکی تخصص دارد.

ü تخصیص چیست: یعنی همان چیزی که از عام جدا کرده ایم ( خاص را از عام جدا می کند)

تخصص چیست: یعنی موردی وارد عام نشده است که ما آن را از عام جدا نماییم

مداخلات پیامبر اسلام (ص) در امور مسلمین 3 وجهه دارد آنها را نوشته توضیح دهید؟

ü وجهه نبوت: مؤسس شرع و اسلام

ü وجهه افتاء: شارح مجملات ادله و معضلات احکام قرآنی

ü وجهه قضاء: مجری احکام الهی در میان مسلمین بوده اند تا کسی بر خلاف شرع ، که قبلاً مشخص شده، اقدامی نکند

نکته: پیامبر اکرم (ص) در زمان خودشان ولی امر مسلمین بوده اند

ü نبوت : مجریه

ü افتاء: مقننه

ü قضاء: قضائیه

مدرک قرآنی قاعده لاضرر را بیان نمایید؟

وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّا آتَيْتُم بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿٢٣٣﴾ بقره

مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده [= پدر]، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد؛ حتی اگر طلاق گرفته باشد.) هیچ کس موظّف به بیش از مقدار توانایی خود نیست! نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر. و بر وارث او نیز لازم است این کار را انجام دهد [= هزینه مادر را در دوران شیرخوارگی تأمین نماید]. و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت، بخواهند کودک را (زودتر) از شیر بازگیرند، گناهی بر آنها نیست. و اگر (با عدم توانایی، یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه‌ای برای فرزندان خود بگیرید، گناهی بر شما نیست؛ به شرط اینکه حق گذشته مادر را به طور شایسته بپردازید. و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و بدانید خدا، به آنچه انجام می‌دهید، بیناست! (( ترجمه آیت الله ناصر مکارم شیرازی))

این آیه نهی کرده است مادران و پدران را از ضرر زدن به فرزندشان. و از متن این آیه فهمیده می شود که ضرر زدن هر کس به دیگری ممنوع است.

نهی حقیقت در حرمت است و مورد مخصص نیست : یعنی اگر چه آیه مذکور مربوط است بر پدر و مادر ولی خصوصیت پدری و مادری در این حکم تأثیری ندارد.

دانلود کنید

قواعد فقه سری دوم سوألات

مطالب مشابه :

حسابداری دولتی(یه سری ثبت دیگه+ مطالب مفید حسابداری دولتی)

تبریک فرا رسیدن سال تحصیلی 93-1392

شرح وظایف سازمان میراث فرهنگی‘صنایع دستی وگردشگری

شرح وظایف معاونین آموزشی- اجرایی و پرورشی مدارس

مستثنيات دين - اموالی که توقیف شدنی نیست

شرح وظایف کارکنان و پرسنل مالی و اداری

پرسش : چرا شیعیان حضرت علی(ع) را زاهدتر از خلیفه دوم میدانند؟

قواعد فقه سری دوم سوألات

شرکت لیزینگ رایان سایپا-قسمت اول