اسب و بیماری مشمشه

بیماری مشمشه در حیات وحشمشمشه یکی از بیماریهای باکتریائی مسری خطرناک است که اغلب سبب ابتلاء تک سمی ها میگردد؛ مشمشه یکی از قدیمی ترین بیماریهای عفونی واگیر دار و قابل انتقال بین حیوانات و انسان است.بیماری مشمشه اولین بار در 400 سال قبل از میلاد توسط بقراط توصیف شده است و در سال 330 قبل از میلاد توسط Aristole با عنوان مالئوس یا Milis توصیف شده است . اولین مدرسه دامپزشکی جهان در سال 1800 میلادی در فرانسه برای مطالعه روی طاعون گاوی و مشمشه اسب تاسیس گردید و بسیاری از محققین آن به دلیل ابتلا به مشمشه جان باختند .مشمشه یکی از بیماریهای باکتریائی مسری خطرناک است که اغلب سبب ابتلاء تک سمیها میگردد؛ مشمشه یکی از قدیمی ترین بیماریهای عفونی واگیر دار و قابل انتقال بین حیوانات و انسان است. بیشتــر تک سمیانخانوادهsoliped (اسب ، الاغ ، قاطر و گورخر) به این بیماری حساس بوده و ابتلاء به مشمشه می تواند منجر به مرگ آنها شود. با این حال، بیشترپستانداران تاحدی به عفونتتجربیالقا شده حساسهستندعفونتهایطبیعی درگونه‌هایی غیر از equids( تک سمیان ) نادر هستند، اما گربهها، سگ، شتر، بز،و گوسفند متاثر شده اند. در میان گوشتخوارانfelids( گربه سانان ) نظیر شیر، ببر و پلنگ ممکن است به طور ویژهحساسباشندعامل این بیماری باکتــری گرم منفی غیر متحرک کپسول دار و غیر هاگزا بنامبورخولــدریا مالئی (Burkholderia mallei)است.ملیوئیدوز (شبه مشمشه، بیماری ویتمور) ، بیماری عفونی ناشی از باسیل گرم منفی با ارتباط بسیار نزدیک با باسیل مشمشه به نام بورخولدریا پسودومالئی (Burkholderia pseudomallei) است . این ارگانیسم به عنوان یک جنگ افزار بیولوژیک بالقوه، در کشور آمریکا مورد مطالعه قرار گرفته و کاربرد جنگ افزاری آن به وسیله شوروی سابق ، تجربه شده است .لازم به تاکید است که آئروسل‌های برخاسته از محیط کشت B. pseudomallei برای کارکنان آزمایشگاه ها شدیدا مسری است و لذا به هنگام کار کردن با این ارگانیسم، لازم است موازین ایمنی زیستی سطح سوم (Biosafety level 3) مراعات شود. ضمنا از آنجا که انتشار این ارگانیسم ها از طریق آئروسل‌ به نحو موثری امکانپذیر است و هیچگونه واکسنی برای پیشگیری آن وجود ندارد و درمان چندان موثر و قاطعی نیز ندارد لذا این ارگانیسم به عنوان یک عامل جنگ افزاری بیولوژیک، مد نظر بیوتروریست ها می باشد .شباهتهایی بین بورخولدریا مالئی و پسودومالئی وجود دارد که عبارتند از ساختمان آنتی ژنیکی، حساسیت به فاژ، خواص غذایی و محتوای ژنتیکی و در حقیقت، به نظر میرسد برجسته ترین اختلافات بین دو میکروارگانیسم، ویژگی های اپیدمیولوژیکی بوده باشد. عامل مشمشه انگلی اجباری است که عمدتا اسب (تک‌سمی ها) را مبتلا می سازد و بنظر میرسد انتشار جغرافیایی آن تنها بوسیله میزبان آن محدود میگردد. در مقابل، ب ـ پسودومالئی ساکن طبیعی خاک و آب بوده و قادر است انواع مختلف حیوانات را در یک انتشار جغرافیایی محدود، عفونی سازد .این بیماری را از ایران نیز گزارش نموده اند ، 2 مورد ملیوئیدوز اسبی که از ایران گزارش شده است اهمیت ویژه ای دارد زیرا وقوع بیماری را در خارج از ناحیه حاره ای انتشار بیماری که قبلا به ثبت رسیده بود، نشان میدهد. گسترش بیماری به ایران، با جدا شدن ب ـ پسودومالئی از مزارع برنج در بخش شمالی کشور کاملا به اثبات رسیده است.مشمشه و ملیوئیدوز از نظر بالینی غیر قابل افتراق هستند. هرچند این بیماری در محدوده وسیعی از گونه های حیوانی نظیر جوندگان، پریمات ها، گوسفند، بز، خوک، گاو، اسب، آهو، سگ، گربه، دولفین، کانگورو، شتر، کروکودیل و پرندگان به اثبات رسیده است ولی انتقال از حیوانات به انسان، ندرتا گزارش شده است و فقط دو مورد انتقال انسان به انسان را گزارش نموده اند. ضمنا القاء عفونت از طریق تزریقات آلوده نیز به اثبات رسیده است و انتقال آزمایشگاهی نیز رخ داده است . کک موش ها و پشه آئدس (Aedes aegypti) قادر به انتقال عفونت به حیوانات می باشند ولی چنین انتقالی تا کنون در انسان به اثبات نرسیده است .تظاهرات بالینی و پاتولوژیکی ملیوئیدوز در حیوانات متنوع است. هرچند موارد سپتی سمیک حاد، منتهی به مرگ به عنوان متداول ترین شکل گزارش شده، لیکن بررسی های سرولوژیکی در سگ، میمون، گاو، گوسفند و نیز بررسی های کشتارگاهی در خوک، گوسفند و بز حاکی از آنست که اشکال تحت بالینی یا مزمن ملیوئیدوز ممکن است متداولترین شکل بیماری در حیوانات بوده باشند.گزارشات متعددی از ملیوئیدوز در گوسفند، بز و خوک وجود دارد. در دیگر حیوانات اهلی، ملیوئیدوز به طور اسپورادیک اتفاق می‌افتد . تصور میشود گاو در مقابل عفونت ناشی از بورخولدریا پسودومالئی مقاوم باشد. جالب توجه آنکه ملیوئیدوز در گاومیش های آبی هرگز گزارش نگردیده است (علیرغم استفاده وسیع این حیوانات در مزارع برنج و محیطی که بورخولدریا پسودومالئی به سادگی در نواحی اندمیک جدا میشود) 0 گزارش ملیوئیدوز سگ نادر بوده، هرچند 7 مورد مشخص در سگ های ارتش آمریکا در ویتنام گزارش شده است. ملیوئیدوز در پریمات ها با جراحات گوناگونی تظاهر می یابد که در بین آنها آبسه های متعدد در ریه، کبد، استئومیلیت و آبسه های زیر جلدی در محل اعمال جراحی گزارش شده اند.بورخولــدریا مالئی یک انگل اجباری بوده که بسهولت توسط نور ؛حرارت و ضد عفونی کننده های معمولی از بین میرود و بنظر نمیرسد در یک محیط آلودهبیش از شش هفته باقی بماند . تا قبل از انقلاب صنعتی مشمشه از شیوع بالا و اهمیت وافری برخوردار بود، از باکتری عامل مشمشه به عنوان سلاح میکروبی در جنگ های جهانی نیز استفاده شده است. از قدیم الایام مشمشه به عنوان بیماری مهم مشترک بین انسان و دام در دامپزشکان و تیمارگران اسب سانان دیده می شد. اما در سالهای اخیر از بیشتر نقاط دنیا محو شده است و میزان شیوع جهانی آن در حیوانات به مقدار زیادی کاهش یافته و موارد نادری از بیماری در انسانها گزارش شده است. شکل بالینی بیماری در نیمکره غربی وجود ندارد.مشمشه هم اکنون از کشورهائی همانند آمریکای شمالی ریشه کنشده است ، این بیماری در انگلیس در سال 1928 در امریکا در سال 1934 و در آلمان در سال 1957 ریشه‌کن شده است ، اما مناطقی از جهان منجمله آسیای صغیر ؛ آسیا ، شمال آفریقا، شرق اروپا ، خاورمیانه ، مرکز و جنوب آمریکا و بخصوص در مغولستان همچنان آلوده می‌باشد . در سالهای اخیر بیماری از عراق ، ترکیه ، پاکستان ، هند ، مغولستان ، چین ، برزیل و امارات متحده عربی و ایران گزارش شده است . مشمشه یکی از بیماری‌های رایج در بین اسب‌ها و سایر تک سمی‌های عراق می‌باشد.این بیماری در سالهای دور در ایران شایع بوده است و لی در حدود30 سال گذشته گزارشی از وقوع انسانی این بیماری در ایران وجود نداشته است. در سال 1389 به علت تغذیه حیوانات گوشتخوار باغ وحش تهران با گوشت حیوانات تک سمیان آلوده این بیماری در چند راس از حیوانات باغ وحش مشاهده شد.آخرین طغیان مشمشه در اسب ها درسال 2010 میلادی در بحرین، کویت، سوریه و لبنان رخ داده است و سازمان جهانی بهداشت دام، بیماری مشمشه را در حال گسترش در خاورمیانه می داند و آن را در فهرست بیماری های نوپدید قرار داده است.طی جنگ جهانی اول به منظور آلوده کردن تعداد زیادی از اسب ها و قاطرهای روسیه از بورخولدریا مالئی توسط آلمانی‌ها در جبهه شرقی استفاده شده و به نحو موثری موجب توقف سپاه روس ها شد. همچنین موارد انسانی بیماری طی جنگ جهانی اول و بعد از آن در روسیه افزوده شده است ، همچنین آلمانها تعداد 4500 راس قاطر را در بین النهرین آلوده کردند و ژاپنی ها نیز از بورخولدریامالئی به منظور آلوده کردن اسب ها، شهروندان و زندانیان چینی در جنگ جهانی دوم از این جنگ افزار، استفاده نموده‌اند ، همچنین شوروی سابق از این جنگ‌افزار علیه مجاهدین افغانی استفاده نموده است و ایالات متحده عامل بیماری مورد بحث را به عنوان یک جنگ افزار بیولوژیک بالقوه مورد مطالعه قرار داده است .بورخولدریا مالئی را در طبقه بندی جنگ افزار های بیولوژیک، جزو ارگانیسم های گروه دوم، طبقه بندی کرده اند. از ویژگیهای این گروه آنست که با سهولت نسبی انتشار می یابند، بیماری با شدت متوسط و مرگ و میر پائینی به بار می آورند و نیاز مبرمی به اقدامات تشخیصی خاص و نظارت بعدی دارند .تک سمیان (اسب، الاغ و قاطر) به عنوان میزبان اصلی باکتری بورخولدریا مالئی در طبیعت می باشند. مشمشه حاد اغلب در الاغ ها، قاطرها، و گوشتخواران مشاهده می‌شود و گاهی اوقات در اسب نیز مشاهده شده است. الاغ ها بسیار حساس بوده و بیشتر به شکل حاد مشمشه مبتلا می شوند. اسب ها تا حدی مقاومتر بوده و بیشتر به شکل مزمن و مخفی مشمشه دچار می شوند. قاطر و نتاج حاصل از اسب و الاغ حساسیت کمتری در مقایسه با الاغ داشته و می توانند هر دو شکل حاد و مزمن مشمشه را نشان دهند. .گزارش های اخیرنشان می دهد که عفونت مزمن وحتی عفونت نهفته به همان اندازه اسب‌ها در قاطرها احتمال وقوع دارد.بیماری در شتر، گربه سانان (شیر، ببر، پلنگ، گربه اهلی)، خرس، گرگ، سگ، شغال ، خرس ، کفتار و نشخوارکنندگان کوچک (گوسفند و بز) نیز دیده شده است. گوشتخواران وحشی ( بخصوص گربه سانان وحشی در بند) که در نزدیکی تک سمیان آلوده به مشمشه زندگی می کنند یا از لاشه های آلوده تغذیه کنند، می توانند به مشمشه مبتلا شوند. بهنظر می رسد گربه سانانحساس‌تر از سگ سانان باشند .شیوعبیماری مشمشه در گربه سانان وحشیدراسارتگزارش شده است مواردی از همه‌گیری بیماری مشمشه در میان گربه‌سانان باغ وحش رم در سال 1918 و باغ وحش استانبول در سال 1986 و آخرین آنها در سال 2011 در باغ وحش تهران رخ داده است .خرگوش ، موش دشتی و میمون نسبت به بیماری حساس می‌باشند . موش باغی خوکچه هندی و هامستر از حیوانات آزمایشگاهی بسیار حساس می باشند.حساسیت گونه دوماساس واکنش اشتراوس در تشخیص این بیماری است. گاو، خوک، موش ( rat )و پرندگانمقاوم بهبیماریدرنظر گرفته می‌شوند . انسان به عنوان میزبان اتفاقی مشمشه بوده و انتقال آن به انسان حتی در صورت تماس نزدیک و مکرر با حیوانات آلوده به ندرت اتفاق می افتد.انسان به مشمشه حساس است و اغلب موارد درمان نشده بیماری در انسان منجر به مرگ افراد می‌شود. با اینکه امروزه مشمشه در انسانها به ندرت رخ می دهد، ولی ابتلاء افرادی که در تماس نزدیک با حیوانات آلوده هستند و یا در محیط آزمایشگاهباکشت هایباکتریاییmallei B. یا بافتهایآلوده کار می‌کنند دیده می‌شود. کارکنان آزمایشگاه با بالاترین میزان خطر در معرض آلودگیقرار گرفتن مواجه هستند.جدیدترین گزارش مورد انسانی در ایالات متحده در سال2000 رخ داده است ، زمانی که یک میکروبیولوژیست ندانسته هنگام کار با ارگانیسم در معرض آلودگی قرار گرفت. این اولین گزارش مورد انسانی از بیماری مشمشه در ایالات متحده از سال 1945بوده است.ترشحات بینی و تراوشات جراحات پوستی می توانند حاوی مقادیر زیادی باکتری بورخولدریا مالئی باشند و به راحتی از طریق اشیاء ، لوازم و محیط پخش شوند. انتقال بیماری بین حیوانات از طریق تماس نزدیک، استنشاقی، بلع مواد آلوده (غذا و آب مشترک) یا بصورت غیرمستقیم بوسیله اشیاء آلوده صورت می گیرد.ناقلین تحت بالینی مشمشه در مقایسه با مبتلایان بالینی نقش مهمتری در انتقال بیماری ایفاء می کنند. فقرغذایی، شرایط بهداشتی نامطلوب، تراکم حیوانات، عوامل استرس زا و تضعیف ایمنی بدن ( از قبیل آلودگی انگلی) از جمله عوامل خطرزا در ابتلاء به مشمشه هستند.ابتلاء انسان به مشمشه بیشتر یک رخداد شغلی می باشد و اغلب انتقال باکتری بورخولدریا مالئی از طریق خراشیدگی یا پارگی های پوستی رخ می دهد.انتقال مشمشه از طریق حمله مستقیم باکتری از راه بینی، دهان و غشاءهای مخاطی ملتحمه چشم نیز صورت می گیرد. انتقال مشمشه از انسان به انسان به ندرت اتفاق می افتد. ابتلاء انسان به مشمشه از طریق بلع آب و غذای آلوده به عنوان راه مهم آلودگی انسان نمی باشد.روند بیماری در تک سمیان می تواند به سه شکل حاد با علائم شدید تنفسی، تورم عقده های لنفاوی و طناب لنفی؛ شکل مزمنبا علائم بیماری در پوست و بینی ؛ شکل مخفی (بدون علائم بالینی و تنها ابتلاء ریه ها) بروز کند. شکل حــاد بیماری بیشتر در الاغ و قاطر اتفاق می افتد و نشانههای آن اغلب شامل تب بالا و علائم تنفسی است. در اسب معمولاً‌ بیماری به شکل مزمن بوده و حیوانات آلوده می توانند چندین سال زنده بمانند. شکل دماغی و ریوی مشمشه اغلب بصورت حاد بوده اما شکل پوستی مشمشه (فارسی) روند مزمن دارد.مشمشه در انسان می تواند به اشکال بالینی موضعی، ریوی، سپتی سمی، منتشر و مزمن ظهور کند و ممکن است شکلی از بیماری به اشکال دیگر آن پیشرفت کند. نشانیهای عمومی متداول بیماری عبارت است از تب، لرز ، سردرد شدید، بیقراری، کسالت، دردهای عضلانی، سرگیجه، تهوع، استفراغ، اسهال، تنفس سریع و تعریق . امکان بروز دانه ها و بثورات جلدی و سرباز کردن آنها در هر نقطه از بدن بیمار وجود دارد. انتشار عفونت به اندام های داخلی موجب بروز آبسه هایی در اندامهای مختلف بدن می گردد.تشخیص بیماری مشمشه بر پایه پژوهش‌های همه گیری شناسی ، بالینی، ایمونولوژیک، سرولوژیک، و آسیب شناسی شکل گرفته است . روش اصلی تشخیص بیماری ophthalmic malleinization (واکنش چشمی) می‌باشد .قطعی ‌ترین راه تشخیص هر بیماری جداسازی عامل بیماری است. در شکل حاد بیماری مشمشه جداسازی پزودومناس مالئی از بافت های آلوده چندان مشکلنیست. این باکتری از رشد نسبتا آهسته و خوبی بر روی اکثر محیط‌ های کشت آزمایشگاهیبرخوردار است.جداسازی جرم از مواردی که درگیر شکل های مزمن و مخفی مشمشه هستند به سادگی میسرنیست و در چنین حالاتی می ‌بایست از تست هایی همانند تست های آلرژیک به منظور تشخیصبهره جست. مهم ترین و اصلی ‌ترین روش تشخیص بیماری، تست آلرژیک با تزریق بین جلدی در پلکپایین با مایه مالئین است.مایه مالئین از کشت باکتری مشمشه در محیط آزمایشگاه به دست می ‌آید که تزریق درحیوان سالم بی ‌ضرر است ولی در حیوانات آلوده سبب تورم و ترشح چرک از گوشه چشم می‌گردد.با آزمایش‌های سرمی نمی توان آلودگی با بورخولدریا مالئی ( باسیل مشمشه) و بورخولدریا پسودومالئی ( باسیل ملیوئیدوز) را از یکدیگر تشخیص داد، تشخیص این دو نوع آلودگی تنها بر اساس تعیین خصوصیات باکتری جدا شده از بیمار عملی است.تا به امروز هیچ گونه دارویی برای درمان قطعی حیوانات مبتلا به مشمشه و هیچ نوع واکسن موثری جهت پیشگیری از بیماری به بازار عرضه نشده است. لذا مهمترین راههای کنترل و ریشه کنی آن رعایت شرایط قرنطینه ای کامل و پیشگیریاز هر گونه تردد دامشناسایی موارد بالینی مشکوک، شناسایی تک سمیان آلوده به ظاهر سالم و حذف حیوانات آلوده انجام تست مالئین بصورتمداوم بفاصله هر 3 هفته تا هنگامی که جمعیت مورد نظر در 3 تست متوالی هیچگونه موردیاز راکسیون مثبت ویا مشکوک نداشته باشدو رعایت اصول بهداشتی (از قبیل ضدعفونی کردن محیط، جایگاه و لوازم) و قرنطینه ای می باشد.اقدامات بهداشتی زیر باید متعاقب تشخیص دام رآکتور انجام گیرد:1 - وسایل انفرادی و تیمار دام مبتلا بطورکلی سوزانده و معدوم شود .2 - جایگاه اسب با مواد ضد عفونی کننده ( مناسبترین ضد عفونی کننده سود سوز آورمی باشد ) پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود ؛ گند زدائی شده و حد اقل بمدتششهفته مورد استفاده قرار نگیرد.3 - معدوم نمودن اسب آلوده با توجه به خطراتاحتمالی ؛ به گونه ای انجام پذیرد که تماس با دام به حداقل ممکن برسد .4 - محلدفن لاشه بایستی قبل از معدوم نمودن دام آلوده آماده شده باشد ؛ این محل بایدبدوراز کانال آب ؛ چشمه ؛ قنات وسایر مسیرهای عمومی باشد .بسیاری از کشورها توانسته اند مشمشه را با انجام موارد مذکور ریشه کن کنند ولی با این حال در صورت عدم رعایت مقررات بهداشتی و نقل و انتقال اسبها همیشه خطر شیوع مشمشه به عنوان یک بیماری باز پدید در کمین مناطق عاری از مشمشه می باشد.

اسب و بیماری مشمشه

مطالب مشابه :

آشنایی با جنگ افزارهای بیولوژیک

اسب و بیماری مشمشه

نگهداری انواع سگ

فول تکست صادق و حصین ( کاغذ رکوردز )

یاد باد آن روزگاران

زنده باد مرگ بر اسرائیل!!