موزه ها و گالری ها

موزه ها و گالری ها و نمایشگاه های آثار هنری از نظر نوع ساختمان و سایر مسائل مربوطه ، نقاط مشترک و کاربرد های مشابهی دارند. بطور کلی مهمترین وظایف آنها ، جمع آوری ، ثبت، حفاظت ، تحقیق ، توضیح و نمایش برخی مدارک مهم است . به همین دلیل افراد زیادی با مهارت های مختلف مورد نیاز می باشند . به هرحال ، نه تنها بین موزه و گالری آثار هنری تفاوت هایی وجود دارد بلکه بین انواع مختلفی از موزه ها وگالری ها اختلافاتی دیده می شود . برخی از سازمان ها مثل سازمان میراث فرهنگی ، تفریحی و بعضی موسسات فرهنگی نیز نوعی موزه محسوب می شوند.
برای نمایش آثار هنری واشیاء با اهمیت از نظر علمی و فرهنگی ،سازمان باید از آنها در برابر آسیب ، خطر سرقت ، رطوبت ، خشکی نور خورشید و گرد و غبار مراقبت کرده و آنها را در بهترین نور و نما ، نشان دهد. این امر زمانی حاصل می شود که مجموعه به :
الف)اشیاء تحت مطاله و بررسی
ب)اشیاء نمایشی تقسیم می شود
نمایشگاه ها باید به نحوی برگزار شوند که عموم مردم بتوانند آثار را بدون هیچ مشکلی تماشا کنند. این امر مستلزم آن است که این اشیا با دقت انتخاب شوند و در فضاهایی مناسب و متنوع ارائه شوند.
در نمایشگاه های هنری ، تا حد امکان باید برای هر دسته از تصاویر و تابلو ها ، یک اتاق مجزا اختصاص داده شود. برای این کار بهتر است از اتاق کوچک استفاده شود. با این کار ، سطح دیوار بیشتر از سطح کف خواهد بود. اتاق های بزرگ فقط برای تصاویر بزرگ لازم هستند.
زاویه ی دید انسان از 27 درجه بالاتر از سطح چشم آغاز می شود . برای یک فرد بننده در حالت ایستاده ، این بدان معناست که تصاویر نور پردازی شده باید 10 متر دورتر از فرد و از بالا آویزان شود ولی لبه آن نباید بیشتر از 4.90 متر بالاتر از سطح چشم و لبه پایین آن باید تقریباً70 سانتی متر پایین تر قرار بگیرد. بهترین شرایط آویزان کردن تصاویر کوچک ، نقطه ی تاکید (سطح افق در تصویر ) در سطح چشم است .
در نظر گرفتن مساحت 3.5 متر مربع برای آویزان کردن هر تصویر
مساحت 6 الی 10 متر مربع از زمین برای هر مجسمه
1 متر مربع فضا در قفسه برای هر 400 سکه ضروریست.
مباحث نور پردازی گالری ها و موزه ها بسیار نظری بوده و کیفیت نور پردازی هم غیر واقعی است. آزمایشات انجام شده در آمریکا نشان داده که نور استفاده شده در نور پردازی اگر به صورت طبیعی باشد حتی اگر از نوع نور شمال هم باشد دائماً در حال تغییر می باشد به همین دلیل استفاده از نور مصنوعی به جای استفاه از نور خورشید بیشتر رایج می باشد.
بر اساس آزمایشات انجام شده در بوستون ؛ فضای مطلوب برای تماشا کردن بین 30 تا 60 درجه بالاتر است از نقطه ای که در وسط کف قرار دارد. این میئله نشان می دهد که برای تصاویر ، ارتفاع 2.13 متر و برای تندیس ، طیف دید 3.65-3 متر لازم است.

در گالری آثار هنری ، عموماً مسیر چرخشی یک طرفه وجود ندارد و فقط بخش های جداگانه دیده می شود موزها وگالری ها هر کدام نیاز به اتاق های جانبی برای بسته بندی ، ارسال ، بخش اداری ، بخش اسلاید ،کارگاه های حفاظتی و تالار سخنرانی دارند. قصر های غیر قابل استفاده و متروک ،کاخ ها و صومعه ها برای ساخت موزه مناسب هستند. این مکان ها برای اشیاء تاریخی و نگهداری آنها مناسب می باشند زیرا فضای مساعد تری را نسبت به موزه های جدید برای اینگونه اشیاء فراهم می کنند.
امروزه اغلب موزه ها به عنوان مراکز فرهنگی نیز مورد استفاده قرار میگیرند. به همین دلیل این موضوع باید در مرحله ی طراحی مد نظر قرار گیرد. فضاهایی نیز باید برای نمایشگاه های دائم و موقت ، کتابخانه اتاق گفتگو و سخنرانی وجود داشته باشد. علاوه بر این فضاهایی نیز برای استراحت ، حمل و نقل ، انبار ، گفتگو و ملاقات ، کارگاه ها و بخش اداری لازم است.
فن آوری پیشرفته نه تنها در عملکرد موزه بلکه در طراحی نمایشگاه ها نیز تاثیر بسزایی دارد.
دو نمونه از آن یکی رایانه ای کردن اطلاعات مربوط به مجموعه ها و اسناد مربوط به طراحی و دیگری ساخت لامپ ها و چراغ های بسیار ریز و بافت های نور ده و تاثیر آن بر طراحی نورپردازی است.
از نظر حجم چنين فضايي بايد تا حدممكن شفاف و پذيرا باشد. نهايت برونگرايي را مي توان براي اين فضاها پيش بيني نمود.
________________________________________
انواع موزه
گونه بندي اولیهای كه در بسياري از کشورها هنوز متداول است و همچنان در اسامي كميتههاي تخصصي ايكوم دیده میشود، تمايز بين موزههاي صنایع دستی، هنرهاي كاربردي، تاريخ، مردم شناسي، علوم طبيعي، دانش و فناوري، موزههاي منطقه اي، محلي و موزههاي تخصصي است. در عين حال سير تحول موزهها از جنگ دوم جهاني به اين سو، بتدريج مرزهاي بين رشتهها و مجموعهها را از ميان برداشته است. اكنون موجهتر به نظر ميرسد كه موزهها را به انواع زير تقسيم كنيم:
موزه هاي هنري - موزههاي تاريخي - موزههاي تخصصي - موزههاي علمي - موزه هاي فني و صنعتي

ـ موزه هاي تاريخي : آثار و اشياي قديمي را كه مي توانند گوياي زمينه و پيشينه مردم شناسي و باستان شناسي و تاريخي باشند، در خود جاي داده اند.
ـ موزه هاي تخصصي : آثار تاريخي، هنري و فني را به مناسبت هاي ويژه در معرض ديد مردم قرار مي دهند. دو نوع اين موزه ها را به "موزه در هواي آزاد" و "موزه محلي" موسوم كرده اند.
ـ موزه هاي علمي : گياهان، جانوران، سنگ ها، خاك ها، سنگواره ها و آنچه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است، تهيه و نگهداري مي كنند كه به انواع موزه هاي تاريخ طبيعي، جانوران زميني، گياهان، ماهي ها و جانوران دريايي طبقه بندي مي شوند.
موزه هاي علمي مهم ترين و فعالترين موزه ها هستند. موزه هاي علوم طبيعي مي بايد نقش ويژه اي در آگاه سازي و متقاعد ساختن مردم ايفا كنند و در سطح علمي اسنادي (بالغ بر ميليونها نمونه) كه پيشرفت دانش را از ديدگاه رشته هاي متعدد ميسر مي سازند در اختيار پژوهندگان قرار دهند.
ـ موزه هاي فني و صنعتي : ساخته هاي فني و صنعتي انسان را در زمينه هاي اختراعات، اكتشافات، وسايل نقليه، ماشين آلات و مانند آنها را به نمايش مي گذارند و به نام هاي موزه اختراعات، موزه اكتشافات، موزه ماشين آلات و موزه وسايل نقليه و غيره موسوم شده اند.
ـ موزه هاي هنري : آثار و اشياي زيبايي درباره نقاشي، معماري و مجسمه سازي و غيره را گردآوري مي كنند و آنها را به موزه هاي نقاشي، معماري و مجسمه سازي، هنرهاي تزئيني و صنايع دستي، لوازم خانگي، موزه خط و خطاطي، كتاب و صحافي، موزه سراميك و كاشي، موزه قالي و قاليبافي، موزه كنده كاري و منبت كاري و صنايع چوبي، موزه گوهري و سرانجام موزه منسوجات طبقه بندي مي كنند.

فضاها و دياگرام روابط فضا ها
فضاهاي موزه:
1. تالارورودي يا لابي
2. گالري ها يا تالار هاي نمايش آثار
3. کتابخانه
4. آزمايشگاه
5. چايخانه يا کافه تريا
6. انبار آثار
7. بخش اداري
8. آمفي تئاتر
9. بخش آموزشي -تحقيقاتي
________________________________________
تالار ورودي:
درهاي ورودي موزه بايد طوری باشد كه محافظت و كنترل آنها براي نگهبانان آسان و ميسر باشد. وضع مطلوب آن است كه موزه فقط يك در ورودي عمومي اصلي و وسيع داشته باشد و توسط چراغ يا علامت هاي ديگر كاملاً مشخص باشد. اين در بايد به سرسرا و يا اتاق ورودي موزه منتهي شود. در اين اتاق يا سرسرا بخش فروش بليط، ميز اطلاعات و فروش انتشارات قرار دارد. در و يا درهاي ورودي موزه بايد از نظر تزيينات ساده و با سبك معماري بومي و معمول در جامعه هماهنگ باشد، همچنين اندازه آنها بايد چنان باشد كه تعداد زيادي از افراد در يك لحظه بتوانند به آساني از آنها عبور كنند.
اتاق ورودي موزه بايد به گونه اي ساخته و تزيين شود كه نظر مردم را جلب نمايد و معرف موزه نيز باشد؛ زيرا اين اتاق نخستين بخش موزه است كه بازديد كننده به آن وارد مي شود. محوطه ي ورودي نبايد آنقدر وسيع باشد كه آنقدر كه بازديد كننده در آنجا احساس غريبي و گم شدن نمايد و از سوي ديگر بايد آنقدر وسعت داشته باشد كه گروههاي بازديد كننده براحتي در آن گرد آمده، از آنجا به سوي تالار هاي نمايش حركت كنند. اين محوطه را نبايد از ميز و صندلي و ديگر وسايل انباشته كرد، فقط چند صندلي يا يكي، دو نيمكت كافي است. نقشه ديواري راهنماي موزه نيز بايد در اين قسمت نصب شود. جزوه هاي راهنماي موزه را نيز مي توان بر روي ميز هاي كوچك در اين محل قرار داد. ساعت ديواري, تلفن عمومي حتي صندوق پست نيز از وسايل ضروري اين محوطه است. مطلوبترين و مناسبترين رابطه بين محوطه ورودي و تالار هاي نمايش را مي توان توسط دو در به دو طرف ساختمان كه در آنها تالار هاي نمايش واقع شده باشند برقرار كرد. وجود اين دو در ، تردد در تالارها و نظارت بر آنها را آسان مي سازد.
در موزه هايي كه ورود و خروج به وسيله دستگاههاي الكترونيكي كنترل مي شود اين وسايل را مي توان در محوطه كه دو در اصلي تالارها از آن منشعب مي شوند تعبيه نمود .

گالري ها يا تالار نمايش آثار:
گالري فضايي است كه درآن آثار تاريخي براي بازديدعموم به نمايش گذاشته مي شود. يك گالري بايدبه گونه اي برگزارشودكه عموم مردم بتوانندآثاررابدون هيچ مشكلي تماشاكنند.

گردش ومسير حرکت در نمايشگاه:
مسئله مهم ديگر مسئله گردش و مسير حرکت است که بايد با دقت بررسي گردد. به طوريکه ترتيب و مسير نه تنها براي کسي که به نقشه نگاه مي کند بلکه براي بازديد کنندهاي که از فضا عبور مي کند کاملا روشن و بدون ابهام باشد. ، تالارهاي نمايش بايد به نحوي ساخته شوند كه بازديد كنندگان بتوانند در آنها براحتي گردش نمايند و اشياء را از تمام جوانب تماشا كنند، لذا ايجاد مسير يا راه يك طرفه در تالار نمايش صحيح نمي باشد. بهترين روش، ايجاد فضاهاي باز در تالارهاي نمايش است تا بازديد كننده از بين اين فضاها عبور كند و بتواند به دلخواه از هر قسمت تالار به قسمت ديگر رفته، پس از بازديد حتي از قسمتي از مجموعه آثار بدون ديدن كليه آنها از تالار موزه خارج شود.
________________________________________
کف موزه :
انتخاب کفپوش برای یک موزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.عمده تلاش فیزیکی یک بازدیدکننده دقیق در جلو و عقب رفتن و ایستادن می باشد.از این رو می توان گفت کیفیت کفپوش بر خستگی و درجه تمرکز بازدید کننده تاثیر دارد.
افزون بر این رنگ و ترکیب کف باید متناسب با آثار به نمایش گذاشته باشد.معمولا صحبت از این می شود که کف باید از دیوارها تیره تر باشد و قابلیت بازتابی آن به حدود30درصد برسد.این مورد از آن رو گفته شده که مثلا کف مرمر سفید قابلیت بازتابی 50 درصد را دارد و نور را در آثار منعکس ساخته و سبب خلل در دید می گردد. همین مورد در شیشه های جلوی قفسه ها نیز صادق است.
دو نکته دیگر نیز که چندان نیازی به بحث درباره آنها نیست،به هنگام انتخاب کف پوش باید در نظر گرفته شوند : یکی دوام (مقاومت در برابر ساییدگی بر اثر کثرت استفاده با خطر به وجود آوردن گرد و غبار که به اشیا زیان می رساند)و دیگری شرایط نگهداری(آسانی، سودمندی، هزینه تمیز کردن و زمان لازم برای این امر)است.
به عنوان راهنمایی،به شرح کوتاهی در زمینه مشخصات اساسی انواع کف پوش ها و مورد استفاده آنها در یک موزه می پردازیم:
کف های بتنی سطح یکدست،شطرنجی،موزاییک کوچک و....
این کف پوش ها از نظر اقتصادی با صرفه ترین و در عین حال معمولی ترین و ساده ترین نوع می باشند،نگهداری شان نیز ساده بوده و صیقل دادن آنها تنها با مواد کربوری انجام پذیر است،رطوبت جذب نمی کنند،سخت و با سر و صدا هستند و به خاطر وجود بتن،به ویژه اگر سیمان مصرفی دارای رنگ روشن باشد،ظاهری نا خوش آیند خواهند داشت.این کف پوش ها برای اتاق های نمایشگاه مناسب نمی باشند و تنها می توان در بخشهایی از موزه که به روی همگان گشوده نیست از آنها استفاده کرد.

مصالح پیشنهادی برای مفروش کردن فضاهای ذکر شده :
سنگ و سنگ مرمر
این مصالح بسیار مناسب می باشند ولی بیشتر برای موقعیت های ویژه به کار می روند.در موزه هایی که امکانات مالی اجازه می دهد،هزینه باید به نسبت تعدیل گردد،به ویژه زمانی که بخواهیم این مصالح را از نظر دوام با یکدیگر مقایسه کنیم.سنگهای مرمر،براقی و بازتاب دارند ولی زیبایی و ارزش تزیینی آنها این عیوب را جبران می نماید،به خاطر این ویژگی نوع سخت آن در پلکان،راهرو و بخشهای مشابه و بخشهای دیگر آن با رنگهای یکدست برای جلب نظر بیشتر در گالری های نمایش مورد استفاده قرار می گیرد.
کاشی(سفال)
این کف پوش در اشکال و ابعاد مختلف و نمونه های گوناگون(مربع،سبک،پارکت و.....)ساخته می شوند.نوع خوب پخته شده آن رنگ ملایم قرمز مایل به قهوه ای دارد و می تواند هر رنگی را که به آن داده شود متناسب با موزه،به خوبی جذب نماید.مقرون و به صرفه می باشند،نگهداری آن دقت می خواهد،اما این امر مشکلی ایجاد نخواهد کرد،اگر مرتب واکس زده شوند یا صیقل های ترکیبی روی آن مالیده شود در عین اینکه گرد و غباری جذب نمی کند سالها دوام خواهد داشت.
چوب
در کیفیت ها و برش های گوناگون ساخته می شود.اگر در بتن خوب کار گذاشته شود در عین سختی تولید صدا نخواهد کرد.نگهداری آن مشکل است،واکس آن را درخشان و لغزنده می کند،ولی روغن جلای ترکیبی مناسب تر است و آن را در شرایط خوبی نگه خواهد داشت.به خاطر ویژگی هایی که دارد برای اتاق های نمایش بسیار قابل استفاده می باشد،رنگ خوش آیندی دارد و راه رفتن روی آن نرم و راحت است.در کشور هایی که چوب کمیاب است و واردات آن عمدتا از نوع گران می باشد،هزینه این کف پوش از حد معمول بیشتر خواهد بود.
چوب پنبه
این کف پوش از بی صدا ترین،نرم ترین و ارتجاعی ترین انواع بوده،مستلزم مراقبت و توجه بسیار است.ار ظرافت ویژه ای برخوردار بوده،به آسانی چرک شده و حتی اگر مرتب هم صیقل شود خیلی زود دچار ساییدگی می گردد.از این رو بهتر است در محل هایی مانند کتابخانه که رفت و آمد محدود و سکوت لازمه آن می باشد،به کار رود.
لاستیک
تنها به خاطر ارتجاعی و نرمی برای اتاق های نمایش مناسب است.به طور کلی کف پوش لاستیکی هیچگونه امتیازی که جبران هزینه سنگین آن را بنماید ندارد.نگهداری آن در شرایط مناسب بسیار دشوار می باشد.به آسانی براق شده و وقتی تر شود بسیار لغزنده می گردد لاستیک پس از مدتی نا خوش آیند شده و بوی نا پسندی خواهد داشت.
آجر قیری
نسبتا پرداخت پذیر است،نگهداری آن آسان بوده و قابلیت رنگ پذیری بسیار دارد.از ویژگی های آن می توان از قابلیت استفاده در پی و زیرزمین در شرایط مرطوب نام برد.ضد آتش و مقاوم در برابر خرابی تدریجی و چرک شدن است.
ورنی پلاستیکی
چندین نوع ورنی که از رزین های ترکیبی ساخته شده چندی است وارد بازار گردیده اند.این ورنی ها شامل چند لایه است که در بتن نرم قرار گرفته اند.ظاهری بسیار شبیه لینولیوم دارند،اما ارزان تر تهیه و شرایط نگهداری آن آسان تر می باشد(واکس صیقل دهنده برای آن مناسب است)پوششی است سخت و قادر به پذیرفتن هر رنگی می باشد.
________________________________________
مصالح و رنگ
درطراحی یک موزه مصالح و رنگ نقش عمده ای را ایفا می کند،مشکل است پیشنهادی در این مورد ارایه داد و باید تاکید کرد که انتخاب آن ها به ذوق و سلیقه و صلاح دید طراح بستگی خواهد داشت.
دو تیوری همواره به خاطر ماهیت آثار و اشیا نمایشی ممکن است گفته شود که نوع رنگ دیوارها قادر است اتاق ها را بزرگتر و روشن تر و سطح دیوارها را وسیع تر نمایش دهد.برای اجتناب از یکنواختی،سطح بزرگ را می توان گچبری کرد یا با اسفنج و در درجات مختلف رنگ به ترتیب پوشاند.
رنگ سفید(سفید رنگ پریده)با رنگهای طبیعی برای دیوارها در شرف قدیمی شدن هستند.مردم پسندی این رنگها بر پایه این استدلال بود که رنگ سفید معادل بی رنگی است و همین امر سبب آشکار شدن کامل کیفیت مقایسه رنگها در نقاشی قدیم و جدید می باشد.در حقیقت هر رنگی بر روی زمینه سفید رنگ دیواری قرار گیرد تیره تر نشان داده می شود.
باید به خاطر داشت که در خانه های شخصی،رنگ مطلوب دیوار رنگی است که نور در آن بازتاب داشته باشد ولی در موزه رنگهایی را باید مورد استفاده قرار داد که برای تامین دید کامل اشیا نور را جذب نمایند.
استفاده عاقلانه از رنگ برای زمینه می تواند از دادن جو کلی به اتاق در هماهنگی با آثار و اشیای به نمایش گذاشته و فراهم آوردن دیوارهایی که در شدت و ضعف رنگ با آن ها رقابتی نداشته باشد فراتر رود.افزون بر این،حتی یک تنوع جزیی رنگهای به کار رفته در اتاقهای پی در پی به جبران ناهماهنگی اندازه و شکل یا هر گونه نا برابری اجتناب ناپذیر در انتشار نور کمک می کند.
چنانچه بلندی دیوارها نسبت به اندازه اشیا زیاد باشد می توان تا ارتفاع معینی از دیوار را از رنگ قابل شستشو و بقیه را مانند سقف رنگ سفید زد.با وجود این باید به خاطر داشت که در حال حاظر بیشتر تمایل در این است که اشیا در سطحی پایین تر از آنچه در گذشته انتخاب می شد قرار گیرند،زیرا چنین بر می آید که بازدید کنند گان از اینکه کمی به پایین نگاه کنند کمتر احساس خستگی خواهند کرد تا اینکه به بالا،این امر در مورد قفسه های بلند نیز صادق است،از این رو نباید بلندی آنها از شش پا تجاوز کند.اما به طور کلی این یک قانونی بی چون و چرا نیست.

موزه ها و گالری ها

مطالب مشابه :

موزه ها و گالری ها

نکاتی در مورد معماری موزه

استانداردهای طراحی موزه

آشنایی با طراحی موزه ها و گالریهای آثار هنری

اصول طراحی موزه

طراحی موزه

ضوابط و مکان های طراحی موزه و گالری ها