معرفي استاندارد هاي آموزشي – مجازي ، مكاتبه اي و حضوري – و بررسي نقاط قوت و ضعف

مقدمه

چرا استانداردهای آموزش الکترونیکی حائز اهمیت هستند ؟

استانداردها و محصولات

دلایل متعددی وجود دارندکه اهمیت استانداردهای آموزش الکترونیکی را بیان می نمایند . نخست آن که فرض کنید شمادرحال طراحی سیستم آموزش الکترونیکی مرکزخودمی باشید ، قیمت وگستردگی سیستم مدیریت آموزش تولید شده توسط تامین کننده یA را مناسب می دانید . درمورد محتوای آموزشی،دوره های ایمنی صنعتی تامین کننده ی B ، و دوره های نرم افزاری تامین کننده ی C را مناسب می دانید . اگر تمام این عرضه کنندگان از استاندارد مشترکی برای روش هاوقوانین مربوط به پردازش داده استفاده کنند،می توانید مطمئن باشیدکه این اجزاء به خوبی بایکدیگر سازگاری خواهند داشت . [1]

قبل از ظهور و معرفی استانداردها در صنعت آموزش الکترونیکی سازمان ها مجبور بودند که محصولات مربوط به آموزش الکترونیکی را فقط از یک عرضه کننده تهیه نمایند. دوره ها به طورکامل همراه بانرم افزارسیستم مدیریت آموزش آن ها که قبلاًطراحی شده بود مورد استفاده قرار می گرفتند. همچنین داده ها می بایست به راحتی بین دوره هاودرسیستم مدیریت آموزش جریان داشته باشند،پس هیچ راهی برای تعامل دوره ها یاسیستم مدیریت آموزش باسیستم یک
عرضه کننده ی دیگر باقی نمی ماند.تصمیم گیرندگان مجبور بودندکه بین داشتن سیستم های یادگیری چند گانه درسازمان هایشان یا محدود کردن تعداد انتخاب های ممکن از دوره ها به یک تامین کننده ی محتواو پذیرفتن محصولات تامین کننده – چه خوب و چه بد – یکی را انتخاب نمایند. چنین وضعیتی مشابه حالتی است که فردی می خواهدکتابخانه ای ایجاد نمایدکه کتاب های آن فقط ازیک ناشرتامین شوند،امروزه به دلیل این که عرضه کنندگان بیشتری استاندارد های تهیه شده رامورداستفاده قرار می دهند، سترسی به حالتی که دربالا تشریح شد ، امکان پذیرنخواهد بود . همچنین چون سازمان های امروزی درانتخاب محتوای آموزشی ،آزادی عمل دارند،رقابت برای کسب درآمدهای ناشی ازدوره های آموزشی باعث افزایش کیفیت و کاهش قیمت دوره ها خواهد شد. اما بنا بر آن چه که به تفصیل در ادامه خواهیم گفت استقراروبه کارگیری استانداردها در موسسات و مراکز آموزش الکترونیکی ، مجازی و از راه دور اجتناب ناپذیر است . [3]

بنا برتعريف سازمان بين المللي استاندارد( ISO ) استانداردهاعبارتنداز : توافق نامه هاي مستندي كه ويژگي هاي فني ياساير معيارهاي دقيق رادربرگرفته اندوبه عنوان قوانين، اهنماها و يا تعريف ويژگي هامورداستفاده قرارمي گيرند تابواسطه ي آن ها بتوان ازتناسب مواد،محصولات،فرآيندها و خدمات با اهداف تعريف شده اطمينان حاصل نمود .[10]

عبارت استاندارد در حقيقت به استاندارد هاي تاييد شده اي مربوط مي شود كه توسط يك سازمان تدوين كننده مانند ISO يا انيستيتوهاي علمي و تحقيقاتي در هر يك از زمينه هاي تخصصي تدوين ومورد تاييد واقع مي شوند.واستانداردهاي آموزشي به ويژه آموزش هاي مجازي ، الكترونيكي ومكاتبه اي درحقيقت تركيبي ازالزامات،مشخصات ومدل هاي پياده سازي هستند كه درفرآيند توسعه وحركت به سمت اهداف آموزشي تاييد شده ، قرار دارند . [10]

به طور کلی می توان برای محتوای انواع دوره های آموزشی دو دسته ی اصلی استاندارد را در نظر گرفت که عبارتند از : [2]

- استاندارد های مربوط به امکان تبادل داده ها (Interoperability)

که چگونگی ارتباط محتوای دوره ی آموزشی با سیستم های مدیریتی مانند سیستم مدیریت آموزش (LMS) ها و سیستم های مدیریت محتوای آموزشی (LCMS) را جهت تبادل اطلاعات مربوط به یادگیرندگان و میزان پیشرفت آن ها را تعریف می کند .

- استاندارد های مربوط به بسته بندی محتوا (Content Packaging)
که نحوه ی تنظیم محتوای آموزشی و گروه های استفاده کننده از محتوای آموزشی را جهت انتقال به سیستم های مدیریتی نقل و انتقال بین سیستم ها و ذخیره سازی در منابع داده ها تشریح
می نماید به گونه ای که بتوان از آن ها مجدداً استفاده کرد یا به آن ها دسترسی پیدا کرد .

1- استاندارد های مربوط به امکان تبادل داده ها (Interoperability) [2]

استانداردهايي كه مربوط به تبادل داده درمحتواي آموزش مي باشندو عبارتند از :

· AICC AGR 010، كه مرجع آن مشخصه AICC CMI مي باشد . (CMI001)

· محيط اجرايي SCORM

ارتباط بين مشخصه هاي SCORM وAICC يكي ازحوزه هاي مرتبط با آموزش الكترونيكي
مي باشد .

دو شيوه براي تبادل داده بين محتوا و سيستم هاي مديريتي وجود دارد كه شامل موارد زیر است :

1-1-HACP ( هك پي تلفظ مي شود ، كه مخفف پروتكل AICC CMI مي باشد .
( اين پروتكل مبتني بر HTTP است ) . و شامل موارد زير مي باشد :

- شناسه ي يادگيرنده

- نام يادگيرنده

- اعتبار

- محل درس

- وضعيت درس(نشان دهنده ي ميزان پيشرفت يادگيرنده درموضوعات آموزشي است ).

1-2- API كه مخفف فصل مشترك برنامه نويسي نرم افزار است .

كه شامل موارد ذيل است :

- هسته

- توضيحات ( اين گروه توضيحات متني كوتاه و بون مفرمتي را كه مي توانند بين شي آموزشي و سيستم مديريت آموزش مبادله شوند را در بر مي گيرد ) .

- ارزشيابي ( اين گروه مكانيزمي براي ثبت اطلاعاتي كامل در مورد تجربيات يادگيرنده ارائه مي كند ) .

- اهداف ( این گروه اطلاعات مربوط به نمرات و وضعیت را نسبت به کلیه ی اهداف آموزشی ثبت می کند ) .

- اطلاعات مربوط به یادگیرنده ( نام این گروه گمراه کننده است . سیستم مدیریت آموزش از این گروه برای گرد آوری داده هایی جهت کنترل تجربیات یادگیری مانند ، حداقل نمره برای گذراندن دوره ، محدوده ی زمانی و کارهایی که شی آموزشی باید در صورت تجاوز از محدوده ی زمانی به انجام برساند ، استفاده می کند ).

- اطلاعات عمومی مربوط به یادگیرندگان ( این گروه اطلاعات عمومی مربوط به یادگیرندگان را ثبت می کنند ) .

- ترجیحات یادگیرنده ( این گروه امکان در نظر گرفتن ترجیحات یادگیرنده در ارائه ی شی آموزشی را فراهم می آورد ) .

مزایا و معایب API در برابر HACP [2]

روش های تبادل داده ای API وHACP دارای مزایا ومعایبی هستند. برخی از
سیستم های مدیریت آموزش هر دو روش را در بر گرفته و بدین ترتیب نیازی به سازگار شدن با یکی از آن ها وجود ندارد . ولی با این وجود مقایسه ی نقاط ضعف و قوت آن ها می تواند مفید واقع شود . که به طور مختصر در قالب یک جدول این مزایا و معایب را مرور می کنیم .

جدول مقایسه ی مزایا و معایب API و HACP [2]

ردیف	مشخصه	API	HACP
1	تطابق با استاندارد ها	SCORM و AICC	AICC
2	وجود گواهی نامه	خیر	بلی
3	ثبت بررسی ها	کوتاه تر	طولانی تر
۴	دقت	خوب	بهتر
۵	پتانسیل رشد	بیشتر	کمتر
۶	احتمال تغییرات عمده در آینده ی نزدیک	بیشتر	کمتر
۷	تعدد پیاده سازی ( سیستم های مدیریت یادگیری و محتوای آموزشی )	کمتر	بیشتر
۸	سادگی توسعه ی محتوای آموزی	بلی	خیر
۹	مشکلات اساسی با دیواره های آتش و امنیت وآنتی ویروس ها	بلی	خیر
۱۰	توانایی کار با تمام سرورها	خیر	بلی
۱۱	سازگای کامل با HTML و JVA SCRIPT	بلی	خیر

2- استانداردهاي بسته بندي محتوا [2]

بسته بندي محتواي آموزش الكترونيكي ، شامل اجزاي فيزيكي آموزش مانند فايل هاي اشياي آموزشي و مواد آموزشي كه واحدهاي بزرگتر آموزشي مانند دوره ، فصل يا موضوعات را تشكيل مي دهند ، را شامل مي شوند . فهرست اجزا و راهنما از يك يا چند فايل تشكيل شده است كه نحوه ي كنار هم قرار گرفتن اجزا براي ايجاد واحدهاي بزرگتر راهنما را نشان مي دهد .

مشخصه هايي كه در حال حاضر موجود بوده و به بسته بندي محتوا مربوط مي شوند عبارتند از :

2-1- AICC AGR 010، كه مرجع آن مشخصه AICC CMI مي باشد . (CMI001)

به طور كلي اين بخش شامل موارد زير است :

پيش نياز هاي دروس

الزامات مربوط به تكميل درس

اهداف

تعداد زيادي از عناصر داده اي اختياري

2-2-مدل مجموعه ي محتواي SCORM

مدل مجموعه ي محتواي SCORM داراي دو بخش اصلي است :

1- يك مشخصه ي بسته بندي محتوا كه نحوه ي بسته بندي محتوا را به طور كامل مشخص كرده و آن را براي ارتباط با سيستم هاي مديريتي آماده مي كند .

2- يك مشخصه ي ابر داده براي تشريح اجزاي محتوا .

مشخصه ي AICC CMI بخشي را در بر گرفته كه شامل فهرست اجزا و راهنماي
بسته بندي محتوا بوده و نحوه ي تبادل محتوا را مشخص مي كند ، ولي به طور كلي هيچ گونه مشخصه ي ابرداده اي را در برندارد . فرمت هاي بسته بندي هاي محتوا در AICC و SCORM كاملاً متفاوتند ، بنابراين در صورت انطباق استاندارد های آموزشی با اين دو مشخصه ،جهت استاندارد سازی محتوای آموزی به کارگیری این دوبسته بندی متفاوت از استانداردها ضروری است .

3- استاندارد هاي مربوط به ابزارهاي توسعه ي محتواي دوره ي آموزشي [4]

ابزارهاي متعددي براي توسعه ي محتواي دوره ي آموزشي وجود دارند كه با استانداردها انطباق داشته و از اين جهت در توسعه ي محتوايي كه با AICC يا SCORM منطبق هستند بسيار مفيد مي باشند . پس از تعيين مدل تبادل داده (HACP و API) تعيين مناسبترين
ابزار هاي توسعه امكانپذير خواهد شد . [4]

بايد توجه داشت كه انطباق ابزارهاي توسعه با استانداردها هيچ تضميني در مورد انطباق محتواي خروجي با استانداردها ارائه نمي كنند . با اين همه ، اين ابزارها
توسعه دهندگان را از شناخت و درك مشخصه هاي استانداردها بي نياز نمي كنند . [4]

4- استانداردهاي ابزارهاي ارزشيابي [6]

اين مشخصه شامل IMS است كه براي امكان انتقال و تبادل سوالات و
آزمون ها تشريح شده است . اين مشخصه شيوه ي استانداردي براي تشريح و انتقال
ارزشيابي ها و آزمون ها و در عين حال ثبت و ذخيره نتايج ارزشيابي ، مشخص مي نمايد . توصيه مي شود سازمان هايي كه يك ابزار براي ارزشيابي يا توليد آزمون خريداري مي كنند ، يك ابزار منطبق بر QTI را انتخاب نمايند . [6]

مشخصه ی QTIیاIMS(UESTION &TEST INTEROPERABILITY )روشی است که برای به اشتراک گذاردن سوالات و یا یک آزمون کامل و چگونگی گزارش نتایج مربوط به آن ها می پردازد . [11]

QTI یک مشخصه ی بسیار بزرگ و پیچیده است که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است . اگر چه به طور کامل پیاده سازی نشده است ، ولی نقش و اثرات آن در بسیاری از حوزه ها مشهود می باشد . [11]

انواع مدل های QTI برای اجرای استاندارد ارزشیابی [9]

-مدل های IMSبرای سوالات و آزمون ها

مشخصه ی QTI دو جزء اصلی زیر را در بر می گیرد :

1- مدل اطلاعاتی مربوط به بخش ارزشیابی ، که محتوای اصلی مربوط به محتوای سوالات ، نحوه ی پردازش پاسخ ، ترتیب بندی نمایش ، و چگونگی نمره دادن به آزمون را در بر می گیرد .

2- مدل ارتباطی مربوط به گزارش نتایج ، که روشی استاندارد برای ذخیره کردن نتایج و چگونگی استفاده از آن ها در متون مختلف را فراهم می آورد . [9]

-مدل اطلاعاتی ASI

مشخصه ی ASI عناصر داده ای مورد استفاده برای توصیف شکل ظاهری و سازماندهی سوالات ، مجموعه های ساخت یافته از سوالات ، کل آزمون ها و بسته بندی غیرساخت یافته ی اجزای QTI که بانک اشیای آموزشی نامیده می شوندتعریف می کند .

سلسله مراتب اجرای ASI به طور مختصر عبارتند از :

1- جزء ( کوچکترین واحد مستقلی است که می تواند با استفاده از QTI انتقال بیابد) .

2- قسمت ( گروهی از اجزاء یا سایر قسمت ها می باشد ) .

3- ارزشیابی ( یک گروه سازمان یافته از یک یا چند قسمت بوده و معمولاً به صورت یک آزمون کامل شکل گرفته است ) .

4- بانک اشیاء ( یک مجموعه از اجزاء یا بخش ها است که هیچ گونه سازماندهی خاصی نداشته و برای انتقال محتوا بین سیستم ها طراحی شده و در عین حال امکان جستجو در آن وجود دارد ) . [9

انواع سوالات برای اجرای استاندارد ارزشیابی [8]

در حال حاضر مشخصه ی QTI اجزایی که به یکی از اشکال زیر هستند را در بر
می گیرد . بسیاری از این اجزاء دارای فرمت های متفاوتی هستند که عبارتند از :

ù صحیح – غلط : پاسخ صحیح فقط یکی از گزینه ها می باشد .

ùچند گزینه ای : فقط و فقط یکی از گزینه ها صحیح می باشد .

ùچندین جواب : یک یا بیش از یک گزینه باید به عنوان پاسخ صحیح انتخاب شوند .

ùیک نقطه در تصویر : پاسخ صحیح یک مکان از یک تصویر گرافیکی است .

ùپر کردن جای خالی : یادگیرنده در این روش باید متن یا اعدادی را تایپ نماید . این نوع
می تواند به صورت پاسخ های کوتاه یا پاسخ های بلند باشد .

ùانتخاب متن : یادگیرنده باید یک رشته ی خاص از متنی که در یک فهرست یا پاراگراف آمده است را انتخاب کند .

ùکشیدن و رها کردن : یادگیرنده اشیایی را در یک محل از قبل تعیین شده قرار داده یا آن ها را بر اساس یک ترتیب خاص می چیند .

:SLIDERù یادگیرنده با حرکت دادن یک نشانگر ، یک عدد را از یک محدوده انتخاب
می کند . [8]

5- استانداردهاي مربوط به کل انتقال دوره [5]

بسته بندی بخش های یک دوره و تهیه ی دستورالعملی برای مرتب نمودن دوره ها
می تواند امکان انتقال داده ها را فراهم آورد . راهنما یا فایل های مربوط به تبادل مربوط به یک دوره باید اطلاعاتی درمورد ساختار محتوا و محتوای فایل های مبادله ی استاندارد باشد ، یک سیستم مدیریت آموزش استانداردمی تواند آن هارادریافت کرده وساختار اولیه ی دوره ها را ایجاد نماید .

یک سیستم مدیریت آموزش منطبق با استاندارد باید قادر به ایجاد فایل های مربوط به تبادل برای تمام دوره های موجود در بانک داده ای خود باشد . بسیاری از سیستم های مدیریت آموزش توانایی تولید دوره های جدید را نداشته و تمام دوره ها را باید به آن ها وارد کرد در این قسمت است که بحث انتقال کل دوره و استاندارد سازی چنین انتقالی با ویژگی ها و حساسیت های بسیار فراوان آن مطرح می گردد .

نقاط ضعف استانداردها [7]

همواره و به طور كلي چرخه ي عمر استانداردها مشكلات خاصي را ايجاد مي نمايد .

1- فرآيند استاندارد سازي حدود 10 سال به طول مي انجامد ، ولي بسياري از صنايع مرتبط با فناوري نمي توانند مدت زمان زيادي منتظر بمانند .

2- وضعيتي كه در بالا تشريح شد معمولاً باعث پذيرش سريع مشخصات به عنوان استاندارد هاي صنعت مي شود . در چنين حالتي مشخصات مربوط براي پذيرش در سطح گسترده كفايت نمي كنند . مثلاً مشخصه ي AICC CMI عموماً به عنوان استاندارد واقعي براي انتقال داده ها در بين اجزا ، براي دوره ي آموزشي و سيستم هاي مديريت آموزش پذيرفته مي شود .

3- اگر چه تطابق محصولات با مشخصات و استانداردها يك شروع بسيارخوب است ، ولي مطلقاً نمي تواند تضمين كند كه دو محصول مختلف بتوانند در كنار يكديگر كار كنند . اين موضوع مي تواند به دليل عدم وجود بعضي بخش ها در مشخصات يا مبهم بودن آن ها ايجاد شود كه درنتيجه افراد ذينفع تعابير متفاوتي از آن داشته ودر نهايت ناسازگاري هايي به وجود خواهد آمد .

4- مبهم و نامشخص بودن بعضي از استاندارد ها و يا بعضي از قسمت هاي يك استاندارد براي استفاده كنندگان از آن و يا موسسات پياده كننده ي آن ها .

5- ناسازگاري برخي از استاندارد ها با اهداف و رويكردها و عملكردهاي موسسات مجري .

6- عدم توانايي برخي از استانداردها براي حل و فصل و از بين بردن كمبودهاي موجود در موسسه ي مجري، هدف اصلي ايجاد و پياده سازي استانداردها حل و از بين بردن كمبود هاي موجود مي باشد ، اما گاهي پيش مي آيد كه در هنگام خريد محصولاتي كه ادعا مي شود با مشخصاتي كه هنوز يك استاندارد تائيد شده نمي باشند منطبق هستند ، كه در اين مورد بايد قاعده ي انگشت شصت را به كار برد كه بيان مي كند بايد از فروشنده يا ارائه كننده ي استاندارد ها و يا خدمات بخواهيم كه تطابق محصول خود را نشان دهد .

7- عدم پايداري و تكامل برخي از استاندارد ها از ديدگاه صاحب نظران اين حوزه .

نقاط قوت استانداردها [7]

1- انعطاف پذیری بسیار بالا

2- وجود عناصر یکسان در استانداردها که با زبان های متفاوتی نوشته شده اند .

3- عناصر اختیاری موجود در استاندارد ها می تواند به نیازهای توسعه دهندگان آن ها پاسخ داده و این نیازها را مرتفع نماید .

4- امکان توسعه ی مدل استاندارد ها و یا اضافه کردن مدل های استاندارد جدید به مدل های موجود وجود دارد .

5- آزادی در انتخاب

6- صرفه جویی در هزینه ها

7- ایجاد دوره های قابل حمل

8- ایجاد دوره های تشکیل شده از منابع متعدد

9- ایجاد محتوای قابل استفاده ی مجدد و قابل شناسایی

10- امکان اجرای خودکار کلیه ی نرم افزارهایی که توسط استانداردها پشتیبانی می شوند .

بحث ، جمع بندی و نتیجه گیری

در این قسمت به جمع بندی ونتیجه گیری کلی مباحث خواهیم پرداخت و دلایل و لزوم استفاده از استانداردها را بیان خواهیم کرد .

فرآیند استانداردسازی در نتیجه ی مطرح شده یک مشکل شروع می شود . در مورد آموزش الکترونیکی ، برخی از این مشکلات عدم وجود توانایی در نخستین کاربران این فناوری ، دشواری ترکیب و انطباق محتواهای آموزشی تامین کنندگان و فروشندگان مختلف ، در یک سیستم مدیریت آموزش و نیز پیچیدگی انتقال محتواهای آموزشی از یک سیستم مدیریت آموزش ، به سیستم مدیریت آموزش دیگر می باشد . [8]

با توجه به ضرورت کنترل دسترسی یادگیرنده به محتوای آموزشی ، بررسی میزان پیشرفت یادگیرنده در محتوای آموزشی و بررسی اثر بخشی محتوای انواع آموزش های الکترونیکی ، مجازی و غیر حضوری ، استفاده از استانداردها اجتناب ناپذیر است .

همچنین به دلیل کنترل نحوه ی برخوردیادگیرنده واطلاع از وضعیت او در قبال محتوای آموزشی ، توسعه ی انواع محتواهای آموزشی و برنامه ریزی برای تهیه ی محتواهای آموزشی توسط خود سازمان یا موسسه یا توسط یک سازمان خارج از موسسه و خریداری آن توسط سازمان ، پیش بینی و آینده نگری در استفاده از محتوا برای چندین مخاطب ومخاطبین نامتجانس ، ویا استفاده از بخش هایی از محتوا به صورت مکرر و دردوره های آینده ، یا فروش محتوای سازمان وموسسه یه سازمان و موسسه ای دیگر و یا حتی توزیع مجدد آن در سطح خود سازمان و موسسه ی تهیه کننده، نیازوضرورت بهره گیری از استانداردها به وضوح خود را نشان خواهد داد .

استانداردهای تایید شده در نتیجه ی فرآیند استاندارد سازی رسمی که توسط یک سازمان
تهیه کننده ی استانداردبه انجام می رسد ، ایجاد می شوند . در حین فرآیند استاندارد سازی ، مشخصه ها مورد بازنگری واقع می شوند تا تضمین شود که این استاندارد به طور کلی و جامع قابل استفاده بوده و ویزگی های صنعت خاص ، یا محل به وجود آمدنش را در بر ندارد . مثلاً سازمان تهیه کننده ی استاندارد بررسی می کند که عملکرد آن به سود یک فروشنده ی خاص نبوده و در عین حال برای سازمان های مشابه قابل کاربرد باشد .[10]

سه سازمان عمده در دنیا وجود دارند که مسئولیت تایید استانداردهای مربوط به فناوری را به عهده دارند :

1- IEEE-SA( IEEE Standards Association)

2- ISO

3- CEN/ISSS ( مسئول استانداردهای تایید شده برای اتحادیه ی اروپا )

پس از آن که یک استاندارد ، به یک استاندارد تایید شده یا مطابق قانون تبدیل شد ، معمولاً در سطح دنیا مورد قبول واقع شده ، پیاده سازی و مورد استفاده قرار می گیرد . افزایش تجربه در هر زمینه ی هر یک از این استاندارد ها باعث کشف مکشکلات و نیازمندی های جدید شده که می توان آن ها را به فرآیند استاندارد سازی ارجاع داد . سپس این فرآیند حرکت کرده تا استاندارد ها و مشخصات اصلاح شده ای تولید شوند . [10]

منابع و ماخذ

1- استاندارد های یادگیری الکترونیکی ،کارول فالون ، شارون براون ، مترجمین باقری فردوس ، حسین کوچک مهدی ، تهران موسسه ی توسعه ی فناوری آموزشی هوشمند ، 1386 .

2- یادگیری الکترونیکی در قرن 21 ، دی . آر گریسون ، تری اندرسون ، مترجم عطاران محمد ، تهران موسسه ی توسعه ی فناوری آموزشی هوشمند ، 1385 .

3- یادگیری الکترونکی و آموزش و پرورش ، عبادی رحیم ، تهران ، آفتاب مهر ، 1386 .

4- یادگیری الکترونیکی ، ای .پلارد و جی . هیلاک ،مترجم عمادی سید رسول ، همدان ، سپهر دانش ، 1388 .

5- جهان در آستانه ی قرن بیست و یکم ، خوارزمی شهین دخت ، تهران ،جهاد دانشگاهی ، 1381 .

6- مدیریت بر آینده با تکنولوژی فردا ، محمود زاده ابراهیم ،تهران ،انیستیتو ایز ایران ، 1385 .

7- یاددهی هوشمند ، رئوف علی ، تهران ، موسسه ی فرهنگی منادی تربیت ، 1386 .

8- مقاله ی یادگیری مادام العمر ، عبداللهی حسین ، تهران ، پژوهشکده ی تعلیم و تربیت ، 1387 .

9- آموزش اثر بخش ، مالکوم پیل ، تهران ، انیستیتو ایز ایران ، 1386 .

10-گزیده ی قوانین و دستورالعمل های موسسه ی بین المللی استاندارد ایران ، تهران ، 1387

11- smythe,c.shepherd.e.,brewer,l.& ly,s.ims QUESTION &TEST INTEROPERABILITY.2008

معرفي استاندارد هاي آموزشي – مجازي ، مكاتبه اي و حضوري – و بررسي نقاط قوت و ضعف

مطالب مشابه :

جزوه کامل سیستم و ساختار فایل

پایگاه داده

سیستم‌های اطلاعات مدیریت MIS

تاثیر سیستم پشتیبان تصمیم گیریdssبرلایه های مختلف سازمانی

خلاصه كتاب تجزیه تحلیل و طراحی سیستم ها و روش ها

مقاله نویسی

معرفي استاندارد هاي آموزشي – مجازي ، مكاتبه اي و حضوري – و بررسي نقاط قوت و ضعف