اقلیم گرم و خشک (مانند بادرود )

اقلیم درمناطق مختلف دنیا باعرض جغرافیایی و ارتفاع سطح دریا مشخص میکنند

ایران فلاتی است مرتفع که در عرض جغرافیایی 25 تا40 درجه در نیم کره شمالی و در منطقه گرمی واقع شده است تقسیمات اقلیمی که بر اساس مطالعه و پیش نهاد دانشمندان محیط شناس ایرانی تدوین شده است عموما” در حیطه معماری شامل تقسمات چهارگانه به شرح زیر است

اقلیم گرم و خشک)) فلات مرکزی ایران

( اقلیم سرد و کوهستانی )مناطق کوهستانی غرب

( اقلیم گرم و مرطوب )کرانه شمالی خلیج فارس و عمان

(اقلیم معتدل و مرطوب ) کرانه جنوبی دریایی خزر

خصوصیات متفاوت اقلیم های ذکر شده در هر منطقه به طور چشم گیری در ترکیب معماری و شکل گیری بافت شهرها تاثیر گذار است مردمان مناطق یاد شده به میزان توجهی بر مشکلات حاد آب و هوایی فائق آمده اند

راه حل هایی که ساکنین مناطق مختلف در جهت خلق معماری همسازبا شرایط منطقه در طی قرون متمادی اتخاذ کرده اند قابل ستایش است, این روش ها به طور حیرت انگیزی جنبه های آزار دهنده ای محیط را کاسته و از جنبه های مفید آن سود جسته اند که بررسی و مطالعه دقیق این حوزه اقلیمی در سطح کشور و بررسی راه حل های ذکر شده و راه کاهای مناسب با اقلیم در هر منطقه ظوابط و الگوی ارزش مندی جهت انجام طراحی در اختیار ما قرار می دهد

شرایط حاد جوی و آب و هوایی مثلا” در منطقه گرم و خشک مشکلات خاصی را برای ساکنین این منطقه بوجود آورده است, لذا باید برای طراحی در چنین اقلیمی تصمیمات ویژه ای را در نظر گرفت

.خلق بنا در این اقلیم نیازمند مطالعات عمیق و گسترده ای در شرایط و مسائل متنوع و متعدد در این اقلیم است

منطقه گرم و خشک

ساکنین اقلیم گرم و خشک عموما” با مسائل و مشکلات حادی همچون تابش شدید آفتاب ,هوای خشک ,کمبود بارندگی ,عدم وجود رطوبت و وجود طوفان های گردوغبار و طوفانهای شن, اختلاف درجه حرارت در شب و روز هستند.

بافت شهری در منطقه گرم و خشک :

مجموعه های شهری و روستایی متراکم و فشرده است , با افزایش تراکم و فشردگی بناها در بافت سطوح مرتبط با شرایط حاد منطقه کاهش می یابد و بدین ترتیب تبادل حرارتی بین فضاهای بیرونی و درونی به حداقل می رسد, همچنین تراکم بناها در بافت علاوه بر یک کار اقلیمی در ضرورت امر دفاع در برابر حمله مهاجمان به شهر و همچنین روابط اجتماعی داخل شهر نقش بسزایی دارد, کلیه فضاهای زیستی این منطقه از قبیل فضاهای شهری ,گذرها ,معابر ,حیاط ها و ساختمانها در برابر شرایط نامطلوب جوی و بادها نا مطلوب و گرد و خاک و طوفان های شن محافظت شده اند , در عین حال شکل گیری بافت به نحوی است
که در استفاده از باد خنک در تابستان و گرمای خورشید در فصل زمستان هیچ محدودیتی در بافت ایجاد نشود.

پلان ها و نقشه ها در منطقه گرم گرم خشک:

پلان های متراکم و فشرده است و بدین طریق سطوح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن به حداقل می رسد, تراکم و فشردگی پلان ها و بناها میزان تبادل حرارتی را در زمستان و تابستان به حداقل رسانده و باعث می شود بیشترین سایه ممکن بر روی سطوح ایجاد شود.

پوشش بام در اقلیم گرم و خشک:

سقف و بام خانه ها از خشت خام و گل ساخته می شود به دلیل کمبود بارندگی و کمبود چوب بام خانه ها غالبا” دارای پوشش طاق و گنبد است , سقف کنبدی و قوس دار علاوه بر ایجاد سایه بر روی بدنه گنبد باعث ایجاد سایه در محوطه پیرامون گنبد می شود و بدین ترتیب بیش از نیمی از مساحت پشت بام در ساعات گرم بعداظهر در سایه قرار می گیرد, همچنین سطح منحنی و قوس دار طاق بام باعث انعکاس بیشتر تابش خورشید شده و در نتیجه باعث کاهش جذب حرارت می شود و زمانی که پوشش قوس دلر و گنبدی است سطح بیشتری از بام در معرض
وزش باد و نسیم واقع می شود.

تعداد و مساحت بازشوها و درها:

تعداد باز شوها در سطوح بیرونی و رو به معابر در حداقل ممکن نگه داشته می شود تا فضاهای داخلی کمتر تحت شرایط حاد پیرامون بنا باشد, همچنین خهت ممانعت از ورود گرد و خاک, باز شوها و پنجره های مرتبط با محیط خارج در قسمت فوقانی دیوارهای بنا نصب می شود. با نصب پنجره در قسمت فوقانی بنا میزان نفوذ اشعه های منعکس شده از سطوح غیر قابل کشت به داخل بنا به حداقل ممکن کاهش میابد, همچنین بیشترین سطوح بازشوها و پنجره ها رو به حیاط مرکزی است که کمتر تحت شرایط سخت و طاقت فرسای محیط بیرون سلختمان است.

گذرها و معابر در منطقه خشک:

برای پرهیز از تابش خورشید حداقل مقدور گذرها به صورت شرقی ,غربی احداث می شوند, همچنین گذرها باریک با دیوارهای مرتفع در دو طرف گذر که در بعد اظهرهای تابستان کاملا” از سایه پوشیده می شود و جهت ممانعت از جریان یافتن هوا و نفوذ شرایط هوایی حاد پیرامون بافت معابر عموما” پیچ در پیچ و باریک ساخته می شود و ارتفاع دیوار معابر زیاد است.

گذرهای سر پوشیده (ساباط) :

گذرهای سرپوشیده باعث می شوند بیشترین سایه ممکن در معابر و سطوح خارجی ایجاد شود و این گذرهای کم عرض به تراکم و فشردگی ابنیه مجاور می افزاید. این گذرهای پر پیچ وخم با دیوارهای مرتفع علاوه بر یک راه کار اقلیمی میتواند یک روش امنیتی در برابر هجوم و حمله دشمنان باشد. (شهر چاتال هویوک در ترکیه)

مصالح بدنه دیوارها در این اقلیم :

مصالح بکار رفته در دیوارها عمدتا” از خشت و گل است, اصولا” خشت , گل و خاک دارای ظرفیت حرارتی بالایست. استفاده از این مصالح با ظرفیت حرارتی بالا باعث می شود گرمای محیط پیرامون بنا با مدت زمان تاخیر بیشتری از بدنه دیوار عبور کرده و به فضای داخلی راه یابد ,خشت مدت زمان تاخیری 7 الی9 ساعت دارد و بدین ترتیب گرمای بیرون در طول روز در داخل دیوار ذخیره شده و در شب هنگام که هوا سرد است, با از دست دادن حرارت باعث تعدیل دمای داخل ساختمان می شود.

سطوح و نما در این اقلیم :

سطوح و نما
به رنگ روشن انتخاب می شوند تا حرارت ناشی از تابش آفتاب کمتر جذب دیوار شود و نما و سطوح صیقلی و روشن می باشند تا باعث انعکاس هر چه بیشتر تابش خورشید شوند. همچنین استفاده از اندودهای روشن چون اندود گچ و اندود سیمگل (منظور از ملات سیمگل ترکیب کاه ریز ,ماسه باد,خاک رس می باشد) و دانه های کاه در ملات سیمگل این امکان را فراهم می کند تا سطوح نماهای ساختمان صیقلی تر و صافتر باشند.

حیاط مرکزی در اقلیم گرم و خشک :

فرمی که در مناطق گرم و خشک به عنوان الگوی خانه ها استفاده شده است فرم کهن و ارزشمند خانه های دارای حیاط مرکزی است, الگوی حیاط مرکزی از دوران ماقبل تاریخ تا به امروز نه تنها در مناطق مرکزی ایران بلکه در مناطق خشک خاورمیانه و در اکثر تمدن ها کهن تکرار شده است, خانه های با حیاط میانی و محصور مطلوب ترین, ترکیب و فرم برای تعدیل شرایط حاد اقلیمی به خصوص در منطقه گرم و خشک کویری است. اتاق های این خانه ها به حیاط مرکزی باز می شود و بدین ترتیب در مقابل گرمای تابستان و سرمای سرد زمستان و بادها و طوفان ها و شن که عموما” در منطقه کویری در جریان است محافظت می شوند.

در فصل زمستان اتاق ها رو به جنوب (اتاق های زمستان نشین) که دارای باز شوهای وسیع در بدنه جنوبی است جهت آفتاب گیری مورد استفاده قرار می گیرد.

اتاق های زمستان نشین با باز شوهای رو به جنوب در جهت شمالی رو به پلان و اتاق های تابستان نشین (با بازشو های رو به شمال) در جهت جنوبی پلان که کمتر در معرض تابش خورشید است استقرار می یابد, در حیاط مرکزی برای ایجاد رطوبت در هوای خشک منطقه از سطوح گیاه کاری شده حوض آب و فواره استفاده می شود با توجه به سرمای شب در منطقه هوای سرد در طول شب در داخل حیاط نشست کرده و در داخل حیاط و بدنه دیوارها ذخیره می شود و در طول روز که شدت تابش آفتاب بالاست و دمای بیرون ساختمان به حداکثر می رسد
هوای داخل ساختمان و حیاط تعدیل می شود.

باد گیرها :

از عناصر تفکیک ناپذیر خانه ها در اقلیم گرم و خشک است استفاده از بادگیر از سال های قبل در ایران رواج داشته که با فرم های مختلف در ایران ساخته می شود, بادگیرها با دهنه های رو به بادهای مطلوب ساخته می شوند تا باد خنک را جهت تهویه و تعدیل هوا به فضاهای داخلی هدایت کند, بادگیرها معمولا” در بخشی از ساختمان قرار می گیرند که با در نظر گرفتن وسعت خانه و تعداد اتاق ها سمت تابستان نشین خانه را سرد کنند.

اقلیم گرم و خشک (مانند بادرود )

مطالب مشابه :

تنظیم شرایط محیطی

تنظیم شرایط محیطی

اقلیم گرم و خشک (مانند بادرود )

تنظیم شرایط محیطی

ساختمان در اقلیم گرم و خشک

بررسی اقلیم سرد و خشک

ویژگی های طراحی در اقلیم معتدل و مرطوب