اقلیم و موقعیت جغرافیایی شهرستان دزفول

پوشش خاکی ناحیه کوهستانی شامل مناطق بدون پوشش خاکی و یا خاک های بسیار کم عمف سنگریزه دار همراه با بیرون زدگی های سنگی زیاد تا خاک های نیمه عمیق سنگریزه دار همراه با بیرون زدگیهای سنگی نسبتاً زیاد می باشد .
n پوشش گیاهی این منطقه شامل خاک های بدون پوشش گیاهی ، پوشش گیاهی کم ، گیاهان علفی یک ساله و در بعغضی قسمت ها بقایای درختان جنگلی با پراکندگی زیاد ، درختان بلوط و بادام وحشی و پوشش مرتعی متوسط و در دامنه ها دیمکاری می باشد .اراضی ناحیه کوهستانی دارای قابلیت هایی کم تا متوسط برای چراگاهها و در بعضی از مناطق مناسب برای جنگل کاری می باشد . ناحیه کوهستانی مشرف بر حوزه آبریز دریاچه سد است این منطقه از نظر آبخیز داری باید تحت حفاظت قرار گیرد .
n ناحیه کوهستانی دارای میزان متوسط بارندگی سالیلنه 800 الی 900 میلیمتر است و برخی ار قله های آن در فصل زمستان با ریزش برف همراه است . رودخانه های جاری در این منطقه عبارنتد از : رودخانه دز و رودخانه سرکول .
n مساحت ناحیه کوهستانی شهرستان دزفول در حدود 1450 کیلومتر مربع می باشد . ساکنین منطقه کوهستانی شهرستان دزفول را عشایر و ایلات بختیاری تشکیل می دهند . روستاهای واقع شده در این منطقه بسیار محدود و با جمعیت اندک است و اغلب فاقد امکانات خدماتی و تاسیسات زیر بنایی هستند راه دسترسی به ناحیه کوهستانی فقط راههای مالرو است که عمدتاًبه مسیر راه آهن منتهی میگردد.
ناحیهکو هپایه ای
n ناحیه کوهستانی شهرستان دزفول شامل راضی حد فاصل کوهستانی و ناحیه جلگه ای است این ناحیه از فاصله حدود 20 کیلومتری شمال شرقی شهر دزفول شروع می شود مساحت ناحیه کوهستنانی حدود 1850 کیلومتر مربع می باشد .
n پوشش خاکی ناحیه کوهپایه ای شامل تپه های نسبتاً مرتفع با قلل تیز و بعضاً مدور متشکل از سنگ های آهکی و ماسه ای و کنگو مرا ، تپه های کم ارتفاع با قلل مدور متشکل از سنگ های آهکی و یا مارنی می باشد . سر تا سر ناحیه کوهپایه ای پوشیده از پستی و بلندی و ناهمواری است و در لایپبه لای تپه ها و دره ها ، اراضی نسبتاً همواری موجود است که برای زراعت دیم مورد استفاده قرار می گیرد .
n خاک های ناحیه کوهپایه ای شامل خاک های بسیر کم عمق سنگریزه دار و بیرون زدگی های سنگی زیاد و خاک های کم عمق حاشه عمیق سنگریزه دار با بافت متوسط تا سنگین ، خاک های کم عمق تا نیمه عمیق سنگریزه دار با بافت سنگین می باشد .
n نوع پوشش گیاهی ناحیه کوهپایه ای شامل مناطق بدون پوشش گیاهی ، درختچه های با پراکندگی زیاد ، پوشش کم تا متوسط گیاهان علفی یک ساله ، درختچه های کنار با پراکندگی زیاد ، چراگاه فصلی ، در بعضی قسمت ها دیپم کاری ، پوشش جنگلی بلوط و کلخنگ با تراکم متوسط و پوشش مرتعی متوسط می باشد .شیب راضی این منظقه تند و فرسایش خاک آن زیاد است .اراضی آن دارای قابلیت کم تا متوسط برای چراگاه و در بعضی از قسمت ها دارای قابلیت زیاد برای جنگل است . ناحیه کوهپایه ای به دلیل نوع خاک ، میزان شیب ها و پوشش گیاهی بایستی از نظر آبخیز داری تحت کنترل قرار گیرد .نقاط جمعیتی ناحیه کوهپایه ای شامل روستا های پراکنده با جمعیت های اندک است همچنین عشایر گوچنده نیز قشلاق خود ررا در این منطقه سپری می کنند .
n بزرگترین نقطه جمعیتی ناحیه کوهپایه ای ، سردشت است که بمحض به همین نام می باشد . این نقطه در سال 1370 دارای 1230 نفر جمعیت بوده است ، راه های دسترسی به این منطقه شامل جاده آسفالته دزفول به سردشت ، (سردشت در نتهی الیه جنوب منطقه کوهپایه ای قرار دارد ) راههای جبپ رو و مالرو می باشد . و راه آهن تهران خرمشهر از غرب منطقه کوهپایه ای دزفول عبور می کند .رودخانه های ناحیه کوهپایه ای عبارنتد از : رودخانه بختیاری و رودخانه دز .
ناحیه جلگه ای
n ناحیه جلگه ای شهرستان دزفول در ابتدای دشت وسیع و حاصلخیز خوزستان است این ناحیه در حدود 1400 کیلومتر مربع مساحت دارد و فلات های وسیع و تراس های فوقانی ، دست های دامنه ای و دشت های رسوبی را شامل می شود . اجزای تشکیل دهنده این خاک ها شامل فلات ها با پستی و بلندی و ناخمواری متوسط تا نسبتاً زیاد ، فلات ها و ریزه های قدیمی با پستی و بلندی و ناهمواری کم ، دشنهای آبرفتی رودخانه ای ، آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار و راضی مخلوط می باشد . خاک های ناحیه جلگه ای شامل خاک های کم عمق تا نیمه عمیق و عمیق با بافت متوسط تا سنگین در بعضی از نقاط بر روی سنگریزه ها و مواد آهکی و در بعضی دیگر نقاط بر روی مواد مارنی شکل گرفته است .
به طور کلی عوامل اصلی تعیین کننده شرایط آب و هوایی عبارتند از :
n ارتفاع ، موقعیت جغرافیایی و جریانهای هوایی
n الف ) ارتفاع
n درشمال و مشرق استان خوزستان سلسله جبال زاگرس قرار گرفته است و هرچه به سمت جنوب غربی پیش می رویم از ارتفاع ان کاسته شده تا نواحی جنوبی به صورت تپه ماهورهایی نمایان می گردند .
n بارافزایش ارتفاع از دمای هوا کاسته می شود (زیرا برخورد توده های هوا با دیوارهای کوهستانی موجب بارش و در نتیجه تلطیف هوا و کاسته شدن درجه حرارت را فراهم می آورد .)
n نوع پوشش ناحیه جلگه ای شامل پوشش نباتی متوسط، چراگاه فصلی ، دیمکاری ، گیاهان علفی یکساله و چند ساله و درختکاری در بعضی از قسمت ها می باشد . شیب راضی ناحیه جلگه ای بین کمتر از 5 درصد است . شیب های جانبی گاهی به حدود 8 درصد میرسند .
n میزان فرسایش اراضی این منطقه نسبت به مناطق کوهپایه ای و کوهستانی کمتر است . خاک ان نیز دارای قالیت متوسط برای چراگاه ها ، قابلیت خوب برای زراعت های آبی یکساله ، قابلیت خوب برای درختکاری و در بعضی از مناطق دارای قابلیت کم برای دیمکاری است
n آب و هوا (ویژگیهای آب و هوایی شهرستان دزفول)
n قبل از اینکه به برسی آب و هوای شهرستان دزفول بپردازیم لازم است عوامل موثر بر آب و هوا را مشخص کنیم .
n در تعین خصوصیات آب و هوای یک منطقه بررسی دو پارامتر یعنی عوامل اقلیمی و عناصر اقلیمی به عنوان تعیین کنندهگان اصلی شرایط آب و هوایی حائز اهمیت می باشند که آنها را مورد بررسی قرارمی دهیم .
n در بررسی شهرستان دزفول از نظر پستی و بلندی وجود دو ناحیه کوهستانی و دشت در جوار هم قابل ملاحظه است قسمت های مرکزی و جنوبی شهرستان فوق را دشت وسیعی تشکیل می دهد این دشت از شمال شرقی به ارتفاعات زاگرس و از شمال به رود دز محدود است در جنوب و غرب با تپه های کم ارتفاع و رودخانه سیاه منصور همجوار است در شمال این شهرستان نواحی کوهستانی قرار گرفته است مرتفع ترین قله های شمالی دزفول به نام قله کرناس با ارتفاع 2550 متر می باشد .
n تردیدی نیست که اگر ارتفاع این منطقه بالا نبوده دمای هوا به مراتب گرمتر از وضعیت فعلی می شد . وجود این دیواره کوهستانی مرتفع در اشباع ملکول های بخار هوا و ریزش ان به صورت بارش حائز اهمیت زیادی در کل منطقه است .
موقعیت جغرافیایی
n استان خوزستان بین 29 درجه و 58 درجه و 33 درجه و 4 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و بین 47 درجه و 41 دقیقه و 50 دقیقه و 39 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد . شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان بین 48 درجه و 20 دقیقه تا 48 درجه و 31 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و بین 32 درجه تا 32 درجه و 7 دقیقه عرض شمالی از خط استوا قرار گرفته است .
n بطور کلی هر چه عرض جغرافیایی یک محل کمتر و به خط استوا نزدیکتر باشد تابش خورشید به زمین در آنجا به طور کلی قائم تر و هرچه عرض جغرافیایی یک محل بیشتر و و به قطبین نزدیکتر باشد تابش خورشید در آنجا مایلتر خواهد بود .
آب و هوا
n نم نسبی
n نم نسبی که در مطالعات اقلیمی آن را به درصد نشان می دهند عبارت است از :
n نسبت بخار آب موجود از حجم معینی از هوا به حداکثر میزان بخار ابی که در همان حجم هوا و درجه حرارت می تواند وجود داشته باشد پس روشن است نم نسبی به دو عنصر بخار آب موجود در هوا و دمای آن بستگی دارد ، این معنی که هر چه دما افزایش یابد نم نسبی پایین آمده و برعکس هرچه هوا سردتر شود قدرت نگهداری و جذب بخار آب کم می شود رطوبت نسبی افزایش می یابد از طرفی دیگر میزان رطوبت موجود در هوا با میزان بارش در ارتباط است .
n رطوبت نسبی هوا در طول خط ساحلی استان نسبتاً زیاد می باشد اما در مناطق شمالی استان به علت دوری از دریا و وجود دشت های وسیع میزان رطوبت نسبی کمتر است .رطوبت هوا در شهرستان دزفول نسبت به سایر شهرها با تغییرات بیشتری همراه است . متوسط رطوبت در زمیتان بین 35 تا 60 درصد و در تابستان بین 15 تا 30 درصد است حداکثر متوسط رطوبت در شهرستان دزفول برابر 95 و حداقل ان 14 درصد در سال های گذشته بوده است .
n بارش
n از لحاظ میزان بارندگی استان خوزستان دارای موقعیت های های متفاوتی است و میزان بارندگی آن بستگی کامل به شرایط اقلیمی و وزش بادهای باران زای شمال و شمال غربی دارد که به این استان می وزد .بر اساس آمار هوا شناسی ارتفاعات شمالی دارای بیشترین میزان بارندگی (بیش از 500 میلی لیتر) و نواحی جنوب غربی و نوار مرزی دارای کمترین میزان بارندگی (حدود 100 میلی لیتر) می باشد .
n در این استان 6 ماه از سال خشکی محض وجود دارد و اما منطقه دزفول حالتی متفاوت از سایر مناطق و از موقعیت بهتری برخوردار است .
n حداکثر میزان بارندگی سالیانه در شهرستان دزفول برابر آمارهای 15 ساله هواشناسی برابر 372/6 میلی لیتر می باشد . حداکثر بارش باران در ماه های آذر ، دی ، و فروردین می باشد .
منابع تامین کننده آب شهرستان دزفول :
n آب دزفول از دو طریق تامین می شود .
n 1- اب های سطحی :
n استان خوزستان به علت موقعیت خاص طبیعی خود از لحاظ دارا بودن منابع طبیعی ، غنی ترین استان ایران می باشد و پرآبترین و بزرگترین رودخانه های کشور در این استان جریان دارد که این رودخانه ها عبارنتد از کارون ، رودخانه کرخه ، رودخانه جراحی و رودخانه هندیجان زهره شهر دزفول نیز به لحاظ اینکه در مسیر رودخانه دز واقه شده از نظر منابع آب سطح الارضی بسیار غنی است این رودخانه از بروجرد در علی گودرز و در استان لرستان سرچشمه می گیرد .و شعبات اصلی آن شامل رودخانه بختیاری و سزار است . این دو رودخانه قبل از دریاچه سد دز در استان لرستان به پیند خورده و رودخانه دز را تشکیل می دهند که پس از عبور از میان شهر دزفول در چند کیلومتر ی این شهر به کارون می رسد و این رودخانه دارای اب دائمی بوده ورژیم آبی آن برفی بارانی است .
n این رودخانه از نظر کیفیت مرغوب و مقدار شوری آن بسیار کم است و از بهترین آب های کشور محسوب می شود . این رودخانه مهمتریه منبع آب مصرفی ، کشاورزی ، صنعتی و خانگی است . برای بهره برداری از اب رودخانه دز ، چند منظوره دز احداث گشته است .سد مخزنی دز از نظر تنظیم آب رودخانه دز ، کنترل سیلاب ، تولید نیرو و تامین آب مورد نیاز کشاورزان حائز اهمیت است .
n 2- آبهای تحت الارضی : وضعیت منابع آب با توجه به نحوه گسترش دشت ها و سازنده های زمین شناسی و و نیز وجود چشمه ها و جریان های سطحی به ویژه کیفیت منابع آب ، مشخصات مخصوص به خود را دارند در منطقه خوزستان به علت وجود چشمه های متعدد و وفور جریانهای سطحی ، حفر چاه و یا قنات بجز در موارد معدودی رایج نمی باشد .
n علاوه بر گسترش سازنده های شور کننده در مناطق سبب آلودگی آبها شده و امکان استفاده از ان را سلب نموده است . اما در منطقه اندیمشک و دزفول کیفیت شیمیایی آب های زیر زمینی مناسب بوده و برای شرب و زراعت بسیار مطلوب است .
n محیط زیست
n محیط شهرستان دزفول به علت دارا بودن وجوه تو پر گرافیک و شرایط اقلیمی متفاوت دارای اکو سیستم های متنوع و جالبی است که انواع آبزیان و پرندگان و پستانداران و گیاهان درختی و درختچه ای و علفی را در خود جای داده است که بعضاً در سطح کشور و برخی حتی در سطح جهان مطرحند .
n جریانهای هوایی
n شهرستان دزفول در طول سال تحت تاثیر جریانهای عمده هوایی قرار میگیرد که هر کدام در فصل خاصی جریان می یابد و ویژگیهای خاص خود را دارند . این جریانها عبارتند از :
n 1- باد سام
n این باد بیشتر در تابستان می وزد و بسیار گرم است در ناحیه سوسنگرد در جهت شمال شرقی جریان دارد و در حوالی دزفول آرام می گیرد این باد گاهی تا نزدیکی های بروجرد نیز به حرکت در می آید .
n 2- باد سوز
n این باد در تابستان در بابانهای خوزستان مخصوصاً پیرامون دزفول ، شوش ، هفت تپه جریان دارد .
n 3) باد گرما بر سرما آور
n این باد در ماههای مهر ، آبان و آذر در شهرستانهای دزفول ، شوش ، هفت تپه جریان دارد 4) باد سرما بر گرما آور
n در ماههای اسفند و فروردین در نواحی شوش و حومه باد نسبتاً شدیدی جریان می یابد که در محل به (سرما بر گرما آر) معروف است . به طور کلی جریان هوا و جهت باد در شهرستان دزفول طبق آمار 50 ساله این شهرستان حاکی از آن است که جهت های اصلی باد در فصول مختلف تغییر زیادی نمی کند . وزش باد غالباً در فصول پاییز ، بهار و تابستان از ناحیه جنوب غربی به طرف شمال شرقی و در فصول زمستان از طرف جنوب شرقی به سمت شمال غربی می باشد .
n درجه حرارت
n استان خوزستان به جز در برخی نقاط کوهستانی شمالی و شرقی دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است . متوسط درجه حرارت در دوره گرما از اردیبهشت ما ه آغاز شده و تا مهر ماه ادامه دارد که حداقل آن حدود 31/2 سانتی گراد و حداکثر آن نیز به بیش از 50 درجه سانتی گرراد می رسد . در طول زمستان متوسط درجه حرارت حدود 14/9 درجه سانتی گراد و حداقل آن به ندرت ممکن است به چند درجه زیر صفر برسد .
شهری با زبان آجری
n ساختمانها و بناهای تاریخی ,برجها و بارها, قصرها, خانه ها, معبدها ومسجدها , معبرها وبازارها , نگاره های سنگی , چوبها وخشتهای گلی منقش به طرحهای پر رمز و راز و... همه و همه زبان حال مردمانی است که پیش از من و شما در این سرا زیسته اند؛ آنچیزهایی که امروز,به اعتبار آنها به دنبال احیا و تثبیت هویت ملی و روح خود باوری در میان مردم و بویژه جوانان این مرز و بوم هستیم. میراثی که خیلی بیش این حرف برای گفتن دارد و میتواند برای ما مسبب خیر و برکت باشد . همه ی اینها را گفتم ,اما یک چیز در ذهنم ساز مخالفمیزند و مرا نگران میکند : اصلا اهمیت این همه خشت و گل و سنگ و آهن و رنگ در چیست؟ چه چیزی در اینهاست که میتواند تا این اندازه مایه فخر و مباهات باشد؟ ااصلا انسانهای پانصد با هزار سال پیش خیلی کار شاقی نکرده اند که مثلا فلان ساختمان را ساخته اند !درست مثلا امروز که از شنیدن هیچ خبری تعجب نمی کنیم ! نباید دیدن و فهمیدن ماهیت این آثار هم چندان ما را به شگفتی وا دارد . شاید این سولات و ابهامات وتردیدها برای خیلی از شما خوانندگان عزیز نیز پیش آمده باشد امامن فکرمی کنم پاسخ این سوال ها را یافته ام:
n سرعت وحجم پیشرفت علم و تکنولوژی در قرن اخر آنچنان بوده وهست که شاید بتوان گفت به انداره تمام دستاورد بشر در قرن پیش است(که ابتدا باید گفت :این قضیه در مورد ایران بر عکس است!) ؛ چنان که وقتی می گوید فلان بنا یا صنعت و یا هنر مربوط به مثلا : پانصد یا هزار سال پیش است , خیلی متعجب نمی شویم . چرا که درک عظمت این مسائل برای ما که هم اکنون در قرنی زندگی می کنیم که بشر از لحاظ ابزاری بسیار مجهز شده دشوار است و کمتر می توانیم به اعجاز نبوغ فراست و درک و عشق و هنروالای خالقین آن آثار پی ببریم . تا بدانجا که شاید این یادگارها را پیش پا افتاده قلمداد کنیم . اما با نگاهی ژرف تر و قدری تامل و تعمق و اندکی مطالعه در تاریخ بویژه از لحاظ علمی و هنری و سر در آوردنازتکنیک ها و علوم فنی مهندسی ومعماری و همچنین محدودیت ارتباطاتو تبادل فکری در آن روزگاران محققا به شگرفی و دشواری کار پی خواهیم برد.
n یکی از زنده ترین و دم دست ترین آثار جاودانه هنر معماری شهر دزفول است. جالب است بدانید تمامی آنچه مایه ی شگفتی و منحصر یه فرد بودن بناهای این شهر است را شما می توانید از زبانهای آجرها و تک تک خشت های بکار رفته در انبیه ی تاریخی آن بشنوید زبان آب و خاک ویا به تعبیری زبان انسان شاید ترکیب خاک پوسیده ی اجدادمان که با عرق و خون عده ای دیگر از آنان سرشته شده است.
n ترجمان زمان آجری
n آجر واژه ای است بابلی و سنگی است ساختگی و دگرگون شده که از پختن خشت بدست می آید که ساختن آنها را به سومری ها و بابلی ها نسبت داده اند. ” آرتورپوپ“ می گوید : خشت وآجر جدید چهار گوش که اطرافش مسطح است و در قالب زنده می شود.در هزارم چهارم ق.م آشکار شد و ظاهرا این نوآوری ازابداعات ایرانیا بوده است.ایرانیان که در طول هزارها با کاربرد آجر دربخش هایی از بنا آشنایی یافته بودند با رشد روز افزون جمعیت و گسترش شهر نشینی و ایجاد شهرهای تازه آجر را به عنوان عمده ترین مسائل با توجه به محدودیت استفاده از چوب در ناحیه هایی از این سرزمین و مشکل کابرد سنگ به دلیل انتقال حرارت و با توجه به باصرفه بودن و خوش دست بودن وقابلیت بالای اجرا بکارگیری آجر در تمامی بخش های بنا بویژِه کارایی فراوان در بر پاکردن پوشش های وسیع وبلند در کاربنایی و هنر معماری در ناحیه هایی گسترده ای از ایران مورد توجه قرار دارند.
n اولین نمونه ی آجرکاری که تاکنون مشاهده شده از دوران آل بویه ومتعلق به ستونهای شبستان مسجد جامع اصفهان و یا مسجد ” جورجیو “ می باشد.
n در دوران سلجوقیان با فراهم آمدن موجبات سیاسی وامکانات گسترده اقتصادی هنر آجر کاری در خلق آثار شکوهمند معماری ایرانی نقش اساسی بر عهده می گیرد . از دوران جانشینان تیمور به بعد کار تراش دادن و آبساب کردن آجر و همچنین ساختن نماهای دروغین مورد توجه قرار گرفت. این روند دردوران صفویه به تکامل خود رسید وتا عصر زندیه و قاجاریه ادامه یافت . گستردگی استفاده از آجر در بنا در ناحیه هایی با شرایط طبیعی و آی و هوای مختلف شیوه های متفاوتی را به وجود آورد که یکی از این شیوه ها ” خوون چینی “ است که در دوره ی صفویه توسعه ی فراوان یافته و خاص بناهای دزفول و شوشتر است.
n دزفول در سرزمینی است که تجربه ی هزاران سال کار با آجر را در دل خود دارد. سرزمینی که وارث تمدن های آشوری سومری و ایلامی و سلسله های هخامنشی وساسانی است. ”دیولافوا “ عقیده دارد
n که از آجرهای خرابه ی معبد شوش شهرهای شوشتر و دزفول ساخته شده اند قدیمی ترین ابعاد و اندازه ی آجر در شهر دزفول متعلق است به آجرهای پل باستانی ساسانی که به شاپور اول منسوب است . پس از پل قدیمی ترین بنای آجری بجا مانده مربوط است به مقبره ی شیخ اسماعیل قصری , متوفیبه سال 555 ه.ق که این بنا در مجاورت بازار دزفول قرار دارد و قدیمی ترین قسمت آن , برج فرسوده ای است که متعلق به حصار قدیمی شوش است . آجرهای این برج مربع شکل اند با ابعاد 30*30 وضخامت 6 CM . با گذشت سالها و نهایتا در دوره ی صفویه ابعاد آجر به 5/18*5/18 و ضخامت 3 CM تقلیل پیدا می کند آنچه در این برسی قابل توجه است تناسبی است که ابعاد نهایی آجر دزفول در طی تکاملی بیش از سه هزارساله بدان رسیده است. به گونه ای که در ترکیب قادر است بیش از 150نقش خوون ایجاد کند. این تناسب بدین معناست که اگر آجری با این ابعاد خرد شود می تواند به بهترین شکل ممکن نقش آفرینی کند و اگر رگ چین استفاده شود چشم نواز ترین رگ آجر را خلق خواهد کرد. اما اگر نمای آجر امروز خرد شود نمی تواند جهت نما سازی بکار رود وقدرت ترکیب نخاهد داشت.معماری دزفول از دو جهت قابل برسی است:
n 1- کاربرد خاص و منحصر به فرد آجر در بنا ها
n 2-ویژگیهای خاص معماری وچگونگی شکل گیری بافت شهری
n که در این میان تنها به مقوله ی اول و آن هم شرح و معرفی یکی از وجوه و جلوه های خاص تزئینی معماری دزفول خواهیم پرداخت . پس باید بگوییم که مورد اول خود شامل 2 بخش زیر است:
n 1کاربرد کالبدی ( استحکامی) آجر: تمام اصول مهندسی و علمی در حفظ استحکام بنا رعایت شد ه است که این کار با استفاده ی مناسب از تعداد و شکل ترکیبی واحیانا خرد کردن آجرها اعمال شده است
n 2- کاربرد تزئینی : شامل گره کاری فریز و خوون چینی.
n خوون چینی:
n کاربرد تزئین آجر است و از ضخامت ان برای ایجاد انواع گره های تزئینی در پیشانی نما استفاده می شود. در مر حله ای که عملیات استحکامی بنا تکمیل میشود و جرز های اصلی اتاق زده می شود قسمت های ارزشمندی از ساختمان مانند ورودی ها و نماهای داخلی حیاط ودر بعضی موارد نماهای بیرونی تزئین می گردد . اما اساس کار خوون چینی تقسیماتی است که تا مرحاله ی 8/1 در مورد این نوع آجر انجام می گیرد. واین تقسیمات به گونه ای است که امکان ایجاد هر طرح ونوشته ای را در چیدمان می نماید و انداره گیری ها و فاصله ها و چینش ها قابل طراحی بر روی کاغذ وایجاد نقشه است . که این خود از وجود اصول هنری ومهندسی آگاهانه حکایت دارد و نه کاری از روی تفنن و اتفاقی !
n و اینجاست که به رمز تکامل ابعاد این نوع از آجر پی می بریم. جالب تر این که این چینش ها به گونه ای است که با تلاش نور خورشید بدانها ایجاد سایه روشن هایی می کند که زیبایی کار را دو چندان می نماید.
n باشد که این مقاله با بیان قاصر خود شروع انگیزه ای باشد برای مخاطبین فهیم و دلسوز فرهنگ این شهر ودیار ،تا با درک هنر پدران خود و تلفیق آن با تازه های معماری عمرانی
n امروز آفریننده هنرها و صنایع بدیع باشند که توجه مردمان خارج از این دیار را با دیگر معارف به هوش ایرانی گردد مه در طی سالها و قرن ها یکه تازتن بی رقیب این عرصه بوده اند

تاثیر محل تاثیر قرارگیری پنجره و جهت وزش باد بر میانگین سرعت باد

مناطق آب و هوایی
n آب و هوای استان خوزستان به سه منطقه تقسیم گردیده است که عبارتند از :
n منطقه سردسیر ، منطقه گرم و خشک و منطقه معتدل که شهرستان دزفول در منطقه معتدل قرار دارد . این منطقه شامل کوهپایه ها و جلگه های نسبتاً مرتفع شمال شرقی می باشد . هوای این شهرستان به طور کلی گرم بوده و می توان این شهرستان را جزء مناطق مناطق گرمسیر کشور دانست . این شهرستان دارای زمستان هایی خشک و تابستان هایی گرم می باشد که حرارت آن تنا 50 درجه سانتیگراد نیز میرسد . گرمترین و سردترین ماه های سال به ترتیب تیر و دی می باشند . بررسی یک دوره آماری آب و هوایی معدل حداقل درجه حرارت شهرستان دزفول را 2/19 درجه و حداکثر درجه حرارت آن را 6/45 درجه سانتیگراد نشان میدهد .
n رطوبت هوا
n رطوبت نسبی هوا در طول خط ساحلی استان نسبتاً زیاد است اما در مناطق شمالی استان به علت دوری از دریا ووجود دشت های وسیع میزان رطوبت نسبی کمتر است .. رطوبت هوا در شهرستان دزفول نسبت به سایر شهرها با تغییرات بیشتری همراه است . متوسط رطوبت در زمستان بین 35 تا 60 درصد ودر تابستان بیت 15 تا 30 درصد است . حداکثر متوسط رطوبت در شهرستان دزفول برابر 95 و حداقل آن 14 درصد در سالهای گذشته بوده است .
n بارش
n از لحاظ میزان بارندگی استان خوزستان دارای موقعیت های متفاوتی است و میزان بارندگی آن بستگی کامل به شرایط اقلیمی و وزش بادهای باران زای شمال و شمال غربی را دارد که به این استان می وزد . بر اساس آمار هواشناسی ارتفاعات شمالی دارای بیشترین میزان بارندگی (بیش از 500 میلی متر ) و نواحی جنوب غربی و نوار مرزی دارای کمترین میزان بارندگی (حدود 100 میلی متر ) می باشد .
n در این استان 6 ماه از سال خشکی محض وجود دارد و اما منطقه دزفول حالتی متفاوت از سایر مناطق و از موقعیت بهتری برخوردار است . حداکثر میزان بارندگی سالیانه در شهرستان دزفول برابر آمارهای 15 ساله هواشناسی برابر 6/372 میلی متر می باشد . حداکثر بارش باران در ماههای آذر ، دی و فروردین می باشد .
n درجه حرارت :
n استان خوزستان به جز در برخی نقاط کوهستانی شمالی و شرقی دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است . متوسط درجه حرارت در دوره گرما از اردیبهشت ماه اغاز شده و تا مهر ماه ادامه دارد . که حداقل ان حدود 2/31 سانتیگراد و حداکثر آن نیز به بیش از 50 درجه سانتیگراد می رسد . در طول زمستان متوسط درجه حرارت حدود 9/14 درجه حرارت و حداقل آن به ندرت ممکن است به چند درجه زیر صفر برسد .
n مطالعات تاریخی :
n 1-3-پیشینه تاریخی شهر دزفول :
n شهر دزفول به پیشینه چند هزار ساله از قدیمی ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می رود .واژه دزفول معرب واژه پهلوی دژپل یا دژپول می باشد . واژه پل از پلی است که زمان شاپور اول توسط ایران و مهندسان رومی رومی (241-271) میلادی ساخته شده و در نوشته ای باستانی پس از طوفان نوح از شهری به نام (آوان) (awan) نام برده است .
n این شهر پایتخت تمدن عیلام بوده که کاوشگران غربی در نیم قرن اخیر پس از مطالعات و تخقیقات تصریح نموده اند که آوان همان دزفول کنونی است . دزفول مانند شوشتر مدت ها تحت الشعاع جندی شاپور بود پس از ویران شدن این شهر ، دزفول رونق بیشتری یافت ، سپس به سبب عدم توجه به تعمیر شبکه آبیاری عهد ساسانی ، شهر و اطرافش اسیب بسیار دید
روند شکل گیری ساختار شهری و نحوه توسعه شهر:
n عوامل طبیعی : شهر دزفول نسبت به هسته بافت قدیم بیشتر از جنوب و شرق و شمال و متر از سمت غرب توسعه یافته است . که وجود رودخانه دز به عنوان یک عامل طبیعی باعث عدم گسترش از سمت غرب شده است توسعه و گسترش شهر دزفول را می توان در سه دوره مشخص مورد بررسی قرار داد :
n الف) هسته اولیه و توسعه شهر تا قبل از سال 1310 (ه-ش )
n ب) توسعه شهر بین سال های 1310 تا 1345 (ه-ش)
n ج) توسعه شهر بعد از سال 1345 (ه-ش)
n عوامل تاریخی : گذشته دزفول شامل یک قطعه نظامی و پلی بر روی رودخانه دز و دروازه ای است که ابن بطوطه آن را دسبول می نامند .
n عصر ساسانی و نضج شهر :
n مطالعه ساخت شهر ها در دوره ساسانی نشان می دهد که شهر های این دوره از چهار قسمت به شرح زیر تشکیل شده است :
n فهندژ(کهندژ) که معمولاً با دیوارهای بلند ساخته شده و بخش نظامی شهر را تشکیل می داده است .
n شهرستان (شارستان) قسمت اصلی شهر محسوب شده و در کنار کهندژ قرار داشت .
n بازارها که در بیرون دیوار شارستان قرار داشته است و دوره های اسلامی ربض خوانده می شد ، گاهی دیوار دومی نیز گرداگرد آن گشیده می شد .کشتزارها که در حاشیه شهر قرار داشتند .
n دزفول شهری است متعلق به دوره ساسانی که احتمالاً در زمان شاپور اول بین سال های 240 تا 271 میلادی بنا گردیده است لذا بیشتر ویژگی های شهری این دوره را دارا است کما اینکه آثار باقیمانده از دوره های اولیه شهر وجود دو بخش کهندژ و شهرستان را به ثبوت می رساند . باید اضافه کنیم که دیوارهای بیرونی شهر در طول زمان از بین رفته و مزارع اطراف نیز به مصرف توسعه های
n بعدی رسیده است .
n تاریخ استفاده از آجر در دزفول :
n دزفول در سرزمینی قرار دارد که حاوی هزاران سال تجربه با آجر ساختن است . سرزمینی که وارث تمدن آشور ، سومر ، عیلام ، هخامنشیان و ساسانیان است .
n برج ها وزیگورات ها و کاخ هایی که هریک با فاصله دور و نزدیک تا شهر دزفول قرار دارند بیان کننده این مطلب اند . از جمله زیگورات عیلامی چغازنبیل که قدیمی ترین بنای شناخته شده در ایران می باشد با خشت و آجر است .در دوره هخامنشیان از آجر لعابدار در دیوارهای کاخ آپادانا و قصر شوش استفاده شده است که دارای ابعاد بزرگی هستند .
n مطالعات جمعیتی اجتماعی : 1-4- جغرافیای انسانی شهرستان دزفول :
n شهرستان دزفول یکی از مهمترین شهرستان های استان خوزستان از نظر ابعاد مختلف می باشد . لذا این شهر یکی از بزرگترین شهرهای استان با جمعیت زیاد و قدمتی دیرینه است . استقرار تاسیسات صنعتی و تولید انرژی مهم مشور از جمله سد دز در جوار آن اهمیت ویژه ای به آن بخشیده است .وجود سد دز در جوار آن اهمیت ویژه ای به آن بخشیده است . وجود سد دز در نزدیکی دزفول طبعاً ویژگی خاصی را به رارضی حاصلخیز این شهرستان از حیث کشاورزی می بخشد .در مجموع همه این عوامل و قرارگیری این شهرستان در کنار دو مرکز شهری مهم دیگر استان مثل اندیمشک و شوش که هر دو مرکز شهرستان هایی به همین نام نیز محسوب می گردند سبب گردیده تا همواره طی دهه های گذشته این شهرستان مرکز تجمع و یکی از محمورهای زیستی مهم استان خوزستان به حساب آید و تحولات جمعیتی زیادی را طی دهه گذشته شاهد بوده است که در این میان عواملی چون جنگ تحمیلی تاثیر بسزایی در این تحولات داشته است .لذا شناخت دقیق ویژگی های جمعیتی شهرستان دزفول بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی مصوب کشور از پنج شهر (دزفول ، صفی آباد،دزآب،میانرود،سردشت) و ده استان و 717 آبادی تشکیل گردیده است که این می تواند کلید راهنمایی برای برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی و کالبدی شهر برای سال های آینده باشد .
رشد سالانه جمعیت در شهرستان دزفول
n شهرستان دزفول با مساحت 4762 کیلومتر مربع و مساحت طبق آمارهای 1380اداره آمار 380416 نفر را در خود جای داده است که از این تعداد 221174 نفر در نقاط شهری و 159242 نفر در نقاط روستایی زندگی می کنند . که در نتیجه طی سال های 1375 تا 1380 ، 18435 نفر به جمعیت این شهر افزوده گردیده است .لازم به ذکر است که جمعیت شهرستان دزفول در سال 1382 مطابق آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خوزستان بالغ بر 438000 نفر اعلام گردیده که در سال 83 با توجه به ادامه روند مهاجرت به این شهرستان این رقم به حدود 450000 نفر برآورده شده است .
مطالعات فرهنگی
n 1-5-عوامل فرهنگی :
n دزفول در همسایگی یکی از سه مرکز بزرگ علوم و فلسفه دنیای قدیم و صدر اسلام یعنی جندی شاپور (182 کیلوتری جنوب شرقی) واقع شده است و رابطه این قلعه نظامی با ان شهر دانشگاهی که مرکز طب عالم بوده است هنوز در پرده ابهام قرار دارد .
n احتمال این است که بین دو زوال جندی شاپور و ایجاد و گسترش دزفول رابطه ای برقرار باشد اما نوع این رابطه معلوم نیست شاید ویرانی شهر و ناامنی ، مردم آن روزگار را وادار به کوچ کردن به جای امنی به ویژه در مجاورت قلعه نظامی تشویق کرده است .
n 2-5- عوامل سیاسی :
n دزفول فعلی که بین جندی شاپور و شوش (دو شهر مهم باستانی) و بر کنار آبریز قرار داشته ، دروازه ای سوق الجیشی که شاید حراست از راه ارتباطی دو شهر یاد شده را به عهده داشت . چرا که این شهر به دلیل مجاورت و تلاقی با رودخانه تنها معبر یعنی پل ، اهمیت ویژه ای یافته است .سهر کنونی دزفول بر کنار رود و بر روی تپه ای به ارتفاع 210 متر بنا شده است . ایجاد این قلعه نظامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تعیین می کند این شهر در مسیر تکاملی خود جنبه سوق الجیشی را حفظ کرده است و رفت آمد های فرماندهی نظامی چون امیر تیمور و نادر شاه این فکر را تقویت می کند .هم اکنون نیز حراست از منابع نفت و گاز و سرمایه های مادی و معنوی منطقه عملاً به این شهر سپرده شده است .
n 3-5- ویژگی های فرهنگی و اجتماعی :
n مردم شهرستان دزفول مانند سایر مردم شهرهای ایران اسلامی مردمی خونگرم ، مهمان نواز و دانش دوست می باشند . دزفولی ها مردمی کوشا و پرتلاش بوده و به همین خاطر صنایع دستی توسط صنعتگران دزفول از دیرباز در این منطقه رواج داشته است . در یک نگاه کلی دزفول از نظر اجتماعی دارای انسجام ، همدلی و اتحاد و در عین حال دارای ترکیب خاص قومی می باشد و این امر از قدیم الایام موجب ترقی و پیشرفت اقتصادی – اجتماعی آنان تلقی می شده است و با بهره گیری از استعداد های بالقوه و بالفعل فراوان خود گام های بلندی به سوی ترقی پیموده است . سکنه دزفول از دیرباز مردمی شیعه مذهب و از موالی صدیق اهل بیت عصمت و طهارت بوده اند . اعتقادات راسخ دینی از دیرباز در میان مردم دزفول وجود داشته است وجود مساجد فراوان اماکن متبرکه ، بقاع و زیارتگاه های متعدد و روحانیت اصیل و ریشه دار ، خود دلیلی آشکار بر وجود عمق احساسات و اعتقادات بی شائبه مردم دزفول می باشد .
n مراسم عزاداری سرور شهیدان حضرت امام حسین (ع) از عمق و اصالت خاصی برخوردار بوده و برگزاری مراسم نوحه خوانی ، سینه زنی ، زنجیرزنی، شبیه خوانی، ومجالس پرشور وعظ و خطابه از دیرباز با شیوه سنتی مرسوم بوده است به همین دلیل سکنه دزفول شیعیانی راسخ و پاک سرشت می باشند .
n 4-5-ترکیب قومی و زبان :
n مردم دزفول در اصل ایرانی بوده و دارای سابقه و قدمت تاریخی و نژادی در سرزمین کهن خوزستان می باشند . در طول تاریخ نژاد مردم دزفول از راه ازدواج با تیرهایی از لر و عرب اختلاط پیدا کرده است . زبان اهالی دزفول، فارسی است که از ترکیب نژاد با سایر اقوام ، زبان انها آمیزه ای از لغات فارسی ، عربی ، ترکی گردیده است . مردم دزفول فارسی را با لهجه شیرین دزفولی که تا حدی شبیه به لهجه شوشتری است ادا می کنند و همانند سایر شهرهای ایران لهجه خاصی را در گویش محلی دارا می باشند .

اقلیم و موقعیت جغرافیایی شهرستان دزفول

مطالب مشابه :

اقلیم و موقعیت جغرافیایی شهرستان دزفول

اقلیم گرم و نیمه مرطوب (مطالعه موردی:دزفول)

پایان نامه بررسی اقليم معماری شهر دزفول

اقلیم شهر اهواز

بررسی روش آماری خوشه ای(cluster) در اقلیم شناسی

اقلیم واب وهوای استان خوزستان

شهرستان شوش

شهرهای دزفول