تربیت دینی

بسمه تعالی

اَلحَمدُ لِلِّهِ رَبِّ العالمینَ وَالصَّلوةُ وَالسَّلامُ عَلی سیِّدنا و نبیِّنا حضرت محمّد (ص)علیه وَعَلی اَئمَّةِ المَعصوُمینَ عَلیهِمُ السَّلام .

حمدوسپاس خدایی راسزد که اوّل مربّی عالم بوده وجهان خلقت وهرآنچه که دراوست به تمامی برای رسیدن به کمال نهایی به توسط او پرورش یافته ومی یابد. زیرا که هدف خلقت همه موجودات،فقط تربیت انسان که بنا به فرموده ی خداوند درآیه 30،سوره ی بقره «اِنّی جاعِلٌ فی الاَرضِ خلیفةً»درروی زمین جانشین می باشد، است وانسان جزبا تربیت الهی به عبادت خالق ومربی خویش نمی پردازدوعبادت وبندگی معبود جز با محبّت الهی میسور وممکن نیست.همانگونه که از بزرگترین افتخارات پیامبر اکرم (ص) بندگی وعبادت است فانَّ العُبُودِيَّةَ مِن اَعظمَ افتخارات النبىِّ (صلى الله عليه و آله).

حمدوسپاس خدایی را که با ارسال رُسُل وائمّه معصومین (ع) درمیان ابناء بشری،به آنان منّت نهاد؛که انبیای الهی وائمّه ی معصومین (ع) شور وشوق فطری ابنا بشری را نسبت به جلال وجمال الهی پرورش دهند وازرهگذر آن ، فضایل اخلاقی را به ملکات اخلاقی مبدّل سازند. چون اگر چنین نبود، بی شک ، جهان خلقت بی وجود آنان ابتر وناقص می ماند.

تربیت دینی

حضرت امام سجاد(ع):«وَامّا حَقُّ وَلَدِکَ فَاِنَّ تعلم منک ومضاف الیک فی عاجل الدنیا بخیره وشرّه وانّک مسئوول عمّا ولّیته به من حسن الادب والدّلالة علی ربه عزّوجلّ علی طاعته فاعمل من یعلم مثاب علی الاحسان الیه معاقب علی الاسائة الیه.»

وامّاحق فرزند تواین است که بدانی اوازوجود توست وجزئی از درخت هستی ات ؛ودراین جهان خوبی وبدی اوبا تو ارتباط پیدا می کند.وتواز نظرتربیت وآداب آموزی او ، دلالت وراهنمایی اوبه خداشناسی و یاری کردن به او در راه اطاعت حق،موردسوال قرار می گیری .(مکارم الاخلاق – ص 232)

قبل از ورود به اصل بحث لازم است به تعاریف این دوواژه "تربیت" و"دین" پرداخت،آنگاه به تعریف اصطلاح تربیت دینی ومنظورومقصود اصلی آن بحث پرداخت .

مفاهیم

الف)تربیت

درلغت عرب برای واژه تربیت دو ریشه بیان شده است که عبارتند از:

1- رب به معنای "حضانت،اصلاح،تدبیر،سرپرستی،تتمیم وتکمیل، ادب آموختن،به تدریج تکامل بخشیدن وسوق دادن به کمال ورفع کمبودها" می باشد.

"رَبّ النّعمةَ "نعمت راپرورش دادوزیاد کرد.

" ربَّ الامرَ " کار یا مطلب رااصلاح کرد .

(المنجدالطلاّب – مترجم - بندریگی محمد- ص 177-چاپخانه قم - انتشار فرودین 84)

2- رب به معنای "زیاد شدن ،تغذیه نمودن ،بالارفتن ورشد ونمو کردن" می باشد" «رَبا- یَربُو- رِبا / رَبا- رَبواً- ربّواً» (همان منبع )

تربیت درزبان فارسی به معانی "پروراندن ،پروردن ،آداب واخلاق را به کسی آموختن ،تعلیم وپروردن کودک تاهنگام بالغ شدن و..."آمده است ومعادل واژه ی تربیت درزبان انگلیسی " "Education می باشد

تربیت دراصطلاح عبارت است ازفعالیتی منظّم ومستمر درجهت کمک به رشد جسمانی ، شناختی ،اخلاقی ،عاطفی وبه طور کلی پرورش وشکوفایی استعدادهای متربی که به صورت رفتار دراوظاهر می شود.(ماهنامه پیوند - صفحه 15- آبان 89)

درکتب اخلاقی تربیت را چنین تعریف نموده اند :

"فراهم آوردن زمینه برای پرورش استعداد های درون هر موجود" وبه ظهور وفعلیت رساندن امکانات بالقوه موجود دردرون او را گویند مانند هسته ی سیب. (حسین زاده علی محمد – تربیت و اخلاق اسلامی – ص 10- سروش مهر زمستان 82)

تربیت انسانی

تربیت درمورد انسان را این چنین باید تعریف نمود :

تربیت یعنی فراهم آوردن اهداف ورسیدن به کمال با برنامه حساب شده.

وامّا تربیت از دیدگاه اسلام به معنای فعلیت رساندن قوا واستعدادهای انسان وایجاد تعادل وهماهنگی درآنها ودرجهت رسیدن به کمال مطلوب یعنی شناخت رب به عنوان مدیر جهان وانسان وتن دادن به ربوبیت انحصاری خداوند با عمل نمودن به تعالیم پیامبر اسلام واهل بیت علیهم السلام به منظور وصول به مقام عبودیت وقرب الهی . (ماهنامه پیوند - صفحه 15- آبان 89)

ب)دین :

واژه ای است عربی که درلغت به معنای "اطاعت ،جزاوپاداش،تقوا وپرهیز کاری وهرچیزی که با آن خدا را عبادت می کنند" آمده است مانند :مالک یومُ الدّینِ - صاحب روز جزا ومحاکمه (المنجدالطلاّب – مترجم - بندریگی محمد- ص 168 - چاپخانه قم - انتشار فرودین 84)

دین دراصطلاح به مجموعه ای ازعقاید،اخلاق،قوانین ومقرراتی گفته می شود که برای اداره امور جامعه انسانی وپرورش آنها به کار می رود(ماهنامه پیوند - صفحه 5- آبان 89)

حضرت آیت اله مصباح درآموزش عقاید می نویسند دین دراصطلاح به معنای اعتقاد به آفریننده ای برای جهان وانسان ودستورات عملی متناسب بااین عقاید می باشد .( حضرت آیت اله مصباح یزدی محمد تقی - آموزش عقاید -– دوره سه جلدی – ص 11- چاپ ششم زمستان 80)

ج)مفهوم تربیت دینی

از صاحب نظران دیدگاههای فراوان ومتعددی در باره مفهوم تربیت دینی وجود دارد که مفهوم واحدی از تربیت دینی درآنهاوجودندارد ولی با توجه به این می توان با شناسایی وجوه مشترک وعناصر مشابه دربرخی ازتعاریف ، یک تعریف جامعی از تربیت دینی ارائه داد .

تربیت دینی به مفهوم زمینه سازی برای شکوفایی بُعد دین داری انسان،رسالت عظیم وآرمان بلند پیامبران الهی،پیشوایان دین ومربیان بزرگ درطول تاریخ بوده است . (ماهنامه پیوند - صفحه 5- آبان 89)

با عنایت به تعریف فوق ، کاربرد تربیت دینی دردوجهت نظری وکاربردی می تواند زمینه ساز تحقق آن،رسالت وآرمان متعالی باشد ونمی توان آن را فقط به قلمرو عبادت صرف محدود کرد؛بلکه تربیت دینی درتمام قلمرو زندگی انسان ساری وجاری است.وفرایندی است دوسویه میان مربّی ومتربّی که ضمن آن مربّی با بهره گیری از مجموعه ای از عقاید،قوانین ومقررات دینی تلاش می کند تا زمینه و شرایطی فراهم آورد که متربّی آزادانه درجهت رشد وشکوفایی استعدادهایش گام برداشته وبه سوی هدف های مطلوب که همان قرب الی الله می باشد رهنمون شود .

تربیت دینی یعنی ربّانی شدن ورنگ خدایی پیدا کردن نفس متربّی.بی تردید نفس انسان بدون خدا ، دین خدا واولیای خدا ، نمی تواند تربیت الهی شود.

دریک جمله می توان گفت تربیت دینی یعنی «پرورش انسان ، موافق تفسیری که دین یعنی (خدا وپیامبر وامام )از آفرینش انسان وسرنوشت دارد ».(کیومرثی – غلامعلی - مبانی واصول تربیت دینی وتفاوت آن با تعلیمات دینی - ص 23- انتشارات مدرسه – 1389)

اهداف تربیت دینی

ترديدى نيست كه تعليم و تربيت ، حقيقتى است مهم و گرانبها ؛ لكن مهمتر و گرانبهاتر از آن مساله تعيين اهداف اساسى آن است كه در اين رابطه با توجه به ديدگاههاى فلسفى ،انسان شناسى ،اخلاقى ،عرفانى و انديشه هاى تربيتى بزرگان دین هدفهاى خاصى براى تربيت انسان مورد توجه قرار گرفته اند؛اهدافى كه برخى جنبه مقدميت براى برخى ديگر و در مجموع زمينه ساز تحقق و حصول هدف نهايى تعليم و تربيت اسلامى مى باشند در اين رهگذر به ذكر برخى از اهداف اساسى تعليم و تربيت يا آموزش و پرورش اسلامى بر اساس رهنمودهاى آن بزرگان مى پردازيم :

1- معرفت نفس (خودشناسی جهت رشد وتعالی معنویت اخلاقى)

اولین هدف تعلیم وتربیت دینی فراهم سازی بستر "خودشناسی "است که منشاءتمام خیرات است ودرقرآن وروایات نیزتاکید های فراوانی به انسان به شناخت خویشتن آن چنان که هست ، شده است.

2- بیدارسازی فطرت وعقل

3- تقویت وپرورش قوای فکری 3- تقویت روحیه شهادت طلبی 4-تقویت روحیه نوع دوستی وحمایت از مستضعفان 5- پرورش انسانهای مورد نیازجامعه 6- تشکیل حکومت اسلامی 7- استقلال طلبی 8- پیشرفت تمدن ومبارزه با تمدن صادراتی 9-فراهم آوردن زمینه ساز ظهور.
از اهداف ديگر تربيت اسلامى ،پرورش نسلى مهيا و منتظر در جهت تحقق آرمان امام زمان (عج ) و آمادگى حمايت از او بويژه در صورت ظهور است

10- اخوت وبرادری" و اعتصموا بحبل الله" و ريسمانى که به آن بتید چنگ زد همان اسم رب است «اقرء بسم ربك» 11- بدنسازی وورزش12- اخلاص پیشگی 13- بیداری روح امید 14- تخصص وتعهد 15- روحيه ظلم و ستيزى و بسيج عليه استكبار16- لقاء الله (هدف نهايى تربيت) (شفیع مازندرانی –سید محمد - مبانی تربیتی وعرفانی - فصل هشتم )

یکی از اهداف تربيت ،تربيت انسانهاى كار آمد و صالح ،جهت تقنين و تصدى امور اجرايى جامعه است كه قوانين خوب ، مجريان خوب مى طلبد حضرت امام خمینی (ره) تاكيد داشتند كه تمام افراد جامعه ، براى حكومت و به دوش كشيدن بار سنگينى مسؤ ليت ،خوب تربيت شوند

ازدیگر اهداف تربیت آن است که مربّی درهرمقامی (والدین و یا معلّم )که هست بتواندشور وشوق فطری متربّی را نسبت به جلال وجمال الهی پرورش دهد و از رهگذر آن ، فضایل وکمالات اخلاقی را به ملکات اخلاقی مبدّل سازد.یعنی مربّی زندگی انسان را با پیوند دین و اخلاق باهم ،به کمال معنوی می رساند.

بنابراین اصلی ترین هدف تربیت،براساس آیه 30سوره ی روم " فَاَقِم وَجهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فطرةَ اللهِ الَّتى فَطَرَ اللنّاس عليها" شکوفایی فطرت وفعلیت بخشیدن به استعدادها ودرون مایه هایی است که خداوند دروجود انسانها قرارداده است

تربیت دینی

مطالب مشابه :

ولی اله دینی، برای انتخابات مجلس نهم کاندیدا نمی شود

منزلت لا إله إلا الله در زندگی هر مسلمان

نحوه شهادت حضرت زهرا سلام الله عليها با استفاده از منابع اهل سنت

تربیت دینی

روش تربیت دینی جوانان

مراکز پاسخگویی به شبهات و پرسش های دینی

پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و رفتار انسان

چهل حدیث قرآنی

روش های تشخیص و شناسایی هواپیماها(قسمت اول--بویینگ707)

راز سالم ماندن اجساد مؤمنین در قبر