تعیین محتوا در موارد درسی

چگونگی تعییین محتوا در موارد درسی
پس از تعیین هدف ، محتوای برنامه درسی انتخاب می شود. نخستین گام برای ایجاد امکان جهت تحقق هدف ، انتخاب محتوای آموزشی مناسب و مطلوب است.چون هدفها به وسیله محتوا تامین می شوند، توجه به انتخاب محتوا همیشه به عنوان یک عنصر مهم برنامه درسی مد نظر بوده است.محتوا وسیله ای برای تحقق اهداف به شمار می رود، به همین دلیل ضروری است ویژگی های آن با اهداف مورد انتظار تناسب داشته باشد. یکی از حیطه های هدف برنامه درسی، دانش و اطلاعات است. محتوا هم باید دارای دانش و اطلاعات باشد. هدف دارای حیطه مهارت های ذهنی است. محتوا باید بوسیله فعالیتهای مناسب مهارت های مورد انتظار را تقویت کند. هدف حیطه شناختی دارد. محتوا باید مفاهیم و اصولی را در بر بگیرد که یادگیری آنها انتظارات شناختی هدف ها را تحقق بخشد.همچنین ارزشها، نگرش ها و گرایش ها بعد دیگر هدف است. قاعدتا در محتوا نیز باید زمینه برای ایجاد و تقویت این بعد هدف پیش بینی شود.بنابراین محتوا زمانی جامعیت دارد که همه افراد عناصر را در بر گیرد. اگر محتوا صرفا مجموعه ای از دانش، اطلاعات و مفاهیم را در بر گیرد و امکان یا فرصتی برای فعالیت دانش آموز فراهم نشود یادگیری موثر اتفاق نمی افتد و مهارتهای ذهنی، عملی و طرز تلقیها در او شکل نمی گیرد. با توجه به نکات مذکور می توان گفت : ((محتوا عبارت است از مجموعه مفاهیم، اصول، مهارتها، ارزشها و گرایشهایی که از سوی برنامه ریزان و به قصد تحقق اهداف انتخاب و سازماندهی می شود)).
محتوای برنامه درسی به وسیله بزرگسالان انتخاب می شود. چون تجربیات، تصورات و ساختار ذهنی بزرگسال با کودک تفاوت دارد، بزرگسالان در تهیه برنامه درسی برداشتهای خود را محور انتخاب محتوا قرار می دهند. دیویی خاطرنشان می سازد که تجربه نابالغ یادگیرنده با تجربه بزرگسالان تفاوت دارد به گونه ای که محتوای یکسان را به شیوه ای کاملا متفاوت می بینند. برنامه ریز درسی که از فاصله بین بزرگسالان و کودک آگاهی ندارد محتوا را بر اساس تجربیات وسیع خود انتخاب می کند و در نتیجه یادگیری آن برای دانش آموز مشکل می شود و در صورت یادگیری نیز برای او مفید و موثر نخواهد بود.
یک کودک معمولی به جغرافیا که صرفا با نیات جغرافیدانان نوشته می شود علاقه مند نیست. ارائه درس جغرافیا از طریق یاددادن مطالبی در باره کره، قطبها، قاره ها، اقیانوسها، در یاها و غیره اطلاعاتی است که باید یاد گرفته شوند و ممکن است دانش آموز به بهترین نحو پاسخ دهدف ولی داده ها و اصطلاحات علمی است که در درس سازماندهی شده است.
بنابراین نباید تعجب کرد که چرا یادگیری های دانش آموزان در مدرسه تاثیر کمتری در شخصیت و رفتار آنها می گذارد. انتخاب محتوا بر اساس برداشت برنامه ریزان و تولیدکنندگان مواد آموزشی و بدون توجه به تجارب یادگیرنده باعث می شود که مثلا در درس دستور زبان انگلیسی دانش آموز در سرتاسر مدرسه خود دستور زبان بخواند و امتحانات لازم را نیز بگذراند و در نهایت بدون دانستن دستور زبان انگلیسی از دبیرستان فارغ التحصیل شود.
معیارها و اصول انتخاب محتوا
اهمیت. محتوای انتخاب شده باید از درجه بالای اهمیت برخوردار باشد. مفاهیم، اصول و تعمیمهای اساسی به منظور تحقق هدفهای برنامه درسی در محتوا طرح شوند. همچنین محتوا باید باعث رشد توانایی ها، مهارتها و گرایشهای دانش آموزان شود.
با اینکه برنامه ریزان درسی، اهمیت در انتخاب محتوا را مهم و اساسی می دانند، بین آنان توافقی وجود ندارد که معیار اهمیت محتوا چیست؟ کسانی که به موضوع و رشته علمی اهمیت می دهند، اعتقاد دارند که حد دانشی که به فراگیران انتقال می یابد، معیار اهمیت در محتوا است.آنانی که از طرح های دانش آموز مدار حمایت می کنند می گویند که هر قدر محتوا تجربیات معنادار برای یادگیرنده فراهم کند به همان اندازه مهمتر است. به طور کلی قضاوت افراد در مورد اهمیت محتوا به دیدگاه آنها در مورد برنامه درسی مربوط می شود. ما مطابق دیدگاه اعتقادی _ فرهنگی خود محتوایی را با اهمیت می دانیم که به ابعاد اساسی یادگیرنده توجه کند و آموزش آن گرایشهای فطری فرد را پرورش دهد. اگر محتوا جنبه عقلی را رشد دهد ولی از رشد بعد معنوی و عبادی غفلت شود یا بعد اجتماعی را پرورش دهد ولی از بعد عاطفی غفلت کند محتوای مناسبی نیست. انسانهای تک بعدی حاصل تربیتهای یک بعدی هستند و انسانهای جامع از طریق محتوای جامع تربیت می شوند.
2.اعتبار: انفجار اطلاعات در عصر حاضر باعث شده محتوا خیلی سریع اعتبار خود رااز دست بدهد، باید مفاهیم – اصول و تعمیمهایی که از نظر علمی از نظر علمی صحیح هستند، انتخاب شوند سپس به طور مرتب اعتبار محتوا بررسی و باز بینی شود.
3- علاقه:از نظر حامیان طرحهای فراگیر مدار علاقه یک معیار اساسی و کلیدی است. اینان معتقدند اگر دانش برای زندگی فراگیر معنادار باشد از وجود خود فرا گیر می جوشد.
سودمندی: یعنی کار مفید محتوا- اینکه چه چیزی سود مند دانسته شود از نظر دیدگاه فلسفی و طرح برنامه درسی مربوط می شود.
4- سود مندی: اینکه چه چیزی سودمند دانسته شود به دیدگاه فلسفی و طرح برنامه درسی مربوط می شود
از نظر طراحان موضوع محور این که تا چه حدی برنامه درسی بتواند دانش را که در شغل آینده و فعالیتهای دیگر بزرگسال کاربرد داردبه فراگیر بیاموزد.
در طرح فرگیر مدار محتوایی که بتواند فرد را در به دست آوردن یک درک صحیح از هویت خود و کسب معنا در زندگی کمک کندسودمندی بیشتری دارد.
5- قابليت يادگيري . ايا ميتوان بدون توجه به اين معيار بديهي محتوا را انتخاب كرد؟ قطعآ بدون توجه به اين معيار محتواي مناسب قابل انتخاب نيست اگر محتوا قابل يادگيري نباشد يا دانش آموزباتكرار آن صرفآ حفظ ميكند و به حافظه ميسپارد كه در اين حالت بلافاصله پس از امتحانات از ذهن او پاك ميشود يا اينكه موجب سرخوردگي دانش اموز ميشود و اعتماد به نفس او را ضعيف ميكند. قابليت يادگيري به سازماندهي محتوا نيز مربوط است يعني گاهي محتواي انتخاب شده به علت عدم تناسب با ويژگي ها و تجربيات فراگير مشكل است و گاهي به علت سازماندهي نامناسب محتوا يادگيري موثر انجام نمي پذيرد. از هر دو بعد بايد هماهنگي و تناسب را حفظ كرد.
6- انعطاف پذيري.برنامه ريزان درسي بايد محتوا را با توجه به زمان تخصيص يافته منابع قابل دسترس فضاي سياسي جامعه قوانين موجود و مقدا بودجه اختصاص يافته انتخاب كنند ممكن است بعضي تصور كنند كه در انتخاب محتوا اختيار كامل دارند.اما عملا با محدوديتهايي مواجه ميشوند:براي مثال روزهايي كه براي دانش آموز در اختيار دارند آموزش را محدود مينمايند همچنين عواملي مانند اندازه كلاس درس و كاركنان مدرسه نيز چنين نقشي در ايجاد محدوديت دارند انتخاب محتوا بايد با توجه به زمينه اي كه در عالم واقع وجود دارد انسجام پذيرد اين زمينه معمولا با مساعل سياسي واقتصادي گره ميخورد
ويژگي هاي محتوا در برنامه درسي دوره متوسطه
ويژگي هاي هريك از دره هاي تحصيلي در اهداف و محتواي برنامه درسي دوره مربوطه تآثير مستقيم دارد. چون محتوا براي دانش آموز تدارك ديده ميشود بايد براي او معنادار باشد و با نيازها و ضرورت هاي زندگي او هماهنگ شود. بر اين اساس در اين قسمت بحث ويژگيهاي محتواي برنامه درسي در آموزش متوسطه مورد بررسي قرار مي گيرد.
ارتباط با تغييرات سياسي اجتماعي و فرهنگي جامعه
دوره متوسطه بيش از دوره هاي قبلي با جامعه ارتباط دارد دانش آموز اين دوره هم از نظر رواني و ذهني خود را آماده ورود به جامعه و ايفاي نقشهاي مختلف ميبيند و هم جامعه از او انتظار دارد كه توانايي هاي نسبي در انجام وظايف سياسي اجتماعي و اقتصادي را كسب نمايد ما در شرايت فعلي جامعه خودمان با تغييرات گوناگوني مواجه هستم مشاركت مردم در انجام امور مختلف سياسي اجتماعي كه با عنوان توسعه سياسي اجتماعي نام برده ميشود بيش از گذشته موردتوجه است هر چند با وقوع انقلاب اسلامي عرصه وسيعي براي مشاركت فعال مردم در امور گوناگون باز شد در سالهاي اخير توجه ويژهاي به اين امر شده و جوانان مخاطبان اصلي اين پيام مهم و تاثير گذار ميباشند از نظر فرهنگي نيز از يك طرف بعضي عناصر فرهنگي كشورهاي غربي وارد كشور ميشود از طرف ديگر فرهنگ اصيل اسلامي-ملي ما بايد حفظ و مراقبت شود و بين اين فرهنگ و جوانان كشور رابطه وثيقي بوجود آيد. با اين توضيح اين سوال اساسي قابل طرح است كه برنامه درسي در مواجه با اين تغييرات چه وظيفه اي بر عهده دارد ؟ بنظر ميرسد دانش آموزان اگر از طريق محتوا به نقش سياسي . اجتماعي خودشان به نحوه موثر آگاهي پيدا كنند و اين نقطه را بخوبي متوجه شوند كه در صورت انسجام ندادن نقش و وظيفه خود به سلامت و رشد جامعه لطمه وارد ميكنند قادر به توسيه شخصيت خودشان نيز نخواهند بود. همچنين ضمن آگاهي يافتن از ميراث فرهنگي براي نقد وبررسي فرهنگ فرهنگ نيز توانايي لازم را بدست مي آورند چون لزوما همه عناصر فرهنگي مطلوب وعقلاني نيستند دانش آموزان بايد با ابعاد منفي فرهنگ آشنا شوند و بتوانند به طور مدلل آنها را نقد نمايند .به همين دليل در برنامه درسي دوره متوسطه پالايش فرهنگي جز مهم اين برنامه بايد محسوب شود
حمايت از ابتكار دانش آموزان. دانش آموزان دوره متوسطه قادرند از طريق مطالعه و تفكر راهاي نوي براي حل مسائل و انجام امور ارائه نمايند. انها مي توانند مساله اي را براي خود تعين كنند و براي حل آن به مطالعه و تحقيق بپردازند برنامه درسي بايد اين امكان را براي دانش اموزان فراهم سازد البته مهارت و روحيه تحقيق در همه دوره ها بايد تقويت شود ولي در دوره متوسطه ميتوان از طريق تحقيق امكان فعاليت فردي و گروهي دانش آموزان را به طور مستقل و وسيع فراهم نمود وتوانايي كاوشگري را در آنان تقويت كرد :بنابراين لازم است بخشي از محتوا به فعاليتهاي تحقيقي اختصاص يابد
3.استدلالي بودن محتوا.محتواي برنامه درسي بايد طوري انتخاب شود كه امكان و فرصت استدلال استنتاج و ساير فعاليت هاي ذهني سطح بالا را براي دانش آموزان فراهم سازد.از آنجا كه دانش آموزان اين دوره از تفكر انتزاعي بالاتر برخورداد هستند پيام هاي يكطرفه و القايي را به سختي مي پذيرند.ضروري است محتواي برنامه درسي آنها را اقناع كند.
4.توجه به بحث گروهي.بحث گروهي و شركت در فعاليت هاي جمعي يكي از علايق مهم دانش آموزان دوره متوسطه است.با اينكه اين ويژگي با بعد استدلالي محتوا ارتباط مستقيم دارد ، ابعاد ديگر بحث گروحي در اين قسمت مورد نظر است .
انگيزه مطاله و تحقيق و كسب آمادگي براي بعضي فعاليتها و مهارتهاي اجتماعي از طريق بحث گروهي قابل تحقق است ؛بنا بر اين محتوا و تجارب يادگيري و در نهايت مواد آموزشي بايد از طريق پيش بيني فعالتهاي گروهي به اين ويژگي توجه كند.
5.تاكيد برهويت فرهنگي.دانش آموزان به دليل علاقه اي كه به ارزشهاي فرهنگي دارد ودر مقابل مسائل جامعه احساس مسئوليت مي كنند،بيشتر از ديگر گروههاي سن در معرض كسب هويت فرهنگي خودي ويا از دست دادن هويت هستند .خيلي از خود باختگيهاي
فرهنگي در اين دوره و دوره بالاتر از ان اتفاق مي افتد ؛ بنا بر اين از طريق محتواي برنامه درسي بين دانش آموزان و فرهنگ ،رابطه محكم و مطمئن بايد به وجود آيد . مواد درس علوم انساني از قبيل تاريخ ،زبان و ادب فارسي ، هنر و جامعه شناسي بيشتر از ساير دروس تناسب با تقويت هويت فرهنگ دارند.
آنچه توجه به اين ضرورت اساسي يعني هويت فرهنگي را مهم مي سازد بحث جهاني شدن فرهنگ است كه در سالهاي اخير از طرف سياستمداران و برخي از نظريه پردازان غربي ارائه شده است.جهاني شدن با از دست دادن هويت فرهنگ همراه است و اگر اين رويداد اتفاق نيفتد با حركت تدريجي بدان سو انجام پذيرد،قطعا خطر بزرگي جامعه را تهديد مي كند.يقينا و به طور آشكار ما با انقلا ب اسلامي ايران اعلام كرديم كه براي زندگي فرد و جامعه و حركت به سوي كمال پيام ديگري غير از آنچه ايدئولوژيهاي رايج طرح نموده اند،داريم .براي تحقق اين پيام بايد نوجوانان و جوانان را تربيت كنيم .هيچ راهي جز اين نيست كه دانش آموزان هم حركت فرهنگي جهاني را و هم فرهنگ خود را به طور كامل بشناسند .اين رسالتي است كه برنامه ريزان درسي و توليد كندگان مواد آموزشي در تعيين اهداف و انتخاب محتوا بايد به آن توجه كنيم
6.نگرش انتقادي به دانش و كار برد آن در زندگي .داشتن نگرش انتقادي به دانش و ساير اطلاعاتي كه به انسان مي رسد يكي از مهارتهاي بسيار ضروري در زندگي امروزي است.دانش آموزان دوره متوسطه مايل هستند از مسائل مختلف از جمله در مورد دروس گوناگون برنامه درسي خود انتقاد كنند واز كاربرد آنها در زندگي اطمينان به دست آورند.بر اين اساس لازم است محتواي دروس كاربردي و قابل استفاده باشد به گونه اي كه دانش آموز احساس كند با مطالعه محتوا براي انجام برخي ازامور زندگي خود تواناي دست مي آورد همچنين براي بررسي ونقد محتوا از جانب اوامكان لازم فراهم شود.
7.تعادل بين آموزش عمومي و تخصصي.آموزش عمومي يك مفهوم وسيع وكلي است كه همه حوزه هاي فرهنگي اصلي و نيز ارشها را در بر مي گيرد . آموزش عمومي شامل دانش فن آوري،ريضيات، علوم زيستي ،علوم طبيعي،ادبيات،معارف ديني وعلوم اجتماعي است .در هر يك از اين موضوعات مجموعه اي از دانشها ،مهارتها و ازشها انتخاب و سازماندهي شده وبه دانش آموزان آموخته مي شود .اين سه عنصر محتوا بايد به نحوي تنظيم شود كه رشد ذهني را در طول زندگي تقويت كند ‍، عزت نفس آنان را افزايش دهد و زندگي را براي آنان معنا دار كند اين آموزش شهروندان را قادر مي سازد كه در اداره امور كشور و مسائل ملي مشاركت آگاهانه داشته باشند و ضمن مديريت زندگي خود در امور اصلي وكلان نيز بيند يشند و اقدام مؤثر به عمل آورند علاوه بر اينها آموزش عمومي بايد مبناي فكري وعاطفي لازم را براي مهارتهاي شغلي وحرفه اي فراهم سازد .
تعادل بين آموزش عمومي و تخصصي مورد مهمي است كه در برنامه ريزي درسي بايد مورد توجه قرار گيرد دوره متوسطهضمن آماده كردن دانش آموزان براي زندگي آنان را براي ورود به مراحل بالاتر تحصيل نيز آماده مي سازد . به همين دليل محتواي آموزشهاي عمومي وتخصصي در هر يك از مواد درسي ارتباط و تناسب لازم را با يك ديگر خواهند داشت ؛ براي مثال اگر دانش آموزان در آموزش عمومي درس رياضي مي خوانند ودر رشته اختصاصي خود نيز در يكي از رشته هاي رياضي، تجربي و ادبيات و علوم انساني همين درس را بطور ويژه مطالعه خواهند كرد ، بين اين دو محتوابايد ارتباط لازم به وجود آيد به گونه كه در درس عمومي ضمن كسب مجموعه از دانش و مهارت اساسي زمينه لازم براي فهم درس تخصصي نيز به دست آيد .به همين ترتيب درس تخصصي نيز با مراحل بالاتر همين پيوند را بايد داشته باشد
8.كسب آمادگي براي ورود به بزرگ سالي . يكي از اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه توانا كردن فرد براي ورود به دوره بزرگسالي است اين بلوغ در توانايي او براي فعاليت وبر اساس طرح ونقشه و در استفاده بيشتر از كل ضرفيت عقلي آشكار مي شود بعلاوه اين كه توانايي اخلاقي انديشيدن ، ارزيابي واقعي امكانات شخصي براي موفق شدن در رسيدن به اهداف و انتخاب هاي مناسب در اين خصوص ، تفكر مستقل ، عمل كردن بطور سازنده در يك موفقيت متعارض و پيشبيني اههاي جديد ، از عهده موفقيت هاي نا مطمئن ،درامدي ، توانايي برقراري ارتباط با ديگران از علايم و اجرا توانايي ورود به بزرگسالي را تشكيل مي دهند در مقابل اين مدرسه نيز وظايفي دارد . حمايت از رشد فردي دانش اموزان و بر اساس پيشبيني هاي فردي انان از مسؤليت هاي مدرسه است وقتي مدرسه بتواند امكانات و شيوه هاي متنوعي را فراهم سازد ، قادر خوهد بود استعداد ها و علايق دانش آموزان بر اساس زمينه هاي خانوادگي و فرهنگي وتوانايي هاي فردي آنان مورد ملاحضه قرار دهد. اين كار مدرسه در محتواهاي متنوع و فعاليتهاي مختلف قابل تحقق است. محتواي آموزشي بايد مفاهم و مهارتهاي را در بر گيرد كه بتواند توانايي هاي بلوغ را در دانش آموز به وجود آورد ؛ براي نمونه به منظور تقويت توانايي هاي دانش آموز براي استفاده از كل ظرفيت عقلي لازم است از طريق محتوا وتجارب ارائه شده دانش آموز هم قابليتهاي عقلاني خود را بشناسد و هم بهره گيري از آنها را به وسيله انجام فعاليتهاي مناسب كسب كند .
9.توجه به سلامت هاي جسمي رواني و اجتماعي. نوجوان در شرايط بسيار حساسي به سر مي برد به اين نياز دارد كه از طريق روابط تربيتي و سالم ومحتواي مناسب و مؤثر ضمينه براي انجام جسمي و رواني او فراهم گردد در اين دوره به دليل رويداد بلوغ وتغييرات همه جانبه در فرد به وجود مي آيد و نوعي عدم تعادل در روان وعواطف جوانان ايجاد مي شود محتواي برنامه درسي بايد ضمن دادن آگاهي هاي لازم به برقراري تدريجي تعادل رواني و اجتماعي او كمك مي كند جامعه به افرادي نياز دارد كه قادر باشد رابطه خود را با خود و ديگران به صورت منطقي برقرار نمايند و عهده زندگي خود برآيند .
در دنياي متغير و در حال تحول ، علاوه بر خانواده ، مدرسه به عنوان يك عامل مي سازد توانايي در حل مسائل به طور طبيعي در زندگي انسان نگراني و اضطراب به وجود مي آورد . از طريق توانايي مقابله با سختيها زندگي آدمي معنا و مفهوم پيدا مي كند . به همين دليل تاكيد مي شود كه مفاهم و مهارتهاي و نگرشهاي مورد نظر در محتوابا توجه به سلامت جسمي ورواني واجتماعي دانش آموزان انتخاب گردد .

تعیین محتوا در موارد درسی

مطالب مشابه :

درج کلیه بخشنامه ها در سایت ناحیه3

طرح 3+3+6

پیک بهاری نمونه ای که آموزش و پرورش ناحیه دو اهواز ارائه داده است.

زنگ بازگشایی مدارس استثنایی درمدرسه امام علی (ع)

حکم نخستین مدیر آموزش و پرورش شهرستان کارون صادرشد.

تعیین محتوا در موارد درسی

مسئولان ،کارشناسان و مدیران آموزش و پرورش شهرستان بهبهان از مدارس آموزش و پرورش ناحیه 2 اهواز بازدید

برنامه های سالانه برتر مدارس مقطع راهنمایی آموزش وپرورش ناحیه 2 اهواز معرفی شد

شیوه نامه برگزاری آزمون آنلاین درسنامه علوم قرآنی