مقدمه ی انگل شناسی

تعریف انگل:انگل به موجود زنده ای گفته میشود که در داخل یا خارج بدن موجود دیگری زندگی کرده وزندگی خود را از وجود آن موجود زنده تأمین میکند

تعریف انگل شناسی :انگل شناسی علمی است که به وسیله ی آن شکل داخلی وخارجی ،سیر تکامل وطرزسرایت انگل به انسان وحیوان مورد مطالعه قرار میگیرد.

انواع همزیستی بین حیوانات :

1-تمامی حیوانات از یک جنس هستند وبه صورت دسته جمعی وبا ایجاد تشکیلات اجتماعی پیشرفته زندگی میکنند .مثل مورچه وموریانه

2-دو حیوان از جنس مختلف هستند وبرای مدت طولانی از عمرشان با هم زندگی میکنند.این گروه به دو دسته تقسیم میشوند:

الف- با وجود آنکه دو حیوان از مواد غذایی شریک خود استفاده نمیکنند ولی جدا کردن یکی از آنها ممکن است سبب مرگ دیگری شود برخی از انگل ها به میزبان خود می چسبند وتوسط میزبان از یک نقطه به نقطه دیگر میروند. (میزبان فقط عامل انتشار انگل است (مثال))انفوزوراهایی که به بدن سخت پوستان آبی می چسبند.))

ب- یکی از حیوانات یا هر دوی آنها برای ادامه ی زندگی از مواد غذایی جذب شده توسط حیوان دیگر یا از سلول هلی داخلی آن حیوان استفاده میکنند ؛که زندگی انگلی حقیقی در این دسته مشاهده میشود .

3- دو حیوان از دو جنس مختلفند و مدت زندگی تؤامشان کوتاه است واغلب با مرگ یکی ازآنها پایان می یابد.دو نوع زندگی در این دسته وجود دارد :

الف:حیوان بزرگ تر به حیوان نه حیوان کوچکتر چسبیده وآن را میخورد که این نوع رابطه شکاری (PREDATORY ) نامیده میشود.

ب- حیوان کوچک وارد بدن حیوان بزرگتر مشود وابتدا مثل یک انگل حقیقی است ولی بعدا میزبان خود را از بین میبرد وآن را میخورد وسپس آزاد میگردد. این نوع زندگی شبه انگلی می نامند .

انواع مختلف زندگی انگلی:

1- ( انگل های داخلی ):انواعی که در داخل بدن میزبان زندگی میکنند .مثل کرم روده ای

2- (انگل های خارجی ):انواعی که بر سطح بدن میزبان زندگی میکنند . مثل شپش وکک

3- (انـــــگل های اختیاری):انواعی که میتوانند زندگی انگلی یا آزاد داشته باشند .

4-Obligatory(انــــگل های اجباری ) :انواعی که برای ادامه ی زندگی باید در داخل یا خارج بدن میزبان زندگی کنند و گرنه از بین می روند.مثل اکثر کرمها

5-(انــــگل های موقت ) :انواعی که فقط قسمتی از زندگی خود را در بدن میزبان می گذرانند. مثل کنه

6- (انــــــــــگل های دايم): تمام یا قسمت مهمی از زندگی خود را در بدن میزبان میگذرانند. مثل اکثر کرمها.

7- (انگــــل های اتفاقی ):انگل هایی که اتفاقی وارد بدن میزبان ( غیر از میزبان اصلی) می شوند که سیر تکامل طبیعی آنها تغییر میکند. مثل کرم که انگل سگ است ووارد بدن انسان میشود یا مالاریای میمون که تصادفا سبب ابتلای انسان میشود.

8-(انگل های تک میزبانی):انگلهایی که دوره ی زندگی خود را در بدن یک میزبان میگذرانند. مثل آسکاریس (انگلهای چند میزبانی):انگلهایی که دوره ی زندگی خود را در بدن چند میزبان می گذرانند .مثل انواع فیلرها

9- (انگل های بیماری زا):انگل هایی که در بدن میزبان ایجاد ناراحتی می کنئد .

(انگل های بی ضرر):وجود دسته ای از انگل ها در درون بدن بی ضرر است. مثل انواعی از آمیب ها (در چنین شرایطی رابطه انگل و میزبان هم سفرگی است

-انگلهای سرگردان :در بعضی مواقع انگل ها بر اثر عواملی از محِل زیست اصلی خود به نقاط دیگری از بدن رفته ودر آن جا جایگزین می گردند .مثل آسکاریس در مجاری صفراوی یا کبد

13-انگل های فرصت طلب :انگل هایی هستند که در میزبان هایی که سیستم ایمنی اشان ضعیف شده است ایجاد بیماری میکنند .

14-انگل های غیر بیماری زا :انگل هایی هستند که اصلا سبب ایجاد بیماری نمی شوند.

شرایط اپتیموم:شرایطی است که در آن همه چیز برای انگل مناسب است وانگل در این حالت بیشترین تکثیر را دارد . فایده ی این شرایط : سبب میشود که انگل فقط در نقطه ای خاص از بدن میزبان مستقر شود .

موارد زیر برای هر انگل اختصاصی است :

مرحله ای از زندگی که سبب ایجاد بیماری میشود

محل زیست

راه آلوده شدن میزبان به آن

راههای ورود انگل به بدن میزبان :

از طریق آب الوده مثل آلودگی به بعضی از کرم ها وآمیب ها

توسط خاک مثل ورود تخم آسکاریس وتریکو سفالها از راه تنفس

توسط غذای الوده به مراحل مختلف انگل مثل آمیب ها – لارو تریشین توسط گوشت آلوده ی خوک و تنیا ساژیناتا باخوردن گوشت آلوده ی گاو

توسط نیش حشرات خونخوار مانند مالاریا وتب زرد و لیشمانیا وبرخی فیلر ها

از طریق خوردن میزبان واسط مانند آلودگی به کرم پیوک با خوردن سیکلوپس

از راه تماس مستقیم با فرد آلوده مثل سرایت عفونت کرم اکسپور و آمیب اسهاخونی

به وسیله ورود لارو انگل از راه پوست مانند ایجاد آلودگی به شستوزوماها و کرمهای قلابدار

سرایت خود به خود از شخص آلوده مانند آلودگی مجدد به کرم اکسپور

از راه جفت مانند آلودگی توکسو کاراکانیس در سگ

از راه مقاربت مثل تریکوموناس

انواع میزبان :میزبان نهایی:موجودی است که معمولا شکل بالغ انگل را در بدن خودپرورش میدهد.تکیاخته هاکه مرحله ی بلوغ ندارند تکثیرجنسی خودرادرمیزبان اصلی(نهایی)انجام میدهند.

نکته :میزبان نهایی برای برخی انگلهاکاملا اختصاصی است ولی دربسیاری موارد انگل میتواند در داخل بدن میزبانان مختلفی از میزبان نهایی زیست کند.

مثال:شیستوزوماهماتوبیوم تنها میزبان نهایی انسان . شیستوزوما ژاپونیکم میزبان نهایی.انسان وانواع مختلف حیوانات اهلی ووحشی

میزبان واسط:حیوانی است که مرحله ی لاروی یا کیستی یا مرحله ی تکثیر غیرجنسی انگل رادرخودپرورش میدهد.

نکته :گاهی اوقات یک حیوان یا انسان می تواند هم به صورت میزبان وهم به صورت میزبان نهایی باشد.

میزبان مخزن :میزبانی که در مسیر تکامل انگل جای انسان را بگیرد ویا میزبانی که به غیر از میزبان اصلی است وبه انگل اسکان میدهد.

پس اگر میزبان اصلی مهاجرت کند ،انگل از بین نمیرود چون میزبان وسط ومخزن به انگل اسکان میدهند .

مثال:در انگل لیشمانیا

1. میزبان اصلی :انسان

2. میزبان ذخیره:سگ وجوندگان

3. میزبان واسط پشه خاکی

میزبان حامل :میزبانی است که در بدن خود دارای انگل می باشد ولی علائم بیماری زایی را نشان نمیدهد .مثلا ممکن است فردی برای آمیب روده ای میزبان باشد ولی علايم بیماری را نشان ندهد .

نکته:میزبان حامل بیشترین نقش را در انتقال آلودگی بر عهده دارد .

میزبان ناقل:این میزبان ها فقط نقش انتقال انگل را بر عهده دارند.مثال :بند پایان واز همه مهمتر حشرات

میزبان باسیستم ایمنی ناقص :مثل مبتلایان به ایدز و یا افرادی که پیوند دریافت میکنند .این دگونه میزبان ها در معرض خطرند واگر آلوده شوندئ ممکن است بمیرند،این انگل ها بیشتر در معرض عفونت های فرصت طلب هستند .

انواع انتقالات توسیط وکتورها:

1. انتقال مکانیکی :تغییری در انگل رخ نمیدهد مثل مگسی که انگل را با پا ها و ضمائم خود منتقل میکند .

2. انتقال بیو لوژیک :انگل دوره ای از زندگی خود را در بدن ناقل میگذراند مثل بیماری لیشمانیوز وبیماری مالاریا

تقسیم بندی ونام گذاری انگل ها :

به طور کلی انواع حیوانات را در سلسله حیوانی وگیاهان را در سلسله گیاهی قرار میدهند سلسله حیوانی به دسته های مختلفی تقسیم بندی میشوند که این دسته ها را فیلوم یا شاخه مینامند .مانند شاخه ی تک یاخته گان که موجودات ریز وگاهی انگلی هستند . فیلومها خود به گروه های کوچکتری دسته بندی میشوند که به آنهاsub phylum میگویند .مثل اسفیلوم اسپورو زوا.

دسته بندی بعدی رده است مثل رده ترماتودا .بعد از آن راسته قرار دارد مثل راسته دی ژنئا

طبقه بندی بعدی خانواده یا تیره میباشد . مانند خانواده شیستوزومیدها.

بعد از خانواده جنس قرار دارد وبعد از آن گونه قرار میگیرد .جنس عبارت است از دسته از گونه ها که خصوصیات مشترک دارند . انواع مختلفی از گونه موجود است که به آن ها تحت گونه، سوش یا واریته میگویند نکته :در زبان لاتین در آخر رده ea ودر آخر خانواده می آورند.

5 فیلوم یا شاخه از انگل داریم :

1. تک یاخته ها

2. کرم های گرد

3. بند پایان

4. کرم های پهن

5. زالو ها یا خاربرسرها

طبق تصمیمات این انجمن نام علمی حیوان از دو کلمه ی لاتین تشکیل شده است جنس وگونه که حرف اول جنس را با حرف درشت می نویسند وحرف اول نام گونه را باحروف کوچک می نویسند .معمولا زیر اسم جنس و گونه خط می کشند . نویسنده و کاشف یک نام علمی شخصی است که اولین بار انگل را یافته است ومشخصات آن را به چاپ رسانیده است. در این صورت نام این نویسنده را پس از نام حیوان بدون هیچ گونه علامتی ذکر میکنیم .اگر بعدا در در تعریف وتقسیم بندی انگلی تجدید نظر شود ،نام کاشف اولی را داخل پرانتز نوشته ونام تجدید نظر کننده را پس از آن می نویسند .

طبق قانون نام گذاری اولین اسمی که بر روی حیوان گذاشته می شود ارزش دارد ونیز نمیتوان دو نوع حیوان را تحت یک نام تقسیم بندی کرد .

عوامل موثر دربیماریزایی انگل ها: _شرایط اب وهوایی بر انگلها بسیار تاثیر گذار است.کره زمین از نظر اب وهوایی به چند منطقه تقسیم میشود :

1-منطقه گرمسیری که به شکل نواری در دو طرف خط استوا قرار دارد . 2-مناطق معتدل شمالی وجنوبی دراطراف

منطقه گرمسیری.3-مناطق سردسیری 3-مناطق سردسیر شمالی وجنوبی که در شمال وجنوب مناطق معتدل قرار گرفته اند

به طور کلی اب وهوا زمین را به سه قسمت:خشک-بینابین (خشک ومرطوب)-مرطوب تقسیم بندی کرده اندکه شیوع انگل ها در نواحی گرمسیر ونیمه گرمسیر علی الخصوص در روستا ها و حاسیه ی شهر ها بیشتر است

*پوشش گیاهی برای میزبان بسیاری از انگل ها تاثیر گذار است.مثال حلزون هایی که میزبان گروهی از کرم هاهستند ودر ساقه ی گیاهانی خاص زندگی میکنند.

*وجود میزبانان حساس در یک منطقه سبب شیوع بیشتر انگل در ان منطقه میشود.

*هر چه سیر تکامل انگل کوتاهتر ساده ترباشد ونیازی به میزبان ولاسط نداشته باشد_سریعتر منتقل میشود

شرایط فرهنگی –اقتصادی –اجتماعی درنحوه بیمار شدن موثر است.

*نحوه اب رسانی ومنابع ابی در دسترس مردم تاثیر گذار است.

*بهداشت ومواد غذایی *کود های مورد استفاده *مهاجرت وسیل هاوزلزله ها سبب از بین رفتن زیر ساخت های بهداشتی میشود

عوامل موثر برشدت بیماری های انگلی:

1-میزان مقاومت وحساسیت میزبان 2-محل استقرار انگل 3- سیر تکامل انگل 4-اندازه انگل

5-شدت تکثیر 6- تعداد انگل

علائم بیماری های انگلی :

علائم ان جز ئ علائم عمومی است پس از روی علائم نمیتوانیم نوع انگل را تشخیص دهیم.

علائم:عصبی-حسی گوارشی-تهوع ودرد های شکمی

سیر بیماری های انگلی گاهی: 1- مزمن است -مثل بیماری های ناشی از کرم های لوله ای که فرد شکایتی از بیماری ندارد 2-حاد است-مثل بیماری های ناشی از تک یاخته ها یا بیماری های کرمی که نیاز به عمل جراحی دارند

روش های تشخیص بیماری:

1-روش لام مستقیم:از بیمار نمونه میگیریم نمونه راروی لام میگذاریم بامیکروسکوپ مشاهده میکنیم.گاهی برای کنتراست بهتر نمونه رامیتوان رنگ کرد یکی از رنگ های کاربردی لوگول است بسته به اینکه به چه بیماری مشکوک هستیم نمونه متفاوت است-مثال:اگر به انگلی مشکوک هستیم که تخم ان در ادرار دفع میشود از ادرار نمونه بر میداریم برای کمک به رسوب ادرار میتوانیم از ظرف مخروطی (مزور)استفاده میکنیم تا تخم های انگل رسوب کند گاهی اوقات چندین بارنمونه گیری صورت میگیرد—علت:1-نمونه نماینده خوبی نباشد ودر لام مستقیم مشاهده نشود 2-بغضی از انگل ها میزان تخم ریزی متفاوتی دارند روش شناور سازی:به نمونه مورد نظر انقدر محلول اشباع قندی یا نمکی اضافه میکنیم تا ظرف پر شود اما سر ریز نشود سطح محدبی در دهانه لوله تشکیل شود (به علت کشش سطحی)بعد لاملی رادر دهانه لوله قرار میدهیم سریع بر میداریم با این کار تمامی تخم های انگلی که به علت وزن حجمی کمتر شناور شدند به لامل میچسبند لامل را روی لام میگذاریم زیز میکروسکوپ میبینیم روش کشت:کشت در انگل شناسی با کشت در میکروب شناسی متفاوت است در کشت انگل گاهی اوقات انگل تکثیر نمیشود بلکه از یک مرحله زندگی به مرحله دیگر میرود مثلا هنگامی که از روی تخم نمیتوانیم نوع انگل را شناسایی کنیم تخم را کشت میدهیم تا لارو شود ..بعضی انگل ها با کشت تکثیر میشوند:1-استروتژیلوئیدس2-استرو کویالیس مقداری از نمونه مدفوع را در ظرف آگار میریزیم در پليت را ميبنديم و به مدت 3 شبانه روز در محيط مناسب رار ميدهيم سپس در داخل پليت مقدار زيادي لارو مشاهده ميشود تلقيح به حيوانات:گاهي زمان ونوع انگل ما را مجبور ميكند كه از اين روش استفاده كنيم مثل انگل هاي مشترك بين انسان ودام.بسته به شرايط زندگي انگل حيوان مناسب رانتخاب ميكنيم .روش وارد كردن انگل :1-خوراندن غذاي آلوده 2-تزريق داخل صفاقي.منتظر مي مانيم تا انگل در بدن ميزبان حيواني تكثيرشود. روش هاي ايمني: به علت اشكال در تهيه ي آنتي ژن خالص انگل ها استفاده از روشهاي ايمني در تشخيص بيماري ها ي انگلي توسعه وپيشرفت زيادي نكرده است.روش هاي قابل استفاده در اين مورد:1-آزمون ثبات مكمل :در اين روش اگر شخص مبتلا باشدپادتن موجود در سرم با آنتي ژن مربوطه مخلوطگرديده به آن مكملي اضافه ميكنيم كه در نتيجه آن خون هموليز ميشود.2-آزمون فلوكولي:در اين روش آنتي ژن برروي ذرات مشخصي مثل بنتونيت يا لاتكس سوار شده و در صورت مجاورتع با آنتي كور اختصاصي ذرات به هم چسبيده ومشخص ميگردند.30آزمون رسوبي در اين روش با به كاربردن كريستل هاي كلسترول آغشته به آنتي ژن ومجاورت آن با سرم بيمار در صورتي كه آنتي كور موجود باشد كريستال ها در يك منطقه به هم ميچسبند4-آزمون جلدي:در آزمون مزبور باتزريق آنتي ژن به داخل جلد بيمار واكنش جلدي ايجاد ميشود كه از مقايسه ي آن با واكنش شاهد ابتلاء به بيماري تشخيص داده ميشود5-آزمون فلورسنت:در اين روش از آنتي ژن ها به صورت لارو و تخم كرم ها و يا مقاطعي از آنها استفاده ميشوداساس آزمايش به اين ترتيب است كه باتزريق گلوبولين ضدانساني تهيه كرده وصپس به آن ماده فلور سنت اضافه ميكنند هرگاه سرم بيمار رابا آنتي ژن مزبور وگلوبولين ضد انساني مجاورت دهيم اگر در سرم بيمار پادتن اختصاصي بيماري وجود داشته باشد آنتي ژن ها با رنگ زرد وسبز براق مشاهده ميگردنند.6-روش همو آلگوتيناسيون:مخلوطي از آنتي ژن وگلبول قرمز يك حيوان(مثل گوسفند)تهيه وسپس آن را باسرم خون انسان مشكوك به بيماري مجاور ميكنيم اگر شخص بيمار بوده ودر داخل سرم خون او پادتن موجود باشد گلبول قرمز آلگو تينه شده وبيماري تشخيص داده ميشود.نكته:اگر به فردآنتي ژن تزريق كرديم وبعد از 48 ساعت علائم التهاب رامشاهده كرديم گفته ميشود ايندويژني اتفاق افتاده است وپاسخ مثبت است وفرد مبتلا ست.روش هاي مولكولي:معروفترين روش پي سي آر است دقت آن بسيار بالا است درصد موارد مثبت ومنفي كاذب راكاهش ميدهد.ميزان تشخيص رابالا ميبرد ولي وابسته به تشخيص هاي خاص است وگران است.بعضي از قسمت هاي ژنوم انگل خاص آن انگل است وقتي اين توالي خاص را در يك نمونه پيدا كنيم به اين معني است كه فرد مبتلا است.حتي اگر انگل در يك منبع آبي متلاشي شده باشد باهمان مقدار كم ژنوم ميتوانيم تشخيص دهيم .تكثير ژنوم در دستگاه ترمو سايكلر صورت ميگيرد.روش تغليظي:در اين روش نمونه راداخل ظرف مخروطي ميريزيم باكمك سانتريفوژ زمان تغليظ را كاهش ميدهيم محلول رويي را دور ميريزيم ومقذاري رنگ به باقيمانده اضافه ميكنيم درمان بيماري هاي انگلي:*1*بعضي از انگل ها هنوز براي درمان دارويي ندارند. *2*بعضي از انگل ها به دارو مقاوم شده اند. *3*در بعضي از انگل ها دارو مؤثر نيست وتنها راه جراحي است. *4*گاهي دارو لازم نيست وباتوصيه هاي بهداشتي تغذيه ي صحيح درمان ميشود. اهميت انگل ها:1*بعضي از انگل ها ميزبان را ميكشند.2*بعضي سبب كم خوني ميشوند.3*بعضي سبب سوءجذب موادي چون ويتامين ها و..... ميشوند.4*بعضي سبب اسهال ميشوند.5*گروهي سبب كاهش رشد در كودكان ميشوند.6*باعث ايجاد معلوليت وناهنجاري مي شوند(نابينايي_ناشنوايي و...)7*باعث ناتواني واز كار افتادگي ميشوند.8*باعث سقط جنين ميشوند و.... چرا براي مبارزه با انگل ها واكسن مؤثري وجود ندارد؟؟1- به علت وجود آنتي ژن هاي فراوان (سطحي- ترشحي-و.....)2- انگل ها در زندگي خود مراحل گونا گوني دارند.3- توانايي انگل ها براي فرار از سيستم ايمني زياد است مثل تري پانو زوما كه به محض متوجه شدن اينكه ميزبان آنتي بادي توليد كرده آنتي ژن هاي خود را عوض ميكند. چرا پشه ها به سموم مقاوم شده اند؟؟ 1 *پشه ها نسبت به سم ها عادت كرده اندو خود را بر محيط منطبق كرده انددر واقع سم به ميزان كمي وارد بدن پشه شده است.2*در جمعيت پشه ها تفاوت هاي فر دي وجود دارد .پس بهترين راه مبارزه=پيشگيري

اصول پيشگيري:1-بيمار يابي ودرمان كامل بيماران 2-آموزش بهداشت 3-بهبود وضعيت اجتماعي و اقتصادي 4- بهسازي محيط زيست وكشاورزي 5-بهداشت مواد غذايي

بیماری های کرمی در ایران :

مطالعات نشان داده که در کشور ما بیش از 32 نوع کرم به صورت انگل انسانی وجد دارد که میزان آلودگی به برخی از آنها بسیار بالا است .

اطلا عات به دست آمده :

در حدود نصف جمعیت ایران مبتلابه آلودگی آسکاریس هستند

تعداد افراد مبتلا به کرم قلاب دار 3 میلیون نفر است .

بیش از 90 درصد مردم ساکن در روستاهای آذربایجان و اصفهان و خراسان مبتلا به آسکاریس بودند .

شدت الودگی به کرم قلاب دار در نواحی شمالی وخراسان بیش از%90 بوده است .

قریب به % 4 مبتلایان به کیست هیدائیک که مورد جراحی واقع می شوند در هنگام عمل یا پس از آن فوت می کنند .

تهیه شده توسط گروه انگل شناسی:امیر حسین سعیدی-مریم اسکندری-معصومه رفیعی-شیماشیخی

مقدمه ی انگل شناسی

مطالب مشابه :

اپیدمیولوژی تریشین

تريشينلا اسپيراليس Trichinella spiralis

مقدمه ی انگل شناسی

لام های ریویو

چند نمونه از کرم های انگلی

چرا گوشت خوک حرام است؟

کرمهای لوله ای