بهداشت محیط مدارس

بهداشت محيط مدارس

هدف

هدف از تدوين اين آيين نامه تعيين مقررات و برنامه هايي است كه به منظور حفظ ، تأمين و ارتقاء سلامت جسمي و رواني و افزايش يادگيري و بازدهي آموزشي دانش آموزان در مدرسه مي باشد تا آنها در سلامت كامل و محيط سالم اجتماعي از برنامه هاي آموزشي و پرورشي بهره مند گردند.

دامنه كاربرد

اين آيين نامه كليه دانش آموزان را كه در نظام آموزشي روزانه در سطوح تحصيلي ابتدايي ،راهنمايي و متوسطه مشغول به تحصيل هستند را شامل مي شود.

تعاريف

محيط مدرسه

به كليه فضاهاي موجود در مدسه ، اعم از كلاس درس ، فضاهاي بازي و ورزش ، سرويس هاي بهداشتي و اتاق بهداشت اطلاق مي شوند.

بهداشت محيط مدرسه:

مجموعه اقداماتي است كه باعث ميشود محيط آموزشگاه به گونه اي گردد كه اثـر نامطلوبي بر سلامت جسمي – رواني و اجـتـمـاعي دانـش آمـوزان بـــر جـاي نـگـذارد.

اتاق بهداشت مدارس

مدارس بايستي داراي اتاق خدمات بهداشتي مجهز به تجهيزات كامل جهت انجام فعاليت هاي بهداشتي و تغذيه اي ( معاينات بهداشتي درماني دانش آموزان شامل بيماريابي ، بينايي سنجي ، شنوايي سنجي و پايش رشد ـ آموزش بهداشت و تغذيه كاركنان و دانش آموزان ـ كمك هاي اوليه در مواقع بروز حادثه و ...) باشد.

وسايل مورد نياز در اتاق بهداشت به قرار زير است :‌

تخت معاينه به انضمام پتو ، بالش و ملافه - قدسنج - ترازو - قيچي ساده – آبسلانگ - ترمومتر و فشار سنج - كيف

آب گرم و سرد -باند كشي در اندازه هاي مختلف -آتل در اندازه هاي مختلف -ترالي (ميز پانسمان) - جعبه كمك هاي

اوليه - چراغ قوه -محلول هاي ضد عفوني كننده جهت زخم ها - محلول هاي ضد عفوني كننده جهت سرويس هاي بهداشتي - باند در اندازه هاي مختلف - پنبه و لكوپلاست و هندي پلاست -گاز استريل – دستكش -آينه دندان پزشكي -سوند دندان پزشكي - پنس و ديش -چارت بينايي سنجي -اديو متر و دياپازون -دفتر معاينات و گزارشهاي روزانه –رخت كن -درجه حرارت سنج طبي وسايل كمك آموزشي بهداشتي (كتب و مجلات ومجلات بهداشتي ، مولاژ دهان و دندان و ...)

آموزش بهداشت

قسمتي از برنامه بهداشت مدرسه است كه به منظور آگاهي و ايجاد رفتار بهداشتي اجرا مي شود مجريان اصلي اين برنامه معلمان و مربيان بهداشت مي باشند.

خدمات بهداشتي

قسمتي از برنامه بهداشت مدرسه است كه بوسيله پزشكان ، مربيان بهداشت و ساير كاركنان و يا با راهنمايي آنها براي ارزيابي و بهبود سطح بهداشت دانش آموزان انجام مي شود.

برنامه هاي جامع سلامت مدارس

عبارتست از كليه فعاليت هايي كه براي تامين ، حفظ و ارتقاي بهداشت جسمي ، رواني ، اجتماعي و عاطفي دانش آموزان انجام مي شود و شامل 9 جزء آموزش جامع بهداشت مدرسه –تربيت بدني ـ خدمات بهداشتي ـ خدمات تغذيه ـ خدمات مشاوره و روانشناسي اجتماعي ، سلامت محيط مدرسه ، ارتقاي سلامت كاركنان ، مداخله والدين و جامعه و آموزش معلمان مي باشد.

ضرورت اجراي بهداشت محيط در مدارس

كثرت و انبوهي جمعيت چند صد نفري دانش آموزان در بر گيرنده خدمـات كه در مدارس داريـم.آسيـب پـذيري افـراد تحـت پوشـش برنـامه بالا بوده و بهداشت محيط مدرسه بر سلامت روان دانش آموزان تاثير گذار است.

چنانچه در مدرسه آب سالــم و سرويسهاي بهداشتـي و فضـاي كافي و تجهيزات و وسايل مناسب و استاندارد و سيستم صحيح جمع آوري زباله و فاضـلاب وجـود نداشته باشـد و به طـور كلـي آسايش محيطي فراهم نشود به طور قطع تلاشهاي آموزشـي و پرورشـي معلمـان و مـربيـان بازدهي مطلوب نخواهدداشت.

تاثيرات محيط نا مناسب مدرسه بر دانش آموزان

-انتقـال عوامل بيماريزاي زنده چـون:ويروسـها وباكتريـهاو قارچــهاو انگلهاو ....

-اثـر نا مطلـوب عوامـل بيماريـزاي فيزيـكي مـانند:تغييـرات شديـد عوامــل فيزيــكي محيـط مثـل بالا يا پاييـن آمـدن شـديد درجــه حـرارت و ضـربه ها و بـريـدگيهـا و غيره.

-اثر عوامل بيماريزاي شيميايي مانند:وارد شدن گازها و بخارات سـمي به بدن دانش آموزان در اثر نزديكي مدرسه به كارخانه ها.

-تاثير غير مستقيم عوامل محيطي خارجي مانند فضا و بهسازي و رنگ و ... كلاسها در سلامت رواني و جسماني و اجتماعي دانش آموزان

ياد آوري 1: آيين نامه بهداشت محيط مدارس

اين آيين نامه در 33 ماده و 25 تبـصره در تاريـخ 16/1/84 به تاييـد وزراي آمـوزش و پرورش و بهداشت درمان و آموزش پزشكـي رسيده است.

اجراي آيين نامه توسط واحد هاي ذيربط آموزش و پرورش و نظارت بر حسن اجـراي آن بر عهـده واحد هاي بهداشتـي آمـوزش و پرورش و وزارت بـهـداشت درمـان و آموزش پزشكـي است.

ياد آوري2 : اخذ صلاحيـت بهداشتــي جهت احداث و تاسيس مدرسه طبق قانـون ماده13 مواد خوردني آشاميدني و آرايشـي و بهداشتي از سوي مركز سلامت محيـط و كــار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكـي لازم الا جرا است.

شرايط بهداشتي محيط مدارس

مطابق با بند 7-1 الي 7-5 استاندارد ملي ايران شماره2086

- گنجايش كـلاس - نـور- تهويــه -دمـــا -سـر و صـدا -امكانات ايمنـي

- وسايل پيشگيري و مقابله با حـوادث و رخـدادهـاي احتمالي- .نظافـت و پاكيـزگي آموزشـگاه.

- -سيستم جمع وري و دفع بهداشتي زباله و فاضلاب ،تجهيزات استاندارد و ...

- نبايستي در مسير و مجاورت عوامل آلودگي زا مثل: كارخانجات صنعتي. شيميايي. محل دفن زباله و فاضلاب شهري ،دامداري مرغداري دباغ خانه. كشتارگاه. كوره آجر پزي و محل انباشت كود،

نبايستي در جوار: بيمارستان. تيمارستان . گورستان. زندان .خطوط راه آهن. بزرگراهها. حريم كابلهاي فشار قوي. خطوط گاز رساني. پمپ بنزين. پست زميني فشار قوي و محل عرضه انبارهاي مواد محترقه و منفجره و تركيبات شيميايي باشد.

نياز ها و امكانات بهداشتي و ايمني درساختمان مدرسه

مطابق با بند 7-6 استاندارد ملي ايران شماره2086

بوفه مدرسه

مطابق با استاندارد ملي ايران شماره 4072

باتوجه به اينکه دانش آموزان درسنين مدرسه علاوه بر سه وعده غذايي اصلي به ميان وعده نيز نياز دارند ودربيشتر مواقع اين نيازرا از طريق موادغذايي موجود درتعاوني يا بوفه مدرسه تامين مي کنند،ازاين رو ضرورت دارد علاوه بر ارائه آموزشهاي بهداشتي و تغذيه اي ، توجه ويژه اي به مواد غذايي عرضه شده نحوه تهيه وتوزيع ،مکان عرضه وفروشنده معطوف گردد. واين امر زماني امکان پذير مي باشد که والدين ، کارکنان مدرسه ودانش آموزان فعالانه مشارکت داشته باشند ومسئوليت نظارت بر روند کمي وکيفي تغذيه درمدارس را بپذيرند چنانچه اين امر صورت پذيرد قطعا در حفظ سلامت دانش آموزان موثر خواهد بود.

ويژگيهاي يک بوفه بهداشتي در مدارس

1- درمکاني واقع شده باشد که دانش آموزان به راحتي به آن دسترسي داشته باشند.

2- درمعرض ديد وکنترل مسئولان واحدآموزشي باشد

3- از محل جمع آوري زباله و سرويس هاي بهداشتي فاصله داشته باشد.

4- درو پنجره سالم داشته باشد.

5- کف وديوارهاي آن قابل شستشو و بدون درز و شکاف باشد.

6- درو پنجره آن به توري مجهز باشد.

7- سطل زباله قابل شستشو و مجهز به کيسه زباله داشته باشد.

8-به پيشخوان وميزکار سالم باروکش قابل شستشو مجهز باشد.

9- قفسه بندي جهت چيدن مواد غذايي وکمد براي قراردادن ساير وسايل داشته باشند

10- درحد امکان يخچال داشته باشد.

11- آب سالم و بهداشتي داشته باشد.

12- کارکنان بوفه بايد کارت بهداشتي داشته باشند و گواهينامه بهداشت عمومي را از آموزشگاههــــاي بهداشت اصناف دريافت كنندو نکات بهداشت فردي را رعايت کنند .

آيا الزامي در بودن بوفه هاي مدارس هست؟

وجود بوفه نه تنها لازم بلكه ضروري است و در تمام مدارس دنيا اين مكان وجود دارد. ضرورت آن بيشتر در مدارس ابتدايي و راهنمايي به چشم مي خورد چون اكثر كودكان با صبحانه ناكافي راهي كلاس هاي درس مي شوند، بنابراين ذخاير قندي شان كاهش مي يابد و مغز كارآيي خود را از دست مي دهد و در يادگيري مفاهيم درسي، به خصـــوص دروسي مثل رياضي دچار اشكال مي شوند. اين موضوع يعني خوردن صبحانه بسيار حايز اهميت است و بايد در خانواده ها نهادينه شودچون كودكان ساعات مهم و اوليه روز را در مدرسه مي گذرانند، تعذيه در اين ساعت ها هم بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد.بسياري از خوراكي ها مثل چيپس و پفك كاملاً غير مغذي و حتي مضر هستند .نمك يك ماده معدني با نام سديم كلرايـد است. اين بخش سديــم نمك است كه از اهميت برخوردار است. بدن براي فعاليت مناسب بــه مقاديرمشخصي نمك نياز دارد.سديم به ثابت نگه داشتن غلظت مايعات بدن در سطح مناسب كمك مي كند. سديم همچنين نقش حياتي در انتقال پالس هاي الكتريك به اعصاب را برعهده دارد و در جذب مواد غذايي به سلو ل ها كمك مي كند.در بزرگسالان هنگامي كه مقادير سديم بسيار بالاســت بدن آب زيادي را نگاه مي دارد و حجم مايعات بدن افزايش مي يابــد. بسياري از دانشمندان معتقدنــد اين فرآيند با فشار خـون بالا مرتبط است كه به نوبه خود با خطــــر بيشتـــــر بيماري عروق كرونري قلب و سكته مرتبط است. با مقادير زياد مايع كه در مغز جريان مي يابد خطر بيشتر ضعف در عروق خوني مغز، احتمال پارگي و بروز سكته وجود دارد. به هميـن دليـل است كه در همه جا خوردن پفــك توســط كودكان كه در سن رشد قرار دارند توصيــه نمي شود .

اقلام غذايي قابل عرضه در بوفه مدارس

انواع موادغذايي که دربوفه عرضه مي شود، نقش بسيارمهمي درحفظ سلامت دانش آموزان دارد. مسئولان مدارس و اولياي آنهادرزمينه عرضه موادغذايي دربوفه مدرسه بايد مشارکت فعال داشته باشند واز عرضه اقلامي که ارزش غذايي کم دارند مثل : انواع پفکها ،چیپس، يخمک ، نوشابه ، آدامس ، شکلات ، و... همچنين محصولات غذايي بدون بسته بندي ويا محصولاتي که فاقد پروانه ساخت وکدبهداشتي وتاريخ مصرف مي باشند جلوگيري کنند. وضمن آموزش به مسئولان بوفه آنان را به عرضه موادي مانند ساندويچ نان وپنير ، شيرپاستوريزه ويا استريليزه وفرآورده هاي آن مانند (دوغ ، پنير ) و بيسکويت ، کلوچه وکيک هايي که کد بهداشتي وپروانه ساخت دارند وبه طريقه بهداشتي تهيه وبسته بندي شده اند ، انواع تنقلات سنتي مثل نخودچي وکشمش - خرما -انواع خشکبار- انواع ميوه ها مثل : سيب گلابي -نارنگي -پرتقال و...وسبزيجاتي مانند هويج که کاملا شسته وبسته بندی شده است تشويق نمايند .

نحوه اداره بوفه

بوفه درمدارس به چند شکل اداره مي شود :

1-تحت نظر مدير مدرسه ، توسط يکي از معلمان ، مربي بهداشت ويا مربي پرورشی اداره مي شود.

2-توسط سرايداريا خدمتگذار مدرسه اداره مي شود دراينصورت چنانچه مدرسه مربي بهداشت يا رابط بهداشت داشته باشد يا مدير مدرسه خود نسبت به اين موضوع علاقه مند باشد به صورت بهداشتي اداره مي گردد .

درغير اينصورت فردفروشنده يااداره کننده بوفه همه نوع مواد خوراکي در بوفه عرضه مي کند.

3-توسط افرادي ازخارج مدرسه اداره شود .که دوحالت دارد:

الف)تحت نظارت مدير مدرسه يامربي بهداشت توسط يکي از والدين دانش آموزان اداره شود که دراين صورت آن فرد نسبت به بهداشت وسلامت تغذيه اي دانش آموزان حساس است وسعي مي کند بوفه رابه بهترين نحو اداره کند.

ب- افرادي متفرقه که فقط به کسب درآمد فکر مي کنند وتوجهي به آنچه که به بچه ها مي فروشند ندارند وسعي مي کنند موادخوراکي اي رادربوفه عرضه کنند که مشتري بيشتري داشته باشد.

شرايط توالت ، دستشويي وآبخوري

مطابق با استاندارد ملي ايران شماره 4073

كف آبخوري بايستـي قابل شستـشو و داراي شيـب منـاسـب و كافـي به طرف مجراي فاضلاب باشـد.

ديوار لبه و اطراف آبخوري از جنس قابـل شستشوباشد.داراي شير مناسـب يا آب سـرد كن باشد. ارتفاع آبخوري متنـاسـب با سـن دانـش آموزان بيـن 75 تا 100 سانتي متر باشد.

براي هر 45 نفر حد اقل يك شير آبخوري بايستي پيش بيني شود.

آبخوري بايـــد خارج از سرويـس هاي بهداشتـي و بـا حداقل 15 متر فاصله احداث گردد.

شرايط بهداشتي توالتها

به ازاي هر 40 نفر حد اقل يك چشمه توالت بايستي در نظر گرفته شود.

ساخت سرويس هاي بهداشتي بايستي بر اساس آيين نامه ماده 13قانون مواد خوراكي آشاميدني و بهداشتي وضوابط و معيارهاي طراحي فضاهاي آموزشي و پرورشي سازمان نوسازي باشد

شرايط بهداشتي دستشوييها

به ازاي هـر 60 نفر يك شيـر دستشـويي لـازم اسـت.

ارتفاع دستشوييها متناسب با سـن دانـش آمـوزان در دوره هـاي مختلف تحصيـلي بايستـي بيـن 65 الي 70 سانتي متر از سطح زمين باشد.

صابون مايع

استفاده ازصابون مايع در دستشوييها ضــروري بـوده كه بـهتـر است توسـط مـخزن ثابـت صــابـون مايـع و

لـولـه كشـي روي دستشوييها انجام شود.

نحوه دفع فاضلاب مدرسه بر اساس استانـدارد هـاي موجود طراحي و اجرا شود. در مناطـق فاقـد سيستـم فاضلاب از چاه جاذب و يـا سپتيك تانك استفاده شـود.حجم سپتيك تانـك يا چـاه جاذب بايستي بـا توجـه به ظرفيت مدرسه محـاسبـه و تعيـيـن گردد.

نور كلاسها

مطابق با استاندارد ملي ايران شماره 1848

حتي الامكان در كـلاسـها از نـور طبيـــعي استـفـاده شـود وپنجره ها سمت چـپ كلاس و حدودا يـك پنجـم سطـح كـلاس قرار گيـرد.نـور مصنوعـي بايـد داراي حد اقـل شـدت روشنايـي برابر300 الـي 500 لوكـس باشد و خيـرگي ايجادنكند.

تهيه شده توسط محمدرضا رستم خاني

كارشناس اداره كل استاندارد زنجان

ديماه 1387

بهداشت محیط مدارس

مطالب مشابه :

بوفه مدارس

بوفه مدارس

سرویس خواب دونفره/عروس

بهداشت محیط مدارس

شرایط استاندارد مدارس از نظر آئین نامه بهداشت محیط

نوسازی خانه با استفاده از معماری های خاص

کیایی رئیس دانشگاه پیام نور واحد کردکوی: واحد دانشگاهی کردکوی به مرکز ارتقاء یافته است.