جزوه درس ترجمه قرآن کارشناسی مهر92-بخش دوم

البته تحوّل مهمى كه در اين قرن اتفاق افتاد، شروع تفسيرهاى جمعى قرآن، همچون: «تفسير نمونه» و ترجمه‏هاى جمعى قرآن، همچون: ترجمه قرآن كريم، اثر نگارنده و گروهى از قرآن پژوهان است كه ادامه اين روند مى‏تواند نتايجى عالى در فرايند تفسير و ترجمه به بار آورد.

**گزارش ترجمه های قرن 14 و15(برگرفته ارمجموعه مقالات محمد خامه گر)

14- 1-ترجمه بصير الملک (1270 هـ.ش)= تحت اللفظي ، روان ، تطبيقیبااضافات و توضيحاتي ميان متن

ميرزا محمد طاهر مستوفي کاشاني ملقب به بصير الملک (1249 – 1330 هـ ق) از رجال فرهنگي دربار ناصر الدين شاه بود . از وي در حوالي سال 1311 هـ.ق (مقارن با 1270 هـ.ش) ترجمه اي از قرآن كريم چاپ كرده است.[1] اين ترجمه که پس از انتشار به عنوان قرآن بصير الملکي معروف شد سال ها مورد توجه و استقبال بوده است.[2]

روش اين ترجمه تحت اللفظي و تا حدودي روان است و تطبيق ترجمه با اصل آيه به طور نسبي رعايت شده است . اين ترجمه اضافات و توضيحاتي را در ميان متن همراه دارد که از اصل ترجمه تفکيک نشده است.[3]

نقل شده كه اين ترجمه زير نظر مرحوم الهي قمشه اي (متولد 1318 هـ.ق) نوشته شده است. اما با توجه به آنكه ايشان در آن زمان تنها 7 سال داشته اند اين سخن نمي تواند درست باشد.

14-2- ترجمه انتشارات معراجي ( 1282 هـ.ش)= تحت اللفظي با توضيحات تفسيري در حاشيه قرآن

قرآن مجيد با ترجمه فارسي از مترجمي ناشناس در سال 1323 ق، (1282 هـ.ق) توسط انتشارات معراجي ( معراج محمدي) در تهران منتشر شده است .اين ترجمه به روش ذکر شده اند. در حاشيه شمه اي از تفسير و برخي مباحث علوم القرآن مانند شأن نزول ، خواص و عدد آيات و ... آمده است . نيز در حاشيه برخي ختومات قرآني، روايات مربوطه، دو رساله در تجويد و راهنمايي براي استخاره درج شده است. به دليل آنکه مترجم روش ترجمه تحت اللفظي را برگزيده است نثر ترجمه تا حدي از نثر معيار دور شده است و شيوائي و رواني خود را از دست داده است.

_____________________

[1] - الذريعه الي تصانيف الشيعه، ج4، ص 127

[2] - عيار نقد بر ترجمان وحي ص 69

[3] - اهتمام ايرانيان به قرآن ، ص 84

14-3- ترجمه فارسي افغاني(1323 هـ.ق)( 1282 هـ.ش)= تحت اللفظي و واژه به واژه همراه با تفسير

ترجمه فارسي افغاني نام ترجمه اي همراه با تفسير است که به کوشش گروهي از قرآن پژوهان افغانستان بر مبناي ترجمه و تفسير اردو انجام گرفته است.[1] گر چه اين ترجمه تحت اللفظي و واژه به واژه است اما به دليل آنکه ترجمه پاره اي از آيات آن شرح و تفسير نيز همراه دارد به نام تفسير کابلي شهرت يافته است. نويسنده اين اثر محمود حسن ديوبندي و شبير احمد ديو بندي است . چاپ نخست اين اثر به گفته ناشر افغاني در سال ( 1323 ه. قمري ) زير نظر هيأتي از علماي جيد اين کشور به فارسي برگردانده و در پنج مجلد چاپ شده است.[2]

14-4- ترجمه صفي علي شاه ( 1308 هـ.ق)(1276 هـ.ش)= تحت اللفظي منثور ومنظوم

تفسير صفي علي شاه تنها تفسير منظوم کامل قرآن است. مفسر و سراينده اين تفسير مرحوم ميرزا حسن ملقب به صفي علي شاه از عرفاي بنام شيعه است. وي کل اين تفسير را طي دو سال يعني از 1306 تا 1308 هجري قمري به نظم

آورده است. در اين اثر دو ترجمه قرآن يکي به نثر و ديگري به نظم وجود دارد.ترجمه منثور آن ترجمه اي تحت اللفظي و نسبتا دقيق است و در زير متن عربي آيات شريفه قرار گرفته است.[3]

14-5- عباسعلي کيوان قزويني ( 1312 ش )= روش ترجمه وفادار يا معادل

تفسير کيوان اثر عباسعلي کيوان قزويني (1277-1357 ق) از دانشمندان صوفي شيعه است اين تفسير در 4 مجلد و به زبان فارسي در سال هاي 1310 تا 1315 ش در تهران (کتابخانه دانش) به چاپ رسيده است شيوه تفسير تحليلي و کلامي و فقهي است و شامل تمام قرآن است. ترجمه ارائه شده در اين تفسير ترجمه اي معادل است که با توجه به زمان تاليف ترجمه اي روان و ادبي مي باشد. و در آن از واژه هاي امروزي به خوبي استفاده شده است مثلا الرحمن الرحيم را کار ساز مهربان ترجمه کرده است.

14-6- سيد ابراهيم بروجردي ( 1317 ش )= ترجمه معنايي( محتوا به محتوا ) با رعايت ساختار زبان فارسي

تفسير جامع اثر سيد ابراهيم بروجردي ،تفسيري به زبان فارسي و در هفت جلد است.[4] اين اثر از تفاسير روايي معاصر است که از زاويه حديث به تفسير نگريسته است و همواره معاني آيات را با جستجو در روايات دنبال کرده است.[5] وي بخشي از تفسير خود را به ترجمه آيات اختصاص داده است .اين بخش قسمت بالاي هر صفحه را تشکيل مي دهد و به طور مجزا ارائه شده است.

ترجمه بروجردي از قرآن ترجمه اي بسيار روان و گوياست که به روش محتوا به محتوا و با رعايت ساختار زبان فارسي صورت گرفته است.با آنکه مترجم در تفسير خود روايات تفسيري را به طور کامل دخالت داده و سعي مي کند تا آنجا که ______________________________

[1] - دانش نام قرآن و قرآن پژوهي ج1 ص 545

[2] - دائره المعارف تشيع ج 4 ،ص 215

[3] - ترجمان وحي،شماره 8، ص48

[4] - بروجردي، سيد ابراهيم، تفسير جامع، چاپ اول، 1317، كتابخانه صدر، تهران.
[5] - ير تطور تفاسير شيعه ،ص 147

ممکن است آيات را به شأن و مقام ائمه (ع) مربوط کند اما در ترجمه خود حتي در آياتي مانند اكمال دين، تطهير و ولايت تنها به ترجمه آيات پرداخته و ديدگاههاي تفسيري خود را تأثيري نداده است.اين تفسير و ترجمه نخستين بار در سالهاي 1317 ـ 1324 ش توسط کتابخانه صدر تهران چاپ شده است و از اين جهت ترجمه تفسير جامع را در بايد شمار نخستين ترجمه هاي معنايي معاصر از قرآن نام برد که بر ترجمه الهي قمشه اي نيز مقدم است.

14-7- الهي قمشه اي ( 1323 ش )= روش ترجمه معنايي =تفسیرگونه

ترجمه ي تفسير گونه ي مرحوم مهدي الهي قمشه اي ملقب به محي الدين ( 1283 ـ 1352 ش ) نخستين بار در سال 1323 ه ش به چاپ رسيد و پس از آن بارها اين اثر با تيراژ بسيار زياد و توسط ناشران متعدد به حليه طبع آراسته شده است اين ترجمه که مشهورترين ترجمه نوين و امروزين قرآن به شمار مي رود مطلقا رايج ترين ترجمه در پنجاه سال اخير محسوب مي شود علي رغم اين شهرت و محبوبيت، آکنده از اغلاط علمي و معنايي است.[1]ويژگي و وجه تمايز اين ترجمه با ترجمه هاي قبل از خود در اين است که از زباني ساده و مورد پسند عموم بر خوردار بوده و توضيحاتي بر

اساس اعتقادات شيعه بر آن افزوده شده است، اما اشکال آن نيز همين است که توضيحات افزودهشده از اصل ترجمه قابل تفکيک نيست.[2] حسين استاد ولي در گزارشي که از اين ترجمه داده است، ويژگي هاي مثبت اين ترجمه را در اخلاص و صفاي باطن مترجم، قلم روان و انشاي سليس وي و اشتمال ترجمه بر خلاصه التفاسير که فهم آيه را روشن مي سازد، مي داند . وي درباره کاستي هاي اين ترجمه به مواردي همچون: بي دقتي و سرسري کار کردن، عدم توجه به ضماير، آميختگي متن و شرح، نقل به معنا و افتادگي ها اشاره مي کند. [3] خوشبختانه ترجمه ي مرحوم الهي قمشه اي با تصحيح و ويرايش حسين استاد ولي اخيرا توسط انتشارات دارالکتب الاسلاميه به چاپ رسيده است.

14-8- تفسير روان جاويد ( 1329 هـ.ش)= تحت اللفظي با رعايت ساختار زبان عربي

روان جاويد تفسير و ترجمه کل قرآن در 5 جلد اثر ميرزا محمد ثقفي تهراني (1277 – 1363 ش) است.اين تفسير به زبان ساده و متناسب با فهم توده مردم نگاشته شده و از وارد شدن به مباحث فني و ادبي پرهيز كرده است.[4] ترجمه آيات در اين اثر ترجمه اي کاملا تحت اللفظي با رعايت ساختار زبان عربي است و مترجم تنها تلاش خود را به بر گردان دقيق و کلمه به کلمه واژه ها معطوف کرده است و در مواردي از رعايت برخي نکات ادبي غفلت کرده است مانند عدم انعکاس انحصار در ترجمه آيه پنجم سوره حمد.[5] چاپ نخست اين تفسير توسط دار الکتب الاسلاميه در سال 1329 ه.ش در قطع وزيري انجام شد .

_________________________________

[1] - دانشنامه قرآن و قرآن پژوهي، ص 558.

[2] - غلامرضا گلي زواره، حکيمي متأله و متکلمي توانا مهدي الهي قمشه اي کلام اسلامي ، ش 26 ، 1377، ص 96. نيز ر. ک: عارف قدس آشيان ، مبين ش 6 و 7، 1375، ص 71
[3] - حسين استاد ولي گزارشي از ويرايش جديد و کامل ترجمه ي قرآن شادروان مهدي الهي قمشه اي بينات ، ش 8، 1374، ص 149 و 152

[4] - سير تطور تفاسير شيعه، ص 169.

[5] - ثقفي تهراني، ميرزا محمد، روان جاويد، دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1329، چاپ اول

14-9- ابراهيم عاملي ( 1336 ش )= ترجمه معناييهمراه با نکات تفسيري

تفسير عاملي اثر ابراهيم عاملي (1280-1347 هـ.ش) معروف به موثق از فضلاء و نويسندگان خراساني است اين تفسير در 8 جلد نگاشته شده و تأليف آن از سال 1335 هـ ش آغاز در سال 1345 هـ ش پايان يافت؛ و جلد نخست آن در سال 1336 منتشر شد.[1] در اين تفسير فارسي، ترجمه آيات به طور مستقل ارائه شده است. به گفته نويسنده وي در ترجمه آيات دو نکته را رعايت کرده است: نخست تلاش براي فارسي نويسي به زبان روز ضمن تاكيد بر مطابقت معاني با کلمات قرآن و دوم افزودن يک يا چند جمله مناسب درون قلاب براي نشان دادن معنا و رابطه آيات بظاهر نامناسب[2] با اين ويژگي ها ترجمه او از قرآن ترجمه اي روان همراه با نکات تفسيري است و بايد آن در شمار ترجمه هاي معنايي قرار داد. براي مثال در ترجمه آيه «علم آدم الاسماء کلها» مي نويسد و به آدم همه نام ها بياموخت ( و چنان او را آفريد که هر چه دريابد تواند نامي گذارد و بشناسد) در اين روش همراه با ترجمه تفسير کوتاهي نيز از آن ارائه داده است اما از آنجا که تعداد آياتي که اين گونه ترجمه شده است اندک مي باشد نمي توان آن را ترجمه اي آزاد و تفسيري ناميد.

14-10- ابوالقاسم پاينده ( 1336 ش )= روش ترجمه معنايي محتوایی(از نظرمترجم=تحت اللفظی)

مرحوم سيد ابوالقاسم پاينده (1290ـ1363 ش)يکي از برجسته ترين و پرکارترين مترجمان معاصر است که حدود 40 اثر از او بجا مانده است. يکي از آثار ماندگار او ترجمه قرآن مجيد است وي در مقدمه عالمانه خويش ضمن انتقاد به ترجمه هاي موجود، مبناي کار خود را بر اين قرار داده که از معاني قرآن آنچه را عرب عادي دريافت تواند کرد، به فارسي بياورد. گر چه وي ترجمه خود را،ترجمه اي تحت اللفظي ناميده است.[3] اما ترجمه ايشان از قرآن کريم را بايد در رديف ترجمه هاي محتوائي قرارداد که از سبک و سياق امروزي و همه فهم برخوردار است حتي از ترجمه مرحوم الهي قمشه اي بهتر و فصيح تر است.[4]
با اينکه ترجمه مورد نظر از جهت ارائه يک متن فارسي روان موفق بوده است اما از نظر بسياري از منتقدين داراي سهوهاي اشتباهات بسياري است. استاد مطهري در نقدي که بر اين ترجمه نگاشتهاند اشکالات متعددي از جهت واژه گزيني، عدم رعايت برخي نکات صرفي و تفسيري و بي توجهي به قرائت مشهور در ترجمه بر آن گرفته اند.[5] استاد سيد محمد فرزان نيز در نقد مفصلي که در چند شماره مجله يغما به چاپ رسيد يکصد و هشتاد و دو نمونه از آيات يا جملات و کلماتي که از قلم مترجم افتاده است و يکصد مورد از اشتباهات صرفي و لغوي مترجم و ده مورد نيز از اشکالات تفسيري و نحوي را با دقت تمام بر شمرده است. وي وعده داده بود که اشتباهات کلي و غفلت هاي بلاغي را نيز ياد کند که متأسفانه بدان موفق نمي شوند.[6]

___________________________

[1] - سير تطور تفاسير شيعه، ص 150.[6] - تفسير عاملي، ج 1، ص 3

[2] - پاينده، ابوالقاسم، ترجمه قرآن كريم، چاپ اول، 1336 هـ.ش، انتشارات جاويدان صفحه "لب"
[3] - بهاء الدين خرمشاهي گفته مترجم،ص 621
[4] - مجله يغما، شماره 2،بنيات،سال سوم شماره 12،ص 56 ـ 103
[5] - مجله يغما،سال 11 /شماره هاي 10 ،11،12 و سال 12 شماره هاي 1،3،6،7
با اين همه برخي ترجمه مرحوم پاينده را نقطه عطفي در ترجمه هاي معاصر قرآن به شمار آورده اند.زيرا مترجم بي آن که براي توضيح بيشتر - جز در موارد بسيار نادر- چيزي بر معنا بيفزايد معاني را به فارسي درست بيان کرده و اين کاري است که بسياري از مترجمان سلف به آن دست نيافته اند.[1]

14-11- ترجمه معزي (1337 هـ.ش)= ترجمه تحت اللفظي

ترجمه شيخ محمد کاظم معزي از قرآن کريم ترجمه اي کلمه به کلمه و دقيق است که در سال(1337 ش )براي نخستين بار به چاپ رسيد. در اين ترجمه توجهي به اسلوب و ساختار زبان فارسي نشده است . نثر ترجمه روان و گويا نيست. با اين وجود ترجمه اي نسبتا دقيق مي باشد و از استحکام قابل توجهي برخوردار است.

اين ترجمه، توضيح و اضافات تفسيري به همراه ندارد از اين رو معناي بسياري از آيات نارسا شده است.[2] افزون بر اين اشکالاتي همچون ضعف در ساختار جمله بندي ، عدم رعايت قواعد نگارش، ترجمه نادرست فعل ماضي استمراري و حتي وجود غلط هاي چاپي را براي اين ترجمه بر شمرده اند.[3]

گرچه برخي از محققان ترجمه مرحوم معزي را آخرين ترجمه تحت اللفظي مهم و معنا دار قرآن کريم دانسته اند که به سبک و سياق هزارساله ترجمه تحت اللفظي قرآن کريم در زبان فارسي حسن ختام مي بخشد.[4] اما با توجه به ارائه چندين ترجمه تحت اللفظي ديگر پس از اين ترجمه ، که اهميت برخي از آنان از ترجمه معزي کمتر نيست ، اين سخن را بسادگي نمي توان پذيرفت.

14-12- ترجمه مصباح زاده ( 1337ش=1378ق)= تحت اللفظي و پايبند به اسلوب نحو با آوردن مطالبي در حاشيه

مترجم اين اثر عباس مصباح زاده (متولد1311ش =1351ق)از خطاطان مشهور معاصر است.احتمال داده شد که اين اثر از ترجمه هاي عهد قاجار يا ترجمه ابو الفتوح رازي اخذ شده باشد.[5]

اين اثر ترجمه اي است تحت اللفظي و پايبند به اسلوب نحو عربي از اين رو با آنکه از دقت نسبي خوبي برخوردار است و کليه کلمات و حتي ادات تأکيد را نيز ترجمه کرده است اما از سلاست و رواني لازم بر خوردار نيست. در متن ترجمه آن سعي کرده است برخي از آيات را که نيازمند توضيح است شرح دهد.[6]

14-13- ميرزا ابو الحسن شعراني (1337 ه. ش)= تحتاللفظي با مطالب تفسيري در حاشيه

ميرزا ابو الحسن شعراني (1393ـ 1320ه.ق)از علماي به نام و جامع معقول و منقول است که کتابهاي معتبر بسياري را به فارسي ترجمه کرده است.يکي از فعاليت هاي علمي او ارائه ترجمه اي تحتاللفظي از قرآن کريم است.ترجمه او ترجمه

______________________

[1] - بررسي ترجمه هاي قرآن کريم، ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاينده، سخنان دکتر تبرائيان، ص11، سلسله هاي قرآن پژوهي دوازدهمين نمايشگاه بين المللي قرآن کريم، چاپ اول، بهار 1384

[2] - اهتمام ايرانيان به قرآن کريم، ص 180

[3] - مصطفي رضائي، بنيات، شماره 21، صفحات 119ـ 112

[4] - دانش نامه قرآن و قرآن پژوهي،ج 1،ص 562

[5] - رسول معتمدي ، يکصد سال ترجمه و تفسير فارسي قرآن کريم، پيام قرآن شماره 3،ص 44

[6] - مصباح زاده، عباس، ترجمه قرآن كريم، انتشارات جاويدان، 1337، تهران.

اي دقيق از قرآن است وي کليه کلمات و افعال را يک به يک ترجمه کرده است اما به دليل آنکه ساختار زبان فارسي در ترجمه رعايت نشده است از سلاست و رواني لازم برخوردار نيست.يکي از نکات قابل توجه اين ترجمه مطالب تفسيري

است که در حاشيه ترجمه آمده است.اين مطالب شامل فضائل و خواص برخي از آيات (مانند 110 سوره کهف) يا تفسير آنها بنابر روايات منقول از ائمه (ع)مي باشد.در مواردي نيز واژه هاي کلمات مشکل را توضيح داده است.[1]

14-14- احمد نوانديش (1337 ش )= روش ترجمه وفادار يا معادل

تفسير و ترجمه اي کامل از آيات قرآن در 5 جلد است و شامل سه بخش آيات، ترجمه و نکات يا همان تفسير مي باشد ترجمه آيات در اين اثر به روش محتوايي معادل (بجز برخي آيات همچون سوره حمد) و به سبک ساده و روان از قرآن مجيد مي باشد در مواردي مترجم در واژه گزيني مطابق با زبان معيار عمل نکرده است مثلا «الله » را به خدا يي کامل الذات و الصفات و الرحمن و الرحيم را به همان رحمان و رحيم در ترجمه آورده است.[2]

14-15- ترجمه تفسير اثني عشري (1338 هـ.ش)

تفسير اثني عشري اثرحسين بن احمد حسيني شاه عبد العظيمي است(1384ـ 1318 ه ش)تفسيري است فارسي در 14 مجلد تا آخر سوره مرسلات ساده و قابل فهم براي عموم فارسي زبانان. جهت گيري اين تفسير تحليلي ،هدايتي با رويکردي لغوي و روائي است که جنبه روائي آن غلبه دارد. اين تفسير در سال هاي 1334ـ1338 نگارش يافته است.[3] در اين تفسير پيش از شرح و بيان هر آيه ترجمه اي تحت اللفظي از آن وجود دارد. در اين ترجمه که تقريبا در تمامي آيات با تفسير کوتاهي همراه است ساختار زبان عربي تا حد زيادي رعايت شده است از جمله در ترجمه افعال ماضي استمراري از دستور عربي پيروي کرده است. امتياز مهم اين ترجمه نکات تفسيري آن است که کمک شايان توجهي به خواننده فارسي زبان مي کند تا با سهولت و سرعت به مفاهيم آيات دست يابد.[4]

14-16- عليرضا خسرواني ( 1339 ش )= آزاد همراه با تفسير

تفسير خسروي اثر علي رضا ميرزا خسرواني (1270 – 1435 هـ) است اين اثر تفسيري است ساده و روان به زبان فارسي در 8 مجلد که براي عامه مردم نوشته شده است. نويسنده نگارش اين کتاب را از سال 1318 آغاز نموده و در سال 1339 به پايان رسانده است.[5]

ترجمه ارائه شده در اين تفسير نيز همانند خود تفسير بسيار روان و قابل فهم است. مفسر ضمن ترجمه آيات تفسير کوتاه آنها را نيز در هلالين آورده است و بدين گونه ترجمه اي آزاد همراه با تفسير ارائه نموده است. مبناي اين ترجمه و تفسير

___________________________________

[1] - شعراني، ميرزا ابوالحسن، ترجمه قرآن كريم، 1337، چاپ اول، تهران.

[2] - احمد نوانديش، ترجمه و تفسير قرآن، نوبت اول، جلد اول، تاريخ 10/ 3/ 1337 ، چاپخانه زندگي.

[3] - ايازي، سيد محمد علي، سير تطور تفاسير شيعه، چاپ سوم، 1381 ، قم ،دفتر تبليغات اسلامي ، 145

[4] - حسيني، حسين بن احمد، تفسير اثني عشري، 14 جلد، شركت طبع كتاب، 1339، چاپ اول، تهران.

[5] - ميرزا خسرواني، عليرضا، تفسير خسروي، با تصحيح محمد باقر بهبودي، چاپ اول 1390 هـ.ق (1350 هـ.ش)، انتشارات كتابفروشي اسلاميه.

در درجه نخست تفسير مجمع البيان است گر چه از ساير تفاسير نيز بهره جسته است. در ترجمه واژگان به معناي تفسيري توجه کرده است. از اين رو «متقين» را به" کساني که بخواهند خويشتن را از عذاب پروردگار خود نگهداري کنند و از مخالفت باري تعالي پرهيز نمايند" ترجمه کرده است. ساختار عبارات نيز کاملا فارسي و روان است.

14-17- سيد ابوالفضل برقعي ( 1339 ش )= آزاد همراه باتفسیر

سيد ابوالفضل برقعي از نويسندگان و روحانيون معاصر است (1367ـ 1390 ه ش)که فراز و نشيب بسياري را در زندگي علمي و اعتقادي خود طي نموده است وي در جواني تندترين کتب را در دفاع از عقايد شيعه و در رد آراء کسروي مي نوشت در اواخر عمر به سلفي گري گرايش يافت و کتب و متعددي در مقابله با تشيع به رشته تحرير در آورد.يکي از آثار وي ترجمه اي است از قرآن تحت عنوان «تابشي از قرآن» که در سال 1339 توسط انتشارات اقبال به طبع رسيد. مترجم در اين اثر از نثري روان و گويا استفاده کرده است شيوه اين ترجمه محتوا به محتوا با رعايت حسن مطابقت متن ترجمه با اصل آيات بوده است، که اضافات و توضيحات مختصري را در متن ترجمه به همراه دارد.علاوه بر اين توضيحات شامل نکات تفسيري ادبي و لغوي و در ذيل هر چند آيه آمده است.با توجه به اشتباهات و سهوهاي متعددي که در ترجمه آيات و توضيحات تفسيري واقع شده است استفاده از آن براي عموم مردم ابهام برانگيز مي باشد.[1]

14-18- سيد عبد الحسين طيب (1341 ه . ش)= تحت اللفظي با افزودني هاي تفسيري

تفسير اطيب البيان اثر سيد عبد الحسين طيب اصفهاني (1272ـ 1370 ش)تفسيري در 14 جلد و به زبان فارسي است و از تفاسير عالمانه معاصر است که براي عموم مردم ارائه شده است.تدوين اين تفسير از سال 1341 تا سال 1359 خورشيدي يعني 18 سال به طول انجاميد و هم زمان با تدوين نيز منتشر مي شد.[2]

ترجمه آيات در اين تفسير صرف نظر از اشکالات خيلي جزئي ترجمه اي دقيق است و بسياري از اشتباهات مترجمان قرآن درآن وجود ندارد در گزينش واژه هاي ترجمه بجز چند مورد اندک دقت خاصي مبذول داشته اند. واژه ها و عبارات استفاده شده تقريبا امروزي و روان است. گرچه ايشان روال مشخصي در ترجمه برنگزيده است اما در مجموع ترجمه تفسير اطيب البيان ترجمه اي تحت اللفظي است که در اکثر موارد با افزودني هاي تفسيري همراه است. متأسفانه مرحوم آيت الله طيب همه آيات را ترجمه نکرده است.[3]

14-19- سيد محمود طالقاني ( 1342 ش )= روش تحت اللفظي يا "فارسي تطبيقي"

تفسير پرتوي از قرآن عنوان تفسيري است ناتمام از مرحوم آيت الله سيد محمود طالقاني (1286- 1358 هـ ش) اين تفسير که از آغاز قرآن تا آيه 24 سوره نساء و جزء سي قرآن را شامل مي شود تفسيري هدايتي و علمي است. چاپ جلد نخست اين تفسير در سال 1342 توسط شرکت سهامي انتشار انجام گرفته است. در اين تفسير، ترجمه آيات به صورت جداگانه و ذيل هر گروه از آيات ارائه شده است. ترجمه پرتوي از قرآن به روش تحت اللفظي يا به تعبير مفسر

_________________________________

[1] - اهتمام ايرانيان به قرآن ،ص 119 ـ 122

[2] - سير تطور تفاسير شيعه ، ص 175

[3] - طيب اصفهاني، سيد عبدالحسين، اطيب البيان، 14 جلد، بنياد فرهنگ اسلامي، چاپ اول 1352 ش، چاپ اول، تهران.

"فارسي تطبيقي" است انتخاب اين روش به اين علت است که ترجمه آيات از حدود معاني صريح لغات خارج نباشد. تفاوت مهم اين ترجمه با ترجمه هاي تحت اللفظي اين است که تا حد زيادي به ساختار زبان فارسي نيز توجه شده است حتي برخي از آيات به صورت معادل ترجمه شده است. يکي از وي‍‍ژگيهاي ترجمه آيت الله طالقاني کاربرد «همي» در ترجمه مضارع استمراري است که اين امر اثر ايشان را به ترجمه هاي کهن شبيه مي کند. آيت الله طالقاني با اعتراف با اين حقيقت که هر چه در ترجمه قرآن دقت شود به هر لغتي در آيد نمي تواند مانند آيات قرآن معجزه باشد اعلام مي دارد که هر ترجمه اي از قرآن نارساي به مقصود قرآني است مگر آنکه توضيح و تفسير شود. از اين رو ترجمه خود را در کنار تفسير ارائه داده است.

14-20- خليل الله صبري ( 1344 ش )= آزاد همراه با تفسير

خليل الله صبري (متولد 1287 ه ش) از وکلاي دادگستري است.وي کتابي بنام طبقات آيات قرآن دارد که در آن آيات قرآن را همراه با ترجمه در 26 فصل طبقه بندي کرده است.دراين کتاب که در سال 1344 به چاپ رسيد،[1] ترجمه اي آميخته با توضيح ارائه شده است. نثر اين ترجمه که مي توان آن را ترجمه اي آزاد از قرآن ناميد نسبتا روان مي باشد و در بسيار موارد از تعبيرات نامأنوس و سنگين و به ويژه از واژه هاي عربي استفاده شده است.[2]

14-21- سيد عبد الحجِة بلاغي (1345)=ترجمه آزاد وتفسیری

تفسير حجة التفاسير و بلاغ الاکسير يا من لا يحضره المفسّر اماميّه توسط سيد عبد الحجِة بلاغي در 10 جلد نوشته شده است .خود تفسير مجموعا 7 جلد از مجموعه کتاب را تشکيل مي دهد [3]دو جلد نخستين درباره فضاي کلي نزول قرآن و عوامل آن است و جلد دهم نيز متعلق به تعليقات و توضيحات تکميلي است. ويژگي مهم اين تفسير بهره گيري از معلومات عمومي در شناخت و مقاسيه اديان با اسلام است. [4]

ترجمه اين تفسير به روش آزاد و تفسيري است. مفسر در بند ارائه ترجمه اي دقيق و فني از قرآن نبوده است اگر چه سبک اين ترجمه ساده بوده امّا واژه گزيني آن متناسب با زمانه نيست و بعضا به دور از نثر معيار و امروزي است حجم بسيار زياد توضيحات تفسير گاه ممزوج با متن ارائه شده است.

14-22- احسان الله علي استخري ( 1346 ش )= آزاد همراه با تفسير

اين اثر تحت عنوان «کلمه عليا» توسط دکتر احسان الله علي استخري نگارش يافته و در سال 1346 توسط شرکت سهامي افست،به طبع رسيده است.[5] اين کتاب تنها به ترجمه آياتي مي پردازد که به نوعي به پيامبر گرامي اسلام ارتباط

_______________________________

[1] - صبري، خليل الله، طبقات آيات، چاپ اول، 1344، انتشارات امير كبير.

[2] - دانشنامه قرآن و قرآن پژوهي، ص 1361

[3] . بلاغي ، سيد عبد الحجة ، حجة التفاسير الاکسير يا من لا يحضره المفسر و التفسير ، 10 مجلد ، قم ، حکمت ، نوبت اول 1345

[4] . شناخت نامه تفسير، ص 178ـ 177

[5] - علي استخري، احسان الله، كلمه عليا، چاپ اول، 1346، شركت سهامي افست.

دارد مترجم در هر سوره اي که اين آيات وجود دارد آنها را به ترتيب سوره ها گزينش کرده و ابتدا به ترجمه آنها پرداخته و سپس تفسير کوتاهي ارائه داده است.

نثر ترجمه نثري است ادبي همراه با توضيحات فراوان است که در ميان پرانتز قرار گرفته است.مترجم پس از ترجمه هر آيه و يا هر چند آيه اي که با هم ارتباط دارند به تفسير و بيان و شأن نزول و مراد آن آيه پرداخته است.تلاش مترجم بر آن بوده که ترجمه مطابقت کامل با متن داشته باشد،لذا توضيحات ضمن ترجمه بصورت دقيق داخل پرانتز آمده اما در عين حال پيوستگي ترجمه حفظ شده است.[1]

14-23- زين العابدين رهنما ( 1346 ش )= آزاد همراه با تفسير

ترجمه زين العابدين رهنما در سال 1346 در دو جلد به چاپ رسيد. ترجمه زين العابدين رهنما در سال 1346 در دو جلد به چاپ رسيد. جلد نخست اين اثر مشتمل بر يک مقدمه مبسوط هشتاد صفحه اي در بيان تاريخ و ويژگيهاي قرآن و ضميمه اي با عنوان «قرآن در ادب فارسي» است و در جلد دوم ترجمه و تفسير کوتاه قرآن ارائه شده است. در اين جلد در هر صفحه متن عربي در ستون راست و ترجمه آن در ستون مقابل آن آمده است. در قسمت پائين هر

صفحه نيز تفسير برخي آيات و کلمات نقل شده است از ويژگي هاي اين ترجمه وجود مقدمه اي مبسوط در ابتداي هر سوره است که در آن به معرفي سوره و بيان خلاصه اي از محتواي آن پرداخته است. نکته قابل توجه ديگر اين است که آيات هر سوره بر حسب ارتباط موضوعي ميان آنها دسته بندي شده است و با عنوان بخش متمايز شده اند بر اين اساس سوره بقره به چهل بخش تقسيم شده است.[2]

مترجم انگيزه خود را از نگاشتن اين اثر ارائه ترجمهاي قابل فهم براي عموم مردم اعلام کرده است که جوابگوي پرسش ها و سئوالات آنان هنگام خواندن متن قرآن باشد از اين رو آن را نوعي ترجمه و تفسيردسترس دانسته است. نثر

اين ترجمه به شيوه ادبي شيوا و دقيق با حفظ ساختار آيات قرآني است بر همين اساس مترجم تلاش نموده است که ترجمه اش حتي المقدور مطابقت کامل با آيات قرآن داشته باشد. لذا توضيحات و اضافاتي را که در ترجمه وارد کرده داخل هلالين (پرانتز) وارده کرده است.[3]

14-24- حسين عمادزاده اصفهاني ( 1346 ش )= آزاد همراه با تفسير

حسين عماد زاده دانشمند و قرآن پژوه معاصر( 1369 ـ 1284 هـ ش ) فرزند مرحوم ثقة المحدثين حاج ميرزا احمد عماد زاده است. از استاد عماد زاده دهها اثر قرآني برجاي مانده که مهمترين آنها ترجمه اي است از قرآن که در سال 1346 منتشر شد.[4]ترجمه مرحوم عماد زاده ترجمه اي است آميخته به تفسير همراه با توضيحات در داخل متن که ميان اصل ترجمه و توضيحات آن تفکيک صورت نگرفته است.علاوه بر توضيحات و افزوده هايي که در ضمن ترجمه آيه

____________________________________

[1] - اهتمام ايرانيان به قرآن، ص 73.

[2] - نشريه مترجم سال سوم، شماره 10 ، ص 165)

[3] - اهتمام ايرانيان به قرآن کريم ص 116

[4] - عمازاده اصفهاني، حسين، ترجمه قرآن كريم، چاپ اول، 1346، مكتب قرآن.

آمده توضيحاتي نيز در برخي موارد پس از پايان ترجمه آيه افزوده شده است.اين توضيحات مشتمل بر معاني واژه ها،شأن نزول و تبيين مقصود آيه و امثال اينهاست.نثر ترجمه،نثري ادبي و روان مي باشد که به زبان امروزي نگارش يافته است.شيوه ترجمه،آزاد همراه با اضافات تفسيري مي باشد که در تمام ترجمه اين اسلوب دنبال شده است.[1]

14-25- رضا سراج ( 1347 ش )= روش ترجمه معنايي با افزوده هاي تفسيري ميان دو پرانتز

ترجمه آيت الله حاج شيخ رضا سراج ترجمه اي است محتوايي که معاني تک تک واژگان در آن بخوبي در نظر گرفته شده و تفسير کوتاهي از آيات به آن ضميمه شده است.[2] عبارات آن روان و صحيح است و افزوده هاي تفسيري ميان دو پرانتز قرار گرفته و در برخي موارد نيز توضيحاتي بصورت زير نويس افزوده شده است.نثر ترجمه نثري گويا و ادبي است که بر اساس مراعات دستور زبان فارسي نگارش يافته است. اين اثر در مجموع روان و صحيح است و از مطابقت كامل ترجمه با متن برخوردار مي باشد.[3]

14-26- عبد المجيد صادق نوبري ( 1348 ش )= آزاد همراه با تفسير

اين ترجمه نوبري از کلام الله مجيد كه با عنوان "قرآن براي همه" است در اصل خلاصه اي از "تفسير کشف الحقايق عن نکت الدقايق" اثر "مير محمد کريم بن جعفر علوي حسيني موسوي" است که توسط حاج عبد المجيد نوبري از زبان ترکي استانبولي به فارسي بر گردانده شده است. مترجم هدف خود را از اين کار ارائه ترجمه قرآن براي کساني که فرصت مطالعه کمتري دارند اعلام کرده است تا آنها هم از مطالب قرآن بهره ببرند.[5] در اين اثر که متن ترجمه از

توضيحات مفسر جدا نشده است براي هر آيه توضيحات نسبتا مفصلي وجود دارد که ضمن بيان مفهوم آيه ابهامات موجود در آن را نيز رفع مي کند.در برخي آيات مانند بسم الله ـ حجم توضيحات بقدري زياد است که ديگر نمي توان آن را ترجمه ناميد.

14-27- علي نقي فيض الاسلام( 1348 ش )= آزاد همراه با تفسير

ترجمه تفسيري عالم متقي، مرحوم سيد علينقي فيض الاسلام که عنوان "ترجمه و تفسير قرآن عظيم" را دارد از ترجمه هاي موفق پيش از انقلاب اسلامي است که نخست به خط زيباي نستعليق مرحوم طاهر خوشنويس در سال 1348 منتشر شد.[6]

ترجمه فيض الاسلام که نزديک به چهل سال از عمر آن مي گذرد،از جهت دقت و انطباق با متن و رعايت نکات نحوي، ترجمه اي دقيق و موفق به حساب مي آيد، و نسبت به بسياري از ترجمه هاي موجود چه بسا کم غلطتر باشد.اما از نظر نثر فارسي چندان سليس و روان نيست،به ويژه آنکه استعمال فراوان کلمات مترادف و نيز توضيحات غير ضروري، از

_________________________________________

[1] - اهتمام ايرانيان به قرآن، ص 101.

[2] - سراج، رضا، ترجمه قرآن كريم، چاپ اول، 1347، انتشارات علمي.
[3] - اهتمام ايرانيان به قرآن كريم، ص 113 – 114

[5] - قرآن براي همه، ص 5.

[6] - فيض الاسلام، علي نقي، ترجمه و تفسير قرآن هظيم، چاپ اول، 1348، انتشارات...

شيوايي آن کاسته است .گاه نقل مطالب غير لازم به اندازه اي است که سبب ملال خواننده هم مي شود.[1] به طور کلي اين ترجمه دقيق و استوار است ولي توضيحات مفصل و طولاني مترجم آن را به شکل تفسير مختصري در آورده است. گرچه همه توضيحات تفسيري در هلالين قرار دارد.

14-28- حكمت آل آقا ( 1353 ش )= روش ترجمه معنايي با اضافات وتوضیحات

حکمت آل آقا قرآن پژوه و استاد تفسير قرآن در دانشگاه تهران بود وي طي سالهاي 1321 تا 1332 برنامه ترجمه و تفسير قرآن را در راديو اجراء مي كرد سپس بر مبناي همان تجربه، ترجمهاي روان و دقيق از قرآن کريم ارائه داده است.[2].اين ترجمه از قرآن مجيد در سال 1353 منتشر مي گردد.[3] ترجمه حكمت آل آقا همانطور كه خود

ترجمه اش اشاره مي كند با توجه به دغدغه هاي او در مورد ترجمه تحت اللفظي و نارسايي آن براي پارسي زبانان شكل گرفته است. لذا سعي شده است كه اين ترجمه به صورت محتوايي باشد، بدين معنا كه مترجم معناي تك تك

مترجم در پايان الفاظ را در ترجمه نياورده بلكه معناي جمله ها را‌آورده است.[4] اين ترجمه افزوده هايي را همراه دارد كه اين افزوده ها و توضيحات در داخل پرانتز ذكر شده است. پرانتزها چندان طولاني نيستند و در موارد ضرورت پرانتز باز شده و توضيحاتي كوتاه افزوده شده است نثر آن روان و ادبي است و از اين جهت براي اكثر خوانندگان قابل درك مي باشد.[5]

14-29- سيد جمال الدين استر آبادي ( 1354 ش )= معنايي با نثري روان همراه با افزوده هاي توضيحي

اين ترجمه با عنوان « قرآن کريم في لوح محفوظ » همراه با اصل عربي آيات در سال 1354 منتشر شده است.[6] اين ترجمه با نثري روان همراه با افزوده هاي توضيحي نگارش يافته است. بخشي از توضيحات ميان دو پرانتز قرار گرفته و بخشي هم بدون پرانتز آمده و توضيحات از اصل ترجمه تفکيک نشده است همراه اين ترجمه در کنار هر صفحه خلاصه التفسير برخي آيات نيز درج شده است. اين ترجمه روان و گوياست و مترجم سعي کرده مفاهيم و محتواي آيات را با نثري سليس منتقل کند لذا در مواردي اين ترجمه مطابقت کامل خود را با آيات از دست داده است.[7]

14-30- سيد اسدالله مصطفوي ( 1355 ش )= آزاد همراه با تفسير

ترجمه قرآن مجيد به قلم سيد اسدالله مصطفوي در سال 1355 چاپ شد.[8] روش اين ترجمه بر اساس ترجمه آزاد و تفسيري است که توضيحات و تفسير آيات در متن ترجمه آمده است علاوه بر اين توضيحاتي نيز در پاورقي افزوده شده است. توضيحات تفسيري متن در ميان پرانتز قرار گرفته است و مطابقت ترجمه با متن قرآن به خوبي رعايت شده است.

________________________________________

[1] - ترجمان وحي، شماره 14، ص 15، مقاله معرفي و نقد ترجمه تفسيري فيض الاسلام از قرآن، محمد علي كوشا

[2] - عيارنقدبرترجمههاي قرآن، ص 77
[3] - آل آقا، حكمت، ترجمه قرآن كريم، چاپ اول، 1353، انتشارات اقبال، تهران.

[4] آل آقا، حكمت، ترجمه قرآن كريم، ص
[5] - اهتمام ايرانيان به قرآن، ص 104.

[6] - استرآبادي، سيد جمال الدين، ترجمه قرآن كريم، چاپ اول، 1354، انتشارات فراواني.
[7] - اهتمام ايرانيان به قرآن، ص 131

[8] - مصطفوي، سيذ اسدالله، ترجمه قرآن محيد، چاپ اول، 1355، انتشارات....

نثر ترجمه گويا و روان به فارسي امروزي مي باشد و ساختار نحوي آن بر اساس دستور زبان فارسي شکل گرفته است.[1]

14-31- داد خواه شيرازي (1356 هـ.ش) مرحله1=تحت اللفظی ،مرحله2=آزاد همراه با تفسير

اين ترجمه که در ضمن تفسير شافي اثر شيخ محمد جعفر دادخواه شيرازي ارائه شد.در بين سالهاي (1326ـ 1356) به تدريج تکميل گشته است.در اين تفسير براي هر آيه دو ترجمه ارائه شده است نخست ترجمه اي تحت اللفظي که پيش از تفسير صورت گرفته است و دوم ترجمه اي محتوا به محتوا و تقريبا آزاد که در ضمن تفسير گنجانده شد ه است.

جزوه درس ترجمه قرآن کارشناسی مهر92-بخش دوم

مطالب مشابه :

تفسیر تابشی از قران نویسنده سید ابو الفضل برقعی تفسیر قران به قران

تفسیر تابشی از قران جلد دوم نویسنده سید ابو الفضل برقعی تفسیر قران به قران

تعدادی از معجزات علمی قرآن

جزوه درس ترجمه قرآن کارشناسی مهر92-بخش دوم

مقاله: بررسی تطبیقی مبانی خاص روش‌های تفسیر قرآن و انگاره‌های هرمنوتیست‌های کلاسیک - بخش اول

انرژي تابشي