| سنگ نگاره های میمند
میمند Maymand یکی از روستاهای صخره ای ایران و از توابع شهربابک کرمان
می باشد. قدمت احداث این روستا به نظر کارشناسان به هزاره ی اول تا دوم
ق.م. می رسد که دیدن آن را به علاقه مندان میراث گذشته پیشنهاد می کنیم.  ورودی
روستای دستکنده صخره ای میمند چیزی
که برای ما مهمتر و کهن تر از دخمه های متعدد بود، وجود سنگ نگاره های
نقاشی شده pictograph و حکاکی petroglyph شده در آنجا بود.قدمت این آثار به
مراتب کهن تر از گمانه های احداث روستای میمند می باشد که در زیر به شرح
هر کدام از آنها می پردازیم.  نمای روستای
صخره ای میمند درشب. عکاس: محمد ناصری فرد تاریخ : بهار 891-
سنگ نگاره های نقاشی شده pictographs: سنگ
نگاره های نقاشی شده اغلب در درون غارها یا شکاف کوه ها یافت می شود که از
مضامین و دوره های تاریخی مختلفی برخوردارند، علت ماندگاری آنها از اعصار
کهن تا کنون، دور دست و مخفی بودن شان در درون غارها یا به قول مردم محلی
اشکفت ها بوده است. خوشبختانه در عرصه ی پژوهش های چندین ساله با کمک مردم
موفق به کشف نمونه های متعددی از آنها در نقاط مختلف ایران شدیم که در
آینده ی تاریخ ، هنر و فرهنگ ایران تاثیر گذارند.
 دور نمای
اشکفت لاشکورگوییه میمند عکاس: محمد ناصری فرد تاریخ :
بهار 89 رنگین نگاره های میمند در دل
یک حفره ی عظیم که بر اثر عوامل طبیعی به وجود آمده ایجاد شده است که مردم
محلی به آن اشکفت لاشکورگوییه می گویند.
این محل در
گذشته های بسیار دور مقدس بوده است و یکی از نشانه های تقدس آن وجود لیزی
سنگی است که درآن ایام دور کارکردی آیینی و مقدس داشته است. آثار صیقلی شده
ناشی از سایش بدن انسان های زیاد بر آن به راحتی هویداست. بیشترین کارکرد
آن برای باروری بوده است. لازم به ذکر است که نگارنده در نقاط مختلفی از
ایران، برای نخستین بار موفق به کشف و معرفی آن آثار شده است.  نقش یک فنجان
نما Cup Mark در شروع لیزی سنگی که از هزاره های قبل در آن عصاره گیاه
مقدس هوم را می ریخته اند و تا به امروز به شکل ساده تر ادامه دارد.
جالب
این که مضمون یکی از رنگین نگاره ها صحنه زایش است و شاید بی ارتباط با
این لیزی سنگی نباشد.
 صحنه زایش در
رنگین نگاره میمند همگون نمونه مکشوفه در تیمره و پلاک معبد سرخدم کوهدشت
لرستان تعداد آثارموجود دراینجا بیش
از یکصد مورد است که در قالب سه رنگ قرمز، سیاه و نارنجی ایجاد شده است.
بیشترین رنگ بکار رفته قرمز است. نکته ی منحصربفرد و بی بدیلی که در اینجا
یافتیم وجود فنجان نماها Cup MarkS درقالب حکاکی و رنگین نگاره هایی
درقالب نقطه نگاره ها است، که برای نخستین بار در ایران کشف می شوند و از
اسرار خاصی برخوردارند.
تخته سنگی با فنجان نماهای
متعتدد که شاید نشان از یکی از 88 صورفلکی Constellation
rock art (خرس بزرگ یا دب اکبر ursa major ) بوده
باشد. محل: میمند عکاس: محمد ناصری فرد تاریخ :
بهار 89
رنگین
نگارهای نقطه نگار: نقطه نگاره ها رنگین نگاره هایی هستند که از
کارکردهای چندگانه برخوردارند. در اینجا با دو ریف 12 تایی مواجه شدیم که
شاید نشان از یک گاهشمار زمانی باشد، طی دومرحله یا دوسال نقاشی شده اند ،
چیزی که شگفتی ما را بیشتر می کرد وجود مربع های ناقص و کاملی بود که در
طرفین این دوسری نقطه نگاره ها قرار داشت که درون آنها یک یا دونقطه ایجاد
شده بود، از درک و چرایی این علایم نمادین عاجز بودیم. رنگ همه آثار قرمز
بود که شبیه به این رنگ ها را در اشکفت نرگسلوی بجنورد و میرملاس کوهدشت
لرستان نیز دیده بودیم. اندازه ی هریک از نقاط رنگین نگاره بین 4 تا 5
میلیمتر متفاوت بود. هر نقطه ی رنگی از دیگری 2 تا 5 میلیمتر فاصله داشت.  دو سری نقطه
نگاره های دوازده تایی که شاید هر نقطه نماینده یک ماه از سال باشد.
عکاس: محمد ناصری فرد تاریخ: بهار89 در
مقابل دخمه ها موفق به کشف تخته سنگی که برآن 15 گودی با اندازه ها و
فواصلی تقربیاً نزدیک به هم بود شدیم که در اصطلاح علمی به آنها فنجان
نماها یا Cup Marks می گویند.طی مراحل پژوهش در
نقاط مختلف ایران و بیرون از ایران، در درون و بیرون غارها، با فنجان
نماهای زیاد مواجه شده ایم که اغلب سال سنجی علمی بر آنها صورت گرفته و
نشانه هایی از کهن ترین آثار بجا مانده ی بشری است.
 دو سری نقطه
نگاره سیاه رنگ که هم دیگر را قطع کرده اند. شاید
عمری برابر حضور انسان غار نشین ! چرا که با گود کردن سطوح صاف و حتی شیب
دار داخل غارها آب مورد نیاز خود را که به شکل قطرات ریز از سقف غار می
چکیده را جمع آوری می کرده و به واسطه همین گودی ها نیزمحاسبات خاص خودشان
را ثبت و ضبط می کرده است. خوشبختانه در غارهای متعدد در ایران با آنها
مواجه شده ایم که بهترین نمونه ای که می توان نام برد، غار کرفتو در
کردستان است. این تخته سنگ با این گودی های ایجاد شده می
تواند کارکردهای گوناگون داشته باشد مثل: عصاره کشی گیاهان مقدس یا قرار
دادن عصاره ی آن گیاهان مقدس در این گودی ها برای اجرای آیین های مذهبی
خاص، یا حتی ترسیم صورفلکی که گاهاً از وصل کردن این گودی ها یکی از
صورفلکی ظاهر می شود. البته در گودی های بزرگتر ساقه و برگ خشک گیاهان را
خرد می کرده اند. این آثار فقط مختص به ایران نیست در اکثرنقاط جهان کشف
شده اند که بیشترین پژوهش های از این دست در انگلستان صورت گرفته است.[1]در کنار فنجان نماها
به آثار حکاکی های متعدد دیگری برخورد کردیم که بیشترین نقوش طبق معمول
همیشگی وجود نقش های بزکوهیبود که وصف و شرح چرایی آن در گزارشات قبلی صورت
گرفته و دیگرمجالی برای پرداختن مجدد به آن نیست.
 نقش چهارجهت
اصلی همگون نمونه های حکاکی شده در تیمره و سو ئیس
شاخصه های
رنگین نگاره های میمند (اشکفت لاشکورگوییه): 1-
اندازه و ارتفاع بوم ها: اندازه ی کلی بوم به بیش 80 مترطول و
2تا 3 متر عرض می رسد که در بعضی نقاط کم یا زیاد می شود رنگ سنگ بوم مورد
نظر زرد مایل به کرمی است که همه ی این بستر در یک شکاف طولانی در فراز یک
دره که محل گذر آب است درنظر گرفته شده است. ارتفاع بوم از سطح دره به بیش
از یک صدمتر می رسد که برای رسیدن به آن پیمودن مسیری نفس گیر اجتناب
ناپذیر است. لازم به ذکر است که در مقابل دهانه ی غار تخته سنگ های جدا از
هم وجود دارد که بر آنها آثار حکاکی نقش های بزکوهی مشهود است. به
نظرنگارنده این آثار از رنگین نگاره ها کهن ترند. چرا که انسان برای حکاکی
ابزارهای ساده تر و قابل دسترس تری را در خدمت داشته و آثار حکاکی به
مراتب بدوی تر و ساده ترند و از تکنیک هنری بالایی برخوردار نیستند.
 نکته ی جالب اینکه، یک
لیزی سنگی و آثار صیقل یافته ی آن نیز به راحتی قابل مشاهده است که طول
لیزی نزدیک به 4متر و عرض آن از نیم تا یک متر متفاوت است. 2-
زاویه ی شیب: از 70تا90 درجه متغیر است. 3-
جهت قرار گرفتن بوم ها: روبه سطح افق و شمال شرق است. 4-
تعداد نقوش و نوع آنها: تعداد نقوش( رنگین نگاره) بیش از یکصد
مورد است و اغلب ترکیبی نمادین دارند و بیشترین نقش های تکراری نقطه های
رنگی می باشند که با سه رنگ سیاه، قرمز و نارنجی متمایل به قرمز ایجاد شده
اند. ظاهراً بعضی آثار جدیداً با رنگ قرمزی که گوسفندان را نشانه گذاری می
کنند دست کاری یا علایمی اضافه شده است.
 وجود نشانه
های خطوط سطری یا پروتوایلامی ProtoElamite برای نخستین
بار در ایران ، متعلق به حداقل 2300.ق.م. (عکس بازساری شده کن چرمی از
دکتر رضا غیاث آبادی)
5- میزان هوازدگی نقوش: میزان
هوازدگی در بعضی نقوش بسیار زیاد است به طوری که تعدادی از آنها بسختی قابل
مشاهده اند. البته آثار تخریب انسان توسط ایجاد آتش و دود ناشی از آن نیز
قابل ذکر است. 6- اندازه ی نقوش رنگین نگاره ها:
نقوش در ابعاد گوناگون نقاشی شده اند. بزرگترین نقش متعلق به یک شئ نامشخص
است به اندازه ی بیش از سی سانتیمتر و کوچکترین آنها متعلق به یک نقطه
رنگی است به اندازه ی سه میلیمتر. 7- نوع رنگ
های بکار رفته : می تواند ترکیبی از گل اخری، شیره ی ریواس قرمز
که در منطقه فراوان است و بسیار ماندگاراست، خون حیوانات و ترکیبی از آنها.
رنگ سیاه هم ترکیبی از هرکدام با دوده ی آتش می باشد که جهت قطعیت، نیاز
به آزمایش های دقیق دارد. همانطور که قبلاً ذکر شد از سه رنگ قرمز، سیاه و
نارنجی استفاده شده است. 8- جهت قرار گرفتن
نقوش: جهت قرار گرفتن نقوش متفاوت و به هم ریخته است. 9-
ابزارهای بکار رفته جهت خلق آثار: ابزار های بکار برده شده از
کشش انگشتان دست آغشته به رنگ بر بوم به وجود آمده است و همه به جزء آثار
یک تخته سنگ جدا از بوم اصلی از نوع رنگین نگاره ها pictograph هستند. 10-
قدمت نقوش: سه نوع نقش با سه دوره ی تاریخی متفاوت از هم بر این
بوم گسترده به چشم می خورد که به نظر نگارنده کهن ترین آنها، نقوشی است که
با رنگ سیاه ایجاد شده اند. با توجه به رنگ و شرایط اقلیمی خاص منطقه می
توانیم آنها را، هم دوره ی آثار نقاشی شده ی غار دوشه لرستان (هزاره ی ششم
ق.م. ) بدانیم و رنگین نگاره های قرمز با توجه به وجود علایم خطوط سطری در
میان آنها می تواند حداقل متعلق به 2300.ق.م. باشند. 12-
خدشه های وارد شده: سنگ نگاره ها توسط عوامل متعددی در
معرض نابودی هستند که در اینجا عوامل طبیعی و بیشتر انسانی است.
 افراد ناآگاه
با آتش کردن در غار نمونه های متعددی از رنگین نگاره ها را نابود کرده اند!
13-
جنس سنگ و رنگ بوم: جنس سنگ بوم یک نوع سنگ آهکی که رنگ آن
متمایل به زرد است.14- چون و چرایی بوجود
آمدن نقوش: محوطه های سنگ نگاره ها در ایران باستان کتاب هایی
سنگی هستند که نویسندگان و هنرمندان آنها، در دوره های مختلف، زمانی که
انسان هنوز زبانی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشته، بواسطه ی آنها سخن
گفته و شرح زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی خود را تصویر کرده اند،
در واقع سنگ نگاره ها، علایم و نشانه های حاوی پیامند. 15-
ویژگی های مشترک و پیوستگی سنگ نگاره ها: *-
کهن بودن کلیه ی نقوش نقاشی شده . *- همگونی با سبک و
طرح های مشابه در بعضی نقاط ایران (میرملاس، دوشه و یافته) لرستان،
(نرگسلو) خراسان شمالی بجنورد، ( اشکفت آهوی بستک) هرمزگان. *-
وجود هنر در آنها (هنرصخره ای) همگون با کل سنگ نگاره های ایران. 16- ویژگی
های منحصر بفرد سنگ نگاره های این محوطه: 1-
وجود دو مورد نقش جهت نما (چهارجهت اصلی) شبیه به نمونه های مکشوفه
درتیمره ( ایران) و سوئیس و انگلستان. 2-
وجود نقش صحنه زایش یک زن که برای نخستین بار در ایران از نوع رنگین
نگاره کشف می شود و شبیه نمونه مکشوفه حکاکی شده در تیمره است. 2-
سنگ نگاره های حکاکی شده petroglyphs: سنگ
نگاره های حکاکی شده بجز چندین نمونه ی محدود در دهانه غار اشکفت
لاشگورگو، اغلب در فضای باز و در مجاورت عوامل طبیعی قرار دارند که بیشتر
در معرض نابودی اند. تعداد آنها محدود(بیش از 60 مورد) و در نقاط مختلف
منطقه پراکنده اند، نکته ی جالب در آنها وجود نقوش بزکوهی Ibex متعدد است،
دقیقاً همگون با کل ایران و کشف چندین تخته سنگ که داری آثاری متعددی از
فنجان نماها Cup MarkS در ابعاد مختلف و برای کارکردهای گوناگون است. کشف
این آثار برای ما بسیار شگفت انگیزبود، این نمونه ها اغلب در مقابل بعضی از
دخمه خانه ها بودند.
 لیزی سنگی و
آثار سایش بدن انسان های گوناگون از هزاران سال پیش تاکنون باکردهایی مقدس و
همگون با دیگر نقاط ایران. فنجان
نماها از کهن ترین دست ساخته های بشری است که برای نخستین بار در این دیار
کشف می شوند، اوصاف دقیق آنها نیاز به زمان و شرایط خاص دارد که از این
فضا خارج است[1]. لازم به ذکر که نمونه
های متعددی از سنگ نگاره ها نیز درشمال شهر بابک، حوالی شهر دهج (اطراف غار
ایوب ) کشف شده است که بیشترین نقوش تکراری در آنها هم بزکوهی است.
قدمت سنگ نگاره های میمند:
قدمت این آثارهنری مختلف است اما با توجه به نمونه های مکشوفه در این
منطقه و مقایسه آنها با دیگر نمونه های مشابه و سالیابی شده در دیگر نقاط
ایران، قدمت بعضی از آنها به هزاره ای دهم .ق.م. می رسد. لازم به ذکر است
که پرفسورلورواگوران باستان شناس ایتالیایی نیز سنگ نگاره های یافته شده
درمیمند را قدمتی حدود 6 تا 12 هزار سال برای تمدن میمند پیش بینی کرده
است.2 صمنا با توجه به مستند سازی سنگ نگارههایی در 8 کیلومتری جنوب
میمند که بیشتر آنها نقش شکارند، توسطً یک هیئت فرانسوی حدود 35 سال پیش،
قدمت این روستا را 12 هزار سال پیش تخمین زده اند.از
منظر اقتصادی این آثار از بهترین سامانه های جلب توریسم، اکوتوریسم و
اکوموزه ی هنرهای صخره ای داخلی و خارجی هستند. چنانکه بعضی کشورهای همسایه
ما با داشتن نمونه هایی اندک، دفاتر هنرهای صخره ای درتعدادی از کشورهای
جهان دارند و سالیانه در آمدهای سرشاری به دست می آورند، از طرف دیگر بدین
طریق معرف عظمت فرهنگی، تاریخی و هنری خویش در جهان می باشند.  مقایسه نقطه نگاره های
ماقبل تاریخی ایران (میمند) با نقطه نگاره های ماقبل تاریخی فرانسه ،غار
لاسکو  مقایسه نقطه نگاره های ماقبل
تاریخی ایران (میمند) با نقطه نگاره های ماقبل تاریخی فرانسه ،غار لاسکو در پایان ار همکاری های
صمیمانه جناب آقای مهندس اقتصادی مدیر محترم پایگاه میراث فرهنگی، گردشگری و
صنایع دستی میمند، همسر ایشان، جناب آقای محمودی و کلیه کسانی که ما را
یاری گر بودند،سپاسگزاریم.با
احترام- محمد ناصری فرد بهار89 1 - جهت کسب اطلاعات بیشتر به کتاب
سنگ نگاره های ایران، نمادهای اندیشه نگار، اثر نگارنده رجوع شود. 2 - -http://www.chn.ir/shownews.asp?no=10733میراث فرهنگی
خبر تهران- 17/6 /83- زهرا کشوری 3 - خبر گزاری کار ایران 12 / 6
/84 - 40/10
سنگ
نگاره های میمند کرمان با کمک اروپا و استرالیا، سنگ نگاره های میمند
تاریخ گذاری می شوند میراث
استان ها _ با کمک کارشناسان اروپایی و استرالیایی طی طرحی ویژه روی
سنگ نگاره های روستای تاریخی میمند؛ تحقیقات ویژه به منظور سال یابی دقیق
این سنگ نگاره ها آغاز می شود. به گزارش «میراث خبر»، روستای باستانی میمند
یکی از قدیمی ترین روستاهای کشور است که با گذشت حدود سه هزار سال از ساخت
آن هنوز زندگی در آن جریان دارد. در اطراف این روستای آتشفشانی سنگ نگاره
های مختلفی وجود دارد که نقش های مختلفی بر روی آنها حک شده است اما تاکنون
تحقیقات چندانی روی این سنگ نگاره ها انجام نشده است.
«فریبا کریمی»،
مسئول بررسی های ویژه بر سنگ نگاره های میمند در این باره گفت: «با توجه به
اهمیت سنگ نگاره ها در نشان دادن بخش هایی از شرایط تاریخی منطقه و به
دلیل نبود امکانات و تکنولوژی بررسی سنگ نگاره ها در کشور قصد داریم با کمک
کارشناسان اروپایی و استرالیایی بر روی سنگ نگاره های میمند و تاریخ گذاری
آنها اقداماتی را انجام دهیم.» این گروه کارشناسان اروپایی و استرالیایی
به دعوت مسئولان پروژه بزرگ میمند امسال به ایران سفر می کنند تا کار بررسی
روی سنگ نگاره های این روستا را با کمک کارشناسان ایران آغاز کنند.تاکنون 65 صحنه سنگ نگاره در منطقه شناسایی شده
است، به گفته کریمی در میان این نقوش، صحنه هایی از شکار، جنگ، نقوش
حیوانات نظیر سگ، اسب به خصوص بز دیده می شود. دو نمونه از این نقوش جزو
سنگ نگاره های بی نظیر در کشور محسوب می شوند. یکی از این نقوش دارای رنگ و
دیگری تصویری از صحنه شکار با تیر و کمان را نشان می دهد. کریمی همچنین در مورد اهمیت مطالعه سنگ نگاره
های میمند گفت: «بررسی سنگ نگاره ها در کنار بررسی‌های باستان شناسی دیگر
در روستا می تواند بخشی از شرایط زندگی و هنری و معیشتی ساکنان این منطقه
را روشن تر سازد و به موضوع تاریخ گذاری دقیق روستای میمند کمک کند.» بررسی سنگ نگاره ها در جهان جزو رشته های مهم
باستان شناسی محسوب می شود که در کشورهایی نظیر استرالیا و کشورهای اروپایی
طی چندین سال گذشته مطالعات ویژه ای را در این زمینه در محوطه های مختلف
انجام داده اند. در بخش های مختلف کشور ایران به خصوص در مناطق کوهستانی
سنگ نگاره های بسیار زیادی شناسایی شده که تاکنون به علت نبود امکانات و
تخصص های ویژه تحقیقات گسترده ای در این زمینه انجام نگرفته است.1 لورواگوران
باستان شناس ایتالیایی با توجه به سنگ نگاره های یافته شده قدمتی در حدود 6
تا 12 هزار سال برای تمدن میمند پیش بینی کرده است.2 براساس یک نظریه، با توجه به مستندسازی سنگ
نگارههایی در 8 کیلومتری جنوب میمند که در بیشتر آنها نقش شکار دیده
میشود و توسط یک هیئت فرانسوی حدود 35 سال پیش انجام شد، قدمت این روستا
12 هزار سال تخمین زده شده است.3 جهت اطلاعات
بیشتر به کتاب : موزه های سنگی هنرهای صخره ای ( سنگ نگاره های ایران)
اثرنگارنده مراجعه نمایید.
1 - -http://www.chn.ir/shownews.asp?no=10733میراث
فرهنگی خبر تهران- 17/ 3/83 زهرا کشوری 2- همان منبع 3 - خبر گزاری کار ایران 12 / 6 /84 - 40/10 | 
