ويژگيهاي جغرافيايي، تاريخي، سياسي و اداري شهرستان مياندوآب:

ويژگيهاي سياسي و اداري شهرستان مياندوآب :
اين شهرستان در 164 كيلومتري جنوب‌شرقي مركز استان آذربايجان‌غربي (اروميه) و بين شهرستان‌هاي بوكان و مهاباد و شاهين‌دژ و ملكان واقع گرديده است. و آب‌هاي درياچه اروميه شمال‌غربي آن را تشكيل مي‌دهد و حدود شمالي آن مرز مشترك آذربايجان‌شرقي را دربر مي‌گيرد و داراي سه بخش به نامهاي مرحمت‌آباد، مركزي و باروق و 11 دهستان مي‌باشد، بخش مرحمت‌آباد با دهستانهاي مرحمت‌آباد شمالي و مرحمت‌آباد مياني، بخش مركزي با دهستانهاي زرينه‌رود، زرينه‌رود جنوبي، زرينه‌رود شمالي، مرحمت‌آباد، مرحمت‌آبادجنوبي، مكريان شمالي و ... .
بخش باروق با دهستانهاي باروق، آجرلوي شرقي و آجرلوي غربي .

ويژگيهاي جغرافياي طبيعي شهرستان مياندوآب :
ـ موقعيت، حدود و وسعت شهرستان مياندوآب :
شهرستان مياندوآب با وسعت 223300 هكتار حدود 18/4 درصد از سطح استان را به خود اختصاص مي‌دهد. اين شهرستان در محدوده ارتفاع 1000 تا بيش از 2000 متر از سطح دريا مي‌باشد. از سطح
شهرستان 33/11 درصد را تپه‌ها و 67/88 درصد بقيه را اراضي دشتي، سيلابي و ... تشكيل مي‌دهند و از نظر موقعيت جغرافيايي در 46 درجه و 6 دقيقه طول جغرافيايي و 36 درجه و 46 دقيقه عرض جغرافيايي قرار گرفته است.

ـ كوههاي شهرستان مياندوآب :
شهرستان مياندوآب از نظر توپوگرافي، تپه ماهوري و جلگه‌اي است. بجز در شرق مياندوآب در دامنه‌هاي سهند درآن واقع است اكثراً تپه ماهوري و هرچه به طرف شهر مياندوآب نزديك مي‌شويم از ارتفاع آنان كاسته مي‌شود.
بلندترين ارتفاع كوه‌هاي مرز آذربايجان‌شرقي و غربي در محل ربط با ارتفاع 2832 متر است و كوههاي جان‌آقا، عثمان اولن، آيدشه و ارتفاعات نوروز لو (سد انحرافي نوروزلو در پاي اين كوه بر روي زرينه‌رود احداث شده) 1450 متر ارتفاع دارند. همچنين كوه قشلاق‌لو با ارتفاع 1370 متر و ارتفاعات خطايي در اطراف تالاب چنگيزگلي با ارتفاع 1450 متر و كوه تلخاب يا قزل كوه در حد فاصل مهاباد و مياندوآب با ارتفاع 1645 متر مي‌باشد.

ارتفاعات نوروزلو شهرستان مياندوآب
ـ دشت‌هاي شهرستان مياندوآب
در شهرستان مياندوآب، دشت مياندوآب‌غربي، مياندوآب شرقي و باروق واقع شده است كه در مورد اين دشتها توضيحاتي ارائه مي‌گردد.

نقشة پراكنش دشتهاي جنوب استان

ـ دشت مياندوآب‌غربي :
دشت مياندوآب‌غربي مساحتي برابر 47100 هكتار دارد و در جنوب درياچه اروميه واقع شده و داراي 75 پارچه آبادي مي‌باشد. عمده‌ترين محدوديتهاي اراضي قابل كشت آبي در اين دشت مربوط به مسائل شوري، ماندابي و عوامل كيفي خاك است.
رودخانه سيمينه‌رود در محل ساري قميش از دشت حاجي‌آباد خارج شده و به دشت مياندوآب‌غربي وارد مي‌شود و اين دشت را آبيلري مي‌كند.

ـ دشت مياندوآب‌شرقي :
دشت مياندوآب‌شرقي با مساحتي 32300 هكتار در جنوب و جنوب‌شرقي درياچه اروميه قرار گرفته است. آب زرينه‌رود كه زه‌كش اصلي اين دشت را تشكيل مي‌دهد در محل سد نوروزلو ذخيره شده و بصورت منظم مورد استفاده مصارف كشاورزي اراضي آبخور در پايين‌دست قرار مي‌گيرد.

ـ دشت باروق :
دشت باروق با مساحت 14200 هكتار در شمال دشت شاهين‌دژ و جنوب‌شرقي درياچه اروميه قرار گرفته است. عمده‌ترين محدوديت اراضي قابل آبياري اين دشت محدوديت از نظر جنس خاك و توپوگرافي مي‌باشد. محصولات كشاورزي اصلي در كشت آبي‌گندم و جو و در كشت ديم نيز گندم و جو مي‌باشد. از نظر آب سطحي قوري چاي رژيم اصلي اين دشت به حساب مي‌آيد. از آب زرينه‌رود نيز به وسيله سد انحرافي نوروزلو براي آبياري زمين‌هاي دشت باروق استفاده مي‌شود. ضمناً از آبهاي زيرزميني نيز در اين دشت استفاده مي‌گردد.
ـ دره‌هاي شهرستان مياندوآب :
در شهرستان مياندوآب دره‌هاي دلمه و دره‌ علي‌يار و قابل اهميت و مورد توجه و علاقه و گردشگران و علاقمندان به طبيعت است:

از دره‌هاي زيباي شهرستان مياندوآب

ـ دره دلمه :
دره دلمه كه در پايين‌دست سد انحرافي نوروزلو قرار گرفته به لحاظ گزستان‌هاي ساحل رودخانه و خوش آب و هوا بودن آن مورد توجه گردشگران طبيعت و علاقمندان به صيد تفريحي است.
ـ دره علي‌يار :
دره علي‌يار كه در مسير مياندوآب به شاهين‌دژ واقع شده به لحاظ چمن‌زارهاي اطراف بيشتر مورد توجه شهروندان مياندوآب قرار مي‌گيرد.

ـ منابع آب شهرستان مياندوآب :
منابع آب شهرستان مياندوآب را در سه بخش آب‌هاي سطحي (رودخانه‌ها)، آب‌هاي زيرزميني (چشمه‌ها، قنوات و چاه‌ها) وآبهاي راكد(تالابها، درياچه‌ها) بررسي مي‌نماييم.

ـ آبهاي سطحي شهرستان مياندوآب :
ـ رودخانه ها :
رودخانه‌هاي شهرستان مياندوآب از رودخانه‌هاي دائمي و پرآب حوزه آبريز درياچه اروميه بوده و از كوههاي كردستان و زمزيران و شاخه‌هايي از آن از حد مرزي استان آذربايجان‌غربي با استان زنجان و استان آذربايجان‌شرقي (سهند) سرچشمه مي‌گيرند و در جهات شمال به جنوب و شرقي به غربي شهرستان جاري هستند و در قسمت‌هاي عليا از قعر دره‌هاي عميق مي‌گذرند كه طرفين آنها را كوههاي مرتفعي احاطه كرده است و در قسمت سفلي با بستر عريض متوجه درياچه اروميه مي‌شوند، رودخانه‌هاي جاري اين شهرستان عبارتنداز:

رودخانه‌هاي شهرستان مياندوآب

ـ رودخانه زرينه‌رود (جغاتوچاي)
اين رودخانه با طول حدود 240 كيلومتر يكي از پرآب‌ترين رودخانه‌هاي حوزه آبريز درياچه اروميه مي‌باشد كه از كوههاي چهل چشمه كردستان و قره الياس بين سقز و بانه با نام «چم سقز» سرچشمه مي‌گيرد. اين رودخانه از مجموعه‌اي از سرشاخه‌هاي دائمي، فصلي و سيلابي تشكيل مي‌شود. و 3 شاخه اصلي به نامهاي ساروق چاي، خرخره چاي، سقز چاي و زرينه‌رود كه در سد شهيدكاظمي بوكان به هم پيوسته و با ادامه مسير پس از دريافت شاخه‌هاي هولاسو و آجرلو و شاخه‌هاي فصلي متعدد به طرف درياچه اروميه سرازير مي‌گردد.
اين رودخانه در جهت جنوب به شمال به موازات رودخانه سيمينه‌رود جريان دارد، و در طول مسير خود از شهرستان شاهين‌دژ و مياندوآب مي‌گذرد و در جنوب درياچه ضمن تشكيل يك دلتاي وسيع به عرض
حدود 10 كيلومتر كه در مراتع پرآبي باتلاقي است در محل روستاي پاييني و قلعه به درياچه اروميه مي‌ريزد. بر روي اين رودخانه سد شهيدكاظمي احداث شده كه از نظر ارتفاع از سد ارس مرتفع‌تر و از نظر اهميت بعد از سد مزبور قرار دارد. اين سد حدود 70 كيلومتر با مياندوآب فاصله دارد. سد انحرافي نوروزلو در حدود 10 كيلومتري مياندوآب، آب مورد نياز كشاورزي دشت مياندوآب و قسمتي از دشت‌هاي بناب و ملكان را تأمين مي‌نمايد. ضمناً در سالهاي اخير قسمتي از آب مشروب شهر تبريز و آذرشهر و چند شهر ديگر آذربايجان‌شرقي از آب اين سد تأمين مي‌شود. سطح حوزه آبريز رودخانه زرينه‌رود 7160 كيلومتر مربع بوده و در سال آبي 1378 ـ 1379 حداكثر دبي لحظه‌أي 5/99 مترمكعب در ثانيه و مجموع دبي سالانه 859/447 ميليون مترمكعب برآورد گرديده است.

ـ سيمينه‌رود ( تاتائو ) :
سرشاخه‌هاي اصلي اين رودخانه از دامنه‌هاي شمالي كوههاي زمزيران و خسرو و ابراهيم جلال و مام سور سرچشمه مي‌گيرند. ودر امتداد كلي جنوب به شمال جريان يافته پس از مشروب نمودن اراضي زير كشت كناره‌هاي خود به يكديگر مي‌پيوندد و به رودخانه سيمينه‌رود را تشكيل مي‌دهند. سيمينه‌رود پس از مشروب كردن دشتهاي مسير خود در امتداد جنوب به شمال، در جنوب‌غربي شهر مياندوآب به سمت شمال‌غربي تغيير مسير داده و پس از عبور از ميان دشت مياندوآب‌غربي، به باتلاق‌هاي حاشيه جنوبي درياچه اروميه وارد مي‌شود. از سرشاخه‌هاي پرآب سيمينه‌رود مي‌توان به شاخه‌هاي زنبيل و حمزه‌آباد اشاره كرد. سطح حوزه آبريز آن 31/24 كيلومترمربع و در سال آبي 1378 و 1379 حداكثر دبي لحظه‌اي 9/135 مترمكعب در ثانيه و مجموع دبي سالانه 136/96 ميليون مترمكعب برآورد شده است.

ـ رودخانه ليلان‌چاي:
رودخانه ليلان چاي ازشاخه‌هاي فرعي زرينه‌رود است كه از ارتفاعات جنوبي سهند سرچشمه گرفته و در مسير خود 40 كيلومتر از جنوب به سوي حنوب‌غربي تغيير مسير مي‌دهد. دبي ساليانه رودخانه در حدود 454 ميليون مترمكعب (ميانگين چهارساله ( 49ـ45 )) مي‌باشد. جريان آب اين رودخانه در زمستان اكثراً يخ مي‌زند و قابل اندازه‌گيري نمي‌باشد و حوزه اين رودخانه تماماً داراي ارتفاع كمتر از ساير شاخه‌هاي فرعي زرينه‌رود است و در محل پايين كارخانه قند مياندوآب به رودخانه زرينه‌رود منتهي مي‌گردد.

آبهاي زيرزميني شهرستان مياندوآب :
آبهاي زيرزميني شهرستان مياندوآب را در سه بخش چشمه‌ها، قنوات و چاهها مورد بررسي قرار مي‌‌دهيم.

ـ چشمه‌ها و قنوات شهرستان مياندوآب :
چشمه‌هاي اين شهرستان اغلب در مناطق كوهستاني ظاهر گرديده‌اند و بهره‌برداري از آب زيرزميني از طريق چشمه و قنات مرسوم نمي‌باشد.

ـ چاههاي شهرستان مياندوآب :
در شهرستان مياندوآب تعداد 2538 حلقه چاه وجود دارد كه مجموع تخليه سالانه اين تعداد چاه در سال آبي 1380 ـ 1379 به ميزان 625/124 ميليون مترمكعب بوده است. از مجموع چاههاي مذكور تعداد 133 حلقه چاه عميق با تخليه سالانه 268/21 ميليون مترمكعب و تعداد 2405 حلقه چاه نيمه عميق با تخليه سالانه 268/21 ميليون مترمكعب و تعداد 2405 حلقه چاه نيمه عميق با تخليه سالانه 357/103 ميليون مترمكعب مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.
بطوركلي عمق متوسط سطح ايستايي آبهاي زيرزميني سطحي در بيشتر نقاط كمتر از 2 متر و سفره‌هاي آب زيرزميني عميق مياندوآب با عمق متوسط 90 متر و حداكثر عمق سفره 120 متر مي‌باشد سطح اين سفره 1100 كيلومترمربع و حجم مفيد آن 2 ميليارد مترمكعب مي‌باشد. شيب و جهت جريان آب سفره مذكور از جنوب به شمال و به سمت درياچه اروميه است و هدايت الكتريكي آب سفره زيرزميني عميقي دشت مياندوآب 5000 ـ 500 ميكروموس بر سانتيمتر مي‌باشد.

ـ آبهاي راكد شهرستان مياندوآب :
آبهاي راكد شهرستان مياندوآب در سه بخش سدها، تالاب‌ها و درياچه‌ها بررسي مي‌نماييم.

ـ تالابهاي شهرستان مياندوآب :
ـ تالاب چنگيزگلي :
تالاب چنگيزگلي در حد فاصل سه روستاي سبز، قره‌گول و خطايي در جنوب مياندوآب قرار دارد. موقعيت جغرافيايي آن در َ4 ، ْ46 طول‌شرقي وَ52 ، ْ36 عرض شمالي است اين تالاب در زمره تالابهاي بوجود آمده در اراضي طغياني شاخه‌هاي سيمينه‌رود بوده و همچنين از تجمع هرزآبهاي تپه ماهوري جنوب و غرب روستاي خطايي تشكيل مي‌شود كه چند چشمه كوچك نيز در كنار اين تالاب ديده مي‌شود. تالاب چنگيزگلي در حدود 12 كيلومتري جنوب و غرب شاخه اصلي سيمينه‌رود قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دريا 1290 متر است. و در جنوب و جنوب غرب توسط خط ميزان منحني 1300 متر محاط شده است. بيشترين طول و بيشترين عرض آن حدود 5/3 كيلومتر است. سطح آن متغير است و برحسب پرآبي يا كم آبي داراي نوسان است و اين نوسانات در بخش تمامي آن محسوس مي‌باشد و چون بخش جنوبي آن بوسيله تپه‌هايي محاط شده است كم و بيش مرز پايداري در اين قسمت است. شبكه‌هاي كانال آبرساني و زهكشي حوزه سيمينه‌رود دراين ناحيه گسترش يافته است و يكي از شاخه‌هاي زهكشي مستقيماً از حاشيه تالاب حفر شده و موجبات زهكشي آب تالاب را فراهم آورده است تالاب چنگيزگلي تالاب فصلي است راههاي دسترسي به اين تالاب از جاده احداث شده در حاشيه زهكشي و راههاي فرعي روستاهاي قره‌گل، خطايي و سبزي است.

تالاب چنگيز گلي در فصل پرباران

ـ سدهاي شهرستان مياندوآب :
در محدوده اين شهرستان يك سد انحرافي بنام نوروزلو (سدانحرافي نوروزلو) احداث شده است. اين سد در 15 كيلومتري جنوب‌شرقي مياندوآب در جوار قريه نوروزلو واقع گرديده است. اين سد داراي 510 متر طول تاج و 16 متر عرض تاج بوده و ارتفاع آن 6 متر مي‌باشد. سطح درياچه پشت آن به 1000 هكتار مي‌رسد.
آب اين سد توسط كانال‌هاي شرق و غرب احداثي دشت مياندوآب را آبياري مي‌كند و حدود سه سال است كه قسمتي از آب شرب تبريز و بناب و آذرشهر و چند شهر آذربايجان‌شرقي از اين سد تأمين ميگردد.

نمايي از سد نوروزلو و چشم‌انداز زيباي آن

ـ درياچه ها :
اين شهرستان در حريم اروميه واقع شده است كه در اين زمينه در بخش اروميه مطالبي ارائه گرديده است.

زمين‌شناسي شهرستان مياندوآب :
طبق نقشه زمين‌شناسي ايران تشكيلات زمين‌شناسي اين منطقه بشرح زير است:
تشكيلات دوران چهارم عمدتاً بصورت رسوبات جديد تراسهاي قديمي و چين خورده در دشت‌هاي اطراف مسير رودخانه زرينه‌رود و سيمينه‌رود است كه از شمال به جنوب گسترده مي‌باشد.

ـ لرزه خيزي :
براساس آخرين نظريات علمي در تقسيم‌بندي استان آذربايجان‌غربي برحسب پيش‌بيني احتمال وقوع زلزله محدوده شهرستان مياندوآب از نواحي بدون تخريب مي‌باشد.

وضعيت قرارگيري شهرستان مياندوآب در نقشة پهنه‌بندي زلزله

خاك‌شناسي شهرستان مياندوآب :
خاكهاي مطالعه شده در اين شهرستان عمدتاً جزء خاكهاي كلاسهاي III و II است كه در بخش‌هاي مرتفع‌تر عمق خاك كم و در بخش‌هاي مسطح خاك‌ها نيمه عميق تا عميق هستند. به دليل وجود عوامل بازدارنده گوناگون سطح شهرستان براي كاربري‌هاي زراعت آبي 75 درصد از وسعت شهرستان محدوديت شديد، 15 درصد محدوديت كم و 10 درصد محدوديت خيلي كم دارند. براي كاربري ديم 69 درصد از مساحت شهرستان محدوديت شديد، 2 درصد محدوديت زياد و 29 درصد محدوديت متوسط دارد و براي كاربري مراتع و چراگاه 88 درصد از مساحت شهرستان محدوديت شديد، 6 درصد محدوديت زياد و 6 درصد محدوديت متوسط دارد.

پوشش گياهي شهرستان مياندوآب :
ـ جنگل‌ها :
پوشش گياهي غالب اين شهرستان عمدتاً مرتعي بوده و جنگل در اين شهرستان مشاهده نمي‌گردد. ولي آثار جنگل بصورت تك درختي در دره بالامو و آيديشه هنوز هم در منطقه وجود دارد. از آن جمله گونه‌هاي زالزالك، بادام كوهي و ارجنگ در مناطق مذكور قابل ذكر است. بعلاوه گزستان‌هاي سواحل زرينه‌رود و پشت سد انحرافي نوروزلو و سواحل درياچه اروميه حدفاصل مصب سيمينه‌رود و زرينه‌رود كه بصورت كمربندي حايل ميان زمينهاي زراعي و زمينهاي پست و شوره‌زار سواحل درياچه اروميه است ديده مي‌شود.
ـ مراتع :
پوشش گياهي غالب در شهرستان مياندوآب پوشش مرتعي است و از وسعت 223300 هكتاري شهرستان 13/25 درصد به مراتع اختصاص يافته است. مراتع اين شهرستان همانند ساير مراتع استان از نظر ظاهري به مراتع خوب و متوسط و فقير تقسيم مي‌شوند كه در فصل چرا در ييلاق و قشلاق مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.

پوشش گياهي غالب در شهرستان مياندوآب پوشش مرتعي است

بررسي وضعيت طبيعي شهرستان مياندوآب از لحاظ زيست محيطي و بررسي عوامل آسيب و تخريب:
كوهها و دشتها :
انسان براي ادامه حيات و زيست نيازهاي خود را از محيط اطراف اخذ مي‌نمايد كه در اينصورت ناخواسته بر محيط زيست اطراف خود اثر مي‌گذارد كه تأثيرات منفي دخالتهاي انساني بصور مختلف در سطح شهرستان از جمله در كوهها و دشت‌ها بروز نموده‌اند. زيستگاههاي موجود در اين مناطق در اثر اين دخالت‌هاي بي‌رويه به جزاير كوچك تقسيم شده و نابودي حيات‌وحش را بدنبال داشته است از طرفي ايجاد زهكشي‌هاي متعدد در دشت مياندوآب موجب از بين رفتن زيستگاههاي آبي گرديده است.

ويژگيهاي جغرافيايي، تاريخي، سياسي و اداري شهرستان مياندوآب:

مطالب مشابه :

شهرستان میاندو آب

ويژگيهاي جغرافيايي، تاريخي، سياسي و اداري شهرستان مياندوآب:

منطقه جغرافیایی

تاریخ میاندواب