انواع كتابخانه‌ها و اصول طراحی کتابخانه

انواع كتابخانه‌ها
ميزان فضاهاي كتابخانه
عوامل مؤثر بر تخصيص ميزان فضاهاي كتابخانه عبارتند از حجم مواد ومتون و
بخصوص كتابها، ميزان سطح كه در كتابخانه اشغال مي‌كنندو ميزان جمعيت كتابخانه كه از طريق ميزان گردش كتابها در سال تعيين مي‌گردد.
فضاي مورد مياز براي محاسبه زيربناي يك كتابخانه طبق فرمولي بنام VSCاستاندارد IFLAبه دست مي‌آيد
(110 / تعداد كتابها) + (مقدار محلهاي نشستن + 72/3) + (430 / گردش كتابها)مثلا براي جا دادن 110 كتاب يك متر مربع در نظر گرفته مي‌شود. محل نشستن يك خواننده 72/3 متراست.

ابعاد و استانداردهاي پيشخوان و برگه دان
حداكثر ارتفاع قفسه‌هاي فهرست معمولا به اندازه ارتفاع 6 كشو است و در هر كشو نيز در حدود 100 كارت جاي مي‌گيرد.
فهرست معمولا در ارتباط مستقيم با ميز امانت و ميز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه‌اي از كتابهاي مرجع عمومي يا موارد استفاده همگاني نيز قرار مي‌گيرند. از اين رو محل قرار‌گيري فهرستها معمولا فضايي باز است كه در نزديك ورودي قرار دارد و بوسيله رديفهايي از قفسه‌هاي فهرستها و پيشخوان بررسي و جستجو كشوها تشكيل شده است. وسعت چنين محلي براي 4 رديف قفسه‌هاي دو طرفه در حدود 12 متر مربع برآورد مي‌شود.
وضعيت قفسه‌هاي استاندارد
عمق قفسه‌ها: در اغلب كتابخانه‌ها حداقل 90% كتابها داراي عرضي كمتر از 230 ميلي‌متر هستند و عملا مي‌توان قفسه‌هاي با عمق 230-200 ميلي‌متر را استاندارد كرد. در صورت بكارگيري قفسه‌هاي دو طرفه با عمق 450 ميلي‌متر حتي صرفه‌حويي بيشتري در فضا به عمل مي‌آيد.
چنانچه نگهداري كتابهايي با ابعاد كمي بزرگتر مورد نظر باشد عمق 490 ميلي‌متر جوابگوست. طبق يك قاعده تجربي در يك كتابخانه 80% قفسه‌ها 200 ميلي‌متري، 15% آنها 250 ميلي‌متري و 5% باقيمانده 30 ميلي‌متر هستند.
طول قفسه‌ها:طول استاندارد سالها برابر 1940 ميلي‌متر بوده است. زيرا كه پذيرفته شده بود كه چشم خواننده توانايي دربرگرفتن بيش از اين اندازه در يك نگاه ندارد. مطالعات بعدي اندازه بزرگتر تا 2220- ميلي‌متر را نيز تاييد كرد.
ارتفاع قفسه‌ها:ارتفاع كتابها بر فاصله ميان طبقات و در نتيجه تعداد طبقات تاثير مي‌گذارد. در اكثر كتابخانه‌ها حداقل 90% كتابها را مي‌توان در طبقات مركز تا مركز 280 ميلي‌متر جاي داد. به اين ترتيب 7 طبقه و يك پاخور 150 ميلي‌متري مجموعا ارتفاع 2120 ميلي‌متر را براي قفسه‌ها به وجود مي‌آورند كه بالاترين قفسه در ارتفاع 1830 ميلي‌متري با دسترسي آسان قرار مي‌گيرد. در مورد معلولين ارتفاع مناسب و دسترسي 1370 ميلي‌متر براي زنان و 1500 ميلي‌متر براي مردان است. پايين‌ترين طبقه در ارتفاع 300 ميلي‌متري است و چهار طبقه 280 ميلي‌متري (300 ميلي‌متري) به درون آن مي‌باشد.
استاندارد ميزها:
ميزها از جمله مهمترين وسائل فضاهاي مطالعه هستند.
ميزهاي يك نفره: رقم قابل قبول براي اين ميزها 900×600 ميلي‌متر مي‌باشد. اين رقم گاهي براي راحتي بيشتر خواننده تا يك متر نيز افزايش مي‌يابد. اگر چه جذابيت بيشتري دارند ولي جاي زيادي اشغال مي‌كنند.
ميزهاي 2 نفره:ميزهاي 2 نفره‌اي كه از هم جدا نشده‌اند ظاهرا براي خوانندگاني كه روبروي هم قرار مي‌گيرند جذابيت چنداني ندارند ولي در صورت قرارگيري در يك سمت ابعاد پيشنهادي 900×120 ميلي‌متر مي‌باشد.
ميزهاي طولاني:ميزهاي طولاني قابليبت جاي دادن 4 تا 12 نفر را دارند. ميزهاي 4 نفره از بروز شلوغي جلوگيري كرده و در عين حال نحوه قرارگيري آنها جذاب و انعطاف‌پذير نيز مي‌باشند. عرض آنها نبايد از 1200 ميلي‌متر كمتر باشد. فضاي جانبي ميان خوانندگان نيز لازم است حداقل 900 ميلي‌متر باشد. بين ميزهاي موازي بايد حداقل 1800 ميلي‌متر فاصله پيش‌بيني شود. در عين حال نبايد در انتهاي اين ميزها محلي را براي نشستن در نظر گرفت.

نورپردازي
نورپردازي بايد فضائي راحت براي مطالعه را به وجود آورد. موجب خيرگي و خستگي نشود، ميزان گرما را افزايش ندهد و به جلوه ساختمان بيفزايد، جهت برآوردن موارد ذكر شده دو نوع نور وجود دارد: نور مصنوعي و نور طبيعي.
نور پروژه هم از نور طبيعي و هم از نور مصنوعي سقفي استفاده شده است.

روشنایی توصیه شده:
اتاق‌هاي مطالعه (روزنامه و مجلات) 200
ميزهاي مطالعه (كتابخانه‌هاي اماني) 400
ميزهاي مطالعه (كتابخانه‌هاي مرجع) 600
پيشخوان‌ها 600
مخزان بسته 100
صحافي 600
فهرست‌بندي طبقه‌بندي و اتاق‌هاي مخزن 400

آكوستيك
هيچ استاندارد مشخصي در مورد آكوستيك كتابخانه وجود ندارد اما اغلب حد تراز صداهاي داخلي را 50 دسيبل (dB)تعيين مي‌كنند.
تهويه مطبوع
به منظور ايجاد بهترين شرايط براي نگهداري مواد و فنون فضا بايد عاري از هر گونه گرد و غبار اعم از گاز، مايع و اسيد باشد و دما و رطوبت تحت كنترل باشد، چنين شرايطي تنها با نصب دستگاه كامل تهويه مطبوع امكان‌پذير است.

گالري‌ها
ساختار عمومي گالري‌ها
فضاي نمايشگاه بخش مهمي در اين مجموعه به شمار مي‌رود كه خصوصيات آن بر مجموعه تاثير مي‌گذارد.
تجربه فرد از فضاي سه بعدي نمايشگاه نتيجه يك ادراك سريع است. اين ادراك در محيطي با ساختار روشن، آسان‌تر و با خستگي كمتر به دست مي‌آيد تا در فضائي كه تركيب ضعيف و ناخوانايي دارد. نمايشگاه نوع خاصي از فضا است كه در آن علاوه بر رابطه انسان –فضا يك رابطه پيچيده بين فضا و شيء وجود دارد. در قسمتهايي از نمايشگاه كه داراي مجموعه‌هاي نمايشي ثابت است. معماري را مي توان تا حد امكان با اشياء تطبيق داد ولي در قسمتهاي قابل انعطاف، اين امر فقط از طريق تزئينات و تمهيدات فراوان عملي است.

ترتيب قرارگيري اشياء
ترتيب اشياء نمايشي به بازديدكنندگان و خصوصيات اشياء نمايش بستگي دارد.
رابطه بازديدكننده و شيء نمايشي به شرح زير است:
1- هر چه نسبت بازديدكنندگان به اشياء نمايشي كمتر باشد. امكان تمركز و اينكه هر بازديدكننده بتواند آزادانه با شي نمايشي ارتباط برقرار كند، بيشتر مي‌شود.
2- در يك بازديد گروهي تماس نزديك با شيء نمايشي بدون ايجاد زحمت براي ساير اعضا گروه ممكن نيست. بازديدكنندگان بايد به ترتيبي گرداگرد شيء نمايشي قرار بگيرند كه همگي فاصله‌شان تا آن مساوي باشد.

نورپردازي گالري‌ها
الف) نورپردازي طبيعي (نور روز):به دلايل اقتصادي، فيزيولوژيكي و تنوع، اين نوع نورپردازي هنوز بهترين وسيله روشنايي است و اگر مسائل حفاظتي اشياء اجازه دهد ارجحيت، نور روز است. جهت نور ممكن است از بالا (عمودي) يا از پهلو (افقي) باشد. مدتهاست كه ارزش نورپردازي از بالا در طراحي موزه‌هاي استفاده مي‌شود كه امتيازات آن عبارتند از:
الف- نورپردازي از بالا روشي است راحت‌تر و ثابت‌تر در نورپردازي و كمتر در معرض موانع جنبي در داخل و خارج از بنا مانند ساختمانهاي ديگر و درختان قرار مي‌گيرد.
ب- نوري كه از بالا به تصاوير يا ساير اشياء به نمايش گذارده مي‌تابد، قابل تنظيم است و تامين نور كافي و يكنواخت آن ديدي بسيار مناسب با حداقل بازتاب يا انحراف به وجود مي‌آورد.
ج- امكان به نمايش گذاشتن اشياء بيشتري را در فضاي نمايشگاه امكان‌پذير مي‌سازد.
د- با توجه به حذف پنجره‌ها و كاهش راههاي ارتباطي، فضاي نمايشگاه از امنيت بيشتري برخوردار شده و تمهيدات امنيتي نيز كاهش مي‌يابد.

ب) نورپردازي جانبي (افقي)
اينگونه نورپردازي از طريق پنجره‌ها و نورگيرهاي معمولي به اشكال و ابعاد مختلف و در مكانهاي مناسب در ديوارها انجام مي‌شود. پنجره‌ها و نورگيرها معمولا يا در ارتفاعي كه بازديدكننده قادر به ديدن محوطه بيرون باشد و يا در ارتفاعي بالاتر نصب مي‌شود. ديوارهايي كه پنجره‌ها با ارتفاع معمولي بر روي آنها نصب شده، غالبا بدون استفاده هستند و علاوه بر آن اشياء نمايشي كه بر روي ديوار مقابل اين پنجره‌ها نصب شده‌اند نيز به خاطر وجود نور از مقابل داراي انعكاس هستند كه مانع ديد كامل و روشن مي‌گردد. با اين وجود، اينگونه پنجره‌ها براي اشيايي كه روي ديگر ديوارها و در زاويه‌اي درست نسبت به منبع نور قرار دارند، نور مناسب و دلپذير به وجود مي‌آورند.
ج) نورپردازي مصنوعي
ملاحظات تكنيكي و مشكلات نگهداري مربوط به استفاده از نور مصنوعي از جمله عوامل
موثر بر كاهش كاربرد نور مصنوعي در فضاهاي نمايشگاهي بوده است. نور مصنوعي از منابع نقطه‌اي يا خطي تأمين مي‌گردد و از اين رو چون سطوح تعديل كننده شدت آن با نور فضا قابل مقايسه نيست، لذا دستيابي به شرايط مشابه نور روز نيز تا ميزان محدودي امكان‌پذير است.

حركت و دسترسي گالري‌ها
حركت و دسترسي قسمتي از امر ارائه و نمايش اشياء و عاملمهمي در سازماندهي فضائي نمايشگاه است. زيرا بطور نظري هيچ فضائي در منطقه نمايش اشياء منحصرا به رفت و آمد اختصاص نداشته و هيچ راهرو يا راه‌پله‌اي نبايد حركت سيال در اين منطقه را محدود كند. دستيابي به اين شرايط با اجتناب از مسائل روز امكان‌پذير است.
الف- اجتناب از محدوديتهاي با وقفه
ب- اجتناب از اختلاف سطوح زيا

تنظيم شرايط محيطي
رطوبت، دما و نور باعث فرسايش اشياء مي‌گردند، دماي 15 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 60% براي اكثر نمايشگاههاي مناسب مي‌باشد. رطوبت نسبي نبايد كم و زياد گردد و اين مساله با اشياء نمايشي ارتباط مستقيم دارد ولي در كل رطوبت نسبي 50% تا 65% توصيه مي‌گردد.
تهويه مطبوع
پيشرفتهاي فني در امر خلق يك محيط مصنوعي، اكنون به مرحله‌اي رسيده است كه امكان تامين مصنوعي شرايط جوي را به طور كامل فراهم ساخته است. در اين شرايط ثبات، انعطاف‌پذيري و نظم را مي‌توان در چهارجوب فضايي نمايشگاه تأمين نمود. از جمله ديوارهاي خارجي مي‌توانند كاملا بسته بوده و به خوبي عايق شوند و در صورت وجود اشعه‌هاي نامطلوب نور، مي‌توان آنها را دقيق‌تر از نور روز بررسي و درمان كرد.

آكوستيك
كنترل و طراحي آكوستيك بايد هماهنگ با ساير جنبه‌هاي طراحي ساختمان نمايشگاه
انجام شود. براي به حداقل رساندن نوفه‌اي كه ناشي از نواحي و وسايل پر سروصدا و شلوغ است، موقعيت ساختمان را بايد در محلي ساكت و آرام پيش‌بيني نمود. در صورتي كه يك منبع نوفه جهت‌دار در نزديكي ساختمان قرار گرفته باشد، مي‌توان از عملكردهاي مقاوم‌تر به عنوان مانع استفاده كرد و عملكردها حساس‌تر را در فاصله بيشتري از منبع نوفه قرار داد.
هماهنگي اصول آكوستيكي با خصوصيات معماري از يكسو مربوط به سبك معماري و سازماندهي فضايي آن مي‌باشد و از سوي ديگر نيازمند توجه به خصوصيات مربوط به طراحي فني ساختمان نمايشگاه قرار مي‌گيرد.
حريق
مقابله با حريق شامل مسئوليت حفظ متعلقات و حفاظت از بازديدكنندگان مي‌باشد. بديهي است نخستين اقدامات مقابله با آتش بايد با شناخت محل، خصوصيات مصالح ساختماني، مراقبت‌هاي لازم در بناهاي مجاور، انتخاب مصالح ساختمان مقاوم و پيشگيري لازم انجام پذيرد.
بهتر است از به كار بردن هر گونه ماده قابل اشتعال به منظور تزئين و پوشاندن ديوارها خودداري شود. دقت بسيار بايد به كار برد تا از اتصالات برق در سيستم‌هاي الكتريكي خودداري شود.

آمفي تئاتر
ساختار عمومي فضاهاي نمايشي
ساختار عمومي فضاهاي نمايشي مي‌بايد بر اساس سلسله مراتبي از فضاهاي عمومي (مانند كارگاههاي توليد نمايش و فضاي كارمندان) استوار گردد. و نحوه دسترسي به مجموعه فضاي نمايشي و تردد در فضاهاي داخلي ان با توجه به حريم محدوده فضايي بخشهاي مختلف آن انجام گيرد.
ساختار فضايي اينگونه ساختمانها را با توجه به اصول هدايت كننده فوق مي‌توان به دو عرصه بيروني و دروني تقسيم نمود.
الف) عرصه بيروني فضاي نمايشي: اين عرصه به طور كلي در ارتباط مستقيم با تماشاگران است
ب) عرصه دروني فضاي نمايشي:اين عرصه شامل كليه فضاهايي است كه مربوط به امور نمايشي و اداري مي‌شوند و از اين رو با كاركنان و بازيگران ارتباط مستقيم دارند.

انواع كتابخانه‌ها و اصول طراحی کتابخانه

مطالب مشابه :

استاندارد طراحی کتابخانه ها

معماری و طراحی کتابخانه 1

طراحی کتابخانه

طراحی, ضوابط و عکس در مورد کتابخانه ها

انواع كتابخانه‌ها و اصول طراحی کتابخانه

"طراحی کتابخانه"

استانداردهای طراحی کتابخانه

طراحی کتابخانه (ایده های جالب)

معماری و طراحی کتابخانه

طراحی کتابخانه ی شخصی