هواشناسی کوهستان

عوامل و فاکتورهای محلی موثر در اقلیم یک کوه

فاکتورهای محلی موثر در آب وهوا عبارتند از عرض و طول جغرافیایی و ارتفاع و دوری و نزدیکی از منابع آبی یا دریاها و شیبهای جنوبی و شمالی کوه بدلیل اختلاف تابش خورشید و گرمای حاصل از آن و نیز نحوه تعامل باد غالب یا کوهستان و توان ابر زایی باد بر روی کوه و نیز اختلاف ارتفاع در طرفین کوه از سطح هموار منطقه و عوامل اقلیمی مانند تغییرات شبانه روزی و فصل و سالانه دما و وزش باد و فشار هوا و میزان رطوبت نسبی و غیره می باشند. بنا بر این هر کوهستانی را می توان خود سیستمی علیحده از آب و هوا و اقلیم فرض نمود که تعامل اقلیمی و فاکتور های محلی آن را ایجاد کرده اند . بنابراین هیچ دو کوهستان مشابهی را نمی توان در یافت که دارای شرایط آب و هوا ی یکسان باشند . شرایط میانگین آب و هوایی معمولاً قابل گمانه زنی و ارزیابی است . اما شرایط جوی آب و هوایی و نیز شرایطی که که عوامل جوی دارای شدتی بیشتر از شرایط عادی اند را نمی توان همواره بدقت ارزیابی نمود بنابراین کوهستان دارای آب و هوایی پیچیده است که همواره باید آنرا جدی گرفت .

پدیده های جوی موثر بر سلامت انسان در کوهستان

الف – دامنه مطلوب دما در محیط 15 تا 25 درجه می باشد بدن انسان دمای 37 را برای کنترل خود ثابت نگه میدارد انسان به کمک پوشاک در دامنه گسترده ای از دماهای هوا کار و فعالیت می کند گستره دما در سطح کره زمین
از 50 – و 60- درجه تا 50 و 60 درجه بالای صفر در نواحی مختلف در تغییر اند در دماهای بسیار پایین و دمای بسیار بالا اصولاً جهان زیستی از بین میرود اماانسان با کمک تجهیزات و پوشاک مناسب با ایجاد گرمایش شرایط بسیار سخت را البته با صرف هزینه های بسیار زیاد برای خود فراهم میکند اما انسان کار و زندگی خود رابه آن نواحی از جهان که دارای نوسانات بسیار زیاد نیستند محدود نموده است و در شرایطی که دماها از 20- و 25- درجه برای مدت طولانی کمتر باشد و یا از 40 و 45 درجه برای مدت زمان زیادی بالاتر باشد توان تطبیق کاهش یافته و تنها با ایجاد تجهیزات خاص می توان به آن نواحی آب و هوایی رفت .ارتفاعات بیش از 3000 متر از سطح دریا را باید جزو نواحی خاص زمین بحساب اورد زیرا در این ارتفاعات دیگر شرایط میانگین آب و هوایی با اعتدال لازم برای زندگی خبری نسیت .

پدیده های سخت کوهستان

پدیده هایی چون توفان برف و کولاک ، طوفان یخ ، سیلها و رگبارها ی شدید ورعد وبرق ،هواهای بسیار سرد سرد باد ،گرمای خفقان آور مرطوب ،تغیرات شدید شبانه روزی دما، تابش زیاد خورشید ، آلبیدوسی برف توهم شهودی در کوهستان .و ...فعالیت فرد را در کوه می توانند بصورت جدی مختل نمایند.همه عوامل جوی دارای دامنه مطلوب زیستی اند که فراتر از آن دامنه شرایط نامطلوب و سپس خطرناک و مرگ آور را برای انسان ایجاد می نمایند و این امر که در کوهستان بدلیل تغییر سریع عوامل جوی با افزایش ارتفاع و نیز اثر ترکیبی عوامل جوی مانند اثر برف و با ،اثر باد و سرما و اثر غبار آب و گرما (در داخل دره ها ) و رعد وبرق این شرایط نا مطلوب و خطر ناک بسیار سریعتر از ارتفاعات کمتر بروز می نماید امری بدیهی است درثانی در ارتفاعات پایین و در شرایط عادی تر نیز گریزاز این شرایط نامطلوب بدلیل وجود سکونت گاههای مطمئن و تجهیزات فنی سریعاً امکان پذیر است اما این امکان در کوهستان به سادگی میسر نیست بنابراین ماهیت و دینامیک تغییرات نامنتظر عوامل جوی را همواره باید جدی گرفت وبرای مقابله بهنگام با آن باید آمادگی لازم را داشت .علاوه بر عوامل مستقیم جوی در کوهستان اثرات تبعی تغییرات عوامل جوی نیز در شکل سیل و بهمن ممکن است هر آن سبب ایجاد مشکلات عدیده ای گردند که بویژه رو در رو شدن با این دو پدیده ( مرگ آور و خطر ناک ) دارای احتمال زیاد مرگ و میر و تلفات انسانی است که ضرو رتاً باید از آنها اجتناب کرد .علاوه بر خطرات شناخته شده فوق در کوهستان ممکن است عوامل جوی یا ترکیب عوامل جوی بصورت بدیهی اتفاق بیافتد که کوهنورد بسادگی قادر به شناخت آنها نباشد . یکی از این پدیده ها اتفاق باران یخزده ( Freezing rain) است باران یخزده حاصل انجماد آنی آب محتوی در هواست که در اصل دمای آن زیر صفر و اغلب در محدوده 10- و 20- بوده اما بدلیل عدم وجود هسته های انجماد در هوا بصورت آب تاخیر در انجماد باقی مانده است . این پدیده که مختص سطوح فوقانی جو است در سطوح فوقانی جو زمین عادی بوده اما در سطح زمین پدیده ای نادر بحساب می آیند وزش باد قطرات آب تاخیر در انجماد را به سطوح واشیاء در واقع در سطح زمین منتقل نموده . و این قطرات بلافاصله و سریعاً به هر جسمی که برخورد نمایند روی آن ب چسبیده و لایه ای از یخ سفت را روی ان ایجاد می نمایند. بصورتیکه جدا کردن یخ بسادگی میسر نیست . همراه با آب بخار آب موجود در جو بافرایند چگالش یعنی تبدیل از بخار به یخ را انجام داده و حجم یخ ایجاد شده را بیشتر می نماید در توفان باران ها ی یخی بدین ترتیب وزن اجسام بسرعت با افزودن لایه یخ افزایش یافته و شاخه های درختان و سیم های انتقال برق شروع به شکستن و بریده شدن می نمایند و بطور مثال یخ ایجاد شده بر روی شیشه ماشینها را با چکش نیز نمی توان جدا نمود . این پدیده هر چند در سطح زمین نادر است و فقط در عرضهای شمالی گاهی اتفاق می افتد ( توفان1998 کانادا که منجر به فلج شدن بخش وسیعی از کاناداگشت – توفان یخی که در ژانویه 1998 شمالشرق آمریکا و جنوب شرق کانادا را در برگرفت حدود 7 میلیارد دلار خسارات برجای گذاشت .—اما در ارتفاعات 3000 متر به بالا فراوانی وقوع آن افزایش یافته و باید بصورت جدی از آن احتراز نمود.

همچنین یک پدیده اپتکی دیگر وجود دارد ک ممکن است موجب گمراهی کوهنوردان گردد هرچند شناخت همه پدیده های اپتکی برای کوهنوردان مفید است اما بدلیل گستردگی این پدیده ها و بویژه پدیده های حاصل از تعامل نور و کریستالهای یخ موجود در جو بصورت کریستالهای ابرها و کریستالهای شناور در جو و نادر بودن بسیاری از این پدیده ها و در عرض پایین شناخت همه آنها در شرایط عادی برای کوهنوردان میسر نیست و نوعی آموزش در این ارتباط مفید بنظر می رسد یکی از این پدیده ها پدیده fata است این پدیده عکس پدیده سراب بوده که در سطح زمین شناخته شده است در سطح زمین وجود لایه گرم در سطح زمین و لایه خنک هوادر بالاتر از این لایه گرم موجب ایجاد سراب و دور بنظر رسیدن اجسام می گردد.اما در سطوح فوقانی در اختلاف دمای بسیار زیاد یعنی لایه های چسبیده به برف و یخ کوهستان با دمای هوای بالاتر از آن سبب ایجاد دو لایه از هوا با چگالی متفاوت شده که انعکاس تابش خورشید در آن سبب ایجاد پدیده fata و پدیده های مشابه نوری می گردد که حاصل آن بزرگنمایی ابعاد اجسام و یا حتی واژگون بنظر رسیدن اجسام و کوهها قله ای که همواره برای کوهنورد دارای ابعاد معمولی و منتظر بود به ناگاه تغییر بعد و مسافت داده و این پدیده افراد کم تجربه را دچار توهم و اشتباه در محاسبه موقعیت نمود که ممکن است حتی ترس و وحشت از گم شدگی یا عدم شناخت علت تغییرات گردد همه این مقدمات برای اثبات این موضوع بود که موضوعی بنام هواشناسی کوهستان وجود دارد . با توجه به رویکرد جدید انسان ها برای استفاده مفید از ورزش در کوهستان و عمومی شدن این استقبال علاوه بر آموزشهای دیگر در زمینه های تمرینهای بدنی ، تغذیه ، تجهیزات ، توانایی برای افزایش بخش مهم تجربه و جمع بندی تجربیات همچنین آموزشهای هواشناسی که در واقع چکیده تجربیات وسیع انسان است به کوله بار تجربیات کوهنورد افزوده گردد.هر کوهی هواشناسی خود را دارا است به همین دلیل امروزه سرویسهای ویژه کوهها بصورت انفرادی برقرار شده است و سایت های متعدد ی به ارائه اطلاعات مربوط به کوهها اقدام می نمایند سایت های موجود که اغلب خارجی بوده گاهی دارای تفاوت قابل ملاحظه در براورد عوامل جوی اند که بر روی این سایتها اغلب بصورت جدولی و ساعتی پیش بینی می شود این عوامل عبارتند از : باد ، وضعیت جوی ، برف ، باران ، حداکثر دما ، حداقل دما ، سرد باد ، ارتفاع سطح یخبندان ، دمای قله ، دمای دامنه و ساعات طلوع وغروب خورشید ، دامنه زمانی پیش بینی ها حداقل هفتگی می باشد . خدمات هواشناسی کوه در کشور ما هنوز بصورت حرفه ای و مسئول شکل نگرفته است که امید است در آینده نزدیک با توجه به گسترش ورزش کوهنوردی و گردشگری کوهستان و لزوم بر آورد دقیق وضعیت هر کوه در جهات مختلف جغرافیایی و با جزئیات زیاد و یا علم به ویژگیهای محلی کوهها راه اندازی و تاسیس گردد.

منبع :http://hawashenasi.blogfa.com/9011.aspx

هواشناسی کوهستان

مطالب مشابه :

رهیافتی در بلند مرتبه سازی

تعریف واژه ها

مقاله 2: گرم شدن کره زمین در شهرهای مطلوب بشر و اثرات نامطلوب آن !!

به بهانه اجرای سالار عقیلی و گروه راز و نیاز در زنجان

هواشناسی کوهستان

فساد مواد غذایی و اقدامات لازم

مقاله روش های افزایش انضباط در مدارس ابتدایی

لانه جاسوسی؛ از تهران تا برلین

معماري همساز با اقليم (گردآورنده :صمد وحدتی )