رهیافتی در بلند مرتبه سازی

قسمت اول
رهیافتی در بلند مرتبه سازی

تهیه و تنظیم : مریم باقری - اکرم کریمیان - هاجر کریمیان
رشته : معماری
ذانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

مقدمه
یکی از پدیده هایی که شهرهای امروز جهان بویژه شهرهای بزرگ با آن مواجه اند بلند مرتبه سازی است.ایده بلند مرتبه سازی نخست بمنظور بهره برداری از زمینهای مرکز شهر و در پی توجه به اقتصاد شهری مطرح گردید.زیرا از سویی گرایش به تراکم وتمرکز واحدهای اقتصادی، تقاضا را برای زمین کردن در مرکز شهر را بشدت افزایش داده بود و از سویی دیگر عرضه زمین در این منطقه شهر محدود بود. در نتیجه افزایش تراکم ساختمانی بعنوان راه حلی برای افزایش سطح زیربنای مورد بهره برداری ارایه شد. استفاده فراگیر از این روش ، بتدریج افزون بر کاربریهای اقتصادی مانند کاربریهای صنعتی ، اداری و تجاری دامنگیر کاربریهای مسکونی نیز گشت و همچنین به مناطق پیرامونی شهر نیز گسترش یافت لیکن به مانند هر راه حل دیگری ، این راه حل دارای تبعات و آثار منفی نیز بود و مشکلات نوینی برای شهروندان بوجود آورد که از جمله می توان به افزایش ازدحام و تراکم ، افزایش آلودگی های زیست محیطی ، کاهش دسترسی شهروندان به هوای آزاد و نور خورشید و افزایش مزاحمتهای شهری اشاره نمود . در کشور ما نیز با توجه به روند رشد جمعیت و ویژگیهای اقتصاد شهری ، بلند مرتبه سازی به عنوان یک راه حل چنین پی آمدهایی داشته است و این در حالی است که نیاز به بلند مرتبه سازی همچنان وجود دارد.

آسمان خراش
"شیکاگو زادگاه آسمان خراش است ، در اینجا بود که معمارآمریکایی مشهور قرن نوزدهم لوئیس سالیوان نخستین طرح را بر بنیاد نهادن آسمان خراش ها پدید آورد .′ آغاز کار وی با تلفیق کلاسیسیسم برگرفته از اروپا و امکانات جدید فنی و صنعتی است ، اولین ساختمانهای بلند که تأسیسات جدید شهری نظام نوپای تراست های اقتصادی و نظام اقتصاد لیبرال را در بر می گیرد، نشانه کامل رویکرد تمدن جدید شهری است، در کنار روند ساخت ، مسأله زمین ، تنظیم اسناد مالکیت و ارزش افزوده آن به برقراری ساختمانهای بلند کمک بسزایی می نماید . لویی سالیوان یکی از مهم ترین معماران این دوره است که نوآوری ، محاسبات فنی ساختمانهای چند طبقه و نوعی برخورد التقاطی کلاسیک اروپایی و بوزاری را پایه گذار طرح های نوین خویش میداند. ′1
طرح او بر دو شالوده استوار بود: نخست آنکه فرم در پی عملکرد می آید و عملکرد و گونه بهره گیری از ساختمان ، فرم طرح درونی و بیرونی آن را می آفریند و دیگر آنکه معماری آسمان خراش همچون انسانی که دارای استخوان بندی است باید دارای گونه ای سازه ویژه باشد . بدین سان در سال 1885 نخستین آسمان خراش در شیکاگو، به نام ساختمان مرکزی بیمه در 10 طبقه بنا شد."2
( در جای دیگر آمده است : ساختمان مرکزی بیمه نیویورک در سال 1885 تکمیل شد و سپس ارتفاع آن تا 12 طبقه افزایش یافت و عنوان نخستین آسمان خراش را به خود اختصاص داد، طرح ساختمان توسط ویلیام لی بارون جنی 1907-1832 )3

معماری- آسمان خراش
′برج های امروزی یک نوع آوری در راستای اقتصادی است و نیاز به گریز از گسترش افقی شهرها و فشار افقی جمعیت ها است و از این رو گشایش عمودی در شهرهایی رخ می نماید که همه راهها بر روی گستردگی در سطح به جهاتی چون کمبود زمین بسته می شود.از دیدگاه دونالد ترومپ دارانده برج ترومپ ، برجسته ترین بخش یک آسمان خراش Ego آن است . اما Ego نه تنها در آسمان خراش ها جایگاه ویژهای داراست ، که در همه ساختمان ها برجستگی چشمگیری دارد. " فیلیپ هاروارد " یکی از معاونین اسبق شهرداری نیویورک می گوید : برج ها به راستی تا چه اندازه دور از طبیعت انسان است ، آنگاه که همسایگان از یکدیگر به دور بوده و جدا نگاه داشته شوند ، در برج ها حال و هوای همسایگی از بین می رود ویا اینکه برج ها پیاده روی و گام زدن در فضای باز را از ما دریغ می کنند . " چرا که هر روزه از مراکز خرید و خدمات در خیابان ها کاسته شده و بر شمار این گونه در درون برج ها افزوده می گردد. ′ 4

" موضوع دیگر جهت گیری یا اوریانتاسیون آپارتمانهای اطراف آسمان خراش است که چون آپارتمانها در تمام پهلوهای آسمان خراش قرار گرفته اند ، هر آپارتمان فقط از یکی از جهات اربعه نور می گیرد، از شمال ، جنوب ، شرق و حتی غرب که البته چندان مطلوب نیست و تنها کرکره یا پرده می تواند ورود نور نامناسب را مانع شود.
آسمان خاش هایی که در سال های 60 در مراکز تقریباً تمام شهرهای بزرگ جهان یکی پساز دیگری بالا رفتند ، جملگی کیفیت و طعم معماری میس ون دروهه را – البته به درجات مختلف- داشتند. قهرمان تبعیت ازاصول معماری میس شرکت معماری اسکیدمور ، اونیگز و مریل بود که همه جا شیفتگی و وفاداری خود را به معماری میس ، البته با حق الزحمه هایی کاملاً قابل توجه ثابت کرد .
عدم انطباق با مقیاس محیط همواره از مشکلات آسمان خراش ها بوده است و این نکته بویژه در جاهایی که ساختمان های نزدیک آسمان خراش کوچک تر و کوتاهترند بیشتر بدیده می آید اما با آسمان خراشهای بلورین این نقیصه برطرف شد . زیرا این آسمان خراش ها توانستند با محیط خود انطباق یابند. به قول فرامپتن اگر نه مستقیماً بلکه با انعکاس محیط در خود !
فشار برخی واقعیت ها ، انگیزه پیشروی آسمان خراش ها را استواری می بخشد و از این رو هر دم بر شمار برجهای آفتابزدا افزوده می گردد، زیرا که برجهای امروزی یک نوآوری در راستای اقتصادی آمریکاست و نیاز به گریز از گسترش افقی شهرها و فشار افقی جمعیت ها ست و از این رو گشایش عمودی در شهرهایی رخ می نماید که همه راهها بر روی گستردگی در سطح به جهاتی چون کمبود زمین بسته شده است ."5

"ویژگیهای بلند مرتبه سازی وفضای شهری از نظر اقتصادی ، اجتماعی ، زیبا شناختی واقلیمی مورد بررسی و مطالعه چند منظوره قرار گرفت.این رهنمودها بر اساس سه معیار زیر تدوین گشته است:
1-ساختمان باید هویتی یگانه در متن فضا و آسمان ایجاد کند.
2-باید ارتباط آن با ساختمانهای اطراف به گونه ای باشد که بافت شهری را تقویت نماید.
3-استقرار آن باید بر غنای حیات و زندگی موجود ساختمان،در خیابان و دسترسی های نزدیک بیافزاید.

1. الف-رهنمودهای اقتصادی
o بخش هایی از شهر دارای پتانسیل های ویژه ای هستند که در تمامی شهروجود ندارند،به کمک برنامه ریزی اضافه تراکم باید به مکانهایی که چنین پتانسیلی دارند اختصاص یابد.
o برای سودآوری هر چه بیشتر ،بلند مرتبه سازی باید در زمین های هر چه گرانتر و با تعداد طبقات هر چه بیشتر صورت پذیرد،راندمان سرمایه در چهار طبقه بیشترین است.
o افزایش تراکم ساختمانی تنها در صورت تامین استانداردها و کاربری های شهری (درمانی ، آموزشی ، خدماتی و...) مورد تایید می باشد.

2. ب-رهنمودهای اجتماعی
o زندگی در ساختمان های بلند برای مردم روستایی و یا اقشار پایین دست شهری با فرهنگ روستایی مناسب نمی باشد.
o اساساً ،ساختمان های بلند برای خانوارهای پر فرزند به ویژه کودکان مناسب نمی باشد.در صورت سکونت این نوع خانواده ها در بلند مرتبه ، اینان باید در طبقات پایین تر ساکن شوند.
o نحوه قرار گیری واحدهای بلند مرتبه در کنار یکدیگر نباید به گونه ای باشد که میزان تراکم جمعیت در فضای شهری از اندازه مطلوب تعیین شده در این زمینه بالاتر رود.
o به منظور دستیابی به مقیاس انسانی در ساختمان های بلند، طراحی معماری ،سازمان دهی فضایی ،تقسیمات واندازه ها باید به گونه ای باشد که در عین رعایت استانداردها در این زمینه،درحد امکان فضاها کوچکتر،متعددتر و متنوع تر باشد.
o هر چه میزان دریک واحد بلند مرتبه بیشتر باشد( تعداد واحد های بیشتر) ، برای حفظ مطلوبیت فضا، طراحی پیچیده تر و سرمایه گذاری بیشتری را نباز دارد.
o باید دقت نمود تا در طراحی ساختمان های بلند با ایجاد تنوع در فضاها و نماها از یکنواختی وخسته کنندگی فضا جلوگیری شود.
o برای ایجاد فضای صمیمی و شناسا ( و در نتیجه امن ) در ساختمان های مرتبه و فضای جمعی آنها ، باید به میزان تراکم جمعیت در فضا و استانداردهای مطلوب آنها توجه نمود.
o هماهنگی های اجتماعی ، اقتصادی بین ساکنین رعایت شود.
o در طراحی فضاهای همگانی بلند مرتبه ها امکان نظارت عمومی وجود داشته باشد.
o مجموعه های بلند به علت کثرت رفت و آمد افراد گوناگون و ناشناس باید دارای واحد نگهبانی و کنترل باشند.
o رعایت ضوابط و مقررات ایمنی ساختمان های بلند در مقابله با سوانح گوناگون ، بسیار ضروری و حایز اهمیت می باشد.
o بافت نا متراکم بلند مرتبه ها در کاهش آسیب پذیری درجریان حوادث نسبت به بافت متراکم ، نقش مثبت تری دارد.

3. ج-رهنمودهای کالبدی واقلیمی
o نحوه استقرار بلند مرتبه ها در فضای شهری از نظر سیما و چشم انداز شهری مناسب بایستی به صورت پراکنده باشد.
o ساختمان های بلند به علت خدشه دار نمودن سلسله مراتب فضایی ( کوچه – بن بست ) باید بر اساس مکان یابی منطقی احداث گردد و نه در میان بافت کوتاه موجود و بدون برنامه .
o در طراحی فضاهای همگانی و ینمه همگانی این گونه ساختمانها با هدف پیشگیری از ازدحام ، سروصدا و آلودگی صوتی ، بایستی تمهیدات لازم صورت پذیرد .
o برای پیشگیری از اشراف ، واحدهای بلند نباید در همسایگی نزدیک با واحدهای بلند دیگر و یا کوتاه مرتبه ها قرار گیرند و حتماً فاصله ی مناسب رعایت گردد.
o برای ایجاد دید مطلوب تر و انسانی تر به ساختمانهای بلند ، مناسب تر است فضایی باز در اطراف آ ن پیش بینی گردد.
o برای جلوگیری از تغییر مقیاس و ایجاد ناهماهنگی در نمای شهری ، در همجواری بلند مرتبه ها با کوتاه مرتبه ها باید یا از مراحل و مقیاسهای میانی استفاده گردد و یا باید فضایی میانی بین دو اندازه بلند و کوتاه به صورت فضای باز و سبز درنظر گرفت .
o در طراحی نمای این گونه ساختمانها باید از طراحی ابعاد بزرگ و خارج از مقیاس انسانی این اجزا خودداری کرد .
o در طراحی معماری اجزا ساختمانهای بلند باید از تکرار زیاد عناصر مشابه خودداری نمود.
o از نظر زیباشناختی و به لحاظ جنبه عملکردی ( تأثیر بر بافت همجوار) ساختمانهای باریک و بلند نسبت به انواع حجیم و بلند ارجح هستند .
o استقرار بلند مرتبه ها در بافت های تاریخی مناسب نبوده ، ارزش این با فت ها و نشانه های تاریخی آنها در این رابطه کاهش می یابد .
o از قابلیت مشاهده بلند مرتبه ها در ایجاد نما یا نشانه های شهری بهره جست .
o فضاهای شهری نباید تنها به وسیله ی ساختمانهای بلند احاطه گردند، بلکه بهتر است این نوع بناها در پشت ساختمانهایی با ابعاد و مقیاس انسانی قرار گیرند .
o نحوه استقرار هر واحد بلند مرتبه به سبب ایجاد سایه بر روی ساختمانها و فضاهای مجاور به کمک ضوابط و مقررات زیست محیطی باید مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد.
o از ایجاد بافت های متراکم بلند ، به لحاط آثار نامطلوب اقلیمی ( تابش آفتاب و جریان باد ) بایستی جلوگیری نمود.
o با تعیین نقاط بحرانی سرعت باد ، در بافت های کالبدی بلند و مقابله با آنها ، می توان از ایجاد سرعت های نا مطلوب باد در فضاها و معابر شهری پیشگیری کرد . همچنین می توان از وجود این نقاط برای تشدید جریان باد جهت رفع آلودگی هوا بهره برداری نمود.
o با تعیین نقاط رکود سرعت جریان باد در بافتهای کالبدی بلند و مقابله با آنها می توان از تجمع آلودگی در هوای ساکن جلوگیری نمود . همچنین می توان از وجود این نقاط برای کاهش جریانهای باد نامطلوب محیط بهره برداری نمود .
شایان ذکر است که گرچه دیدگاه این نوشتار در ارتباط با مسایل فنی و سازه ای ساختمانهای بلند مرتبه باشد ، با این وجود به سبب اهمیت موضوع و این که سرزمین عزیزمان ایران زلزله خیز است ، بنابراین ضروری به نظر می رسد که محاسبات ،اجرای فونداسیون وسفت کاری کلیه ساختمان های چهار سقف به بالا به صورت سیستماتیک زیر نظارت و کنترل جدی شهرداری ها و نیز سایر سازمان های ذی ربط قرار داشته باشند."7

پیوست ( منابع )
1. مجله معماری و شهرسازی (83-1382)
2.عنوان آسمان خراش نوشته : مهندس سعید فروزان ، برگرفته از: کتاب اطلاعات عمومی (مجله علم و زندگی)
3. کتاب معمار+ مهندس= ساختار ، تألیف : ایوان مارگولیوس
4.عنوان معماری- آسمان خراش نوشته : مهندس سعید فروزان ، برگرفته از: کتاب اطلاعات عمومی (مجله علم و زندگی)
5. کتاب از زمان و معماری ، منوچهر مزینی
6. عنوان بلند مرتبه سازی و فضای شهری ، نوشته : دکتر محمد مسعود ، نشریه نما،شماره 6 و7
7.عنوان ویژگیهای بلند مرتبه سازی و فضای شهری از نظر اقتصادی و ... ،نوشته : دکتر محمد مسعود ، نشریه نما ، شماره 9 و 10 ،آبان و آذر 76
8. نوشته مهندس محمدرضا نیلفروشان ، ماهنامه نما ، فروردین و اردیبهشت ( 1377 )
9. عنوان مگااستراکچریستها یا فن گرایان ، نوشته : دکتر محمد مسعود ، نشریه نما ، شماره 5
10.عنوان ساختمانهای بلند و عوامل اقلیمی و زیست محیطی ، نوشته : دکتر محمد مسعود ، نشریه نما ، شماره 8 ، مهرماه 76
11.عنوان فرجام ساختمانهای بلند ، مجله معماری و فرهنگ ، نوشته : جیمز هوارد کونستلر و نیکوس ا.سالینگاروس
12.عنوان سازه در آسمان خراش ها ، کتاب سازه ها ، تـألیف : تری جنینگز

منبع: نشریه مسکن

رهیافتی در بلند مرتبه سازی

مطالب مشابه :

بهبود ایمنی شهری ، نوسازی بافتهای فرسوده و مقاوم سازی شهری

محمد سعید ایزدی

ظرفیت پذیری بافت های فرسوده ی شهری

بررسی انسان شناختی موانع فرهنگی – اجتماعی نوسازی مشارکتی بافت های فرسوده

بررسی طرح های بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهرها(نمونه موردی: بافت قدیم کرمانشاه)

دومین همایش ملی پژوهش های کاربردی در عمران،معماری و مدیریت شهری

رهیافتی در بلند مرتبه سازی

بلندمرتبه سازی و كاهش مناطق متراكم و فرسوده شهری

احیای بافت فرسوده اطراف مسجد کبود با پروزه عتیق

فروش و دانلود سوالات مهم آزمون - کارشناسی ناپیوسته علمی کاربردی