نظم در خانواده

تعریف

نظم به معناي ترتيب، آراستگي، سامان و پيوستگي است. انضباط برآيند نظم است.

هدف از ايجاد نظم، توانا نمودن فرد براي خود و زندگي‌اش مي‌باشد. انضباط موجب تطبيق و سازگاري با محيط‌هاي جديد شده و به کودکان قدرت تفکر منطقي داده و به آنان توانايي کنار آمدن با مسايل حوزه‌ي خود را مي‌دهد. از اين طريق توانايي انتخاب صحيح در مواقع و مکانهاي مورد نياز را بدست مي‌آورد.

بعبارتي نظم از جمله مهارت‌هاي زندگي است و بمانند آن علاوه بر حفظ نشاط روان و حضور موفق در اجتماع، کمک مي‌کند تا شخص با مسايل و مشکلات زندگي به گونه‌اي مؤثر مقابله نموده و مواجهه با موقعيت‌هاي گوناگون کمتر دچار اشتباه گردد.

امام علي در نامه‌ي چهل و هفتم نهج‌البلاغه مي‌فرمايد:

سفارش مي‌کنم به همه‌ي افراد، اهل خانواده و هرکس که نوشته‌ي من به او مي‌رسد که «تقواي الهي» و «نظم در امور خود» داشته باشد.

از امام سجاد(ع) در مکارم‌الاخلاق نقل است که:

خدايا به من توفيق بده تا عمل من بهترين عمل باشد، يکي از شرايطي که عمل را جزء بهترين قرار مي‌دهد وجود «نظم» در آن است.

در بين سوره‌هاي قرآن کريم سوره‌ي «صف» و «صافات» در معناي لغوي به مفهوم نظم مي‌باشند.

امام علي (ع) مي‌فرمايند:

بهترين ادب‌ها اين است که انسان در مقابل حد و مرز خويش توقف نمايد و از مرز و اندازه‌اش فراتر نرود.

با عنايت بر اينکه «بي‌نظمي» مي‌تواند يکي از ريشه‌هاي بروز رفتار نامناسب در کودکان ارزيابي گردد، مي‌توان وجود نشانه‌هاي زير را بعنوان علائم بي‌نظمي مد نظر قرار دارد:

1- بي‌نظمي اغلب با مشکلات رفتاري ديگري مثل، پرخاشگري، انزوا طلبي، عدم اعتماد به نفس، دروغگويي، زودرنجي، سستي و بي‌ارادگي در انجام امور همراه است.

2- افراد بي‌نظم در سازگاري با محيط کند‌تر از سايرين عمل مي‌کنند.

3- فرد بي‌نظم در انجام کارهاي خود عجول و هيجان‌زده است و اغلب به دليل نداشتن هدف که از ارکان اساسي نظم است، کارها را نيمه‌تمام رها مي‌کند.

4- با عنايت به اينکه حيطه‌ي نظم علاوه بر رفتار محسوس، رفتار نامحسوس يعني حوزه‌ي فکر، انديشه و احساس را نيز در بر مي‌گيرد، فردي که دچار بي‌نظمي است در حوزه‌هاي مذکور نيز داراي مشکلاتي مي‌باشد.

راهکارهايي براي تحقق بيشتر «نظم» در فرزندان

1- توانايي فرزند خود را به او يادآوري نمائيم و از گوشزد و يادآوري ناتوانايي‌هاي وي به ايشان خودداري نمائيم.

2- وقتي با صحبت‌هاي فرزندتان موافق هستيد به او امکان انتخاب بدهيد.

3- در ايجاد نظم در رفتار فرزندان، به آنان دستورات منظمي داده شود مثلأ وقت خواب است.

4- براي بازداشتن فرزندتان از رفتار مناسب (بي‌نظمي) به او توضيح مثبت بدهيد. مثلأ در صورتيکه لگو را پرتاب مي‌کند به او اظهار نماييم، لگو براي بازي است، نه براي پرتاب کردن.

5- کنجکاوي فرزندان را نبايد به‌حساب لجبازي رفتار غير‌منطقي وي قرار داد. در صورتيکه وي از موضوعي غير مرتبط سؤال مي‌کند، نبايد اين امر را در زمره‌ي خروج وي از حدودش قلمداد نمود و حتي‌المقدور مي‌بايست توضيحات ممکن را به وي ارائه داد.

6- وقتي فرزندتان رفتار مناسب بروز مي‌دهد (رفتار هدفمند، برنامه‌ريزي شده و توأم با مديريت) وي را تحسين نماييم.

7- محبت کردن به فرزندان

گاهي منشأ بي‌نظمي مربوط به عدم توجه و محبت نمودن به فرزندان است و لازم است با رعايت اصل تعادل ( نه افراط و تفريط) بصورتي عمل نمود که اين نياز فرزند جبران گردد.

8- وضع قوانين متناسب با سن فرزندان و شرايط آنان

انتظار رعايت اموري که از توان کودک خارج است وي را ناکام و نافرمان مي‌کند و به وي کم‌کم احساس بي‌فايده بودن دست مي‌دهد و استمرار وضعيت مذکور موجب عدم اعتماد به نفس در کودک مي‌گردد. پيامبر اکرم(ص) فرمود: خدا رحمت کند کسي را که فرزندش را به نيکي ياري کند، گفتند موضوع چيست؟ مقصد چگونه است؟ فرمود: آنچه در توان کودک است از او بپذيرد و آنچه انجامش براي کودک سخت است از او نخواهد. (اصول کافي جلد 6 صفحه‌ي 50)

9- دادن آگاهي به کودک

کودک بايد بداند که رعايت نظم به نفع خود اوست، و عمل به دستورات والدين او را از ضررها دور مي‌کند.

10- تربيت با عمل

امام صادق (ع) مي‌فرمايد: رفتار کودک براثر رفتار درست والدين محفوظ مي‌ماند.

11- اجتناب از خشم و زورگويي در برقراري نظم و سوق رفتار کودک به نظم پيامدهاي برقراري نظم از راه زور عبارتند از: بي‌اعتنايي، مقاومت، پرخاشگري، بدخلقي، دروغگويي، انزواطلبي، لجبازي، فقدان اعتماد به نفس.

در روايتي از امام کاظم(ع)، فردي از فرزند خود شکايت نمود، امام کاظم(ع) فرمود او را نزن بلکه براي مدتي به او بي‌اعتنايي کن. (منتخب‌الميزان‌الحکمه، حديث 159)

مسائل مرتبط با موضوع:

- مهارت‌هاي فرزند پروري

- انزوا و گوشه‌گيري

- پرخاشگري

- دروغگويي

- انضباط

- نيازهاي انسان

- زودرنجي

- سستي و بي‌ارادگي

- ناسازگاري با محيط

- لجبازي

- بدخلقي

نظم در خانواده

مطالب مشابه :

اهمیت نظم وچند خاطره از مرحوم امام(ره)

چهل حدیث امام علی

نظم اجتماعي در اسلام

بررسی نظم در جامعه و دیدگاه قران

نظم و رعایت زمان

نظم در خانواده

نگاهي به شيوه آموزش نظم به جوانان و نوجوانان