تلمیحات قرآنی در شعرهای سعدی
به اذعان کارشناسان ادبی، اشعار سعدی به حكمت یونانی و یا حكمت ابن‌سینایی شبیه نیست و نباید انتظار داشت كه در آن از مباحث هستی‌شناختی و شناخت‌شناسی آن‌طور كه در حكمت و فلسفه متعارف یونانی بحث می‌شود، مباحثی یافت شود.خداشناسی و انسان‌شناسی را دو مبحث اصلی مورد توجه در آثار سعدی است و در پی آن به انسان‌پروری و انسان‌دوستی توجه داشته است. در تحقیق آثار سعدی باید همه آثار او را مد‌نظر قرار داد و مطالعه كرد. نمی‌‌توان با مطالعه یكی از آثار به بررسی شخصیت وی و تفكر و اندیشه‌اش پرداخت و دیدگاه درستی اتخاذ كرد، ضمن اینكه باید آثارش را در متن حوادث زمانه او شعری در ایران مطالعه كرد.
سعدی در طرح فلسفه اخلاق خودش بیش از هرجا از قرآن الهام گرفته است. وی سال‌ها در مركز علم آن زمان جهان اسلام یعنی نظامیه بغداد كه ورود هر‌گونه اندیشه فلسفی یونانی به آن ممنوع بوده است، درس خوانده است.
اصول اخلاقی سعدی بر شش اصل استوار است، نخست «هدف از علم اخلاقی» است كه هدف از آن نوعی آرامش درونی و رضایت خاطر خود آدمی است، دوم «مصلحت اجتماعی»، سوم «عقل» است كه مبنای داوری در موارد اخلاقی عقل است، چهارم «عرف»، پنجم «سنت» كه ریشه در گذشته دارد و ششم «زمان».
سعدی معتقد است كه در تثبیت و بسط اخلاقی كه بر مبنای این اصول بنا شده است، نخست باید «امیر و حاكم» اصلاح شود، مرحله دوم، افزایش قدرت علمی و استفاده از ابزار فقها، علما و قضات است، مرحله سوم، «قدرت دیوانی»، مرحله چهارم «قدرت نظامی»، مرحله پنجم، قدرت تبلیغی شاعران، قصه‌گویان و واعظان است.
حكایت‌ها از گلستان سعدی به تلمیحات قرآنی آن اشاره و معانی برخی از واژگان را توضیح داده است. پرودگار، ترجمه «رب» از صفات الهی است و بیش از 697 بار در قرآن مجید آمده است، «حی» نیز از صفات خداوند به معنی زنده كه 19 مرتبه در قرآن مجید آمده و «توانا» ترجمه «قادر و قدیر» است كه هر دو از صفات الهی هستند، اولی 10 مرتبه و دومی 39مرتبه بار در قرآن مجید یاد شده است. استفاده از نام های پروردگار و صفات حضرت حق در آثار سعدی در موارد متعدد دیده می شود.
تأثیرپذیری سعدی از قرآن در اولین سطرهای گلستان در حیث فرم و شکل اثر ادبی، محتوا و معنا آشکار است و دیدگاه قرآنی در آثار وی نفوذ دارد.
سعدی از آیات قرآن در زمینه مدح و ستایش خداوند، آموزش نکات اخلاقی و اسلام نتیجه های کاربردی در زندگی بهره گرفته است.
عوامل موثر بر آثار سعدی را علاوه بر فضای اسلامی قرن ششم و تحصیل سعدی در مدرسه علمیه بغداد، بهره مندی وی از محضر استادان قرآنی می توان دانست. بیشتر استادان سعدی در مدارس دینی از علمای بزرگ قرآنی بودند و نوع تفکر امام محمد غزالی (وفات 550 هجری قمری) و شاگردان وی و تفاسیر و تعالی قرآنی آن ها مورد استفاده سعدی بوده است. همچنین ابن جوزی استاد قرآن دیگری بود که در مبنای تربیتی و ادبی آثار سعدی تأثیرگذار بود.
نحوه تکوین شخصیت، زمانه، استادان سه رکن اصلی است که نشان می دهد چرا سعدی در آثارش به قرآن توجه ویژه داشته است. مسیر سعدی در بلاد اسلامی نگاه خاصی را در وی به وجود آورد تا در نهایت حاصل آموخته ها و تجارب خود را در سال 655 هجری قمری در بوستان و 56 در گلستان عنوان كرد و حاصل تلاش های وی با جانمایه دینی شکل گرفت. در بسیاری از بخش های گلستان اشاره مستقیم به متن آیه نشده اما مفاهیم قرآنی است و در پایان حکایت یا متن آیه را ذکر می کند. مثلا در مقدمه گلستان مفاهیم حمد و ستایش، تقرب، پروردگار و عجر انسان ذکر می شود و در پایان آیه 13 سوره مبارکه سبا می آید: «اعملوا آل داود شکرا و قلیلا من عبدی اشکور»
اساس تأثیرپذیری سعدی از قرآن استعمال مستقیم نیست بلکه بنیاد آموزه های قرآن را در آفرینش فضای اشعار و حکایت ها به کار می گیرد و بیان هنری سعدی بیش از هر چیز مدیون قرآن است. نوع جمله بندی ها، تمایل به سجع و فاصله و حتی آهنگ حملات وی مشابه قرآن است.
تسلط سعدی بر آیات و احادیث عامل دیگری رویکرد قرآنی آثار سعدی است. بیش از 1200 مورد در آثار سعدی به داستان های مختلف قرآنی اشاره شده است و بیشترین استفاده از داستان سلیمان و یوسف است. چون داستان امکان تعبیرپذیری، فضاسازی و جذابیت دارد و به همین دلیل مورد توجه سعدی قرار گرفته است.
در اندیشه سعدی فرهنگ مدارا با همنوعان و حتی مخالفان وجود دارد که این امر در آیات قرآنی ریشه دارد و مورد تأکید در سیره نبوی هم بوده است.
بررسی دقیق معانی کلمات دیباچه گلستان سعدی ما را به آیات مختلف قرآن رهنمون می کند. عبارت «منت خدای را عزوجل» اشاره به آیه «یمنون علیک ان اسلموا» سوره حجرات آیه 17 دارد. سعدی می گوید: منت فقط مخصوص خداوند عزوجل است و خود صفت عزوجل هم از عزیز مهر جلیل گرفته شده است.
عبارت «به شکر اندرش مزید نعمت» اشاره به «لئن شکرتم لازیدنكم» سوره ابراهیم آیه 7دارد. هر کس شکر کند، خدا نعمت هایش را زیاد می کند و هر کس کفر ورزد، خدا نعمت های او را می گیرد.
همچنین سعدی تأکید می کند که هر آنچه دارید از ساده ترین کار نفس کشیدن همه متعلق به خداست و مهمترین نعمت حق به انسان، دم و بازدم است. حقیقت معنویت اسلامی در غزلیات سعدی یافت می شود که خدا را بنیان همه زیبایی های هستی می داند. معارف قرآنی به صورت هنری در غزلیات است
مطالب مشابه :
متن ادبی
پنجره های قرآنی - متن ادبی - قرآن و فرهنگ یا رب المهدی بحق المهدی اشف صدر المهدی بظهور الحجت
متن ادبی ...ایام فاطمیه
قرآنی - متن ادبی ایام فاطمیه - -
متن ادبی قران جهت آغاز برنامه
این گونه در گوش زمان ماندگار خواهیم ماند - متن ادبی قران جهت آغاز برنامه - آموزش فن بیان و
متون ادبی (دکلمه های قرآنی)
متون ادبی (دکلمه های قرآنی) متن نهج البلاغه ; سر زمین
قرآن
فرهنگی,قرآنی و ادبی - قرآن [۳۲][۳۳][۳۴] متن قرآن به ظاهر بدون آغاز، میانه و پایان است.
متن ادبی
سایت مرکزی علوم قرآنی مرکز تحقیقاتی امام عصر
متن ادبی
پایگاه اطلاعات قرآنی و متن ادبی. من نشانی از تو ندارم، اما نشانی ام را برای تو می نویسم :
متن ادبی « جای خالی یاس »
بزم اشک - متن ادبی « جای خالی یاس » - هیئت قمر بنی هاشم (ع) - بزم نکات جالب قرآنی. قرآن
تلمیحات قرآنی در شعرهای سعدی
پایگاه زبان وادب پارسی - تلمیحات قرآنی در شعرهای سعدی ܓ مـــــتــن ادبــــــــی.
متن ادبی : کوتاه و گویا
بزم اشک - متن ادبی : کوتاه و گویا - هیئت قمر بنی هاشم (ع) - بزم نکات جالب قرآنی. قرآن
برچسب :
متن ادبی قرانی