ویتامین A

اين ويتامين خاص رشد و بينايي است. مقاومت بدن در برابر عفونتها را افزايش داده و در بهبود زخمها و آسيب‌هاي عضلاني نقش عمده‌اي را ايفا مي‌كند.
ويتامين A در اثر حرارت از بين نمي‌رود.
منابع طبيعي ويتامين A:
اسفناج- انبه- انجير- بادام- بادام زميني- پرتقال- پنير سفيد- پياز- تخم مرغ- توت فرنگي- سويا- سيب- سيب زميني- جگر- جگر ماهي- خامه تازه- خرما- دانة آفتابگردان- روغن- زردآلو- زيتون- شير نجوشيده- طالبي- عدس پخته- فلفل دلمه‌اي تازه- قارچ- قلب گاو- قلوه- كاهو- كدو- كرفس- كلم- گردو- گريپ فروت- گل كلم- گندم جوانه زده- گوجه فرنگي- گوشت گاو- گوشت تمام ماهي‌ها- گوشت گوسفند- لوبيا- ليمو- ماهي تن- مغز- موز- نارنگي- نان جو- نان سبوس دار- هلو- هندوانه- هويج.
توضيحات كامل:
ويتامين A رشد را تضمين مي‌كند و به همين دليل مصرف آن در دوران نوجواني ضروري است. اين ويتامين همراه با ويتامين D در ايجاد و استحكام ساخت استخواني بدن نقش داشته و غالباً در مواد غذايي همراه با مقدار كمي ويتامين D حضور دارد.
از خصوصيات قابل توجه ديگر اين ويتامين بالا بردن مقاومت بدن در برابر عفونتها است كه خود مكملي براي ويتامين C محسوب مي‌شود.
اما اين ويتامين براي چشم يك عنصر حياتي محسوب مي‌شود و نه تنها باعث بهبود بينايي و جلوگيري از ضايعات ناشي از عفونتهاي چشمي مي‌شود بلكه در درمان شب كوري، زخمهاي قرنيه و لكه‌هاي رسوبي چشم تنها داروي مؤثر است. از همين رو ويتامين A را ويتامين چشم ناميده‌اند.
پس به طور مطلق مي‌توان اثرات ويتامين A را در چهار قسمت طبقه‌بندي كرد.
1- رشد و نمو خصوصاً شكل‌گيري اسكلت
2- ترميم زخمها
3- كارآيي سيستم بينايي
4- كارآيي غدد دروني بدن و توليد هورمون

1- وجود يك استخوان‌بندي محكم، قوي و درشت همواره يك مزيت محسوب شده است. ويتامين A به عنوان يك مكمل ضروري براي ويتامين D در ايجاد يك استخوان‌بندي مناسب و قوي به خصوص در دوران رشد يعني 3 ماهگي تا 21 سالگي همواده مورد نياز بوده و كمبود آن مي‌تواند منجر به اختلالاتي هر چند جزئي در اين سيستم گردد.
2- ويتامين A نقش بسيار مهمي در ساختار بافتهاي عضلاني بر عهده داشته و همراه با ويتامين‌هاي B2، B5، C و D در بازسازي آنها شركت مي‌كند. به همين دليل گروهي از متخصصين جراحي اين ويتامين را در ارتباط با زخمها و آسيب ديدگي‌ها تجويز مي‌كنند كه مزيت اين كار علاوه بر كمك به بهبود سريع‌تر آسيب‌ها، خاصيت ضد عفوني كنندگي آن به همراه ويتامين C است.
3- ويتامين A به وسيلة رتينول نقش بسيار مهمي در كارآيي سيستم بينايي بر عهده دارد. زيرا شفافيت و در نتيجه سلامتي تمام قسمتهاي جلويي چشم و تطابق آن با نور را تضمين مي‌كند.
اين ويتامين نقش عمده‌اي در پيشگيري و درمان زخمهاي قرنيه، لكه‌هاي رسوبي چشم و شب كوري داشته و كمبود آن باعث اختلال و از كار افتادگي سيستم بينايي مي‌شود.
4- ويتامين A همراه و در كنار ويتامين E نقش عمده‌اي در فعاليت‌هاي دستگاه تناسلي و توليد هورمون‌هاي جنسي دارند. همچنين اين ويتامين در كنار ساير ويتامين‌هاي نقش خاصي در كارآيي غدد درون‌ريز ايفا مي‌كند. به همين علت است كه اين ويتامين را به مقدار زياد مي‌توان در جگر و كليه احشام و طيور به دست آورد.

مهمترين عامل براي داشتن اندامي موزون و هماهنگ داشتن يك استخوان‌بندي محكم، قوي و درشت است. اين امر هر چند امري به ظاهر ارثي است اما تغذيه و مراقبت‌هاي دوران رشد نقش عمده و مؤثري در صحت اين سيستم ايفا مي‌كند.
ويتامين A همراه با ويتامين D در استخوان سازي و استحكام اين سيستم همكاري داشته و كمبود آن در دوران رشد مي‌تواند به معناي يك فاجعه باشد. البته در رشد و فعاليت‌هاي عضله سازي هم اين ويتاين نقش دارد اما از آنجا كه در اين عملكرد ما به ميزان بسيار كمي ويتامين نياز داريم.
در حالت عادي و معمولي نيازي به استفاده از مكمل‌ها و كنستانتره‌هاي اين ويتامين نداريم.
اما براي بدنسازان حرفه‌اي و نيز بدنسازان آماتوري كه با تمرينات سنگين سعي در حرفه‌اي شدن دارند به علت فعاليت بيشتر و بهتر غدد درون‌ريز و توليد هورمون‌هاي گوناگون نياز بيشتري به اين ويتامين احساس مي‌شود اما استفاده از قرص‌هاي خوراكي و آمپول‌هاي تزريقي ويتامين A به هيچ عنوان توصيه نمي‌شود.
توصيه ما استفاده روزانه از قرص‌هاي استاندارد مولتي ويتامين و سبزيجات فيبرين زرد مثل هويج، گوجه فرنگي و ساير غذاها و منابعي است كه در بخش منابع طبيعي اين ويتامين است.
استفاده از سبزيجات فيبرين زرد رنگ علاوه بر تأمين مقادير زيادي از ويتامين A باعث بهبود عملكرد سيستم گوارش و هضم بهتر غذا مي‌گردد.
بار ديگر تأكيد مي‌كنيم اصولاً با توجه به سيستم و فرهنگ تغذيه در ايران ما اصولاً به ندرت و در موارد معدودي شاهد كمبود ويتامين A هستيم و با تغذيه‌اي در حد معمولي تمام نيازهاي بدن انسان به اين ويتامين برطرف مي‌شود و مصرف بيش از حد آن هم عوارضي دارد كه در بخش اثرات ناشي از مصرف بيش از حد ويتامين A آمده است.
مصرف مداوم سبزيجات تازه نه تنها بهترين منبع براي ويتامين A محسوب مي‌شود بلكه باعث بهبود عملكرد سيستم گوارش بوده و مصرف آنها حداقل دو بار در هفته توصيه مي‌شود.
اما موارد مصرف ويتامين A در دو بخش بررسي مي‌شود:
الف- در افراد زير 22 سال
در اين سنين با توجه به رشد بدن، سن پايين و عدم توانايي بدن در پاسخ‌گويي به شك‌هاي غذايي، كمبود اين ويتامين باعث عوارض شديدي همچون شب كوري، خشكي پوست، تأخير در رشد، راشيتيسم، تأخير در رشد دندان نوزادان، بيماري غدد، پوسيدگي دندان و بروز دير هنگام علائم بلوغ به علت توليد كم هورمون‌ها مي‌شود كه در همة اين عوارض با مصرف منابع طبيعي ويتامين A و در مواردي نيز همچون كمبود مفرط ويتامين A از منابع دارويي ويتامين A استفاده مي‌شود.
در مورد خشكي پوست و ترك خوردگي آن پماد ويتامين A+D و نيز پماد ويتامين A كه در داروخانه‌هاي با قيمت مناسب يافت مي‌شود توصيه مي‌شود.
ب- در افراد بالاي 23 سال
در بزرگسالان اصولا ما نياز به اين ويتامين را به صورت دارو و يا مكمل جز در موارد كمبود مفرط احساس نمي‌كنيم و در بيشتر موارد تغيير رژيم غذايي و حتي اضافه كردن مثلا يك هويج به تغذيه روزانه مي‌تواند نياز بدن به اين ويتامين را برطرف كند. البته در مناطق خشك و نيز افرادي كه پوست آنها در معرض آفتاب شديد، مواد شيميايي، تحريكات منجر به قرمز شدن و خشكي قرار دارند به شدت استفاده موضعي و استعمال خارجي اين ويتامين براي پوست توصيه مي‌شود.
همچنين براي زناني كه نسبت به شفافيت و سلامتي پوست خود اهميت قائل‌اند استفاده از اين ويتامين به صورت كرم در طول شب و به شدت توصيه مي‌شود.
در مواردي نيز كمبود مقطعي اين ويتامين مي‌تواند منجر به اختلال در بينايي به صورت تار بيني، شب كوري، خشكي و زخم شدن قرنيه، ورم لثه‌ها، فشار خون، بي‌خوابي، سنگهاي كليوي، ورم اعصاب چشم، ورم گوش و لكه‌هاي رسوبي تيره بر روي چشم گردد كه با مصرف ويتامين A به سرعت رفع مي‌شوند.
اما يكي از مهمترين كاربردهاي ويتامين A ترميم زخم‌ها است كه از پماد آن به صورت موضعي براي جلوگيري از عفونت و نيز بهبود سريعتر زخم‌ها استفاده مي‌كنند

كمبود ويتامين A در بدن ابتدا به دو صورت نمود پيدا مي‌كند. اختلال در سيستم بينايي و خشكي پوست.
كمبود ويتامين A باعث كاهش حساسيت شبكيه مي‌شود. علت اين امر تأخير در بازسازي ماده رنگي در دستگاه بينايي است پس از اين مرحله پوست خشك شده و سپس ترك مي‌خورد. اگر در اين مرحله نيز كمبود ويتامين A برطرف نشود منجر به ميگرن، ناراحتي‌هاي سيستم گوارش، ضعف مفرط و در نهايت در صورت رژيم غذايي كاملا فاقد ويتامين A پس از دو ماه منجر به مرگ مي‌گردد.
بار ديگر تأكيد مي‌كنيم با فرهنگي تغذيه‌اي موجود درايران عملا امكان بروز كمبود ويتامين A در فرد وجود ندارد و در صورت بروز هم با مصرف روغن جگر ماهي، شير چرب، كره، سبزيهاي داراي كاروتن يعني هويج، جعفري، گل كلم، اسفناج، فلفل، كاهو، نخود فرنگي، گوجه فرنگي، كدو و ساير منابع طبيعي به سرعت رفع مي‌شود. البته در موارد حاد كمبود اين ويتامين تزريق عضلاني ويتامين خالص صورت مي‌گيرد كه بسيار نادر است.

عوارض ناشي از مصرف بيش از حد ويتامين A:
ابتدا بايد بگوييم كه امكان به وجود آمدن حالت هيپرويتاميني ناشي از ويتامين A با تغذية طبيعي و منطقي تقريباً به هيچ وجه وجود ندارد.
اما مواردي نيز وجود دارد كه به علت رژيم غذايي خاص مملو از ويتامين A كه به اشتباه و اصولا توسط افراد ناآگاه توصيه شده است اين حالت به وجود مي‌آيد كه آن را در دو قسمت بررسي كرده‌ايم.
در افراد زير 15 سال:
هيپرويتاميني در مرحله اول در اين سنين با بي‌اشتهايي آغاز مي‌شود و به دنبال آن حالت تهوع، استفراغ و حتي بحرانهاي تشنجي همراه با ضربان تند در كودك مشاهده مي‌شود. دراكثر موارد هيپرويتاميني A در كودكان مشكل استفادة مداوم كودك از پورة هويج به صورت جايگزين شير مادر بوده كه در موارد حاد حتي منجر به خشكي شديد پوست، ريزش مو، بزرگي كبد و ضعف مفرط نزديك به غش مي‌شود. همچنين داشتن يك رژيم غذايي با ويتامين A بالا مي‌تواند استخواني شدن قشر خارجي استخوانهاي بلند و جوش خوردن پيشرس قسمت غضروفي استخوانها و در نهايت به هم خوردن نظام استخوان بندي كودك گردد.
در بزرگسالان:
مشاهدة هيپرويتاميني در بزرگسالان كاملا استثنائي است و تنها درمواردي از آن در قطب كه استفاده از جگر خرس و فك به وفور صورت مي‌گيرد مشاهده شده است. البته تزريق عضلاني اين ويتامين با استفاده مداوم از قرص‌هاي ويتامين A مي‌تواند اين حالت را به وجود آورد. عوارض اين هيپرويتاميني در بزرگسالان به صورت خستگي و تنبلي، دردهاي پشت سر، سرگيجه، تهوع و استفراغ، پوسته پوسته شدن، ريزش مو، دردهاي استخوان، بزرگ شدن كبد، اختلال شديد در بينايي ظهور پيدا مي‌كند

ویتامین A

مطالب مشابه :

تركيبات قرص مولتي ويتامين ايراني

لیست داروهای موجود در خانه بهداشت

ویتامین A

مکمل‌هاي ويتاميني و معدني

ویتامین A

مصرف قرص هاي ويتاميني در ورزشکاران

مصرف ويتامين‌ها هميشه مفيد نيست

مراقبت های دوران بارداری

ويتامين هاي پوست