سد سیوند واثرات مخرب زیست محیطی آن بر نی‌ریز

نی‌ریز در شرق استان فارس قرار دارد و دومین شهرستان این استان از نظر وسعت محسوب می شود. نام این شهر باستانی در سنگ نبشته های تخت جمشید آمده است .در ضلع جنوبی شهرستان ، دریاچه نی‌ریز (بختگان و طشک ) همچون حفاظی از غرب به شرق کشیده شده است. ۱

سیوند نام روستایی بزرگ و خوش‌آب و هوا در مسیر راه شیراز اصفهان (میانه راه تخت جمشید به پاسارگاد) می‌باشد. رودخانه كوچك پلوار در دره سیوند (تنگه بلاغی) جریان دارد كه سیلاب آن به رود كُر پیوسته و از آن جا به دریاچه نی‌ریز (طشك و بختگان) می‌ریزد. ساختن سدی بر روی رود سیوند (پلوار) از سال 1372 آغاز شده است كه امسال به پایان می‌رسد و احتمالاً آب‌گیری آن در سال جاری یا آینده شروع می‌شود. ۲

آنچه كه در سطح ملی و حتی جهانی نگران‌كننده است احتمال به زیر آب رفتن پاسارگاد می‌باشد؛ كه البته همراه با غرق شدن قطعی 130 اثر باستانی از دوره‌های هخامنشیان، اشكانیان و اسلامی در تنگه بلاغی (دره سیوند) می‌باشد كه برخی از آن‌ها هنوز مورد كوچكترین بررسی هم واقع نشده‌اند. همه این‌ها بخشی از میراث فرهنگی ما شناخته می‌شوند كه از نابودی آن‌ها می‌توان به عنوان یك فاجعه فرهنگی نام برد. ۳
پاسارگاد كه در سال‌های پیش به عنوان میراث جهانی در یونسكو به ثبت رسیده است در برگیرنده آرامگاه كوروش، نقش بالدار او و ویرانه‌های كاخ وی می‌باشد. كوروش كبیر به عنوان نخستین صادر كننده فرمان حقوق بشر برای دنیا، با عنوان ذوالقرنین برای مسلمانان، یهودیان و زردشتیان، و به عنوان مقتدرترین فرمانروای ایرانی برای ایرانیان دارای اهمیت بسیار می‌باشد. ۴

البته طبق اظهارنظر مقامات اداره آب منطقه‌ای فارس، دریاچه سد سیوند، حداكثر 9 كیلومتر با آرامگاه فاصله خواهد داشت. ۵
گر چه همین اظهار نظر هم مورد تردید است چرا كه در سیل سال 1375 كه هیچگونه سدی وجود نداشت به مدت یك هفته پله‌های پایینی سد (حدود یك متر) در زیر آب بود، ولی در هر حال، بخار آب دریاچه و رطوبت خاك منطقه، آسیب فراوانی به پاسارگاد وارد خواهد كرد. ۶

از مسائل جهانی و ملی كه بگذریم، به مسأله منطقه‌ای و بومی می‌رسیم كه موضوع بحث ما می‌باشد. همانطور كه همگان می‌دانند دریاچه نی‌ریز از دو بخش طشك و بختگان تشكیل شده است. آب هر دو دریاچه شور می‌باشد كه میزان شوری بختگان بیشتر از دیگری است. آب دریاچه نی‌ریز مصرف كشاورزی ندارد. بخار آب برخاسته از دریاچه باعث افزایش رطوبت هوا می‌شود و بعلت بلند بودن ارتفاع كوه‌های پیرامون نی‌ریز، رطوبت حاصله در هوا باقی مانده و باعث ثمردهی درختان انجیر، بادام، رز و زیتون در كوه‌ها می‌شود (كه می‌توان به نوعی آن را آبیاری مصنوعی كوه‌ها نامید). ۷
دریاچه نی‌ریز، زیستگاه زمستانه پرندگانی است كه از روسیه و صحرای سیبری به ایران مهاجرت می‌كنند (مانند فلامینكو، درنا، كبوتر دریایی، آبچلیك، مرغابی، غاز و ...) كه همگی در حفظ اكوسیستم (بوم سا ختار) و محیط زیست نقش بسیار ارزنده‌ای دارند. ۸

مشکل دیگری که به‌دنبال کوچ پرندگان از این آبگیر بزرگ رخ خواهد داد، فراوانی آفت‌های گیاهی و جانوری (بدلیل شکار نشدن بوسیله این پرندگان) خواهد بود. نتیجه این رویداد، کم شدن فراورده‌های کشاورزی و دامپروری، و زیادشدن مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی خواهد بود.

پس از آبگیری سد سیوند، میزان ورودی آب رودخانه كُر به دریاچه بختگان بسیار اندك و حتی گاهی به صفر می‌رسد (مقداری از آب كُر كه در گذشته به دلیل سد درودزن كم شدهبود)، در نتیجه ورودی آب دریاچه تنها محدود به سیلاب‌های منطقه (نی‌ریز، خیر، آباده طشك ، خرامه و ارسنجان) خواهد شد.
به دنبال این رویداد پیوستگی میان دو دریاچه طشك و بختگان از یبن خواهد رفت (همانگونه كه در سال‌های خشكسالی از میان می‌رود) كه نتیجه آن خشك شدن دریاچه بختگان خواهد بود و اندكی پس از آن دریاچه طشك هم به خاموشی فرو خواهد رفت. چرا كه هم اكنون شوری دریاچه طشك به 1200 واحد رسیده است كه حدود 4 برابر سال‌های پرآب گذشته می‌باشد. آن گاه است كه فاجعه زیست محیطی برای نی‌ریز رخ خواهد داد. ۹
چاه‌های پیرامون دریاچه، نخست شور (همانگونه كه برخی از آن‌ها هم اكنون شده‌اند) و پس از آن تلخ خواهند شد (یعنی زه دریاچه را خواهند كشید) كه دیگر نه تنها كوچكترین سودی برای كشاورزی نخواهد داشت بلكه باعث ناباروری زمین‌های كشاورزی در آینده خواهد شد كه گاهی برای بازیافت دوباره آن‌ها چندین ده سال لازم است. از سوی دیگر با خشكی دریاچه، دیگر بخار آبی از دریاچه برنخواهد خواست و در نتیجه محصولات كوهی نی‌ریز (به ویژه انجیر و بادام) به شدت كاهش خواهد یافت. ۱۰
روی دیگر فاجعه‌، زمین‌های شوره‌زار كف دریاچه خواهد بود كه با وزش هر نسیمی، نمك‌ها همچون پرده‌ای بر روی زمین‌های كشاورزی كشیده خواهند شد و حتی اگر آبی از چشمه‌سارها برای زمین‌ها باقی مانده باشد دیگر زمین‌های شوره‌زار استعداد چندانی برای شكوفایی نخواهند داشت. گذشته از این، نمك‌های بادآورده برای تندرستی انسان‌های ساكن در شهرستان و جانوران اهلی و وحشی هم زیان‌آور خواهد بود و بیماری‌های پوستی، ریوی و چشمی افزایش خواهند یافت. با خشك شدن
دریاچه نی‌ریز، پرندگان مهاجر و كوچ كننده هم دیگر به سوی نی‌ریز نیامده، در نتیجه اكوسیستم بهم خورده و كویر به معنای حقیقی آن واقعیت تلخی در منطقه بعنوان مهمان ناخوانده پیدا خواهد كرد. ۱۱

پس سد سیوند چه معنی خواهد داشت؟ آب رود پلوار (سیوند) به بیرون از ایران یا شن‌زارهای بی‌حاصل كویر لوت نمی‌رود كه به هدر رفته باشد. در واقع این سد آبی را كه در دریاچه نی‌ریز گرد می‌آمد و در كشاورزی و دیم‌كاری و دامپروری به كار می‌رفت به پشت سد سیوند منتقل خواهد كرد و به كشاورزان و مردم دیگری خواهد داد. یعنی تقریباً كاری عبث و بیهوده.
سدسازی و زدن چاه عمیق در كشور زلزله‌خیز ما پس از ویرانی قنات‌ها و كاریز‌ها، جنگل‌ها و مراتع، آبخیزها و آب‌خوان‌ها آسانترین راه برای مسؤولان جهت تأمین آب می‌باشد و از این راه عده‌ای از بومیان منطقه، تنها مدت كوتاهی و آن هم به زیان محیط زیست به آب دسترسی پیدا می‌كنند. گذشته از این زمین لرزه‌های پی‌درپی باعث سست شدن و كاهش طول عمر مفید سدها خواهد شد. ۱۲
در پایان باید بدانیم كه همه مردم ایران با هم برابرند و دلسوزی برای مردم به معنای دلسوزی برای محیط زیست آن‌ها هم می‌باشد.

«همه جای ایران سرای من است<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

كه خوب و بدش از برای من است»

منابع:

1- هفته‌نامه عصرنی ریز، 10/7/84

2- ماهنامه آناهید، شماره 7، شهریور 84

3- خبرگزاری میراث فرهنگی CHN، ۸۴/۶/۱۲

4- کورش کبیر یا ذوالقرنین، دکتر باستانی پاریزی

5- روزنامه عصرمردم، 22/6/84

6- خبرگزاری کار (ایلنا)، 7/6/84

7- گزارش سازمان آبهای زیرزمینی فارس، مهندس محمد موسوی

8- فضل بن حاتم نی‌ریزی و زادگاه او، محمدعلی پیش آهنگ

9- روزنامه عصرمردم، 17/6/84

10-سایت ایران امروز، دکتر علی حصوری، 15/6/84

11-سایت گسل، دکتر علی حصوری، 9/684

۱۲- ماهنامه آناهید، دکتر حسنعلی پیشاهنگ

سد سیوند واثرات مخرب زیست محیطی آن بر نی‌ریز

مطالب مشابه :

سد سیوند واثرات مخرب زیست محیطی آن بر نی‌ریز

ستاره ازدواج وطریقه بهم رسیدن با حروف ابجد وانواع فال ومحاسبات ابجدی برای ازدواج وطلاق ومردن ودوست ب

وسایل اندازه گیری سنجش ترازو درقدیم ..تاریخ مشکان

دعاهای محبت ...دوستی

چندروایت ودعا وذکر و..

اشعار ..ترانه های جدید وستاره ازدواج وشناخت مشکان فارس

مشکان نی ریز فارس

شعر.دستگيري انتحاري<داعش.و طالبان> كه بمب بدوركمربسته بود وآلت خودحفظ./ شعر:حسن راحتي زاده مشكاني