نگرش اسلام نسبت به اهميت و نحوه گذران اوقات فراغت

متاسفانه غالب فعاليتهاي فراغتي جوانان در وضعيت فعلي فاقد هر گونه غايت ديني و سازندگي فكري است. تحقيقات در زمينه گذران اوقات فراغت، ساعات شبانه روز يك انسان را به سه نوع وقت تقسيم مي كند: يكي وقت كار، ديگري وقت تأمين احتياجات فيزيولوژيك و سوم وقت آزاد. حسب همين تقسيم‌بندي در وقت آزاد انسان مي تواند به اموري كه مورد علاقه و اشتياق اوست اشتغال ورزد. ليكن اين فرض يعني انجام هر عملي جهت ارضا، تمايلات دروني خارج از هر گونه قيد شرعي و معنوي و وجداني) اطاعت محض از نفسيات و ازنظر اسلام فرض صحيحي نيست.

اسلام اساساً بر جهت‌گيري‌هاي عملي انسان تاكيد و وي را مكلّف مي كند تا نسبت به گذراندن اوقات فراغتش احساس مسئوليت كند. به اين ترتيب نه تنها انسان اوقات فراغت خود راصرفاً براي تأمين خواسته هاي نفساني خويش سپري نمي كند بلكه مقداري از اوقات فراغت را نيز صرف امور معنوي و عبادي خواهد كرد .

از ديدگاه الهي اوقات فراغت در كنار اوقات كار قراردارد. و فرصتي است كه بايد از آن براي پاسخ دادن به حس كمال جويي انسان بهره‌برداري كرد. در اين زمينه بطور كلي مي توان چنين گفت كه: در عين حال كه اوقات فراغت در رفع خستگي و تفريح و سرگرمي تاثيري غيرقابل انكار دارد. اما عنايت به كاركرد ديگر آن كه رشد و شكوفايي شخصيت است حائز اهميت ويژه است. و بايد در نظر داشت كه ممكن است اين كاركرد به طور كامل محقق شود.

امام صادق (ع) مي فرمايند: شايسته است مسلمان عاقل، ساعتي از روز خود را براي كارهايي كه بين او و خداوند انجام مي گيرد اختصاص دهد، ساعاتي برادران ايماني و دوستان خود را ملاقات كند، در امور معنوي واخروي ا آنان گفتگو نمايد و ساعتي نفس خود را آزاد بگذارد تا از فوائد دنيا استفاده حلال نمايد و اين ساعات لذت، آدمي را در انجام وظايف در ساعات ديگر كمك مي‌كند.

كاركردهاي اوقات فراغت

كاركردهايي كه با گذراندن اوقات فراغت محقق مي شوند عبارتند از رشد و پرورش استعدادها، اوقات فراغت و بهداشت رواني، اوقات فراغت و توسعه‌ي مهارت‌هاي شناختي، اوقات فراغت و مهارت‌هاي حسي ـ حركتي، اوقات فراغت و اصلاح رفتار و تعالي شخصيت، اوقات فراغت و رفتارهاي اجتماعي.

الف) اوقات فراغت و رشد و پرورش استعداد: مطالعات و بررسي‌هاي انجام شده حاكي از آن است كه اوقات فراغت همواره بستر مناسبي براي بروز استعدادها و خلاقيت‌هاست، تحقيقات روان‌شناسان و جامعه‌شناسان نشان مي دهد كه گذراندن درست اوقات فراغت تضمين كننده سلامت و بهداشت رواني است.

خلاقيت‌ها و نوآوري‌ها بين نوجوانان و جوانان در دوران فراغت شكل مي‌گيرد. زيرا ذهن انسان در اوقات فراغت فعاليت موظف ندارد و با نشاط خاطر و فارغ البال انديشه نموده، در حل مسايل كه در حوزه‌ي شناختي او مطرح است از تفكر بهره مي‌گيرد (تفكر خلاق خميرمايه نوآوري‌ها و اختراعات بشري است).

بر اين اساس اوقات فراغت دانش‌آموزان به خصوص جوانان، عامل مهمي در رشد و پرورش استعدادهاي آن‌هاست و تضمين كننده‌ي سلامت و بهداشت رواني آنها خواهد بود.

ب) اوقات فراغت و بهداشت رواني: حُسن گذراندن اوقات فراغت عامل مؤثر در سلامت و بهداشت رواني انسان است، اشتغال مستمر و بدون وقفه فكري و عملي موجب خستگي جسمي و ذهني مي گردد به گونه‌اي كه فرد به تدريج نشاط و سرزندگي خود را از دست مي دهد. در واقع فشارهاي ناشي از اشتغال ممتد ذهني و جسمي (به خصوص ذهني) نه تنها ممكن است با از دست رفتن نشاط و تعادل حياتي فرد همراه باشد، بلكه در مواقعي عامل مهمي براي بروز بسياري از اختلالات رواني، همچون افسردگي و نارسايي جسمي به ويژه از نوع بيماري‌هاي روان تني (سايكو سوماتيك) محسوب مي شود. بنابراين شرايط برخورداري از يك فرصت آزاد و فارغ از كار موظف و بهره‌وري از آن اولين و مهم‌ترين گام در پيشگيري از آسيب‌هاي ذهني و حفظ بهداشت رواني است.

ج) اوقات فراغت مناسب ترين فرصت براي توسعه‌ي مهارت‌هاي شناختي و شكوفايي استعدادهاست هر گاه فرد بدون اين كه تكليف خاصي را برعهده داشته باشد با علاقه و انگيزه شخصي در زمينه هاي متنوع آموزشي به فعاليت بپردازد، مسلماً تلاش وي در اين شرايط مطلوب و خوشايند ذهني و رواني منجر به فراگيري‌هاي پايدار خواهد شد.

و) اوقات فراغت و مهارت‌هاي حسي و حركتي: تأثير مهارت هاي حسي ـ حركتي و فعاليت هاي ورزشي بر كنش هاي ذهني و تحول رواني به گونه است كه بسياري از روان شناسان و كارشناسان تعليم و تربيت عقيده دارند كه اين قبيل فعاليت ها مي بايست در درجه‌ي اوّل جز برنامه هاي موظف آموزشي، دانش‌آموزان به ويژه در مقاطع پيش دبستاني و دبستاني قرار گيرد. آشنايي كودكان و نوجوانان با برنامه ها و روش هاي مختلف فعاليت هاي حسي و حركتي نه تنها سبب تقويت كنش هاي ذهني آنها مي گردد، بلكه موجبات نشاط رواني و سرزندگي، تقويت اعتماد به نفس و بالطبع بهداشت رواني آنان را فراهم مي سازد.

ز) اوقات فراعت و اصلاح رفتار و تعالي شخصيت:

كثرت و استمرار فعاليت هاي ذهني و عملي در زندگي روزمره بدون بهره‌گيري از فرصت‌هاي آزاد براي تعمق و بازنگري به عملكردها و نحوه‌ي برخورد با افراد و مقابله با پديده‌هاي مختلف ممكن است به تدريج موجب پديدار شدن بعضي از عادات يا رفتارهاي نامطلوب در انسان بشود. اين مسأله در بين دانش‌آموزان مدارس به ويژه در مقاطع راهنمايي و متوسطه به دليل تراكم و فشردگي برنامه هاي درسي بيشتر قابل ملاحظه است. بايد توجه داشت كه انحراف اخلاقي و رفتاري به صورت ناگهاني ظاهر نمي شود بلكه به تدريج پديدار مي گردد. بنابراين بهره‌گيري از اوقات فراغت يعني شرايطي كه كودكان و نوجوانان و جوانان تحت تنش ها و فشارهاي رواني ناشي از انجام تكاليف فشرده نيستند، پرداختن به اصلاح عادات و رفتارهاي نامطلوب يا سازش نايافته امري است فوق العاده حايز اهميت به عبارت ديگر از اوقات فراغت مي توان به طور مناسب براي اصلاح بسياري از اختلالات رفتاري نظير پرخاشگري، افسردگي، اضطراب، كمرويي و... بهره گرفت.

هـ) اوقات فراغت و رفتارهاي اجتماعي: اوقات فراغت مناسب ترين موقعيت براي تفكر و انديشه است. امروزه ديدگاه سياستمداران و حاكمان جوامع براي مهار و يا كاهش هيجان‌هاي متراكم در قشرهاي جامعه و جلوگيري از سقوط در بي هويتي به فراخور سياست و امكانات موجود به ارايه خدمات مربوط به اوقات فراغت مي پردازند و از بروز انواع كجروي‌ها و احياناً شورش‌هاي موضعي جلوگيري مي نمايند.

بدون ترديد هدايت فكري، حمايت مستمر و مؤثر كودكان و نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت نه تنها آسيب پذيري اجتماعي و كجروي‌هاي اخلاقي آنان را در هر شرايط به حداقل مي رساند، بلكه ايشان را در برابر همه آسيب ها و تهاجمات فرهنگي مصون مي كند.

نگرش اسلام نسبت به اهميت و نحوه گذران اوقات فراغت

مطالب مشابه :

اسلام و اوقات فراغت

نگرش اسلام نسبت به اهميت و نحوه گذران اوقات فراغت

بررسی اوقات فراغت نوجوانان وجوانان

موضوع:سبک زندگی و اوقات فراغت

طرح اوقات فراغت اداره تبليغات اسلامي جوانرود خاتمه يافت

برنامه های اوقات فراغت اداره ارشاد اسلامی لنگرود اعلام شد

نقش فعاليت‌هاي فرهنگي در پر كردن بهينه اوقات فراغت دانشجويان