نحوه نوحه خوانی

۲ - گوشواره :
قسمت دوم از هر بند نوحه ((گوشواره )) مى باشد كه شعر نيست و در واقع چند كلمه هم قافيه است كه معمولاً با ريتم سينه زنى هماهنگى بهترى دارد و محل نواختن سينه ، از وزن اين كلمات به خوبى هويداست

۳ - جواب :
كلمه اى است كه در آخر هر بند از نوحه ، چند بار با يك سبك تكرار مى گردد و معمولاً نام همان معصومى است كه نوحه راجع به اوست .

تذكر:
اين گونه اصطلاحات عرفى هستند و تعريف مشخص و دقيقى ندارند. ممكن است در بعضى مناطق ، طور ديگرى استعمال شوند مثلاً به بند اول كه ((دَم )) نوحه است ، سربند و يا جواب نيز گفته مى شود كه براى جلوگيرى از اشتباه بين بند اول و سربند، از همين كلمه ((دَم )) استفاده مى كنيم . حال كه نوحه را شناختيم نوبت به بيان نكاتى كه در نوحه خوانى وجود دارد مى پردازيم . نكات حائز اهميت در نوحه خوانى به قرار زير است :
نوحه بايد حداقل دوبند و حداكثر سه بند باشد. البته اين مسئله در مورد نوحه هائى است كه بند اول آن تماماً جواب داده مى شود، اما اگر قرار باشد سينه زن فقط كلمه جواب نوحه را پاسخ گويد مى توان تعداد بندها را افزايش داد.
حتى المقدور بند اول نوحه كه ((دَم )) گفته مى شود بايد ادا كردنش براى سينه زن آسان باشد به طورى كه به سهولت آن را ياد بگيرد و راحت پاسخ گويد كه باعث راحتى كار مداح و سينه زن است .
((دَم )) نوحه نبايد اصل مصيبت باشد، زيرا با خواندن هر بند، سينه زن بايد دم پاسخ را بگويد كه اگر اصل مصيبت در آن نهفته باشد به دليل تكرار زياد، جالب نخواهد بود بلكه دَم ، بايد مطلبى كلى ، سطحى و بدون تنش در شعر باشد. اصل مصيبت بايد در بند آخر بيايد تا ترتيب مجلس هم رعايت شود. زيرا اصل مصيبت ، شيرازه نوحه است ، و اگر آن را همان اول بخوانيم ، ديگر چيزى براى آخر نوحه باقى نمى ماند. ترتيبى كه در ميان مطالب روضه خوانى است ، بايد در نوحه خوانى هم بوده تا از جذابيّت لازم برخوردار باشد. پس اگر نوحه اى به دست شما رسيد كه خواستيد آن را در مجلسى بخوانيد، ابتدا بايد ترتيب مطالب آن را با ترتيب بندها چك كنيد.
نكته ديگر اين است كه دَم را بايد قسمت قسمت به سينه زن تفهيم كرد؛ نه اينكه يك دور كامل آن را بخوانيم و مجدداً به اول آن بازگرديم . چون سربند نوحه ، يك بيت شعر كامل است ، يادگيرى آن مشكل تر از گوشواره و جواب مى باشد. پس بهتر است ابتدا سربند را به سينه زن خوب تفهيم كنيم .
قبل از اينكه سينه زن سرپا بايستد، بايد دم را آن قدر تكرار كنيم كه تقريباً حفظ شود و تا آن را اجمالاً ياد نگرفته ، نبايد روى پا بايستد. زيرا سينه زن به محض ايستادن مى خواهد به سينه اش بزند و چون خوب دم را نياموخته ، براى مداح مشكل ايجاد مى كند. سينه زن بايد به همان حالت نشسته بر سر بزند و مداح آن را برايش چند بار تكرار كند. به جواب يا گوشواره كه رسيد، بايستد و به سينه بزند.
براى اينكه سينه زن از سر به سينه اش بزند، بايد از گوشواره ها استفاده كرد زيرا به خاطر كوبندگى كه در وزن شعرى گوشواره وجود دارد، سينه زن خود بخود تحريك به سينه زدن مى شود. بايد گوشواره ها را كوبنده و حماسى خواند تا سينه زن هماهنگ تر سينه بزند.
وقتى سينه زن در حال پاسخ گفتن دَم است ، براى اينكه سربندها و يا گوشواره ها يادش نرود، مداح بايد آن را به ياد سينه زن بياندازد و بدون لحن كلمه اول سربند يا گوشواره و جواب را بگويد تا يادش بيايد. اما نبايد در يادآورى آن زياده روى كرد زيرا در اين صورت سينه زن ، دم را خوب ياد نمى گيرد و شما مجبور هستيد كه تا آخر نوحه خوانى سربندها و گوشواره ها را ياد او بياندازيد. بهتر است همان اول با تكرار، آن را خوب براى سينه زن جا انداخت كه بعداً نياز به يادآورى زياد نباشد و سينه زن هم در حفظ دم كُند نشود.
اگر خواستيد نوحه جديدى را بخوانيد حتماً مياندار(83) را در جريان بگذاريد تا باعث ناهماهنگى نشود. مداح هميشه بايد هماهنگ با مياندار باشد و يادآورى كردن دم را بيشتر به عهده او بگذارد و خود بر حالات سينه زن ، وقت مجلس ، اشعار بعدى و... نظارت داشته باشد. البته ناگفته نماند مياندار مجلس ، بايد تسلّط كامل بر كارش داشته باشد و الا اين وظيفه را به او محوّل نكنيد. چون كار مياندار خوب ، كمتر از كار مداح نيست .
بين بندهاى نوحه ، بعد از جواب دادن يا قبل از آن مى توان ابيات ناب و روضه كوچكى خواند. البته اگر به همان يكى دو بيت بسنده شود، اثر بهترى خواهد داشت چون سينه زن به اندازه كافى قبل از سينه زنى ، روضه گوش كرده و خواندن روضه مفصل ، زياد برايش لطفى ندارد. البته بايد ديد حال سينه زن چگونه است . اگر باز هم پذيرش شنيدن روضه را داشت ، اشكالى ندارد. اما ما طرفدار شعر خواندن در اينجا هستيم و اعتقادمان بر اين است كه ((نبايد گذاشت عرق سينه زن خشك بشود)).
نوحه به بند آخر كه رسيد، كم كم بايد سرعت جواب دادن و سينه زدن را زياد كرد به طورى كه با دو يا سه بار جواب گرفتن دم ، كم كم حالت شور به آن داده و دوباره به ريتم اصلى نوحه (يك ضرب ) بازگشت . بلافاصله بعد از نوحه ، واحد را بايد شروع كرد كه با گفتن ذكر ((يا حسين )) و... سينه زنى را متوقف نموده و واحد شروع مى شود.
اگر خواستيد مجلس طولانى نشود مى توانيد نوحه را نشسته خوانده و جواب بگيريد و در آخر آن جواب دم را به شور تبديل كرده و بعد از شور دادن مجلس را تمام نمائيد.

نحوه نوحه خوانی

مطالب مشابه :

نوحه خواني در عراق

آموزش مداحی در خوی

حضرت ابوالفضل

نحوه نوحه خوانی

شعر و متن مولودي خواني ولادت حضرت علي (ع)

شعر خواني سازگار و مؤيد در حرم امام حسين(ع)