گنبد نمکی 9

نمك حاصل از گنبد نمكي را ابتدا به صورت محلول در مي آورند و بعد در حوضچه هاي مصنوعي نمك ، آن را مجددا رسوب مي دهند . پس از آن رسوب كامل با از دست دادن آب نمك جهت مصرف خوراكي آماده مي شود .
از نمك هاي موجود در گنبدهاي نمكي در صنايع شيميايي مي توان استفاده نمود كه اين مورد براي گنبدهاي نمكي ايران نيز حائز اهميت است .
پراكندگي گنبدهاي نمكي جنوب كشور در عكس 5 آمده است .

شكل 5 : پراكندگي گنبدهاي نمكي جنوب ايران ( احمد زاده هروي و همكاران 1991)

قابل ذكر است بيرون زدگي هايي از نمك در شمال خاوري كرمان وجود دارد كه سري دزو را مغشوش كرده است . بر اساس مشخصات ظاهري و بررسي رخساره ها ، سازند راور را معادل سري هرمز مي دانند .

گنبد نمكي قشم :
گنبد قشم در 110 كيلومتري جنوب باختري جزيره قشم قرار گرفته است . طبقات هم جوار آن را آهك هاي سفيد رنگي تشكيل داده است كه به نئوژن وسازند گچساران تعلق دارند و حركات قائم گنبد نمكي موجب تغيير وضعيت لايه بندي اوليه گشته و طبقات بلافصل خود را برگردانده است . سنگ نمك در بخش جنوبي گنبد گسترش چشمگيري دارد و شامل تناوبي ازنمك ، اوليژيست ، خاك سرخ و ديگر قطعات با ساخت برگه اي است . سطح نمك اغلب به پوشش نازكي از گل اخرا آغشته است و اختلاط نمك در همه جا يكسان نيست و در بخش جنوب باختري گنبد ، نمك تقريبا خالص و بلورين به فراواني يافت مي گردد.
از نظر اقتصادي نمك هاي بلورين كه به "نمك نر " موسوم هستند با خلوص بالا ، حالت بلوري و ذخيره زياد در جنوب باختري گنبد وجود دارد و آثار كار قديمي بر روي آنها ديده مي شود . آب هاي شوري كه از گنبد خارج مي شود نيز پس از تبخير، نمك خود را باقي مي گذارند . اين نمك كه به "نمك ماده" معروف است نيز از خلوص بالايي برخوردار است . نمكي كه بدين صورت تشكيل مي گردد، قابل استخراج و ارائه به بازار است .

شكل 6 : ذخاير هيدروكربني

شكل 7 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي قشم

گنبد نمكي سياهو :
   بخش سياهو در فاصله 19 كيلومتري محور بندرعباس-سيرجان و در 75 كيلومتري شمال خاوري بندرعباس قرار دارد . در فاصله 3 كيلومتري شمال باختري بخش سياهو ، گنبد نمكي سياهو واقع شده است و بخش اعظم آن را نمك تشكيل داده است و غارهاي نمكي آن بسيار طولاني است . اشكال انحلالي نمك به صورت متنوع در اين گنبد ايجاد شده است .
   آب شوري كه از گنبد سرچشمه مي گيرد به زمين هاي كشاورزي اطراف و آبهاي شيرين منطقه اثرات زيانباري وارد نموده است كه در اين مورد لازم است به منظور حفاظت اراضي كشاورزي از پيشروي آب شور ، اقدام به ايجاد حوضچه هايي نموده كه آب شور درآن تبخير گردد و نمك آن هم قابل استفاده گردد و با اين راه حل از پيشروي گنبد نمكي هم جلوگيري مي شود .
   گنبد سياهو ذخاير متنابهي از نمك را دارد كه اين نمك در صنايع شيميايي مورد استفاده قرار مي گيرد . از خاك سرخ آن نيز در صورت تغليظ و شستشو در صنايع رنگ سازي داخل كشور استفاده مي شود .
   گنبد نمكي گچين :
   گنبد نمكي گچين در خاور روستاي گچين در فاصله 50 كيلومتري باختر بندرعباس واقع شده است و از لحاظ كاني شناسي و سنگ شناسي مشابه گنبدهاي نمكي هرمز ولارك است .
   در كوه گچين ، نمك روي يك رديف رسوبي- آتشفشاني قرار گرفته كه بر خلاف تعريف كلاسيك هرمز (اشتوكلين 1969) ، بسيار مشخص و بدون درهم ريختگي است و به خوبي مي توان مرزها را بررسي كرد و رديف را باز شناخت (سبزه اي و نبوي 1366) .
   گنبد نمكي گچين با قطع كردن نهشته هاي ميشان و آغاجاري و شيبدار نمودن اين نهشته ها ، زمان سر بر آوردن خود را معين مي كند و به لحاظ وجود قطعات گنبد در نهشته هاي بالا ، نشان مي دهد كه در اواخر دوره ترشير گنبد شروع به نمايان شدن مي كند و اين شواهد در حاشيه شمالي و خاوري آن ديده مي شود .
   ذخايري از خاك سرخ در حاشيه خاوري گنبد قابل بهره برداري است . از نمك موجود در اين گنبد نيز مي توان به صورت نمك صنعتي استفاده كرد .

شكل 8 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي گچي

گنبد نمكي جزيره لارك :
   جزيره لارك واقع در 35 كيلومتري جنوب شرق بندرعباس قرار گرفته است .
   از نظر زمين شناسي اين جزيره از تنوع زيادي برخوردار است . جزيره لارك گنبد نمكي است كه در اواخر دوران سوم ميشان را چين داده است و نشانه هايي از حضور خود به صورت قطعات و واريزه هاي گنبد در رسوبات سازند ميشان به جاي گذاشته است كه مشخص مي كند گنبد در زمان رسوبگذاري سازند ميشان ، رخنمون داشته است . شيبدار نمودن سازند ميشان و آغاجاري از حاشيه جزيره ، ملايم و به سمت گنبد تندتر شده و گاه برگشته مي نمايد . رسوبات حواشي گنبد داراي چينه بندي متقاطع با زاويه بيش از 30 درجه گواه بر رسوب ماسه هاي ساحلي و تاثير عمده باد شمال در رسوبگذاري اين نوع رسوبات است .
   گنبد نمكي جزيره لارك از جمله متنوع ترين گنبدهاي جنوب كشور بوده و از رديف H1 تا H4 سازند هرمز را به طور كامل دارا مي باشد . در اغلب جاهاي اين گنبد رديف كامل ذكر شده حفظ شده است ونفوذ هاي ماگمايي در جاي جاي آن باعث ايجاد دگرگوني در رديف هاي نمكي ، ماسه سنگ هاي خاكستري و مارني گرديده است .

شكل 9 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي لارك

گنبد نمكي هرمز :
جزيره هرمز در حقيقت خود يك دياپير نمكي است كه در منتهي اليه شرق خليج فارس و نزديكي تنگه هرمز قرار گرفته است . فاصله جزيره هرمز تا بندرعباس حدود 18 كيلومتر است . اين جزيره مقطع تيپ سازند هرمز و به دليل وجود ذخاير نمك و بويژه خاك سرخ مرغوب مورد توجه قرار گرفته است .

شكل 10: عكس ماهواره اي از گنبد نمكي هرمز

گنبد نمكي ابوموسي :
جزيره ابوموسي نيز جزء گنبدهاي نمكي استان هرمزگان به حساب مي آيد و در فاصله 200 كيلومتري جنوب غرب بندرعباس واقع شده است . وسعت اين گنبد در حدود 24 كيلومتر مربع است . از لحاط چينه شناسي در اين گنبد واحد H1 وجود ندارد . واحد H2 در اين گنبد گسترش يافته است و باعث رخنمون خاك سرخ هايي است كه تشكيل ذخاير مناسبي را از اين ماده معدني داده است . سنگ هاي آهندار ، اليژيست ، مارن هاي قرمز و كرم رنگ ، لايه هاي نازك توف و ژيپس را مي توان از ديگر تشكيل دهنده هاي اين واحد به شمار آورد .
واحد H3 واحد كربناتي-شيلي است كه مورد حجوم ماگماي ريوليتي و پر سيال واقع شده است . نفوذ سيالي پر گاز در داخل طبقات رسوبي موجب متاسوماتيسم سنگ ها شده است . اين سنگ ها طبقه بندي اوليه را به خوبي حفظ كرده اند . واحد 4 در اين گنبد منحصر به توفيت هاي سفيد رنگ آلتره اي است كه در بخش شرقي رخنمون دارد . درون درزه هاي اين سنگ ها ، سنگ هاي آهندار و چرتي به رنگ قرمز كم رنگ تا ارغواني با ضخامتي بين 2 تا 5 سانتي متر تشكيل شده اند . از سنگ هاي ماگمايي ابوموسي مي توان ايگنمبريت هاي شمال شرق و ريوداسيت هاي نفوذي بخش مركز ي گنبد را نام برد كه بزرگنرين ارتفاع جزيره را تشكيل داده اند .

شكل 11 : عكس ماهواره اي از جزيره ابوموسي

گنبد نمكي جزيره فارور :
   جزيره فارور كه به نام هاي فرور و فارور بزرگ نيز ناميده مي شود در شمال جزيره سيري و جنوب غربي بندر لنگه در طول جغرافيايي 36 در جه و 15 دقيقه و عرض شمالي 54 درجه و 25 دقيقه قرار گرفته است . طول اين جزيره در امتداد شمالي-جنوبي حدود 5/7 كيلومتر و عرض آن در جهت شرقي-غربي در حدود 5/4 كيلومتر و مساحت آن بالغ بر 2620 هكتار مي گردد . بلندترين ارتفاع جزيره 145 متر از سطح دريا ارتفاع دارد .
   در جزيره فارور آب سطحي نظير چشمه و قنات وجود ندارد . اما در گذشته كه جزيره مسكوني بوده ساكنان آن آب خود را از چاه هايي كه حفر نموده اند تامين مي كردند . اثرات اين چاه ها هم اكنون در دره ناخدا در شرق جزيره ديده مي شود و آب آن لب شور و سطح آب در عمق 3 متري است .
   در جزيره فارور نمك ظاهر نشده است اما سنگ هاي آذرين ماگمايي و طبقات كربناتي رديف هاي H3, H4 گسترش وسيعي دارند . از لحاظ ذخيره اقتصادي خاك سرخ قابل توجه نيست ولي مقادير متنابهي اليژيست در جزيره به صورت پراكنده ديده مي شود .

شكل 12 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي فارور ( جزيره فارور )

گنبد نمكي انگوران :
   اين گنبد در غرب بندرعباس و شمال روستاي انگوران واقع شده و تاثير حركات قائم آن بر سنگ هاي اطراف كه متعلق به ترشير بوده كاملا مشخص است . واحد H1 پايين ترين قسمت و ضخيم ترين بخش گنبد را تشكيل مي دهد . لايه هاي نازك آن به رنگ هاي سفيد-خاكستري ، قرمز و تيره است كه داراي ناخالصي هايي نظير خاك سرخ ، اليژيست ، انيدريت و ديگر تكه هاي سنگي است . واحد H2 كه مستقيما بر روي نمك قرار گرفته بيشتر از مارن هاي قرمز رنگ ، توف ها ، انيدريت و لايه هاي نازك سنگ آهك هاي سياهرنگ تشكيل شده است و لايه هاي آهكي در آن ديده مي شود . واحد H3 در اين گنبد تشكيل نشده ولي واحد H4 در قسمت هاي مركزي گنبد به خوبي قابل شناسايي است . اين واحد در بخش مركزي به طور مستقيم روي سنگ نمك جاي دارد و از سنگ هايي با ليتولوژي متفاوت نظير بازالت ، دولوميت ، سنگ آهك هاي توفي ، توف هاي ريوليتي ، گچ ، انيدريت ، ماسه سنگ و سيلت تشكيل شده است .
   در بخش هاي دورتر از زون مركزي تنها كربنات ها ديده مي شود . در همين بخش سنگ هايي وجود دارد كه نشانه آشكاري از آميخته شدن ماگماي اسيدي و رسوب در حال تشكيل را در خود دارند .
   در كل از لحاظ اقتصادي در اين گنبد مورد خاصي ديده نشده است .

شكل 13 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي انگوران

گنبد نمكي پل :
اين گنبد در فاصله 100 كيلومتري غرب بندرعباس قرار گرفته است . قديمي ترين طبقات اطراف ان ماسه سنگ هاي آهكي-مارني (سازند ميشان ) و توده هايي از انيدريت است ( سازند گچساران ) كه به اواخر ترشير تعلق داشته و حركات قائم گنبد نمكي موجب تغيير وضعيت اوليه آنها شده است . بخش اعظم گنبد را واحد H1 تشكيل مي دهد و در غرب گنبد گسترش يافته است . ساخت ورقه اي را در تناوب لايه هاي اليژيست ، نمك ، خاك سرخ و ژيپس مي توان ديد و چين خوردگي هاي كوچك مقياس درون اين واحد مشخصا قابل رويت است . از اين واحد كه ضخامتي بالغ بر چند صد متر دارد هم اكنون استخراج نمك صنعثي صورت مي پذيرد .
واحد H2 در بخش شرقي گنبد با ضخامتي در حدود 50 متر بر وري واحد زيرين خود نشسته است . بخش اعظم آن را مارن هاي مخلوط با گل سرخ تشكيل مي دهند .

شكل14 : عكس ماهواره اي از گنبد نمكي پل

گنبد نمكي قلات :
روستاي قلات يا كلات در امتداد جاده بندر خمير به بندرعباس در فاصله 50 كيلومتري شمال غرب بندرعباس واقع شده است .
در كنار اين روستا گنبدي ديده مي شود كه رديف هاي H1,H2,H3 مجموعه هرمز را در خود دارد . در اين گنبد ، نمك ظاهر نشده است . نفوذهايي از نوع ريوليت تا ريوداسيت در حاشيه اين گنبد رخنمون دارد . كربنات هاي رديف H3 سازند هرمز در اين گنبد تجزيه شده و به ژيپس تبديل گشته اند كه بر روي رديف ماسه سنگي ، مارني و خاك سرخي ديده مي شود . توف ريوليت هاي سفيد رنگ در قسمت هاي مركزي و حاشيه گنبد رخنمون دارد . از لحاظ ارزيابي اقتصادي اين گنبد ارزش چنداني ندارد مگر براي استفاده از سنگ هاي ساختماني آن در سازه هاي دريايي .

منبع :www.ngdir.ir

گنبد نمکی 9

مطالب مشابه :

تصحیح آدرس اینترنتی موسسه شرق گلستان

چند خبر از اردوگاه شرقي گنبد كاووس

گنبد نمکی 9

گنبد نمکی 10

معرفی منطقه ترکمن صحرا

شهرستان گنبد کاووس

صعود عقاب گنبد به لیگ دسته اول فوتبال استان گلستان

برگزاری نخستین نشست تخصصی مهندسین عمران با یک مهمان ویژه!

گنبد نمکی 5

اولین رصد خانه شرق استان تهران به همت کانون دماوند!