مالیات مستقیم قسمت اول

ممنوع الخروج شدن، جريمه هاي مالياتي، توقيف اموال، تامين اموال بدهكار مالياتي نزد اشخاص ثالث از جمله ضمانتهاي اجراي قانون مالياتهاست .(مواد 189 تا 202 قانون مالياتهاي مستقيم) فهرست جرايم مالياتي پيوست اين مبحث را مطالعه فرمائيد.
2- عمر ماليات
به اندازه عمر كشور ها مي باشد. ايجاد و توسعه آموزش، بهداشت، زير ساختهاي اقتصادي، راهها ،‌بنادرها، ‌فرودگاهها و... از وظايف عمومي دولتهاست كه بايستي هزينه آنها را از محل ماليات تامين كنند.
باج،خراج، حقابه، عوارض و...اسامي متعدد ماليات درگذشته هستند.
حق بيمه و عوارض شهرداري ها نيز نوعي ماليات هستند . تفاوت آنها با ماليات مستقيم اين است كه موارد و محل خرج آنها كاملاً مشخص مي باشد .
3- عدم پرداخت ماليات
دو نوع عدم پرداخت ماليات داريم:
اجتناب از پرداخت ماليات براساس معافيتها و نكات قانوني.
فرار از ماليات با اعمال تقلب آميز كه جرم است و مجازات دارد.
4- انواع ماليات
1- ماليات مستقيم كه به درآمد و دارايي اشخاص حقيقي و حقوقي تعلق مي گيرد.(مواد 17 تا 130 قانون مالياتهاي مستقيم)
2- ماليات غير مستقيم كه به كالا و خدمات تعلق مي گيرد و مصرف كننده آنرا مي پردازد.( قانون ماليات برارزش افزوده)
5- تفاوت ماليات مستقيم با ماليات غير مستقيم
1- در ماليات مستقيم مودي قابل شناسايي است و عدم پرداخت ماليات در مورد او ضمانت اجراء پيدا مي كند.
2- در مالياتهاي غير مستقيم، دولت پرداخت كننده واقعي ماليات را نمي شناسد و اين ماليات ها را از طريق اشخاص ديگري كه قانوناً مكلف به وصول و پرداخت آن به دولت مي شوند وصول مي نمايد.
6- شاخص ماليات
هر ماليات با دو شاخص معرفي مي شود:
پايه ماليات. (ماخذ ماليات، مبناي ماليات) Tax Base
نرخ ماليات. Tax Rate
پايه ماليات آن جنس يا چيزي است كه ماليات به آن تعلق مي گيرد.
نرخ ماليات تعيين مي كند كه چه ميزان از پايه ماليات متعلق به دولت است.( ماده 131 قانون مالياتهاي مستقيم)
نرخ ماليات ممكن است تصاعدي، مقطوع، ‌تنازلي و...باشد. نرخ ماليات تعيين مي كند كه دولت چه ميزان در درآمد ما شريك است. بنابراين همانگونه كه هر شريك مي تواند از شريك ديگر حساب شراكت و صورت عملكرد دوره يا مورد شراكت را بخواهد دولت نيز مي تواند حساب شراكت خود در درآمد ما را بخواهد و به اين دليل ما در قانون مالياتها هزينه هاي قابل قبول و غير قابل قبول داريم.
دولت ممكن است بعضي هزينه ها و مخارج ما را قابل قبول نداند. مانند هزينه هاي غير مربوط با فعاليت هاي دوره مالي مورد رسيدگي مؤديان.
يك اصل مهم در اخذ ماليات محدود و ممنوع شدن اخذ ماليات مضاعف است. به اين معني كه راجع به يك مورد مشخص نبايد و نمي توان بيش از يك ماليات اخذ كرد. براين اساس نسبت به واگذاري حقوق املاك براساس ماده 52 قانون مالياتهاي مستقيم به ماده 76 قانون مذكور كه تعلق يك ماليات را باعث ساقط شدن بقيه مالياتها مي داند توجه كنيد.
7- رابطه در آمد مشمول ماليات و سود
اداره مالياتي عمدتاً با سود كاري ندارد. معمولاً با درآمد مشمول ماليات كار دارد.
در اين مورد سه فرض و حالت داريم:
سود مساوي با درآمد مشمول ماليات است.
سود بيشتر از درآمد مشمول ماليات است.
سود كمتراز در آمد مشمول ماليات است.
حالت اول: اگر دفاتر مالياتي عيناً پذيرفته شود و هزينه ها قابل قبول تلقي شوند فقط در اين حالت سود مساوي با درآمد مشمول ماليات مي شود.
حالت دوم: نرخ هاي خاص مالياتي يا سودهاي معاف از ماليات . مانند مادة 141 ق.م.م (سود حاصل از صادرات) در اين حالت سود شركت يا مشمول نرخ خاص بوده يا مشمول معافيت و نتيجتاً بيش از درآمد مشمول ماليات خواهد بود.
حالت سوم: مأمور مالياتي هزينه ها را غير قابل قبول مي داند. ذخيره استهلاك را نمي پذيرد. سود و زيان سنواتي را قبول نمي كند و يا ممكن است دفتر شركت رد شده باشد و مأمور مالياتي در آمدها را علي الرأس تشخيص داده باشد. دراين حال سود كمتر از درآمد مشمول ماليات شناخته مي شود.

بخش دوم
«ماليات حقوق»
وفق ترتيبات ماده 86 قانون مالياتهاي مستقيم در مورد ماليات حقوق، دريافت كنندگان حقوق تكليف به تسليم اظهار نامه ندارند و مرور زمان آن 5 سال از سررسيد پرداخت آن مي باشد. مثلاً‌ سررسيد پرداخت حقوق فروردين 1385 سي ام ارديبهشت ( يك ماه بعد) خواهد بود. مرور زمان مالياتي در قانون مالياتهاي مستقيم قبل از اصلاحيه سال 1380 سه سال از تاريخ سر رسيد بوده است. معافيت هاي مالياتي در مورد حقوق در مادة 91 قانون مالياتهاي مستقيم ذكر شده است. در مواردي كه كارفرما به تكاليف خود براي پرداخت ماليات حقوق اقدام نكند، طبق مقررات ماده 90 قانون مالياتهاي مستقيم، ماليات به انضمام جرايم مربوط با صدور برگ تشخيص از كارفرما مطالبه خواهد شد و كارفرما در صورت اعتراض مي تواند وفق ماده 238 قانون مالياتهاي مستقيم اقدام كند.

بخش سوم
«ماليات تكليفي»
درمورد ماليات تكليفي موضوع مادة 104 قانون مالياتهاي مستقيم ماليات كه به عنوان علي الحساب كسر مي شود و مرور زمان ندارد قابل ذكر است كه برابر مادة 199 قانون مالياتهاي مستقيم اشخاصي كه برابر قانون مالياتهاي مستقيم مكلف به كسر و ايصال ماليات موديان ديگر هستند در صورت تخلف بصورت تضامني با مودي مسئول پرداخت ماليات هستند و علاوه بر آن 20% ماليات پرداخت نشده در سررسيد را نيز جريمه خواهند شد.
نكته: موضوع مادة 90 قانون مالياتهاي مستقيم (اختلاف در مورد ماليات تكليفي حقوق) قابل توافق با مميز مالياتي هست. اما ماليات تكليفي موضوع ماده 104 قانون مالياتهاي مستقيم قابل توافق با مميز مالياتي نيست. توصيه مي شود در مورد مادة 104 قانون مالياتهاي مستقيم اگر سازمان امور مالياتي از كارفرما تصفيه و واريز ماليات كسرشده مادة 104 را مطالبه كرد كارفرما هم از پيمانكار خود بخواهد مفاصاحساب مالياتي خود را به كارفرما ارائه كند و كارفرما نيز آن را به سازمان امور مالياتي تسليم نمايد. چون در مورد پرداخت اين ماليات مودي و پرداخت كننده متضامناً مسئول هستند. اگر مودي مفاصاي مالياتي داشته باشد كارفرما مسئول پرداخت آن نخواهد شد.

بخش چهارم
«معافيتهاي مالياتي قانون ماليات هاي مستقيم»
ماليات برارث از ماده 17 تا ماده 43 معافيتها به شرح مندرج درمتن و جداول قانوني است.
حق تمبر مادة 44 تا مادة 51.
تنها معافيت مالياتي در اين سرفصل مادة 48 قانون مالياتهاي مستقيم است كه شركتهاي تعاوني از پرداخت حق تمبر تاسيس و افزايش سرمايه شركت معاف مي باشند .
ماليات بردرآمد املاك از ماده 52 تا ماده 80.
الف) مادة 59 ( كه با ماده 76 و 77 مرتبط است ) نقل وانتقالات مشمول ماده 59 از پرداخت هرگونه ماليات ديگر معاف است. (معافيت ضمني)
در اظهار نامه و ترازنامه شركت بايستي اين در آمدها جدا شود و در قسمت « كسر مي شود» بايستي اين موارد كه ماليات مقطوع داشته يا معافيت دارند قيد شده و از درآمد شركت كسر شود.
سرقفلي هم برابر مادتين 76 و 52 همين وضع را دارد.
برابر يك اصل مالياتي زيان حاصل از منابع در آمدهايي كه به نرخ مقطوع مشمول ماليات مي شود وماليات ديگري هم به آن تعلق نمي گيرد و همچنين زيان ناشي از فعاليت هاي معاف از ماليات قابل كسر از سود منابع مشمول ماليات نمي شود و ادعاي زيان، در موارد فوق مورد قبول سازمان امور مالياتي قرار نمي گيرد.
ب) مادة 77: اشخاص بابت ساخت و فروش ساختمان مشمول ماليات ديگري نخواهند شد. چون مودي ماليات اولين نقل و انتقال ساختمان كه بيش از دو سال از گواهي پايان كار آنها نگذشته باشد به اضافه 10% ماليات موضوع مادة 76 قانون مالياتهاي مستقيم را پرداخت كرده است و به تصريح همين ماده، ماليات ديگري به آن تعلق نمي گيرد.
ج) تبصره 11 ماده 53 كه مبين معافيت مالياتي مالكاني است كه بيش از سه واحد مسكوني استيجاري با رعايت الگوي مصرف مسكن ساخته يا مي سازند و به اجاره مي دهند و آنها را بابت ماليات بردرآمد املاك اجاري معاف مي داند.
د) معافيت مادة 57 براي اشخاص حقيقي.
هـ) ماده 81 كه در آمد حاصل از فعاليتهاي كشاورزي و...را از ماليات معاف كرده است.
نكته: برابر ماده 13 قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري هر نوع فعاليت اشخاص كه داراي مجوز فعاليت در مناطق آزاد تا 15 سال از تاريخ بهره برداري مندرج در مجوز فعاليت از معافيت مالياتي برخوردار هستند.

«معافيت بر درآمد حقوق از ماده 83 تا 93»
الف) معافيت مادة 84 كه با تصويب قانون مديريت خدمات كشوري، اين ماده عملاً منسوخ شده و حداقل معافيت حقوق در قانون بودجه سال 88 براي سال مذكور پنجاه ميليون ريال برابر با پنج ميليون تومان در سال مقرر گرديده و براي سالهاي بعد بايد مجوز كسب گردد.
ب) معافيت هاي ماده 91.
ج) معافيت ماده 92 (50% بخشودگي مالياتي)
«ماليات بر درآمد مشاغل»
مادة 101 در خصوص حداقل بخشودگي صاحبان مشاغل.
«ماليات بردرآمد اشخاص حقوقي»
الف) مادة 105 جمع درآمد پس از كسر زيانهاي حاصل از منابع غير معاف و كسر معافيتهاي مقرر در اين قانون كه ضمن ماده 132 تا ماده 146 قانون مالياتهاي مستقيم آمده است بايستي 25% ماليات بدهند.
ب)معافيت مالياتي موضوع ماده 132 كه به مدت 4 سال و تاميزان80% معافيت مالياتي پيش بيني كرده است (معافيت نسبي) و به مدت 10 سال تا ميزان 100% معافيت مالياتي در مناطق كمتر توسعه يافته.
مادة 132 قانون مالياتهاي مستقيم بسيار مهم و كليدي است. اين ماده بيان مي كند در آمد مشمول ماليات ابرازي مودياني كه از ابتداي سال 1381 به بعد پروانه بهره برداري يا استخراج معادن اخذ نموده اند از تاريخ بهره برداري به مدت 4 سال و به ميزان 80% از ماليات معاف است.
عبارت «درآمد مشمول ماليات ابرازي» در اين ماده بسيار مهم و كليدي است. مأمور مالياتي بايستي همان در آمد مشمول ماليات ابرازي را معاف بداند نه آنكه خودش تشخيص دهد.
دراين موردمودي بايددراعلام درآمدمشمول ماليات دقت لازم راداشته باشدتا از حداكثر معافيت مالياتي بهره مند شود.
ج) تبصره 3 مادة 132 كه تاسيسات جهانگردي و ايرانگردي را تا ميزان 50% در آمد از ماليات بدون قيد مدت معافيت داده است.
د) معافيت مادة 133 قانون مالياتهاي مستقيم كه برحسب شخصيت و نوع فعاليت تعيين شده است و ناظر به شركتهاي تعاوني و... است كه در حدود اساسنامه خود فعاليت مي كنند. فعاليت در حدود اساسنامه شرط لازم براي برخورداري از اين معافيت مي باشد.
ج) مادة 134 (معافيت سه وجهي)
1) در آمد حاصل از تعليم و تربيت.
2) در آمد حاصل از فعاليتهاي منحصراً ورزشي داراي مجوز فعاليت .
3) در آمد حاصل از نگهداري معلولين ذهني و حركتي داراي مجوز.
د) ماده 136 ( معافيت تامين آتيه) مانند بيمه عمر كه حتي مشمول ماليات برارث هم نمي شود.
هـ) مادة 137 مخصوص اشخاص حقيقي است. (معافيت درماني)
در اظهار نامه مالياتي محل و ستوني براي قيد هزينه هاي درماني قيد شده كه بايستي هزينه درماني مودي و افراد تحت عائله اش درآنجا آورده شود . اين مدارك رامودي بايد در پايان سال به اداره دارايي محل بدهد.
هزينه هاي زايمان براي خانمها هزينه درماني محسوب مي شود.
هـ) ماده 138 (معافيت توسعه اي) هزينه هايي كه بابت توسعه شركت و فعاليت انجام شده معافيت دارند.
و) تبصره ماده 138) اگر مودي فعاليت خود را به خارج تهران منتقل كند معافيت دارد. (معافيت مهاجرتي)
ز) بند ل ماده 139) فعاليت هاي فرهنگي و هنري كه داراي مجوز از وزارت ارشاد هستند از ماليات معاف هستند.
ح) ماده 141 قانون مالياتهاي مستقيم: صادرات از پرداخت ماليات معاف است. در قانون برنامه هاي سوم و چهارم اين معافيت به درآمد حاصل از صدور كليه كالاهاي غير نفتي به ميزان صد در صد تعميم داده است و همچنين صددرصد درآمد حاصل از صدور خدمات كه طبق ماده 141 معاف نبوده در طول دو برنامه 5 ساله سوم و چهارم معاف گرديده است. در صورتيكه احكام مربوط به ماده 141 در قانون برنامه پنجم تكرار نشود از اول سال 1389 ماده 141 قانون مالياتهاي مستقيم مجدداً جاري خواهد بود و در نتيجه درآمد حاصل از صدور خدمات مشمول ماليات خواهد شد.
ط) ماده 142) در آمد كارگاههاي فرش دستباف معاف از پرداخت ماليات است.
ي) ماده 143) معافيت بورسي: شركتهايي كه در بورس هستند تا زماني كه در بورس هستندمعادل 10% ماليات آنها بخشوده شده است. به عبارت ديگر نرخ ماليات شركت پذيرفته شده در بورس 5/22 درصد مي باشد.
ك) تبصره 1 ماده 143) معاملات سهام وحق تقدم سهام شركتهاي مطرح در بورس چون مشمول ماليات نرخ خاص مي باشند قطعي است و مشمول ماليات ديگري نمي شود.
ل) تبصره 3 ماده 143 قانون مالياتهاي مستقيم) صرف سهام شركتهاي پذيرفته شده در بورس كه به سرمايه اضافه گردد. نيم در صد ماليات دارد و مشمول ماليات ديگر نخواهد شد. صرف سهام در ساير شركتها مشمول ماليات به نرخ 25 درصد مي باشد.
م) مادة 144) بورسها و جوايز تحصيلي و مهريه خانمها و جهيزيه منقول و حق اختراع و... معاف مالياتي دارند.
ن) مادة 145) سود سپرده هاي بانكي، و سود سپرده هاي دريافتي از مؤسسات اعتباري غير بانكي مجاز، سود اوراق مشاركت و اوراق قرضه و... معافيت مالياتي دارند.
س) حقوق مكتسبه (مندرج در مادة 146) معافيتهاي مالياتي كه قبلاً با قوانين ديگر اعطاء شده تا پايان دوره معافيت به قوت خود باقي هستند. چون حقوق مكتسبه تلقي مي شوند.
ع) مادة 189) اگر مودي 3 سال متوالي تراز نامه و... مورد قبول گرفته و ماليات هرسال را در همان سال تسليم اظهار نامه بدون طرح در هيأت هاي حل اختلاف مالياتي پرداخت كرده باشد به شرح ماده مذكور از 5% معافيت مالياتي برخوردار خواهد شد.
بخش پنجم
«تشويقات مالياتي»
معادل يك درصد بازاي هر ماه از مالياتهاي پرداختي مؤدي تا سررسيد مقرر بعنوان جايزه خوش حسابي از ماليات متعلقه كسر خواهد شد. (ماده 190 قانون مالياتهاي مستقيم)
چنانچه مؤديان مالياتي كه مكلف به نگاهداري دفاتر قانوني هستند سه سال متوالي تراز نامه و حساب سود و زيان ودفاتر و مدارك آنها مورد قبول اداره مالياتي قرارگيرد و ماليات هر سال خود را در سال تسليم اظهار نامه و بدون مراجعه به هيأتهاي حل اختلاف مالياتي پرداخت نموده باشند علاوه بر بند فوق معادل 5 درصد اصل ماليات سه سال متوالي را بعنوان جايزه دريافت خواهند داشت كه اين جايزه از ماليات معاف است. (ماده 189 ق . م م)
در صورت تمكين به برگ تشخيص مالياتي و توافق با اداره مالياتي از 80 درصد جرائم متعلقه معاف خواهند بود (تبصره يك ماده 190 ق.م.م)
در صورتي كه موديان ظرف مدت يك ماه از تاريخ ابلاغ برگ قطعي ماليات نسبت به پرداخت يا ترتيب پرداخت آن اقدام نمايند 40 درصدجرائم متعلقه بخشيده مي‌شود.(تبصره 2 ماده 190 ق .م .م)
بخش ششم
«جرائم مالياتي»
عدم تسليم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقي و مشمولان بندهاي (الف و ب) ماده (95) موجب تعلق جريمه اي معادل 40 درصد ماليات متعلق بوده كه غير قابل بخشش است.
عدم تسليم اظهارنامه موضوع ماده 114 توسط آخرين مديران شركت باعث خواهد شد كه مديران متضامناً مسئول پرداخت ماليات شركت شوند .(تبصره ماده 118 ق.م.م)
عدم تسليم اظهار نامه و تراز نامه حساب سود و زيان در دوره معافيت موجب لغو معافيت در سال مربوط خواهد شد.(تبصره ماده 193 ق.م.م)
عدم اجراي طرح توسعه، تكميل، بازسازي و نوسازي و يا عدم بهره برداري ظرف مدت يكسال پس از مهلت تعيين شده در طرح سرمايه گذاري و يا انحلال يا انتقال ظرف مدت پنجسال پس از شروع بهره برداري، موجب تعلق ماليات معادل معافيت هاي مالياتي منظور شده براي اجراي طرح و جرائم متعلقه موضوع ماده (190) مي شود. (تبصره 1 ماده 138 ق.م.م).
در صورت خودداري از ارائه دفاتر در اجراي ماده 181 ق. م.م بدون عذرموجه، درآمد مشمول ماليات مودي با نظر هيأت موضوع ماده 97 ق.م.م بطريق علي الرأس محاسبه مي شود. ( ماده 181 ق.م.م)
تاخير در پرداخت ماليات پس از سررسيد مقرر موجب تعلق جريمه اي معادل 5/2 درصد ماليات متعلقه بازاي هر ماه تاخير مي شود.( ماده 190 ق.م.م) اين جريمه در مورد اشخاص حقوقي و صاحبان مشاغل موضوع بندهاي الف و ب ماده 4095 درصد مي باشد غير قابل بخشودگي است.
عدم تسليم اظهار نامه در موعد مقرر موجب تعلق جريمه اي معادل ده درصد ماليات متعلقه خواهد شد.
(ماده 192 ق.م.م) اين جريمه در مورد اشخاص حقوقي و صاحبان مشاغل موضوع بندهاي الف و ب ماده 95 ق.م.م چهل درصد مي باشد و غير قابل بخشودگي است.
عدم تسليم تراز نامه و حساب سود و زيان يا عدم ارائه دفاتر موجب تعلق جريمه اي معادل 20 درصد ماليات متعلقه براي هريك از موارد فوق خواهد شد. (ماده 193 ق.م.م)
رد دفاتر قانوني موجب تعلق جريمه اي معادل 10 درصد ماليات متعلقه خواهد شد.(ماده 193)
تبصره مادة 192 و تبصره مادة 193 و مادة 132 قانون مالياتهاي مستقيم متضمن نكاتي به شرح ذيل مي باشند:
مادة 192 قانون مالياتهاي مستقيم عدم تسليم اظهارنامه در مواعد مقرر بوسيله مودي را موجب 10% جريمه معادل ماليات متعلقه مي داند. تبصره اين ماده عدم تسليم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقي و مشمولان بندهاي الف و ب ماده 95 قانون مذكور را مشمول جريمه 40% دانسته و جريمه مذكور قابل بخشودگي نيست.
بنابراين موديان بايد در تسليم اظهار نامه باپست سفارشي دو قبضه تسريع كنند. با توجه به اينكه تبصره مادة 226 قانون مالياتهاي مستقيم تسليم اظهار نامه اصلاحي و تكميلي را پيش بيني نموده و مودي را مجاز مي داند كه ظرف يك ماه اظهار نامه اصلاحي بدهد. تا جايگزين اظهار نامه قبلي شود و تسليم اظهار نامه اول در مواعد قانوني را كافي براي رفع مسئوليت تسليم اظهار نامه مي داند و در مورد تبصره مادة 193 به بند پاياني مادة 110 قانون مالياتهاي مستقيم توجه شود. تسليم اظهار نامه در موعد مقرر حتي براي اشخاصي كه در دورة معافيت هستند الزامي است و اگر اين اشخاص اظهار نامه را در مواعد مقرر تسليم نكنند از شمول معافيت خارج مي شوند و به شرح ذيل مشمول:
الف) بند 1 مادة 97 قانون مالياتهاي مستقيم مي شوند.
ب) از آنان مطالبه ماليات مي شوند.
ج) 40% ماليات هم جريمه مي شوند.
چنانچه اظهار نامه مالياتي به موقع تسليم و بدون رسيدگي قبول شده باشد (ماده 158) در صورتيكه در آمد ابرازي مؤدي بادرآمد تشخيصي قطعي شده اداره امور مالياتي بيش از 15 درصد اختلاف داشته باشد علاوه بر تعلق جرائم مالياتي به مؤدي تا سه سال هيچگونه بخشودگي و تسهيلات ديگر به وي اعطاء نخواهد شد.(ماده 194 ق.م.م)
جريمه تخلف آخرين مديران قبل از انحلال از لحاظ تسليم اظهار نامه موضوع ماده 114 معادل 2 درصد سرمايه پرداخت شده شركت در تاريخ انحلال خواهد بود. (ماده 195 ق.م.م)
جريمه تسليم اظهار نامه موضوع ماده 114 بر خلاف واقع توسط آخرين مديران شخص حقوقي معادل يك درصد سرمايه پرداخت شده در تاريخ انحلال مي باشد.(ماده 195 ق.م.م)
جريمه مديران تصفيه در صورت تخلف از مقررات مالياتي معادل 20 درصد ماليات متعلقه خواهد بود.(ماده 196 ق.م.م)
جريمه عدم تسليم ليست حقوق معادل 2 درصد حقوق پرداخت شده مي باشد .(ماده 197 ق.م.م)
جريمه عدم تسليم قراردادهاي پيمانكاران ظرف مهلت مقرر معادل يك درصد مبلغ قراردادها خواهد بود.(ماده 197 ق.م.م).
عدم كسر و ايصال مالياتهاي تكليفي در موعد مقرر موجب تعلق جريمه اي معادل 20 درصد ماليات متعلقه خواهد شد.(ماده 199 ق.م.م)
وصول ماليات از طريق عمليات اجرائي علاوه بر وصول اصل بدهي و جرايم متعلقه باعث تعلق جريمه اي معادل 10 درصد جمع بدهي و جرائم متعلقه خواهد شد. (ماده 211 ق.م.م)

بخش هفتم
«حل اختلاف مالياتي»
مادة 244 قانون مالياتهاي مستقيم مرجع رسيدگي به كليه اختلاف هاي مالياتي را هيأت حل اختلاف مالياتي مي داندكه متشكل از1 نفر عضو قاضي و 1نفر نماينده سازمان امور مالياتي است و1نفر نماينده اتاق بازرگاني و صنايع و معاون يا اتاق تعاون ياجامعه حسابداران رسمي يا تشكلهاي صنفي به انتخاب مودي مي باشد. مودي بايد بخواهد كه نماينده مورد نظر او ازاتحاديه صنفي ذيربط خود باشد.تا دفاع ازاو را به خوبي انجام دهد. براساس تبصره هاي 1 و 2 همين ماده اداره مالياتي به هنگام تشكيل جلسه از اعضاء هيأت حل اختلاف كه يكي از آنها نماينده معرفي شده مودي است دعوت مي كند.
اگر مودي نماينده را خودش انتخاب نكند سازمان امور مالياتي يكي از نمايندگان مورد نظرخود (معمولاً نماينده اتاق بازرگاني) را دعوت مي كند.
پس از آنكه برگ تشخيص ماليات با اوصاف و شرايط قانوني مندرج در مادة 237 قانون مالياتهاي مستقيم صادر و ابلاغ شد ممكن است مودي اعتراض داشته باشد. اعتراض مودي براساس ماده 238 قانون مالياتهاي مستقيم براي رسيدگي نزد مميز كل مطرح مي شود و ظرف 30 روز از تاريخ اعتراض مودي رسيدگي خواهد شد. اعتراض مودي در اين مرحله قابل توافق با مميز كل است.
اگر مودي با مميز كل به توافق نرسيده باشند پرونده به هيأت حل اختلاف مالياتي مي رود. درهمين مرحله كه پرونده نزد مميز كل مي رود مودي بايد بخواهد كه در صورت عدم توافق با مميز كل از نماينده اتحاديه (يا هر مرجعي كه مودي خواسته) دعوت شود و اگر سازمان مالياتي از نماينده معرفي شده بوسيله مودي دعوت نكرده بود مودي بايد جهت حضور نماينده معرفي شده خود تقاضاي تجديد جلسه را بكند.
براساس ماده 240 قانون مالياتهاي مستقيم نماينده سازمان امور مالياتي بايد در جلسه هيأت حل اختلاف مالياتي حاضر شود و براي توجيه تشخيص و نظر خود دلايل كافي و مستند ارائه كند وبرابر مادتين 248 و 249 قانون مالياتهاي مستقيم هيأت حل اختلاف مالياتي بايستي براساس دلايل و مستندات قانوني و كامل و به صورتي دقيق به اعتراض مودي رسيدگي كنند و رأي اين هيأت بايستي مدلل و مستند و موجه باشد.
حضور نماينده مودي بويژه آنكه از اتحاديه صنفي مربوطه انتخاب شده باشد و توجه اين نماينده به حقوق قانوني مودي وتوجه به ترتيبات قانوني رسيدگي به موضوع در هيأت حل اختلاف مالياتي مي تواند حقوق قانوني مودي را حفظ نمايد. ضمانت اجراي اعتراضات غير موجه اين است كه برابر مقررات اگر مودي اعتراض كرد و اعتراض او در مراجع رسيدگي وارد دانسته نشد بايستي 1% مبلغ ماليات را به عنوان هزينه دادرسي بپردازد.
اصلاحات مربوط به هيأت هاي حل اختلاف مالياتي در قانون مالياتها
مادة 247 قانون مالياتها كه در اصلاحيه قانون حذف شده بود و بدين ترتيب امكان تجديد نظراز رأي حل اختلاف سلب شده بود مجدداً در 20/2/1388 با تصويب مجلس شوراي اسلامي وضع شد. بنابراين رأي هيأت حل اختلاف مالياتي ظرف 20 روز قابل اعتراض در هيأت حل اختلاف تجديد نظر مالياتي است. البته بهتر خواهد بود مودي به ميزاني كه ماليات را قبول دارد در همين مرحله آن را پرداخت نمايد تا پرونده با اين وصف به هيأت حل اختلاف تجديد نظر برود.
اگر رأي هيأت حل اختلاف تجديد نظر نيز مورد اعتراض مودي بود قابل اعتراض و رسيدگي در شوراي عالي مالياتي به علت عدم رعايت مقررات است.

«آئين نامه راهكارهاي افزايش ضمانت اجرايي و تقويت حسابرسي»
اين آئين نامه دستگاههاي دولتي را مكلف كرده كه از انعقاد قرارداد و همكاري با شركتها و اشخاصي كه صورتهاي مالي حسابرسي شده ندارند خودداري نمايند. شركتهاي تازه تاسيس بايد برنامه كسب و كار سه ساله خود را ارائه كنند ولي در سال اول الزام به ارائه صورت حساب ندارند.
ماده 6 اين آئين نامه (كه مغاير قانون به نظر مي رسد) سازمان امور مالياتي را مكلف كرده كه اظهار نامه را صرفاً‌ به استناد اسناد و مدارك ارائه شده بر مبناي علي الرأس رسيدگي كند.
مادة 7 اين آئين نامه اعطاي تسهيلات به اشخاصي كه صورتهاي مالي رسيدگي شده ندارند را ممنوع كرده است. در قانون مالياتهاي مستقيم مواردي را براي علي الرأس دانستن ماليات اعلام داشته كه بيش از موارد مصرح در قانون را نمي توان مبادرت به علي الرأس نمود. اين آئين نامه از اين جهت داراي اشكال قانوني به نظر مي رسد.
«اصلاح آئين نامه مربوط به روش نگاهداري دفاتر و اسناد و مدارك و نحوه ثبت وقايع مالي»
«مصوب 27/11/1380»
ماده 17 اين آئين نامه اشخاصي را كه از سامانه الكترونيكي استفاده مي كردند ملزم مي نمود كه خلاصه عمليات داده شده (تراز 3 ماهه عملكرد) را حداكثر 10 روز پس از پايان سه ماه به سازمان امور مالياتي تسليم كنند و دستور العمل نحوه كار با نرم افزار هاي مالي را هم به مأموران مالياتي بدهند. در قبال اين تكليف در بندهاي 11 و 12 ماده 20 همين آئين نامه يكي از موارد رد دفتر را عدم تسليم اين تراز 3 ماهه مي دانست. عده اي از اشخاص در اعتراض به مادة 17و بند 12 ماده 20 به ديوان عدالت اداري شكايت و آنرا ابطال كردند. بنابراين اگر مودي ظرف مدت مذكور نسبت به تسليم تراز 3 ماهه اقدام نكند اين مورد نمي تواند از موجبات رد دفاتر قانوني وي باشد.

بخش هشتم
شرح چرخه دادرسي مالياتي
طبق قانون مالياتهاي مستقيم مصوب 3/12/1366 و اصلاحات مورخ 27/11/1380
سازمان حسابرسي، حسابداران رسمي و موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي عهده دار وظايف حسابرسي هستند.
درخواست مودي جهت صدور گزارش حسابرسي مالياتي طبق نمونه.
اظهار نظر نسبت به كفايت اسناد و مدارك حسابداري و امكان تعيين در آمد مشمول ماليات با رعايت مقررات و تشريفات مربوط.
رسيدگي توسط اداره مالياتي و در صورت غير قابل رسيدگي بودن رعايت تشريفات مربوط و صدور برگ تشخيص.
صدور برگ تشخيص ظرف يك سال از تاريخ مقرر براي تسليم اظهار نامه مالياتي و ابلاغ آن ظرف 3 ماه پس از آن.
مراجعه به اداره امور مالياتي و در خواست كتبي جهت رسيدگي مجدد ظرف سي روز از ابلاغ برگ تشخيص.
اعلام قبول كتبي برگ تشخيص با پرداخت ماليات مورد مطالبه به ماخذ آن و يا رفع اختلاف با اداره امور مالياتي ظرف مهلت مقرر.
اعتراض كتبي ظرف مدت سي روز از ابلاغ برگ تشخيص.
شكايت از رأي هيأت حل اختلاف بدوي ظرف مدت 20 روز از تاريخ ابلاغ رأي.
شكايت به شوراي عالي مالياتي ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ رأي تجديد نظر (با اصلاحيه جديد).
سپردن وجه نقد يا تضمين بانكي به ميزان ماليات مورد رأي يا معرفي وثيقه ملكي يا ضامن معتبر جهت مُوقوف الاجرا شدن رأي هيأت تا صدور رأي شوراي عالي مالياتي.
رسيدگي به رأي صادره از لحاظ رعايت تشريفات و كامل بودن رسيدگيهاي قانوني و مطابقت مورد با قوانين.
پرداخت ماليات ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ برگ قطعي.
پرداخت ماليات ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ برگ اجرايي.
توقيف اموال مودي به ميزان اصل بدهي و جرايم بعلاوه ده درصد بدهي.
شكايت از اقدامات اجرائي.
تامين يا وصول ماليات طبق رأي.
«چرخه دادرسي مالياتي»
«طبق قانون مالياتهاي مستقيم مصوب 3/12/1366 و اصلاحات مورخ 27/11/1380»
انواع اظهار نامه هاي مالياتي و مواعد قانوني تسليم آنها
نام اظهار نامه موعد تسليم
اظهار نامه ماليات برارث ظرف مدت ششماه از تاريخ فوت متوفي
اظهار نامه انتقال منافع مال تا آخر ارديبهشت ماه سال بعد
اظهار نامه ماليات بردرآمد اجاره املاك تا آخر تيرماه سال بعد
اظهار نامه حق واگذاري محل تا سي روز پس از انجام معامله
اظهار نامه ماليات بر درآمد مشاغل تا آخر تيرماه سال بعد
اشخاص حقوقي تا آخر تير ماه سال بعد
اظهار نامه ماليات بر درآمد اتفاقي 30 روز از تاريخ تحصيل درآمد يا تعلق منافع

مواعد تسليم اظهار نامه
ماده 26 تسليم اظهار نامه ارث ظرف 6 ماه از تاريخ فوت
ماده 39 تسليم اظهار نامه در مورد وقف با متولي و در مورد حبس و نذر با حبس و نذر كننده از تاريخ وقوع عقد يا فوت موصي ظرف سه ماه
ماده 57 تسليم اظهار نامه در مورد شخص حقيقي كه هيچگونه در آمدي بجز در آمد اجاره مستغلات ندارد تا آخر تيرماه
ماده 80 تسليم اظهار نامه موديان فصل ماليات بردرآمد املاك تا آخر تيرماه سال بعد
ماده 80 تسليم اظهار نامه موديان فصل املاك ، در مورد سرقفلي ظرف 30 روز پس از انجام معامله
ماده 80 تسليم اظهار نامه موديان مادة 74 موضوع املاك كه بدون اسناد رسمي با عنوان دستدار مي يا ...ظرف 30 روز پس از انجام معامله (بدون سند محضري)
ماده 88 تسليم اظهار نامه توسط دريافت كننده حقوق از اشخاص مقيم خارج تا آخر تيرماه سال بعد
ماده 100 تسليم اظهار نامه موديان ماده 95 تا آخر تيرماه سال بعد
ماده 110 تسليم اظهار نامه اشخاص حقوقي تا چهار ماه پس از پايان سال مالي
ماده 114 تسليم اظهار نامه اشخاص حقوقي كه تصميم به انحلال گرفته اند قبل از تاريخ تشكيل مجمع عمومي يا ساير اركان صلاحيتدار كه براي اتخاذ تصميم به انحلال دعوت شده است
ماده 116 تسليم اظهار نامه اشخاص حقوقي كه منحل مي شوند توسط مدير تصفيه ظرف 6 ماه از تاريخ انحلال براي آخرين دوره عمليات شخص حقوقي
ماده 126 تسليم اظهار نامه درآمد اتفاقي تا آخر ارديبهشت سال بعد
تبصره 226 تسليم اظهار نامه اصلاحي ظرف يكماه از تاريخ انقضاء مهلت تسليم اظهار نامه

مواعد پرداخت مالياتهاي تكليفي
مستند قانوني موضوع موعد پرداخت ماليات
تبصره 9
ماده 53 وزارتخانه ها و ... مكلفند ماليات موضوع فصل درآمد املاك از مال الاجاره كسر و به اداره امور مالياتي محل وقوع ملك پرداخت و رسيد آنار به موجر تسليم نمايند. ظرف 10 روز
ماده 86 پرداخت كننده حقوق درهر پرداخت يا تخصيص ماليات متعلق را محاسبه و كسر و به اداره امور مالياتي محل پرداخت نمايد ظرف 30 روز ليست تسليم نمايد.
تبصره ذيل ماده 86 پرداخت از طرف غير پرداخت كننده حقوق به نرخ هاي مقرر در ماده (85) بدون رعايت معافيت موضوع ماده (84) ظرف 30 روز با صورت حاوي مشخصات دريافت كنندگان
ماده 88 دريافت كننده حقوق از اشخاص مقيم خارج بايستي ماليات آنرا محاسبه و به اداره امور مالياتي محل سكونت خود پرداخت نمايند ظرف 30 روز از تاريخ دريافت
ماده 102 در مضاربه عامل مكلف است در هنگام تسليم اظهارنامه ماليات در آمدسهم صاحب سرمايه را بدون رعايت معافيت مادة 101 كسر و پرداخت و رسيد را به اداره امور مالياتي صاحب سرمايه بدهد (بجز زماني كه صاحب سرمايه بانك است) در موقع تسليم اظهار نامه عامل
ماده 103 وكلاء دادگستري و كساني كه در محاكم اختصاصي وكالت مي كنند مكلفند 5% حق الوكاله روي وكالتنامه تمبر الصاق و ابطال نمايند. هنگام تسليم وكالتنامه به مرجع قضايي
تبصره 2 ماده 103 وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و شركتهاي دولتي و شهرداريها و مؤسسات وابسته مكلفند درهر پرداخت حق الوكاله 5% آنرا كسر و به اداره امور مالياتي محل پرداخت نمايند. ظرف 10 روز
ماده 104 وزارتخانه ها و... اشخاص حقوقي كه مكلف به نگهداري دفاتر قانوني هستند مكلفند درهر پرداخت بابت حق الزحمه پزشكي و ...كسر و واريز نمايند و رسيد آنرا به مودي تسليم نمايند (در صورت معاف نبودن) ظرف 30 روز
ماده 104 تسهيلات اعطائي بانكها از طريق قرارداد جعاله نياز به كسر 5% ندارد امّا بايستي رونوشت قرارداد را به اداره امور مالياتي ذيربط ارسال دارند. ظرف 30روز
تبصره 1 ماده 104 در مورد انجام امور مربوط به ماده 104 چنانچه قرارداد تنظيم گردد كارفرما مكلف است رونوشت آنرا به اداره امور مالياتي محل تسليم نمايد. ظرف 30 روز از تاريخ انعقاد قرارداد
ماده 107 در موارديكه بخشي از قرارداد به اشخاص حقوقي ايراني واگذار مي شود كسر ماليات به نرخ 5/2 درصد ظرف 30 روز
ماده 109
تبصره 5 در مورد بيمه ها مؤسسات بيمه ايراني مكلفند در موقع تخصيص حق بيمه به نام بيمه گر اتكائي خارجي دو درصد آنرا به عنوان ماليات كسر و وجوه كسر شده را به اداره امور مالياتي مربوط ارسال دارند وجوه كسر شده در هر ماه ظرف 30 روز

جرائم مالياتي
ماده 43 تخلف بانكها و اشخاص از اجراي مواد 34 و 36 در مورد اموال متوفي 5% قيمت مال + مسئوليت تضامني در پرداخت وجرائم ماليات
ماده 51 در صورت تخلف از مقررات فصل حق تمبر 2 برابر حق تمبر
تبصره 1
ماده 138 توقف طرح قبل از تكميل يا عدم بهره برداري از طرح ظرف يكسال پس از مهلت موعد اخذ ماليات متعلقه + 5/2 درصد جريمه ماهانه
ماده 169 عدم كاربرد وسايل و روشها و صورت حسابها موجب بي اعتباري دفاتربراي اشخاص حقوقي و20 درصدجريمه براي ساير موديان
تبصره (3)
ماده 177 عدم رعايت موارد مذكور در ماده 177 10 درصد ماليات قطعي و محروميت از كليه معافيت ها و تسهيلات مالياتي
ماده 190 پرداخت ماليات پس از سررسيد مقرر 5/12% ماليات به ازاء هر ماه
ماده 192 عدم تسليم اظهار نامه در موعد مقرر 10% ماليات متعلقه
تبصره ماده 192 عدم تسليم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقي ومشمولان بندهاي (الف و ب) ماده 95 40% ماليات متعلقه و غير قابل بخشش
ماده 193 عدم تسليم ترازنامه و حساب سود و زيان يا عدم ارائه دفاتر نسبت به مودياني كه مكلف به نگهداري دفاتر هستند براي هر مورد 20% ماليات متعلقه
ماده 193 درصورت رد دفاتر 10% ماليات متعلقه
تبصره
ماده 193 عدم تسليم اظهار نامه و ترازنامه و حساب سود و زيان در دورة معافيت عدم استفاده از معافيت در سال مربوطه
ماده 194 اختلاف بيش از15%درآمدابرازي باقطعي شده دراجراي مقررات ماده158 لغو بخشودگي تا سه سال + دريافت جرائم متعلقه
ماده 195 جريمه تخلف آخرين مديران قبل از انحلال از لحاظ تسليم اظهار نامه موضوع ماده 114 2% سرمايه پرداخت شده
ماده 195 جريمه تسليم اظهار نامه خلاف واقع آخرين مديران موضوع مادة 114 1% سرمايه پرداخت شده
ماده 196 جريمه مديران تصفيه در صورت تقسيم دارائي شخص حقوقي قبل از تصفيه امور مالياتي يا قبل از سپردن تأمين 20% ماليات متعلقه
ماده 197 جريمه عدم تسليم صورت يا فهرست قراردادها ظرف مهلت مقرر و جريمه عدم تسليم ليست حقوق. 1% كل مبلغ قرارداد
2% حقوق پرداختي
ماده 197 جريمه عدم تسليم قرارداد پيمانكاري ظرف مهلت مقرر 1% كل مبلغ قرارداد
ماده 199 عدم كسرو ايصال مالياتهاي تكليفي در ظرف مهلت مقرر(بجز شركتهاي دولتي، شهرداري يا وزارتخانه ها) 20% ماليات پرداخت نشده
تبصره 1
ماده 199 درموارديكه كسر كننده وزارتخانه ، شركتهاي دولتي يا شهرداري باشد در صورت عدم كسر و ايصال مالياتهاي تكليفي مسئولين امر مشمول مجازات طبق قانون تخلفات اداري خواهند بود
تبصره 2 ماده 199 عدم كسر و ايصال مالياتهاي تكليفي در ظرف مهلت مقرر(غيردولتيها ) علاوه بر مسئوليت تضامين نسبت به پرداخت ماليات به حبس تأديبي از 3 ماه تا 2 سال محكوم خواهند شد
ماده 200 جريمه عدم انجام تكاليف دفاتراسنادرسمي علاوه برمسئوليت تضامني آن 20% ماليات متعلقه
ماده 201 اظهارات كذب به قصد فرار از پرداخت ماليات با استناد به دفاتر و مدارك تقلبي در صورت احراز يا خودداري از تسليم اظهار نامه مالياتي، ترازنامه و حساب سود و زيان براي سه سال متوالي حبس از 3 ماه تا 2 سال و محرميت از كليه معافيت ها و بخشودگيهاي قانوني در مدت مذكور
ماده 211 عدم پرداخت يا تقسيط بدهي پس از ابلاغ برگ اجرائي 10% جمع بدهي مالياتي + جرائم متعلقه
تشويقات و بخشودگي مالياتي
ماده 166 در صورت پرداخت ماليات طي قبوض پيش پرداخت ماليات به ازاء هر سه ماه زود پرداخت 2% آن كسر خواهد شد
ماده 189 قبول ترازنامه و حساب سود و زيان و دفاتر در سه سال متوالي و پرداخت ماليات هرسال در سال تسليم اظهارنامه بدون مراجعه به هيأتهاي حل اختلاف 5% اصل ماليات سه سال مذكور
ماده 190 جايزه خوش حسابي پرداخت ماليات تا سررسيد مقرر 1% به ازاي هر ماه
تبصره 1
ماده 190 در صورت تمكين برگ تشخيص يا توافق با مميز كل 80% جريمه متعلقه
تبصره 1
ماده 190 ترتيب پرداخت برگ قطعي ماليات ظرف مدت يكماه از تاريخ ابلاغ 40% جريمه متعلقه
تبصره 2
ماده 190 فاصله اعتراض مودي تا تاريخ قطعي شدن ماليات بيش از يكسال به طول انجامد جريمه 5/2 درصد نسبت به مازاد يكسال تا تاريخ ابلاغ برگ قطعي ماليات قابل مطالبه از مودي نخواهد بود.

معافيتهاي مالياتي طبق قانون مالياتهاي مستقيم مصوب 27/11/1380
ماده 20 معافيت سهم الارث وراث طبقه اول كه كمتر از 20 سال يا محجور يا معلول باشند.
ماده 21 معافيت اموالي كه جزء ماترك متوفي باشدوبالاعوض در اختياروزارتخانه هايامؤسسات دولتي يا شهرداريهاو.. واگذار شود.
ماده 22 معافيت مطالبات متوفي در صورتيكه طبق رأي هيأت حل اختلاف غيرقابل وصول باشد.
ماده 24 معافيت اموال متوفي از ماليات برارث از جمله، وجوه بازنشستگي و وظيفه و... و 80 درصد اوراق مشاركت سپرده هاي متوفي نزد بانكهاي كشور و .. و 50% ارزش سهام متوفي درشركتهاي پذيرفته شده در بورس و40% سهام متوفي در ساير شركتها و چهل درصد ارزش خالص دارايي متوفي در واحدهاي توليدي، صنعتي، معدني و كشاورزي
ماده 25 معافيت وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهداي انقلاب اسلامي
تبصره 1

مالیات مستقیم قسمت اول

مطالب مشابه :

مالیات حقوق و نحوه محاسبه آن

قانون اصلاح موادي از قانون مالياتهاي مستقيم مصوب سوم اسفند ماه 1366 مجلس شوراي اسلامي

قانون مالياتهاي مستقيم (2)

مالیات مستقیم قسمت اول

مپنا بزرگترین سازنده نیروگاه در خاورمیانه

‌آيين‌نامه اجرايي قانون نحوه ايجاد تسهيلات رفاهي براي كاركنان دولت

درصد حق بيمه قراردادهاي پيمانكاري و مهندسين مشاور