چوب چینی

“به ضم جیم فارسی و سکون واو و بای موحده و کسر جیم فارسی و سکون یای مثناة تحتانیه و کسر نون و یا و آن را خشب الصینی و بیخ چینی نیز نامند و از ادویه جدیده است.

ماهیت آن: بیخی است سرخ و گلابی رنگ و اندک شیرین خصوصاً تر و تازه آن و به قدر شبری و کوتاه‌تر و بلندتر از آن نیز و قوی به سطبری یک قبضه و بعضی باریک‌تر از آن و بعضی کم گره و بعضی پر گره و بعضی راست و بعضی کج و بعضی متشعب و بعضی املس و بعضی خشن و بعضی سنگین و بعضی سبک و بعضی صلب و بعضی رخو و بعضی سفید و بعضی سیاه براق می‌باشد و بهترین و مختار و مستعمل آن سرخ و گلابی رنگ و شیرین طعم آنست که قطعات آن بزرگ و راست و قوی و بی‌گره و یا کم گره و املس و بی‌ریشه و در صلابت و رخاوت متوسط و غیر متشعب و متشقق و تازه و سنگین غرقی غیر بسیار کهنه کرم خورده باشد و آنچه سفید و سبک و رخو باشد خام است و آنچه سیاه براق صلب پر ریشه به هیأتی که گویا در اندرون آن صمغ جا کرده که مصمغ نامند و همچنین پر گره کج پر ریشه و متشعب و متشقق آن همه زبون و غیر مستعمل به جهاتی که در قرابادین کبیر ذکر یافت و نبات آن از قبیل نجم و بیاره فی‌الجمله مفروش بر روی زمین و شاخ آن باریک و صلب و غیر مجوف فی‌الجمله شبیه به شاخ‌های نورسته بانس که در هند و بنگاله می‌شود الا آنکه برگ آن باریک و بلند اندک شبیه به برگ ساذج هندی و از آن کوچک‌تر. منبت آن اکثر کوهستان بلاد چین و کنار آبها و چشمه‌ها و در کوهستان سلهت که در شمال و مشرق بنگاله واقع است نیز می‌شود ولیکن بسیار ضعیف و کم قوّت و پر ریشه و پر گره و سبک وزن رخو و از چین گیاه بیخ تازه آن را در میان خاک سرخ رنگی اندک لزج و آمیخته به ریگهای بسیار کوچک می‌آورند چنانچه در سنه یکهزار و یک صد و هشتاد و هشت هجری در کلکته آورده بودند محرر کتاب در مرشد آباد قدری بدست آورده خاکی شبیه بدان به هم رسانیده در باغچه کاشت سبز گشت بیاره آن شبیه به آنچه ذکر یافت بود و طول آن به مقدار سه چهار ذرع و برگ‌های آن کوچک اندک طولانی و دور دور در هر ساقی سه چهار پنج برگ زیاده نبود و از بیخ آن بیخهای دیگر پیوسته بدان به هم رسیده و بعد از یک سال برآورده شد در خوبی مانند چوب چینی نبود ولیکن شیرین طعم و چون باز کاشته شد به سبب اختلاف آب و هوا و یا قصور تربت سبز نگردید و پوسیده شد.

طبیعت آن: حکیم میر عمادالدین محمود شیرازی گرم و تر در مرتبه اول دانسته با یقین در حرارت و تأمل در رطوبت آن و حکیم میرزا قاضی یزدی و حکیم میر محمد هاشم طهرانی سرد در اول و خشک در دویّم دانسته‌اند و حکیم میر محمد مؤمن مرکب القوی مایل به حرارت و حکیم محمد اکبر معروف به حکیم ارزانی در قرابادین خود موسوم به قادری نیز مرکب القوی نوشته ولیکن همه قایل‌اند به رطوبت فضلیه آن و نواب معتمدالملوک سید حکیم علوی خان قدس سره نیز مرکب القوی و اجزای ترکیبی آن را مایل به حرارت و یبوست با رطوبت فضلیه غریبه بسیار فرموده‌اند و ادله هر یک به تفصیل در قرابادین کبیر ذکر یافت و این اقرب به صواب است محرر گوید اصل آنست که تر و تازه آن حار رطب است با یبس بسیار کمی و هر چند کهنه می‌گردد بر یبس آن می‌افزاید و از رطوبت آن می‌کاهد و تأثیر حرارت یابس آن نیز غالب می‌باشد.

افعال و خواص آن: ملطف و مفتح سدد و محلل فضول و معرق و مرقق مصفی خون و ارواح و منوم و سریع‌النفوذ به اعضا و اقاصی بدن و عروق ضیقه شعریه و ممد حرارت غریزیه و مقوی اعضای رییسه و معده و باه و مدر بول و حیض و مجفف رطوبات غریبه به اعتبار قوّت قابضه‌ای که دارد و جهت فالج و رعشه و تشنج امتلایی و صداع مزمن سوداوی و شقیقه و مواد نزلیه مزمنه و اختلاط ذهن و سبات و اقسام جنون و مالیخولیا و مانیا و قطرب و امراض سوداویه و دمویه محترقه مانند جذام و آتشک و جمیع قروح خبیثه و ساعیه و جوششها و قوبا و جرب و حکه و آکله و قروح گرده و مثانه و امراض مقعده و بواسیر و نواصیر و اسهال بواسیری و سلس البول و امراض رحم و عقر و بروز نمودن حصبه و سوءالقنیه و استسقای لحمی و یرقان اسود و سل و عقده‌های صلبه و اورام صلبه سوداویه متحجره و حمیات سوداویه عتیقه و دق شیخوخت و حمی ربع و سرطانات و بهق و برص اسودین و کلف و اوجاع مفاصل و وجع ورک و عرق النساء و نقرس و داء‌الثعلب و داءالحیه و داء‌الفیل و ترک عادت افیون و دفع سمیت اخلاط فاسده محترقه و اعاده کننده باه مأیوسین و نضارت و حمرت و صفا و رونق رنگ بشره و تسمین بدن و غیر اینها از امراض سوداویه و بلغمیه مزمنه به تفصیلی که در قرابادین کبیر ذکر یافت نافع با شرایط و طرق استعمال آن به عنوان مطبوخ به طریق تعریق در ظرف سربسته و یا به طور قهوه و یا نقوع و یا سفوف و یا شربت و یا حلوا و یا حریره و یا مربا و یا دهن و یا مرهم و یا معجون و یا غیر اینها به تنهایی و یا با ادویه معینه و مناسبه و مختصه به هر علت و مرض و بالجمله اکثر امراض مزمنه سوداویه و دمویه محترقه را مفید و مجرب است و در امراض بلغمیه خصوصاً تازه چندان نفعی ندارد و در تصفیه خون و سایر اخلاط و تفرقه هر یک از هم بهتر از آن چیزی نیست چنانچه شخصی را بنا بر بعضی جهات چوب چینی به طریق مطبوخ با شرایط خورانیده شد و در آخر آن غلبه خون و سودا و بلغم نیز معلوم گردید و خارش در دست و پاها و اکثر اعضا و دانه‌های کوچک و انضجار طبع و خفگی قلب او را اولاً فصد اکحل نموده شد پس به فاصله دو سه یوم فصد صافن و در این دو فصد تمیز و جدایی خون از سودا بین و ظاهر بود که در حین اخراج خون چون رگ را وسیع گشوده شده بود شعبه بسیار سیاه با رنگی مانند مرکب و شعبه قوی‌تر از آن سرخ غلیظ مایل به تیرگی هر دو پیوسته به هم برمی‌آمدند و آنچه سیاه بود در ته لگن آب مانند جگر سیاه قطعه قطعه منجمد گشت و خون مخلوط به آب و بلغم مانند تارهای طحلب معلق و مضر محرورین و اطفال و جوانان و بلدان و فصول حاره در هنگام استعمال آن و بعد از آن تا چند مدت خوردن ترشی و نمک و آب سرد و میوهای تر و اشیای منفخه مانند بقول و حبوب و اعراض نفسانی و بدنی و جماع و غسل نمودن و آب سرد نوشیدن و هوای سرد به بدن رسیدن همه بسیار مضر و چون مقدار از شربت آن به حسب امزجه و امراض و اوقات و غیرها مختلف می‌باشد و فی‌الحقیقت مقدار معینی ندارد و همچنین طرق استعمال آن لهذا اینجا ذکر ننموده.

بدل آن: صاصفراس و در بعضی مواد شجرة النبی که به فرنگی پلاسنطور نامند و در بعضی مواد عشبه مغربیه است و چون دو سه برگ آن را با گوشت طبخ دهند گوشت را زود مهرّا و لذیذ گرداند مانند گوشت آهو و گوزن.”

چوب چینی

مطالب مشابه :

چوب چینی

درمان ویتیلیگو

خواص عرق زنیان

آشنایی با بادکش درمانی

آموزش روش عملی انجام بادکش

درمان چاقی با توصیه های طب سنتی

هليله زرد (در زبان عربی: اهلیلج اصفر)

آشنایی با بادکش درمانی

بادکش درمانی (Cupping therapy)