گفت وگو با رضا حيدري، استاد تعزيه؛ تعزيه؛ ميراث معنوي ايرانيان

او كه از صدايي زيبا و شيوا بهره مي برد، آشنايي كامل به دستگاه هاي موسيقي اصيل سنتي دارد و به گفته شبيه خوان هاي صاحب نام معاصر، استادي مسلم و جزو برجسته ترين شبيه خوان هاي اين سرزمين است. به گفته دكتر سيدمحمد ميرشكرايي ايران شناس مشهور؛ رضا حيدري تعزيه خوان هنرمند و مشهور، امروزه با وجود داشتن نزديك به 68 سال سن در حركات و در كشش صدا جوانان را وامي گذارد.


    همواره موانعي سر راه اين آيين بوده، مانند نهي از تقليد و شبيه سازي، حرمت موسيقي، عدم دخالت زنان و برخي موارد ديگر از سوي برخي عالمان ديني.


    شايد برخي از علما آن هم بنا بر دلايل گفته شده با شبيه خواني مخالفت كرده باشند، ولي اكثريت علما و مجتهدان نه تنها آن را جايز مي دانند، بلكه در مقام عزاداري و تاثيرگذاري آن را حتي اولي تر از روضه خواني مي دانند، چرا كه شبيه خواني مي تواند تجسم عيني از آنچه كه بر اولياي الهي گذشته است، باشد.


    آيت الله شهيد سيدحسن شيرازي در كتاب <در سوگ امام حسين(ع>) به نقل از آيت الله شيخ عبدالله مامقاني مي نويسد: هيچ آيه و روايتي ولو ضعيف يا مرسل دال بر حرمت شبيه سازي شخصي بر شخص ديگري و نمايش دادن جريانات مخصوص وارد نشده است.


    ايشان در همين كتاب آورده است: اولين كسي كه حوادث كربلاو نظائر آن را به نمايش درآورده و شبيه خواني را رواج داده است، مرحوم علامه مجلسي(ره) است كه از همه علما آگاهي اش بر اخبار و كلمات فقها بيشتر بوده است و تمام علماي پس از او عملش را امضا كرده و آن را انكار نكرده اند.


    همچنين علماي برجسته تشيع بر جايزبودن شبيه خواني به عنوان عزاداري بر ائمه اطهار و سالار شهيدان صحه گذاشته اند كه تعدادي از آنها عبارتنداز:


    ملاكاظم خراساني، شيخ عبدالكريم حائري يزدي، سيدمحسن حكيم، شيخ محمدحسين كاشف الغطا، شيخ مرتضي انصاري، سيدجواد تبريزي، شيخ محمدرضا طبسي، سيدابوالقاسم خوئي، سيدمهدي بحرالعلوم، سيدفيض الله تفرشي، شيخ حر عاملي و شيخ جعفر شوشتري.


    حضرت امام خميني(ره) نيز فرموده اند چنانچه تعزيه موجب وهن نگردد، جايز است.


    حضرت آيت الله خامنه اي در يكي از خطبه هاي نماز جمعه تهران در دهه 60 به طور مفصل به مساله شبيه خواني پرداختند و تاثيرگذاري آن را حتي از روضه خواني نيز بيشتر دانستند.


    خاستگاه تعزيه و هنر شبيه خواني مربوط به كدام مناطق ايران هستند؟

    شبيه خواني از يك سو جنبه ديداري و شنيداري دارد و از سوي ديگر جنبه مذهبي و مورد علاقه عامه ايرانيان است. ما در سفرهايي كه به نقاط مختلف كشور داشته ايم، مورد استقبال مردم واقع شديم و اين نيست مگر به واسطه احترام به ساحت مقدس سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين، اما درخصوص خاستگاه شبيه خواني بايد بگويم كه از يك شهر يا منطقه نمي توان به صورت خاص نام برد، چرا كه مردم در تهران، قم، اصفهان، كاشان، تفرش، اراك، قزوين، مشهد، شيراز و روستاهاي اطراف بيشتر عزاداري را به صورت تعزيه و شبيه خواني به اجرا درمي آوردند و اين هنر نمايشي و سنت زيبا و اصيل را ارج مي نهند.


    مثلادر قم كه اهالي آن همواره دوستدار خاندان عصمت و طهارت بوده اند، مجتهد نبي حكم به رجحان و برتري تعزيه در عزاداري داده اند. هيات هاي مختلفي كه همه ساله از اين خط مقدس به آستان حضرت امام رضا(ع) شرفياب مي شوند، به تعزيه و شبيه خواني مي پردازند. حتي مردم موقوفاتي را به اين امر اختصاص داده اند، مانند مرحوم ميرزاي قمي. در محله ميرزا قمي، حسينيه اي است كه مخصوص برگزاري تعزيه بوده و حقير حدود 40 سال پيش و بنا به دعوت مرحوم سيداصغر جده خواه كه از سادات جليل اين محل بودند، تعزيه خواندم كه حال و هواي بسيار معنوي در آن حاكم بود و مردم استقبال عجيبي داشتند.


    اما برپايي مجالس شبيه خواني در تفرش حال و هواي ديگري دارد. در طول سال و به مناسبت هاي مختلف در تكايايي كه ويژه شبيه خواني و تعزيه است، اين نمايش آييني با استقبال چشمگير مردم در شهر و روستاهاي اطراف روبه رو مي شود.


    قدمت تعزيه در تفرش به سده هاي گذشته برمي گردد و اين شهر همواره شبيه خوان هاي بزرگي را در خود پرورش داده است. از آن جمله مي توان به مرحوم حاج رجب علي، ميرزا محمود، ميرزا عبدالله طاري، مرحوم نكيسا، ملاابراهيم سليمي، مرتضي سليماني و مرحوم محمدتقي حيدري كه از تعزيه خوانان به نام در تفرش و تهران بوده اند، اشاره كرد.


    شهر تهران نيز به عنوان مركز و پايتخت ايران به ويژه در دوره قاجار و عصر ناصري شاهد برپايي مراسم شبيه خواني در تكاياي مختلف بوده و اغلب تعزيه خوان ها نيز اهل تفرش بودند.


    تعزيه نامه يا نسخه نوشته در واقع همان متن نمايش شبيه خواني است و از ويژگي هاي آن، اين است كه تماما به صورت اشعار است. در اين خصوص بفرماييد.


    نسخه شبيه خواني متني است در قالب اشعار مختلف كه پيشينه نگارش آن به اواسط قرن دوازدهم هجري مي رسد. اين اشعار كه اغلب توسط شاعراني گمنام يا تعزيه گردان ها سروده شده و بعضا اشعار عاميانه نيز در آنها ديده مي شود، در واقع مثل نمايشنامه در تئاتر است كه تعزيه گردان، نسخه هاي مربوط به هر نقش را قبل از شروع مجلس شبيه خواني به ايفاكننده نقش مربوطه مي دهد.


    نسخه هاي مربوط به هر نقش به صورت دفتر جداگانه اي است كه گفت وگوهاي او در تعزيه به صورت مجزا نوشته شده است. شبيه خوان ها براي آساني كار، به هنگام اجرا تكيه كاغذي به نام فرد در دست دارند كه در آن مصراع آخر نقش طرف مقابل و يا مصراع اول از ادامه نقش خود در آن نوشته شده تا بتواند نقش آفريني خود را به درستي انجام دهد.


    اشعار شبيه خواني بيشتر از چه منابعي بهره برده اند؟

    منابع سرايش اشعار بيشتر همان مرثيه ها، مقتل نامه ها، كتب مربوط به حماسه هاي ديني و احاديث و اخبار بوده اند. از جمله شاعراني كه در اين زمينه تلاشي ارزشمند داشته اند، مي توان از ميرزا نصرالله اصفهاني متخلص به <شهاب> نام برد كه در عهد ناصري و ترغيب ميرزا تقي خان اميركبير به گردآوري و تكميل اشعار تعزيه پيش از خود پرداخته و خود تعزيه هايي را به نگارش درآورده كه مجلس شبيه خواني <حضرت مسلم> از آن جمله است.


    ديگري محمدتقي نوري و سيدمصطفي كاشاني معروف به <ميرعزا> نام دارد كه خود تعزيه گرداني به نام بوده و مجلس تعزيه <حربن رياحي> منسوب به اوست.


    نسخ تعزيه داراي سبك هاي گوناگون و بعضا متفاوتي است. كدام سبك از نسخه ها بيشتر كاربرد دارد؟

    در تعزيه زمينه هاي زيادي وجود دارد. تقريبا مي توان گفت به تعداد سرايندگان اشعار، زمينه و سبك وجود دارد. بزرگاني كه سرآينده اشعار بوده اند، تحقيقا عبارتنداز:


    ميرزا نصرالله اصفهاني (شهاب)، كمال از اهالي فارس، محمدتقي نوري، ميرزا حبيب الله اصفهاني، ميرعزا، ميرغم، ميرماتم (پسر ميرعزا)، سيدكاظم، سيدمصطفي (پسر سيدكاظم)، شهپر، جناب قزويني، مرحوم ميرانجم كه زمينه نسخه هاي استان مركزي و به ويژه تفرش از سبك ميرانجم است.


    آمار دقيقي از تعداد مجالس و نسخه هاي شبيه خواني وجود دارد؟

    البته آمار دقيقي در اين خصوص در دست نيست، ولي بنا بر اسناد موجود چندين مجموعه از مجالس تعزيه در موزه ها و كتابخانه هاي فرانسه، انگليس، آلمان، ايتاليا و موزه مردم شناسي ايران موجود است كه بيشترين آن به تعداد 1055 نسخه در موزه واتيكان موجود است.


    در ايران نيز گنجينه گرانبهاي نسخ تعزيه ايران را شفيق ارجمند <جناب آقاي دكتر جابر عناصري> در اختيار دارند.


    جنابعالي چه تعداد از اين نسخه ها را در اختيار داريد؟

    قريب به 300 مجلس شبيه خواني را در اختيار دارم.


    اگر ممكن است كاربرد تعدادي از دستگاه ها، آواز ها و گوشه هاي موسيقي اصيل ايراني را در اجراي هنر شبيه خواني بفرماييد.


    هر موافق يا اولياي خوان بايستي آواز ها و موسيقي مخصوص به خود را بشناسد. امام خوان و شهادت خوان بيشتر مايه درآمدي را در آواز بيات ترك يا دستگاه هايي مانند، چهارگاه، نوا، ماهور و شور مي آيد.


    جبرئيل در افشاري و عراق، عبدالله بن حسن در راك، اذان به كرد بيات و بسياري موارد ديگر.


    در شبيه خواني قرار و قانوني حاكم است كه اگر امام ترك بخواند، عباس هم بايد در همان مايه جواب را با ترك بدهد و اگر دو نفر يا بيشتر هم خواني دارند، بايد با يكديگر هم مايه باشند، از دستگاه خارج نشوند و ميزان را رعايت كنند.


    در يك كلام مي توان گفت تعزيه ام الموسيقي است. اجراكنندگان تعزيه و به ويژه موافق خوان ها بايد از افراد خوش صدا باشند. در گفت وگو با يكي از شبيه خوان هاي به نام و قديمي، از صداي خوش يكي از خوانندگان معروف آواز ايراني تعريف و تمجيد كردم، او كه صدايي خوش دوران جواني مرحوم محمدتقي حيدري، ابوي بنده را بار ها شنيده بود، گفت صداي محمدتقي از آن خواننده مشهور بسيار زيباتر و دلنشين تر بود.


    چه ابزار هاي موسيقي اي در تعزيه كاربرد دارد؟

    آلات موسيقي مورد استفاده در شبيه خواني عمدتا شامل شيپور، طبل، سنج، دهل ، كرنا و في و... است كه البته اين ابزار متناسب با سنت هاي بومي مناطق مختلف، متفاوت است اما شيپور و طبل بيشترين كاربرد را دارد.


    شبيه خواني كه هنر نمايشي است قطعا نزديكي زيادي با تئاتر دارد. چه ويژگي هاي مشترك و چه وجوه تمايزي ميان اين دو هنر مي توان يافت؟

    شبيه خواني وجه تشابهاتي با هنر تئاتر دارد. مانند اجراي زنده در برابر بيننده، وجود ديالو گ ها و مونولوگ هاي فراوان، اجراي حركات نمايشي توسط بازيگر، وجود دكورهاي ساده، متن نمايشنامه و تعزيه نامه و مواردي ديگر.


    از ديگر ويژگي هاي نمايشي تعزيه، اين است كه بازيگر براي القاي بيشتر مقصود خود از حركات دست و صورت، به صورت نمايدن استفاده مي كند. اما اگر از زوايه اي ديگر به تعزيه نگاه كنيم، درمي يابيم كه اين هنر فراتر از تئاتر است چرا كه آميخته اي از نمايش، شعر و ادبيات، موسيقي و دين و مذهب است.


    تفاوت ديگر در اين است كه تماشاگر علي رغم اينكه فرجام نمايش را در تعزيه مي داند، اما همواره و به دفعات اجراي اين نمايش را تا انتها دنبال مي كند.


    در شبيه خواني بيننده ميان بازيگر و شخصيت مورد نظر تفاوت قائل است و در واقع فاصله گذاري را رعايت مي كند. بار ها ديده ايم كه در ميان اجرا، شخصيت هاي مخالف در برابر كاميابي ها يا رنجي كه بر يك شخصيت رفته است، واكنش نشان مي دهند.


    مثلاشمر بر شهادت حضرت امام حسين(ع) مي گريد. شبيه خواني به دليل ويژگي هاي خاص موسيقايي، ادبي و هنري، هنرمندان خاص خود را مي طلبد.


    سال ها پيش قرار شد بنده به همراه تعدادي از بزرگان تعزيه از جمله سيدحسن خوش ضمير، مرتضي سليماني، استادان شم فياض، علي محمد حجازي، حسين نورايي و حسن ترابي كه همگي به رحمت ايزدي پيوسته اند، مجلس شهادت حضرت مسلم را اجرا كنيم. نسخه كوتاه صياد را به يكي از هنرمندان كشور دادند. ايشان مدتي با گروه تمرين كرد. وقتي گروه داوري راديو و تلويزيون براي بازبيني آمدند، گفتند كه ايشان را از تركيب گروه خارج كنيد زيرا خواندن و راه رفتن ايشان مناسب اجراي تعزيه نيست. در نهايت نسخه صياد را به يكي از شبيه خوانان سپردند.


    نقش كارگردان در اجراي شبيه خواني بر عهده كيست؟

    طبق شواهد تاريخي، در زمان صفويه و دوران قاجار، در مجالس تعزيه شخصي ملقب به معين البكاء يا ناظم البكاء، فهرست گردان بوده كه در واقع نقش رهبري تعزيه را بر عهده داشته است. نقش هر يك از شبيه خوان ها را تعيين مي كرده و در كارش شخصي آگاه و مسلط بوده است.


    معين البكاء بايستي قبل از شروع هر مجلسي، ليست كاملي از وسايل و البسه مورد نياز را به مسوول تداركات (پارو يا بقچه كش) بدهد و وجود همه ابزار مورد نياز را كنترل كند.


    فهرست گردان بايستي بر متن تمامي نسخ تسلط كامل داشته باشد. معين البكاء در حالي كه عبايي بر دوش و عرقچيني بر سر دارد، گرداگرد خيمه گاه مي گردد و با فهرستي كه در اختيار دارد، نوبت هر شبيه خوان را به او يادآور مي شود.


    چنانچه قسمتي از ديالوگ ها را فراموش كرد، سريعا به او گوشزد مي كند و چگونگي اجرا و حركات را به بازيگران مي گويد.


    ضمنا معين البكاء رابطي است ميان نوازندگان آلات موسيقي و شبيه خوان ها. ايشان دستگاه هاي موسيقي مورد نياز در هر قسمت شبيه خواني را به هر دو طرف يادآور مي شوند.


    در اجراي تعزيه چه عوامل ديگري دخيل هستند.


    برپا دارنده مجالس را باني مي گويند. علاوه بر معين البكاء در مجالس مختلف تعزيه، معمولاشهادت خوان، امام خوان، موافق خوان، مخالف خوان، زنانه خوان ، بچه خوان، تخت نشين، شيپورچي و طبال و بقچه كش يا پارو در اجرا ايفاي نقش مي كند.


    يكي از ويژگي هاي هنر نمايشي شبيه خواني لباس ها و انتخاب رنگ براي گر وه هاي مختلف بازيگر است. در اين مورد هم توضيح دهيد.


    لباس هاي مورد استفاده در تعزيه شامل قبا، شلوار، شال كمر، چپيه، آگال، دوربند و شال غمامه، يشماق(پوشيه زنانه)، پيراهن، پاپوش (چكمه) و... است كه اين لباس ها متناسب با نوع پوشش در آن دوران طراحي شده است. اما انتخاب رنگ براي پوشش هر گروه شبيه خوان معنا و مفهوم خاص خود را دارد. رنگ قرمز و تند مزين به نقش و نگار مربوط به اشقيا و مخالف خوان هاست. از رنگ سياه نيز براي پوشش زنانه خوان استفاده مي شود. از رنگ سياه در پوشش مخالف خوان ها زماني كه شقاوت آنها به حد اعلي مي رسد استفاده مي شود. (مثل ابن ملجم، منقذ و حرمله)


    در پوشش مخالف خوان ها و به ويژه نقش اول مخالف بايستي مناسب رنگ در پوشش رعايت گردد. يعني قبا، شال كمر، شلوار، دور خود و پر آن به رنگ قرمز باشد. براي موافق خوان ها از رنگ هاي سبز، سفيد، قهوه اي، زرد، آبي و مشكي در پوشش قبا، شلوار و شال كمر استفاده مي شود. رنگ لباس امام و علي اكبر سبز، قاسم سبز يا آبي، فرزندان زينب سفيد يا آبي است. در پوشش حربن رياحي از رنگ زرد استفاده مي شود. حضرت عباس سبز و حضرت مسلم از پوشش حربن رياحي از رنگ زرد استفاه مي شود. انتخاب نوع پوشش متناسب با جايگاه و شخصيت هر نقش است. امام و خوان همواره قبا بر تن و عبا بر دوش و عمامه بر سر دارد.


    شهادت خوان ها و نقش اول مخالف از زره و كلاهخود استفاده مي كنند. ابن زياد بايستي لباس مناسب فرمانداري با عمامه مشكلي يا زرد در برنمايد.


    تخت نشين ها از لباس هاي مرصع و تاج يا عمامه زر افشان استفاده مي كنند و كمربند زرين بر كمر مي بندند.


    اما لباس زنانه خوان در تعزيه شامل پيراهن بلند، شلوار، چپيه مشكي و يشماق جهت پوشش صورت است.


    لباس هند، همسر يزيد بايد زيبا باشد. پيراهن زرد با رنگ هاي دلپذير و روسري زرين وجبه يا شنل زيبا در بركند.


    وسايل و ابزار مورد استفاده در نمايش تعزيه هم منحصربه فرد است. معمولااز چه ابزاري استفاده مي شود؟

    اجراي تعزيه نياز به صفحه آرايي خاصي ندارد و اغلب بدون هيچ صحنه از پيش تعيين شده اي مي توان آن را اجرا كرد. از همين رو برخي از دست اندركاران نمايش اروپا از جمله گروتوفسكي لهستاني، تعزيه را جلوه اي از تئاتر ساده و ناب مي داند. دايره استفاده از وسايل، متناسب با موضوع نمايش تعزيه بسيار متنوع و گسترده است كه بنده نمونه هايي از آنها را به عنوان مثال مي آورم.


    مهم ترين وسايل جنگي شمشير، خنجر، سپر، تير و كمان، گرز، زره، كلاهخود و پر، پرچم، بيرق است.


    اما در اجراي هنر نمايشي شبيه خواني به دليل محدوديت هاي موجود، چنانچه به تقدس ماجرا آسيب نرسد استفاده از وسايلي به عنوان سبيل كاربرد فراوان دارد.


    پرچم هاي سبز، سرخ و سياه نماد اهل بيت، علم نماد درفش سپاه امام حسين(ع)، تشت آب به نشانه رود فرات، شاخه هايي از درخت بيد يا كاج سمبل نخلستان و درخت، نيم تنه بلند و سفيد يا كفني، نشان از نزديكي مرگ و شهادت، ريختن كاه بر سر به نشانه عزا و ماتم، اسب سفيد و زيبا سمبل ذوالجناح، گهواره آغشته به خون، بيانگر به شهادت رسيدن كودك شير خوار اباعبدالله بن الحسين.


    در اجراي نمايش تعزيه چه آداب خاصي بايد رعايت شود؟

    در محل برگزار نمايش شبيه خاني، قبل از شروع، شيپورچي و طبال آهنگ و مارش هاي مختلفي را مي نوازند و بدين ترتيب شروع تعزيه را اعلام مي كنند.


    سپس تعزيه خوان ها روي صحنه آمده و شروع به پيش خواني مي كنند. پيش خواني با رباعي شروع مي شود. آوازي در پي آن مي آيد و سپس نوحه خواني اجرا مي شود.


    اين پيش واقعه متناسب و مرتبط با تعزيه اصلي خوانده مي شود و در واقع بيان خلاصه اي از تعزيه است.


    بعد از آن شبيه خواني يا تعزيه آغاز مي شود البته در هر تعزيه گوشه هاي مختلفي نيز خوانده مي شود. اين گوشه ها شامل حوادثي است كه در ارتباط با تعزيه اصلي است و در قالب يك نمايش فرعي تدوين شده و همراه تعزيه اجرا مي شود.


    از ديگر آداب تعزيه خواني، رعايت ادب و احترام از سوي هر گروه موافق و مخالف خوان نسبت به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع) در طول برگزاري نمايش است. هر دو گروه در مواجهه و رويارويي با امام در نهايت احترام بااو برخورد كرده و با ادب سخن مي گويند.


    در پايان مراسم شبيه خواني نيز معين البكاء بر قاتلان سيدالشهدا لعن و نفرين فرستاده و عزاداري و سينه زني در آن مصيبت توسط حاضران صورت مي پذيرد.


    نمايش شبيه خواني بيشتر در چه مكان هايي اجرا مي شود؟

    اگر به گذشته هاي دور و به ويژه دوران قاجار بازگرديم، اجراي شبيه خواني بيشتر در حياط كاروانسراها، بازارها، ميادين، فضاي باز يا منازل شخصي اجرا مي شد.


    پس از آن اين مجالس، به حسينيه ها و تكايا راه يافت و امروزه اين مجالس بيشتر در فضاي باز يا تكايا اجرا مي شود.


    به نظر مي رسد، تكايا مكان هاي ويژه اجراي نمايش هاي شبيه خواني است. تكاياي مهم و معروف در كدام شهرها مي باشند؟

    با راه پيداكردن تعزيه به دربار ناصرالدين شاه قاجار با دستور وي و مباشرت در ستعلي خان معيرالممالك، عظيم ترين نمايشخانه اعصار ايران با گنجايش 20 هزار نفر كه متاثر از معماري آلبرت هال لندن بود، با زيبايي چشم نواز و خيره كننده به نام <تكيه دولت> ساخته شد و بر اثر مخالفت هايي به تعزيه خواني اختصاص يافت. تختگاه اين تكيه منحصر و به شكل دايره ساخته شده بود.


    به دنبال آن تكيه نائب السلطنه عضدالملك، صاحب ديواني، اسماعيل، خلج ها، منوچهرخان، سپه سالار، سرچشمه، ولي خان، حاج رجبعلي تفرشي و تكاياي ديگر در تهران ساخته شد.


    بنا بر نقلي، در آغاز سلطنت ناصرالدين شاه 200 تا 300 سكان براي اجراي تعزيه اعم از تكيه و حسينيه و ميدان وجود داشت كه اكثر آنها در دوران افول تعزيه تخريب شد.


    معماري اين تكايا معمولااز ويژگي هاي خاصي برخوردار است. ساختار اين مكان ها چگونه است؟

    معماري و تركيب ساختمان هاي تكيه بدين صورت است كه محل اجراي نمايش در وسط به صورت سكوي بزرگي است به بلندي نيم متر و به اشكال مربع يا مستطيل. از دو طرف پله و راه شيبداري براي رفت و آمد شبيه خوان ها وجود دارد كه به آن تختگاه يا خيمه گاه مي گويند.


    چهار طرف اين خيمه گاه فضايي است به طول و عرض مناسب كه محل رفت و آمد شبيه خوان ها و تاخت و تاز اسب ها و عبور كاروان است.


    دور تا دور تكيه ها حجره هايي وجود دارد كه محل نشستن تماشاگران است. در طبقه بالاطاق نما و غلام گردش هايي ساخته مي شود كه مخصوص زن هاست.


    يكي از اتاق ها يا حجره ها كه همكف است، به عنوان رخت كن يا لباس خانه استفاده مي شود. تكيه حداقل داراي دو درب ورودي و خروجي است كه راه به فضاي پشت تكيه كه محل نگهداري اسب ها و شترهاست، دارد.


    در حال حاضر اين سبك تكيه ها بيشتر در كدام مناطق ديده مي شود؟

    بيشتر در شهرهايي مانند قم، قزوين، تفرش، اصفهان و شهرهاي اطراف آن و شيراز و مشهد مي توان اين سبك تكيه را ديد. تكيه معاون الملك در كرمانشاه با وجود معماري زيبا و مثال زدني فاقد تختگاه است.در تفرش و روستاهاي اطراف تعداد زيادي تكيه وجود دارد كه در سال هاي اخير تعدادي از آنها به طرز زيبايي مرمت و بازسازي شده اند و معمولادر طول سال در تكاياي معروف اين شهر و به مناسبت هاي مختلف مراسم شبيه خواني برپا مي شود. تكيه قديمي زاقرم تفرش نيز جزو آثار ملي به ثبت رسيده است

گفت وگو با رضا حيدري، استاد تعزيه؛ تعزيه؛ ميراث معنوي ايرانيان

مطالب مشابه :

برنامه تعزیه

گفت وگو با رضا حيدري، استاد تعزيه؛ تعزيه؛ ميراث معنوي ايرانيان

معرفی منابع اصول استنباط

نیمه شعبان بر همه ی شیعیان جهان مبارک باد

گزارش یادواره 51 شهید روستای ورین

روان شناسی

سروان شهید اسماعیل زارعیان حماسه ساز خرمشهر، اعجوبه ای نظامی

پایان نامه :