درخت کنار مناسب مناطق خشک و نیمه خشک

نام های عمومی :
کنار سنجد گرجی ـ زال(فارسی) ـ سدر (عربی) ـ بیرو (هندی) ـ Lote tree Nabk tree (انگلیسی) ـ (فرانسوی) Jujubier
Christ thorn

مناطق انتشار :

عربستان ، فلسطین ، جنوب و جنوب غرب ایران ، جنوب پاکستان ، مغرب ، هند ، افغانستان ، لبنان و شرق آفریقا

خانواده:

Rhamnaceae

تیره:
Ziziphus spp(100 speices)
Ziziphus spina – Christi   کنار معمولی در حاشیه باغات
Ziziphus Numularia ترش مزه و میوه ریز
Ziziphus Lotus
Ziziphus Mauritiana     کنار هندی
Every continent
Ziziphus Jujuba عناب
از کنارهای موجود در شهرستان لامرد می توان به (کنار معمولی)     Spina – Christi Z .   و (ترش مزه و میوه ریز)Numularia   Z . اشاره کرد .

ارزش غذایی
مصرف تازه خوری:
میوه کنار غنی از مواد قندی و ویتامین ها(A , B , C ) و غنی از مواد معدنی بویژه فسفر ، کلسیم و آهن می باشد . از میوه کنار محصولاتی همچون آب میوه کنار ، شکلات کنار ، شربت کنار ، مربای میوه کنار ، میوه خشک شده تهیه می کنند.
میوه نارس آن قابض و نفاخ و رسیده آن دیرهضم و خوردن دویست گرم آن مسهل صفرا از معده و روده هاست و حرارت را کاهش می دهد .خوردن میوه رسیده ترش آن بازکننده گرفتگی های مجاری و کشنده کرم معده و روده است . برای سرد مزاجان مضر است و باید با سکنجبین خورده شود . سرخ کرده و بو داده میوه کنار خیلی قاض است و برای اسهال و زخم روده و تب های گرم مناسب است .
دانه پخته آن قابض است ، ضماد کوبیده آن برای شکستگی اعضاء و تقویت آنها مفید است . اگردانه پخته آن را تا حدی که غلیظ شود بپزند و به اعضاء بدن بمالند ، برای رفع سستی بدن مفید می باشد.

برگ: ضماد برگ کنار و شستن بدن در حمام با برگ کنار برای زخمها ، پاک کردن چرک بدن ، تقویت موی سر ، جلوگیری از ریزش مو و تقویت اعصاب بسیار مفید است. از برگ کنار برای ضد عفونی و تحمل بدن در درجه حرارت بالا و کاهش تبخیر پوست استفاده می شود . عصاره سدر به ویژه درمورد بیماریهای قارچی پوست اثر ضد قارچی دارد.
در تولید ابریشم نیز می توان از برگهای کنار برای تغذیه کرم ابریشم استفاده کرد .
ریشه : خوردن آب جوشانده و پخته ریشه مغذی و مفید است ، حدود ۲۰۰ گرم ریشه را بیرون آورده ، تمیز کرده و پوست آن را خراش داده و در آب ریخته و می جوشانند تا عصاره ریشه بیرون آید تا آب آن سرخ رنگ شود ، پس از صاف کردن عصاره آن را می نوشند ، عصاره ریشه برای چاق شدن بدن و درخشندگی رنگ چهره سودمند است.

صمغ : صمغ پخته این درختان به منظور رفع شوره و خارش سر استفاده می شود.

گل : زنبور عسل از گل گونه های مختلف کنار تغذیه می کند. از درخت کنار جهت جنگل کاری و بیابان زدایی ، حصار و بادشکن استفاده می شود.

خصوصیات درخت کنار :
دوره خواب تابستانه (کاهش مصرف آب)
ریشه بسیار عمیق و مقاوم در برابر تنش های آبی و محیطی
مقاوم در برابر شرایط شور و قلیایی خاک
اوج نیاز آبی مقارن با بارندگی های فصلی که در آبان و آذر می باشد.
نیاز آبی بین ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ متر مکعب در هکتار می باشد.

نیازهای اکولوژیک

آب و هوا: مناسبترین دما جهت رشد درخت کنار در دمای بین ۳۵-۲۵ درجه سانتیگراد می باشد و در دمای بالاتر از این تشکیل میوه کاهش می یابد.
کنار به خوبی تا ارتفاع ۸۰۰ متر از سطح دریا رشد می کند . درجه حرارتهای زیر صفر و یخبندان باعث آسیب رسیدن به شاخه های جوان و میوه های در حال توسعه می شود و باعث کاهش قابل توجه محصول و کاهش میزان رشد درخت می گردد . گونه های کنار گرما دوست بوده ، برای مناطق گرمتر بسیار مناسب هستند . درختان کنار به راحتی وزش بادهای سنگین را تحمل می نمایند و در اغلب موارد از آنها به عنوان بادشکن استفاده می شود.
کنار درختی است که مقاوم به خشکی می باشد و ریشه های عمیق آن درخت را قادر می سازد تا در شرایط استرس رطوبتی شدید و حتی در زمانیکه خاک سطحی کاملاً خشک شود زنده بماند. گونه Ziziphus Nummularia حتی در مناطق دارای بارندگی سالانه کمتر از ۱۰۰ میلی متر در سطح وسیعی گسترش یافته است . کنار درختی است که تحمل به آلودگی کِنار جاده ها را دارد و یا حتی بعد از آتش سوزی ، اکثر گیاهان کنار در طول سه ماه جوانه می زنند.

خاک: کنار به خاطر سیستم ریشه قوی و گسترده آن می تواند در خاکهای ضعیف وغیر حاصلخیز که برای درختان میوه و سایر محصولات زراعی مناسب نمی باشد کشت شود . خاکهای خنثی یا کمی قلیایی جهت رشد و تولید کنار بسیار مناسب هستند . درختان کنار تا EC حدود ۶/۱۸ دسی زیمنس بر متر قادر به ادامه حیات است.

مراحل احداث باغ کنار:
۱ـ جهت احداث باغ کنار می بایست آب و هوای منطقه ، خاک و آب آن منطقه را مورد بررسی قرار دهیم و سپس رقم تجاری سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه و عملکرد بالا و کیفیت بازارپسندی مطلوب که از نکات کلیدی در احداث باغ کنار می باشد را مورد توجه قرار دهیم.
۲ـ تهیه بستر کاشت که شامل: شخم عمیق و دوبار دیسک عمود بر هم و ماله کشی می باشد با استفاده از دوربین نقشه برداری که نقاط گوده ها مشخص گردیده را انجام می دهیم.
۳ـ سیستم کاشت مربعی جهت احداث باغ کنار توصیه می شود.
۴ـ فواصل کشت بسته به شرایط آب و هوایی و رقم کنار متفاوت است که معمولاً فاصله بین درختان از ۷×۶ تا ۸×۷ متر در مناطق مختلف متفاوت می باشد.
۵ـ ابعاد گوده ها پس از پیاده کردن نقشه کاشت با ابعاد ۶۰×۶۰×۶۰ تهیه می شوند.
۶ـ زمان و نحوه پرکردن گوده ها : پرکردن گوده ها معمولاً حدود یکماه قبل از زمان کاشت انجام می شود ، جهت پرکردن چاله ها خاک سطحی با ۲۰ کیلوگرم کود حیوانی مخلوط می گردد و ۵ گرم سم کلروپیریفوس جهت حفاظت در برابر موریانه نیز با خاک مخلوط می گردد و بعد از اینکه خاک به خوبی نشست کرد کشت انجام می شود و نهالها بلافاصله آبیاری می گردند و آبیاری هر ۲ یا ۳ روز برای دو ماه اول بعد از کاشت توصیه می گردد.

تکثیر: روشهای تکثیر بصورت جنسی (بذر) ـ غیر جنسی ـ قلمه ـ پیوند می باشد که رایج ترین شیوه در کنار استفاده از پیوند جوانه می باشد.

تولید پایه: ساده ترین و ارزانترین روش تولید پایه بذری جهت پیوند استفاده از بذور رسیده کنار می باشد که بیشترین درصد سبز شدن بذور در زمانی می باشد که پس از خارج کردن از میوه به مدت ۲-۱۲ ماه در محیط مناسب انبار شوند.

نهالهای بذری گونه های زیر به عنوان پایه برای کنار مورد استفاده قرار می گیرند:
Ziziphus Spina-christi
Ziziphus   numularia
Ziziphus   Mauritana
Ziziphus   Xylopyrus
Ziziphus Joazeiro

که در ایران معمولاً از پایه های Z.spina-christi و Z.Mauritana استفاده می شود.

عوامل مؤثر بر جوانه زنی بذر

۱-قوه نامیه: بذور میوه های ریزش کرده دارای جوانه زنی ضعیفی می باشند.
این بذور در محلول ۱۸-۱۵ درصد آب نمک شناور مانده و قابل جداسازی می باشند ، شرایط نگهداری بذر تأثیر بسیار زیادی بر میزان جوانه زنی بذور دارد و نگهداری در شرایط دمای پائین ۵/۴ درجه سانتیگراد در پاکتهای پلاستیکی سوراخدار باعث حفظ قوه نامیه به مدت طولانی می گردد.

۲ـ تیماردهی بذور : بذور کنار فقط پس از یک دوره پس رسی جوانه خواهند زد . یک یا دو ماه پس از استخراج جوانه زنی افزایش پیدا می کند و بذور یکساله جوانه زنی بهتری دارند . حذف اندوکارپ و خیساندن هسته در آب باعث بهبود جوانه زنی بذر می شود . جوانه زنی بذور استخراج شده توسط شکستن هسته در عرض یک هفته آغاز می گردد اما بذور سالم پس از ۴-۳ هفته بعد از کشت شروع به جوانه زنی می کنند ، نهالهایی که از طریق کشت بذر تولید شده قوی تر و زودتر به ضخامت قابل پیوند می رسند.

۳ـ تیمار با تنظیم کننده های رشد: خیساندن بذور کنار در محلول جیبرلیک اسید به غلظت ۱۰۰ پی پی ام جوانه زنی را افزایش می دهد.

۴ـ دما: حداکثر جوانه زنی بذور در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد می باشد و بهترین فصل کشت بذور در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در فصل بهار تا اوایل تابستان می باشد . جوانه زنی در دمای پائین تر از ۲۵ درجه و بالاتر از ۳۵ درجه کاهش می یابد.

۵ـ محیط کشت: مخلوطی از ماسه ـ رس و مواد آلی پوسیده به نسبت مساوی جهت تولید نهال مناسب می باشد . شوری در محیط کشت باعث تأخیر یا ممانعت از جوانه زنی بذور کنار می گردد .(کود حیوانی تابستانه به دلیل تغذیه از علفهای شور ، شور می باشد و کود حیوانی زمستانه بهترین کود می باشد.

پیوند: پیوند متداولترین روش تکثیر تجاری کنار می باشد ، پیوند جوانه به دلیل درصد موفقیت بیشتر و آسان بودن متداولترمی باشد . از بین روشهای پیوند جوانه پیوند پوستی بویژه T معکوس و پیوند وصله ای از درصد گیرایی بالایی برخوردار می باشد.

پایه پیوندک: معمولاً درحد قطر یک مداد باشد.

تهیه پیوندک: مناسبترین پیوندک در کنار شاخه های فصل جاری رسیده باشد پیوندک را می توان در دوره رشد فعال درخت و در اواسط بهار یا اواخر تابستان تهیه نمود . جوانه شاخه های گل دهنده ، جوانه های نابالغ و توسعه نیافته بخش بالایی شاخساره های جدید و جوانه های خیلی رسیده برای پیوند مناسب نمی باشند.
پیوندک از جوانه های قسمت میانی ، شاخساره های جدید انتخاب می شود.
نحوه نقل و انتقال پیوندک: شاخه ها در صورتیکه تحت شرایط تهویه شده در پارچه های کنفی مرطوب پیچانده شود قوه نامیه خود را به مدت ۴-۳ روز حفظ خواهد کرد.

زمان پیوند: بهترین زمان پیوند زدن موفقیت آمیز در طول دوره رشد فعال می باشد ، دوره رشد فعال از طریق جدا شدن آسان و واضح پوست از چوب هم در پایه و هم در پیوندک مشخص می گردد. حداکثر گیرایی جوانه ۸۷ تا ۸۰ درصد در دمای محیطی ۳۰ تا ۳۴ درجه سانتیگراد و در رطوبت نسبی ۴۵ تا ۵/۷۳ درصد مشاهده شده است . گیرایی جوانه در رطوبت نسبی پائین تر از ۳۶ درصد و دمای کمتر از ۲۰-۵/۱۸ درجه سانتیگراد کاهش می یابد.

پیوند جوانه: مناسبترین زمان پیوند شهریور و مهر می باشد و مناسبترین روش پیوند Tمعکوس می باشد که بهترین جوانه پیوندک معمولاً با ارتفاع ۵/۱ سانتیمتر می باشد.
پیوند جوانه تا حدامکان باید نزدیک به سطح زمین زده شود تا منطقه ظهور نرکها را از ناحیه پایه پیوند به حداقل برساند ، فاصه تا خاک معمولاً ۲۰-۳۰ سانتیمتر می باشد. قبل از عملیات پیوند در زمین اصلی پایه های بذری باید از ارتفاع ۵۰-۴۵ سانتیمتری سربرداری شود. نهالهای پیوندی تهیه شده در کیسه های پلاستیکی حدود ۳۰ روز پس از پیوند زدن آماده انتقال می باشند .

سرشاخه کاری: درختان غیر مثمر و کم بازده و مسن کنار را می توان از طریق سرشاخه کاری با استفاده از پیوندک ارقام مطلوب بارده نمود ، درختان مورد نظر از ارتفاع یک متری کلیه شاخه های درخت را قطع می کنیم و وقتی که جوانه جدید شروع به رشد کرد روی یکی از آنها که شاخه بهتری است عملیات پیوند انجام می دهیم و بقیه را قطع می کنیم.

زمان کاشت نهال: نهال بذری یا نهال های پیوندی کنار را در فصل بهار یا پائیز می توان کشت نمود ، در مناطق خشک همزمان با آغاز دوره بارندگی است.
آبیاری پس از کشت : نهالها بلافاصله پس از کشت آبیاری باید گردد ، آبیاری معمولاً با فواصل ۲ یا ۳ روز برای دو ماه اول بعد از کاشت توصیه می گردد.
پوشش و حفاظت از نهال ها : به منظور حفاظت از سرما و گرما و همچنین جلوگیری از خسارت حیوانات پوشش نهالها با استفاده از برگهای سالم نخل توصیه می شود.

تربیت و هرس: تربیت کنار در سالهای اول و تشکیل یک پایه قوی بسیار ضروری است ، در سال اول ایجاد یک تنه مستقیم تا ارتفاع ۱۰۰-۸۰ سانتیمتر لازم می باشد.
میوه کنار برروی شاخساره های سال جاری تشکیل می گردد ، لذا با عملیات هرس ، درخت را وادار به شاخه های جدید نموده و از این طریق می توان محصول بیشتری داشت.
حذف شاخه های ضعیف و بیمار و شکسته جهت رشد جدید ضرورت دارد.

زمان هرس: زمان هرس کنار در مناطق مختلف متفاوت می باشد ، بهترین زمان هرس در اردیبهشت ماه بعد از برداشت محصول و قبل از خواب می باشد.

تغذیه و کود دهی : درختان بارور کنار نیاز به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم ازت و ۴۰۰ تا ۸۰۰ گرم فسفر و ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم پتاسیم در هر درخت با توجه به سن و شرایط خاک و آب و هوای منطقه دارند ، زمان مصرف کود حیوانی و فسفر حدود ۳۰ روز بعد از هرس می باشد . کود ازته را باید طی ۳ مرحله و به ترتیب ۳۰-۹۰-۱۵۰ روز بعد از عملیات هرس مصرف شود. کود پتاس با توجه به شرایط خاک می بایست مصرف شود . معمولاً کود آلی ۳۰-۲۰ کیلوگرم به ازاء هر درخت و یا ۲۰-۳۰ تن در هکتار مصرف می شود و N.P.K براساس آزمون خاک انجام می گیرد . کنار معمولاً به مواد آلی واکنش بهتری دارد ، در نتیجه بهتر است از مواد آلی استفاده کنیم . کود پایه بهتر است قبل از گل دهی صورت گیرد ، محلول پاشی با کود اوره افزایش میوه و عمر ماندگاری آن را افزایش می دهد. بهترین زمان محلول پاشی با اوره با غلظت ۲- ۱درصد پس از میوه نشینی می باشد.

آبیاری:هرچند که کنار درختی مقاوم به خشکی می باشد اما آب از عوامل مهم تعیین کننده میزان باردهی و کیفیت محصول در مناطق خشکسالی باشد با شروع فصل بارندگی کنار شروع به رشد رویشی می کند که بیشترین نیاز آبی کنار در مرحله میوه دهی (آبان و آذر ) می باشد.
در مرحله شکوفه دهی عملیات آبیاری باید متوقف گردد زیرا گلها ریزش می کنند ، با این وجود ماهی یکبار آبیاری سبب افزایش اندازه میوه ها و کیفیت آنها می گردد.

حفظ رطوبت: کنترل علفهای هرز و استفاده از مالچ مانند برگ خشک درخت ـ گراس ها ـ خاک اره ـ پوششهای پلاستیکی و ماسه می تواند در حفظ رطوبت مؤثر باشند.

کنترل علفهای هرز: معمولاً با روشها مکانیکی یا دستی انجام می گردد ، شخم زدن بین درختان بلافاصله پس از هرس در فصل تابستان باعث می شود که خاک در معرض نور خورشید قرار گرفته و باعث کشته شدن حشرات و آفات و همچنین باعث نفوذ آب باران به درون خاک شود و در زمانیکه بذور علفهای هرز جوانه زدند بلافاصله پس از ظهور علفهای هرز شخم زدن صورت گیرد ، علفکش ها نیز جهت کنترل علفهای هرز می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

ریزش میوه : از زمان تشکیل میوه تا حدود ۲ ماه پس از آن ریزش میوه در کنار اتفاق می افتد که به علت عدم گرده افشانی یا تحلیل رفتن تخمدان ـ خسارت ناشی از آفات و بیماریها ـ کاهش شدید رطوبت هوا و یا بالا و پائین رفتن دما باشد.
کاربرد مواد تنظیم کننده رشد از قبیل ۵-T و ۴ و ۲ با غلظت ۵۰ – ۱۰ قسمت در میلیون D – ۴ و ۲ با غلظت ۱۰ تا ۲۰ قسمت در میلیون و NAA با غلظت ۵۰-۱۰ قسمت در میلیون تا اندازه ای ریزش میوه را کاهش می دهد.

آفات :
۱ـ مگس سفید کنار(Acaudaleyrodes rachipora singh)
مگس سفید کنار در هر دو دوره میوه دهی و در تمام طول سال بر روی قسمتهای رویشی درخت کنار به خصوص برگها فعال می باشد ، برای مبارزه با این آفت کاربرد سم اکتیلیک ۵۰ درصد به نسبت یک در هزار و در موقع ظهور حشرات کامل توصیه می گردد.

۲ـ شپشک کنار: (Parlatoria crypta)
شپشک کنار در قسمتهای مختلف برگ به فراوانی ملاحظه می شود . شپشک کنار در مناطقی که کنار در بین درختان مرکبات کاشته شده مشاهده می شود سمپاشی با حشره کش دیازینون در آلودگی های جدید توصیه می گردد.

۳ـ کرم برگخوار کنار: (Euzopherasp . Nearbigella)
این آفت به درون بافت برگ نفوذ کرده و بین دو لایه از بافت مزوفیل برگ به صورت مینوز تغذیه می کند و در اثر تغذیه کانالهای مارپیچ مخصوصی ایجاد می کند ، این آفت را می توان با سموم تماسی نفوذی در مراحل اولیه بروز آلودی کنترل کرد.

۴ـ موریانه: (Microcerotermes diaversus)
این آفت به درختان ضعیف کنار حمله می کند و در خاکهای شنی شدت آن بیشتر است . تغذیه و آبیاری مناسب درختان باعث افزایش مقاومت درخت می گردد و شخم باغات کنار در اوایل بهار و پائیز موجب کاهش خسارت آفت می گردد.

۵ـ مگس سفید: (Carpomyia Vesuviana)
خسارت آفت توسط مرحله لاروی و از زمان تشکیل میوه شروع می شود . لاروها با تغذیه از میوه باعث فساد و ریزش میوه ها می شوند. جهت کنترل آفت شخم عمیق باغ در تابستان جهت ازبین بردن شفیره ها ـ جمع آوری و از بین بردن میوه های آلوده می باشد . سمپاشی شامل سه مرحله با حشره کش مونوکروتوفوس ۰۳/ درصد زمانی که میوه ها به اندازه نخود باشد ، مرحله دوم ۱۵ روز بعد از مرحله اول با مالاتیون ۰۵/ درصد و مرحله سوم ۱۵ روز بعد از مرحله دوم با کارباریل ۱/۰ درصد پیشنهاد می گردد.

بیماریها: سفید پودری کنار: بر اثر درجه حرارت پائین و ابری بودن هوا (رطوبت نسبی بالا) باعث شیوع این بیماری می گردد که با محلول پاشی با قارچ کش دینوکاپ به غلظت ۲/۰ درصد جهت کنترل بیماری توصیه می گردد.

روشهای برداشت : برداشت میوه کنار به روش دستی و با تکاندن یا ضربه زدن به شاخه های درخت انجام می شود . برداشت میوه ها همراه با دمگل ، عمر انبارداری آنها را افزایش می دهد . برداشت میوه ها در چندین مرحله صورت می گیرد چون میوه ها به طور همزمان به مرحله بلوغ نمی رسند. در یک فصل برداشت معمولاً ۴ تا ۵ مرحله برداشت میوه انجام می شود.
درختان کنار پیوندی در مناطق گرمسیری در سال دوم تولید میوه می نمایند ، به طور کلی در مناطق نیمه خشک و نیمه گرمسیری در باغهای تحت آبیاری مطلوب میزان محصول در درخت ۲۰۰-۸۰ کیلوگرم می باشد.

انبارداری: میوه های کنار را پس از برداشت تا زمان عرضه به بازار می توان در دمای معمولی ۳۵-۲۵ درجه سانتیگراد نگهداری کرد . بهتر است که میوه ها در وسائلی مانند گونی وکیسه های پلاستیکی سوراخ دار ـ کیسه های پارچه ای و درون جعبه های میوه انبار شوند. با توجه به نوع رقم و شرایط انبار میوه ها می توانند برای مدت ۴ تا ۱۵ روز بدون تغییر کیفیت ، طعم و بو نگهداری شوند. عمر نگهداری میوه ها را می توان با انبار کردن در اتاقکهای خنک دو جداره طولانی تر نمود.

گردآورنده:عبدالمجید انصاری
کارشناس باغبانی ـمدیریت جهاد کشاورزی شهرستان لامرد

درخت کنار مناسب مناطق خشک و نیمه خشک

مطالب مشابه :

خواص سدر و میوه آن ( بنام کنار)

(( کنار )) میوه ناشناخته

کنار میوه محلی ایرندگان و خواص دارویی آن

میوه کنار - Zizyphus mauritiana

درخت کنار مناسب مناطق خشک و نیمه خشک

میوه کنار - Zizyphus mauritiana

میوه کنار وخواص آن

کنار(میوه درخت سدر)